CC BY
63
Абдулназаров А. Нодир Шанбезода - асосгузори назми шугнонизабон
ББК 84.Т1-5 А. АБДУЛНАЗАРОВ
УДК 8 ТС А 13
НОДИР ШАНБЕЗОДА - АСОСГУЗОРИ НАЗМИ ШУГНОНИЗАБОН
Барои маскунони маҳаллизабони Кӯҳистони Бадахшон такаллум ва эҷод бо ду забон - забони тоҷикӣ ва яке аз забонҳои маҳаллӣ (асосан забони модарии гӯянда ё эҷодкор) як қонунияти ҳаётӣ ва суннати зиндагӣ ба шумор меравад. Забони тоҷикӣ аз рӯзи аввали чун забон шакл гирифтанаш дар муҳимтарин маърака ва анъанаҳои тоҷикони помиризабон мавқеи забони муошират ва тамаддунро иҷро мекард. Танҳо назар ба ду маросими муҳимтарини ин мардум - маросими никоҳ ё худ тӯй ва маросими мотам, ки ҳар яке на кам аз чиҳил рӯзи давомнокиро дар бар мегиранд, бидуни забони тоҷикӣ анҷом намешаванд. Муҳимтарин суннатҳои ин ду маросим, амсоли сурудҳои тӯйӣ ва матни никоҳ, дуоҳову фотиҳаҳои хурсандӣ ба ҳангоми тӯй ва анҷоми суннати чарог-равшанкунӣ ва мадҳияхонӣ дар маросими мотам маҳз бо забони тоҷикӣ сурат мегиранд. Нақши дигари забони тоҷикӣ дар миёни ин аҳолӣ он аст, ки вай барои таъмини муоширати намояндагони забонҳои мухталифи маҳаллӣ хизмат мекунад. Ва аҳамияти ин забон дар таъмин, баланд бардоштан ва сайқали маърифат ва дониши фарзандони маҳаллизабони Бадахшон хело олӣ аст. Таҳлили фаъолияти эҷодии Шанбезода Нодир - яке аз фарзандони ин диёр худ ҷавобгӯи ин нақши забони бузурги тоҷикӣ мебошад.
Дар баробари таҳлил ва таҳқиқи ҷудогона оид ба назми маросими мардумони Бадахшон мисли дигар халқони дунё маълум мешавад, ки ин мардум дар ҳар давру замон ва дар ҳар шароиту ҳолат муносибати худро нисбат ба ин ё он ҳодисаи ҳаётӣ, маишати рӯзгор ба тавассути шаклҳои гуногуни каломи бадеӣ баён мекарданд. Дар ҷамъоварӣ ва таҳқиқи назми ба забонҳои маҳаллӣ эҷодшуда хизмати кормандони Шӯъбаи помиршиносии Институти забону адабиёт ба номи Рудакӣ ва баъдҳо Шӯъбаи филологияи Помири АУ Тоҷи-кистон бо роҳбарии фолклоршинос Н. Шакармамадов хело калон аст. Дар хусуси назми муаллифӣ бошад, адабиётшиноси муосири тоҷик В.Охониёзов таҳқиқи илмии алоҳидаеро бо унвони «Пайдоиш ва ташаккули шеъри муаллифӣ ба забонҳои помирӣ” дар мисоли гурӯҳи забонҳои шугнонӣ-рӯшонӣ анҷом додааст.
Ба қавли муҳаққиқи мазкур «шеъри таълифӣ бо забонҳои помирӣ таърихи қадимӣ дорад, вале чун барои ин забонҳо хатту алифбо, ки омилҳои асосии пойдорӣ ва бақои адабиёти таълифӣ ҳисоб меёбаду он вуҷуд надошт, ашъори зиёди таълифии помирзабон ё қисман ва ё умуман аз байн рафтаанд» (3, с. 66).
Ҳамин тариқ, «адабиёти таълифии помирзабон, ки назми он низ собитқадамтар аст, асоси нашъунамо, ташаккули куллии хешро дар хат дарёфт»
- 210 -
Abdulnazarov A. A.Nodir Shanbezoda as a Founder of Poetry in the Shugnan Language
ва нахустин маротиба шоир Мулло Лочин (1860 - ибтидои асри ХХ) алифбои арабиасоси форсиро барои забони шугнонӣ мувофиқ сохта, дар асоси он шеърҳояшро рӯи когаз овардааст (1, с. 215-216).
Тафаккури бадей ва завқи сухансанҷии Нодир Шанбезода агарчи зери таъсири шеъри оламшумули форсии тоҷикӣ ба низом даромада бошад ҳам, фаъолияти эҷодии ӯ бетардид бо таълифи шеъри шугнонизабон огоз гардидааст. Чуноне ки қайд гардид, эҷоди шеъри шугнизабон аз тарафи шоирони касбӣ сайри тӯлонии таърихӣ надорад ва имконоти маъниофаринии он низ бо шеъри форсии тоҷикӣ қобили қиёс нест. Инчунин, захираи фаровони лугавӣ, таркибу ибораҳо ва тобишҳои гуногуни маънии онҳо аз як тараф ва унсурҳои мазмунофаре, ки дар муомилоти адабии шеъри ҷаҳоншумули форсии тоҷикӣ зиёда аз ҳазор сол боз мавриди корбурд қарор доранд ва аз тарафи дигар, анъаноти адабӣ, ки аз қаъри асрҳои зиёд чун лавозимоти адабӣ нишондиҳандаи диди эстетикии мардуми эрониасл маҳсуб мешаванд, дар шеъри шугнизабон собиқа надоранд. Бо вуҷуди ин, намунаҳои ашъори шугнизабони Шанбезода гувоҳ бар онанд, ки ӯ дар эҷоди ин гуна шеър аз гановату таҷоруби эҷодии шоирони форсигӯй ба касрат истифода бурдааст.
Намунаи ашъори шугнизабони Нодир Шанбезода соли 1937 дар маҷмӯаи «Гулгунча» аз чоп баромада буд. Дар хазинаи дастхатҳои Пажӯҳишгоҳи улуми инсонии АУ Тоҷикистон дастхати Нодир Шанбезода бо унвони «Хуцън/нэ шэрен» (Шеърҳои шугнонӣ) маҳфуз аст, ки аз 1098 мисраъ иборат буда, 18 газал, 3 достон, 6 рубоӣ ва чанд намуна дар шаклҳои дигари шеърӣ - мураббаъ, мухаммас, мусаддас, байт, банд ва қитъаро дар бар гирифтааст. Ғайр аз дар маҷмӯаи зикр гардида, ашъори шугнизабони шоир аввал дар маҷмӯаҳои илмӣ ва баъдтар дар рӯзномаҳои маҳаллӣ ва моҳномаи «Фарҳанги Бадахшон» чоп мешаванд. Соли 1998 бошад, бо саъю кӯшиш ва сарсухани муфассали Варқа Охониёзов нашриёти хурди «Помир» дубора бо унвони «Гулгунча» ашъори шоирро нашр намуд (Г улгунча, Помир, 1998).
Муҳаққиқи шеъри таълифӣ В.Охониёзов рЬсолати асосгузории Нодир Шанбезодаро дар майдони назми помиризабон бо чаҳор хулоса ҷамъбаст намудааст, ки мо низ дар асоси онҳо хизмат ва мавқеи ин шахсро дар поягузории осори назмӣ ба забонҳои маҳаллии помирӣ зикр карда, бо мисолҳои бештар ва васеътар тақвият медиҳем.
Хулосаи аввал: «Нодир Шанбезода пеш аз ҳама шакли шоирии назми халқиро бо ифодаҳову санъатҳои бадеии назми китобӣ омехта карда, шеърҳои ҷолиби диққати ишқӣ-лирикӣ, амсоли «Норанҷӯн», эҷод намуд. Чунончи, ҳар як банди суруд бо мисраъҳои «Норанҷӯн вад ар пехwоз» (Норанҷон дар пешайвон буд), «Норанҷӯн йат тар дализ» (Норанҷон ба пешайвон омад), «Норанҷӯн вад пи кицор» (Норанҷон дар сари оташдон буд) ва гайра огоз мешавад, ки ҷанбаи халқии онро пурзӯр намуда, онро ба сурудҳои маҳмули мардумии «Ширинқад му ҷӯнӯна» (Ширинқад ҷононаам), «Жиwчгэ аҷаб кори зур» (Дӯстдоштан кори бас мушкил), «Шич туйец озор кинам» (Ҳозир аз ту гила кунем) ва гайра наздик мекунад. Дар баробари ин суруд образ, бадеият ва забони махсуси шоирона дорад, ки онро аз дигар сурудҳои халқӣ фарқ мекунонанд» (4, с.107-108). Ҷои илова кардан аст, ки дар баробари ифодаҳо ва
- 211 -
Абдулназаров А. Нодир Шанбезода - асосгузори назми шугнонизабон
санъатҳои бадеии халқӣ, эҷодкор инчунин аз забони тозаи халқ истифода намудааст ва аз ин хусус эҷоди шоир ба дил ва завқи хонанда наздик аст. Масалан, дар як газалаш мегӯяд:
A ziryoten, shito khac mabirezet,
Pi kaldardh-at pi kekhak mubtalo kikht (4, с. 21).
Инҳо суханҳоеанд, ки ҳар як падару модар дар давоми фасли зимистон ба фарзандашон мегӯянд ва ӯро аз касалиҳои сардӣ ҳушдор медиҳанд.
Хулосаи дуюм: «Шоир на танҳо шакли шеърии газалро чун жанри махсус дар шеъри муаллифӣ пойдор гардонд, балки имконоти услубӣ, мундариҷавӣ ва бадеии газали классикиро ҳаматарафа дар ашъораш истифода намуд» (4, с. 107108). Ин мушоҳидаи муҳаққиқ бидуни баҳс буда, мисолҳои он таҳти мазмун ва мундариҷаи ашъори маҳаллизабони шоир аз назар гузаронида хоҳад шуд.
Хулосаи сеюм: Мухаққиқ нақш ва ҳиссаи Нодир Шанбезодаро на танҳо «дар пойдоргардондани жанри газал», балки инчунин дар масоили «мустаҳкам намудани мавқеи жанрҳои рубоӣ ва дубайтӣ дар ашъори таълифии помири-забон» муҳим шуморидааст (4, с. 109). Бояд илова кард, ки то ашъори маҳаллии Н.Шанбезода шаклҳои шеърии рубоӣ ва дубайтӣ дар ин назм маъмул набуданд. Ҳол он ки нақши рубоӣ дар маросимҳои гуногуни ин мардум хело ҳам пойдор ва қадима будааст (2, с. 190-198).
Хулосаи чорум: Яке аз шаклҳои шеърии дар ашъори халқӣ бисёр маъмул бо унвони «шоирӣ» ёд мешавад, ки одатан мазмуни ҳаҷву истеҳзоро инъикос мекунад. Мавқеи ин шакли шеъриро В.Охониёзов дар эҷодиёти Шанбезода таҳлил карда ба чунин хулоса омадааст: «Шоирӣ дар ашъори халқӣ қариб тамоми сурудҳоро дар бар гирифта бошад ҳам, дар эҷодиёти Шанбезода Нодир вай ба як жанри мустақили назми таълифӣ табдил ёфт, ки баъдтар қисми таркибии ашъори ҳар як шоири помиризабонро фароҳам меовард. Шоир шоириҳои «Хӯнадӯмод» (Хонадомод) <^ох» (Алаф), «Wro» (Бор) ва «Курорт»-ро эҷод кард, ки баъдҳо дар пайравии онҳо чандин шоириҳои дигар арзи вуҷуд намудаанд» (4, с. 110).
Имрӯзҳо зиёда аз 100 шоир дар ҳудуди Бадахшони Тоҷикистон ба забонҳои маҳаллӣ осор эҷод мекунанд. Дар ин миён Шанбезода Нодир чун асосгузори назми муаллифӣ ба гурӯҳи забонҳои шугнонӣ-рӯшонӣ шинохта шудааст.
Дар муқоиса бо ашъори ба забони тоҷикӣ гуфтаи шоир ашъори ба забони модарӣ эҷодкардааш аз ҷиҳати ҳаҷми худ ночиз ба назар мерасад. Бо вуҷуди ин, ашъори мазкур аз ҷиҳати гуногунии шакл ва дарбаргирии мавзӯъ ҷолиби таваҷҷӯҳи махсус мебошад. Барои Шанбезода саводи дуруст ва пурраи шеъри классикӣ имконият додааст, ки ӯ бадеияти ин шеърро дар забони шугнонӣ хеле моҳирона инъикос карда тавонад.
Яке аз мавзӯъҳои ашъори маҳаллизабони шоир тараннуми зебогиҳои табиат ва фаслҳои табиӣ мебошад, ки бо эҳсосот ва дарки баланди шоирона сароида шудааст. Дар тасвири масъалаҳои табиат шоир на танҳо ба тарафҳои мусбат ва зебогиҳои диёраш диққат додааст, балки он масъалаҳои риққатовари табиӣ низ, ба мисли зимистони қаҳратун, як навъ мавриди тасвир ва таваҷҷӯҳи шоир қарор гирифтаанд. Шеърҳое чун «Буор» (Баҳор), «Зимистӯн» (Зимистон) «Хохдара шитойэ» (Хунукиҳои Шохдара) ва гайра ин фикрро тасдиқ мекунанд.
- 212 -
Abdulnazarov A. A.Nodir Shanbezoda as a Founder of Poetry in the Shugnan Language
Шеъри «Буор», чуноне ки аз унвонаш маълум аст, дар тасвири фасли баҳор, шигифтиҳои он ва ҳаловати кас аз ин фасл баҳс мекунад. Мазмуни шеър чунин аст, ки барфҳо об мешаванд, абрҳо мегирянд, гулҳо мешукуфанд ва булбулон дар ишқи гул шаб то рӯз нола мекунанд, чунончи:
To dedhd amalat jinijta ob sud,
Abrenta buor daraw rinewd kikht.
Gulkheke bashand daraw khikift sen,
Bulbul wi khushind daraw jirew kikht (6, с. 21).
Чунон ки мебинем, шоир аз даромадани моҳи ҳамал шеърро огоз намуда, таъсири онро ба табиат, ки об гардондани барф ва овардани боронро дар пай дорад, ба қалам мекашад. Вобаста ба талаби шеър (чун дар мисраи аввал аз даромадани моҳи ҳамал дарак медиҳад) амалҳои дигари мансуб ба фасли баҳор дар тасвир ҷой доранд. Чунончи, байти аввали шеър, ки бо калимаҳои амал, баҳор, абрҳо ва барф фароҳам оварда шудааст, ҷузъҳои дигари ин фасл, амсоли гул ва булбул дар байти дуюм омадаанд, ки навид ва хосияти баҳоранд. Пайвастагии байтҳо яклухтии шаклу мазмуни шеърро фароҳам овардааст.
Мисли ашъори ба забони тоҷикӣ сурудаи шоир дар ифшои масъалаҳои табиату табиатнигорӣ, дар назми шугнонӣ низ шаклҳои тарҷеъбанду таркиб-банд, мусамматҳо ва маснавӣ зиёд ба кор рафтаанд. Ғайр аз ин шоир ҳамеша кӯшиш ба харҷ медиҳад, то аз шаклҳои гуногун дар баёни як мавзӯъ истифода барад. Шеъри «Буор» низ дар қолаби таркиббанд эҷод гардида, байти охиринаш мусарраъ омадааст. Ҳамаи ин гувоҳи навҷӯиҳои шоир дар шаклбахшии назми маҳаллизабон мебошанд.
Шеъри «Зимистӯн» аз ҷиҳати дарбаргирии мавзӯъ ва мазмуни хеш ба тариқи дигар эҷод шудааст. Мисраи аввали шеър аз хунукиҳо ва сармои фасли зимистон огоз гардида, мисраи дуюми байти якум, гайричашмдошти хонанда, аз мавзӯи дигар сухан мекушояд. Байти баъдина низ давоми ҳамин мавзӯъ буда, насиҳати падару модаронро ба фарзандонашон дар бар гирифтааст. Ин насиҳат аз эҳтиёт шудан аз офати сармо сар шуда, бо таргиби кӯдакон ба илмомӯзӣ анҷом мепазирад, масалан:
Zimistun yat, awo fik jo shito kikht,
Fukath mardum khu ziryot rubaro kikht.
A ziryoten, shito khac mabirezet,
Pi kaldardh-at pi kekhak mubtalo kikht (6, с.20).
Дар шеъри мазкур ибораҳо ва таъбирҳои ҷолиби забони зиндаи мардум, мисли «амбоҷ» (дар ивази), «Жиниҷ ас авьо вьихкимцак вьэхтовь» (Барф аз ҳаво мисли пашми нарм кардагӣ афтидан ё боридан) истифода шудаанд, ки натанҳо бадеияти шеърро баланд гардондаанд, балки ба дил ва назари халқ онро наздик мекунанд.
Муаллифи сарсухани нахустин нашри маҷмӯаи «Г улгунча» С. Климчитский аз хусуси мазмуни ашъори шугнизабони Шанбезода ҳарф зада, маҳз аз шеъри Ay Khokhdara shitoyi, tuyat nur balo migund,
Nur palawuni garmi tu khez benawo migund (6, с. 21). ба ин тариқ ёдоварӣ мекунад: «... шеърҳое, ки дохили ин маҷмӯа шудаанд -«Хохдара шитойэ» - хунукии Шохдара тасвири сармои зимистон буда, як навъ
- 213 -
Абдулназаров А. Нодир Шанбезода - асосгузори назми шугнонизабон
характери маҳаллӣ дорад ва бо образҳои равшан, ки танҳо дар Шохдара пайдо шуда метавонанд ба ин шеър ҳусни адоҳида мебахшад, пур аст» (5, с. 5).
Дар ҳақиқат, образ ва тасвирҳои хоси ин гуна шеърҳо бо махсусияти худ фарқ мекунанд. Чунончи, дар ду байти дигари шеър сардии ин манзил гуфта шуда, пас аз он шоир ба як тасвири гайривоқеӣ, вале бисёр шоирона вазъро ба хонанда муаррифӣ мекунад, масалан:
Ar tam yi khilta garni pi bozor mi wakht ca virt,
Tar cem wi molt khaloyiqi mash tutiyo migund (6, с. 6).
Мазмуни таҳтуллафзии байт ин аст, ки агар касе дар ҳамин рӯзҳо як халта гармиро ба бозор барорад, мардумони мо онро ба мисли тутиё ба чашмонашон мемоланд. Чун услуби шоир аст, байтҳои охири шеър ба таври истеҳзо ва масхара як нафар аз мумсикони водиро, ки ба касе дар чунин аҳвол як чӯб ҳезум намедиҳад, ба риштаи танқид мекашад.
Шеъри «Ту йо ту нан қати гап» (Бо ту ва ё бо модарат гап аст) дар шакли газал эҷод шуда, ибораи «ё ту ё ту нан қати гап» дар он ба вазифаи радиф омадааст. Ҳалли масъалаи асосӣ, ки кушодани чашми духтарони ҷавон ба хондану илм омӯхтан аст, ба воситаи масъалаҳои дигари замонавӣ, аниқтараш мушкилоти анъанавӣ ва хурофотии замон, ҳаллу фасл гардидааст. Мазмуни шеър бо хитоби шоир ба духтари аз олам бехабар сар мешавад, ки дар он вазъи ҳақиқии ҳаёти духтар ва ояндаи он гуфта мешавад. Аз чумла, шоир мухотабашро гӯшзад мекунад, ки дар пушти дари онҳо хостгорони ҳар табақа қатор истодаанд, ки асосан аз бою муллову мингбошии собиқ иборатанд. Онҳо пешакӣ бо падарат маслиҳат кардаанд ва инро бачаҳои деҳ шунидаанд, падарат туро чун ҳайвон хариду фурӯш дорад, аммо ту аз бедонишиву беҳунариат аз ҳамаи ин аҳвол бехабар астӣ. Аз ин хотир, шоир панди худро ба духтар мегӯяд, ки мазмунаш «Биё хон, биё хон, ки соҳиби илму маърифат гардӣ ва он вақт тақдири туро касе бидуни худи ту ҳал нахоҳад кард». Масалан:
Mu gap ca zezi agar, mund mu rubaro yik dis,
Ya khoy, ya khoy, a pari yo tu, yo tu nan qati gap.
Ca khoyi sawi tu millo khu dadh khu ziryot mis As ilm-ta bokhabare, yo tu, yo tu nanqati gap (6, с. 25).
Шоир мегӯяд, ки маҳз ба воситаи хондан ва илм андӯхтан метавонӣ фарзандонатро ҳам тарбияи лоиқ кунӣ, метавонӣ ба мардумони пешрафта рафта расӣ ва метавонӣ яке аз беҳтарин ва манфиатовартарин фарзанди замон ва ҳукумати Шӯро гардӣ. Албатта, дар охир шоир байти ҳусни тахаллусро оварда, таъкид мекунад, ки танҳо бо ҳамин роҳ метавонӣ Ҷамшед (исми шоир)-ро низ мафтуну интизори худ гардонӣ:
Ditir-ta, ay guli Khuqnun, yaqinath as Jamshed,
Pi khunde muntazire, yo tu, yo tu nanqati gap (6, с. 25).
Дар миёни ашъори ба забони модарии шоир, шеърҳои лирикӣ чои намоёнро ишгол мекунанд. «Ашъори лирикии ӯ бошад, ҳамоно мавзӯъҳои ишқу муҳаббат, садоқату самимият ва муҳаббати ёру диёрро дар бар мегирифт», -менависад дар ин бора В.Д.Охониёзов (7,с. 3-4).
Шеърҳои «Дъу башанд сурат» (Ду чеҳраи хуб), «Дуст», «Йийоргад мунд авъас нист» (Ба каси дигар ҳавас надорам), «Зулхумор» ва рубоиҳову
- 214 -
Abdulnazarov A. A.Nodir Shanbezoda as a Founder of Poetry in the Shugnan Language
дубайтиҳояшон кайҳост, ки вирди забони мардуманд. Сабаби маҳбубияти ин намуди ашъори шоир ҳамон равонӣ ва вижагиҳои сухани шоир мебошад.
Яке аз фарқиятҳои ашъори ба забони модарӣ эҷодкардаи Шанбезода аз ашъори тоҷикии ӯ дар он аст, ки ин ашъор ду навъи дигари шеъриро дорост, ки дар ашъори ба забони тоҷикии шоир дида намешаванд. Ин шаклҳои шеърӣ рубоӣ ва байтҳои алоҳида ҳастанд ва миқдоран зиёд ҳам ба назар намерасанд. Дар масъалаи кам эҷод гардидани ин шаклҳои шеъриро аз тарафи шоир дар назми шугнонӣ ва умуман эҷод накардани онҳо дар ашъори тоҷикии шоирро метавон ба як масъала вобаста донист. Таҳлили ашъори шоир гувоҳӣ медиҳад, ки истеъдоди Шанбезода асосан дар иншои осори назмии калонҳаҷм оромии комили худро меёбад. Аз ин хотир, шаклҳои хурди лирикӣ мисли байт, дубайтӣ ва рубоӣ талаботи мафҳумдарбаргирӣ ва хулосабарориҳои шоирро қонеъ карда наметавонистанд.
Бо вуҷуди чунин хулоса, байтҳо ва рубоиҳои шоир дар забони модарӣ пурра ва ҳаматарафа ба талаботи ин ду жанри адабӣ ҷавобгӯй буда, дар онҳо фикрҳо ва мавзӯъҳои ба муаллиф ва хонанда зарурӣ гуфта шудаанд. Дар миёни ашъори шоир панҷ рубоӣ ва се номгӯй байтҳои алоҳида мавҷуд ҳастанд.
Яке аз хусусиятҳои асосии рубоиҳои шоир он аст, ки дар онҳо асосан масъалаи муҳаббат ва самимияти ошиқона, афсӯсу надомати ошиқ ва дарди ҷудоӣ гуфта шудааст. Дар шеъри классикии гузаштагонамон бардоштани бори чунин мавзӯъҳоро аз шаклҳои хурди шеърӣ асосан дубайтӣ ба ӯҳда дошт. Дар ду рубоӣ шоир маҳз масъалаи дарди танҳоиро кашидан ва дар гами ҳиҷрат сӯхтанашро гуфтааст. Яке аз ин рубоиҳо чунин садо додааст:
Shirinjonik, arud cirafcum betoth,
Ayb as mu fukath, di jat, khu rafcum betoth.
Ar tam-ta tu bad ca lowd, tu cemen-ti qasam,
Sherrangti wi kudpuc-ti nidhafcum betoth (6, с. 45).
Ҳамин тариқ, ашъори ба забони шугнонӣ навиштаи Нодир Шанбезода, агарчи миқдоран кам бошад ҳам, вале аз ҷиҳати мавзӯъ ва шакл бой буда, қариб аз тамоми соҳаҳои ҳаёт ва мавзӯъҳои зиндагӣ баҳс мекунад. Сарчашмаи ин ашъор, дар баробари шеърҳои халқии маҳаллӣ, назми классикии форсии тоҷикӣ буд.
Калидвожаҳо: Нодир Шанбезода, шоири шугнизабон, адабиёти тоцикӣ, мотивҳо, шакл, назм.
Пайнавишт:
1. Карамшоев, Д. Назаре ба ашъори маҳализабони Бадахшон // Вопросы памирской филологии /Д. Карамшоев. - Душанбе: Дониш, 1985. -С. 215-216.
2. Охониёзов, В. Рубоӣ ва маросими мотам // Масъалаҳои фолклори кишварҳои форсизабон /В. Охониёзов. -Душанбе: Дониш. китоби аввал, 1998. -С. 190-198.
3. Охониёзов, В. Назаре ба назми шугнизабон. Масъалаҳои филологияи помир / В. Охониёзов. -Душанбе: Дониш, 1992. -С. 3-4.
4. Охонниёзов, В. Рисолаи номзадӣ. Пайдоиш ва ташаккули шеъри помиризабон / В. Охониёзов. -Хоруг: Помир, 1997. -110с.
- 215 -
Абдулназаров А. Нодир Шанбезода - асосгузори назми шугнонизабон
5. Шакармамадов Н. Бадахшон дар масири тамаддуни умумибашарй. Душанбе: Ирфон. 2007. -56с.
6. Шанбезода Н. Гулгунча: мураттиб ва муаллифи сарсухан В. Охониёзов, Хоруг: Помир.1998.
7. Охонниёзов В.Назаре ба ашъори шугнизабони Нодир Шанбезода. //Коммунисти Шугнон, аз 1.06.1991.
Reference Literature:
1. Karamshoyev, D. The View upon Badakhshan Poetry Written in Local Vernacular // Issue of Pamir Philology. - Dushanbe: Knowledge, 1985. —pp. 215-216.
2. Okhoniyazov, V. Rhubais and Mourning Ceremony // Issue on Persian-Speaking Countries Folklore. -Dushanbe: Knowledge. Part 1, 1988. -pp.190-198.
3. Okhoniyazov, V. The View upon the Poetry Written in Shugnan // The Issues of Pamir Philology. -Dushanbe: Knowledge, 1992. -pp. 3-4.
4. Okhoniyazov, V. Rise and Development of the Poetry Written in Pamir Languages. Khorog: Pamir, 1997. -110pp.
5. Shakarmamadov, N. Badakhshon in the Streamline of General Human Civilization. -Dushanbe: Irfon, 2007. -56pp.
6. Shanbezoda, N. The Bud Ready for Blossoming. Compiler and author of introduction V. Okhoniyazov. - Khorog: Pamir, 1998.
7. Okhoniyazov, V. The View upon Nodir Shanbezoda's Poetry Written in Shugnan // Communist of Shugnan, 1.06.1991.
Нодир Шанбезода - основоположник шугнаноязычной поэзии
Ключевые слова: Нодир Шанбезода, шугнаноязычный поэт, таджикская
литература, мотивы, форма, поэзия.
Нодир Шанбезаде является одним из достаточно влиятельных поэтов и литераторов XX века. К сожалению, о его жизни, деятельности и вкладе в таджикское литературоведение до сих пор ничего не было сказано. Так как он является основоположником поэзии на шугнанском языке, данная статья посвящена анализу его стихов на его родном языке.
По сравнению с поэзией на таджикском языке, его сочинения на родном языке, по объему кажется незначительными. Несмотря на это, данное наследие поэта по разнообразию форм и охвату тем является объектом особого внимания.
Nodir Shanbezoda as a Founder of Poetry in the Shugnan Language
Key words: Nodir Shanbezoda, the poet writing in Shugnan, Tajik literature, motives, form, poetry
Nodir Shanbezoda is one of adequataly influential poets and men-of-letters of the XX-th century. Unfortunately, nothing has been known about his life, activities and contribution into the Tajik literary criticism up to now. As he is a founder of the poetry written in Shugnan, the article dwells on the analysis of his poems in the mother-tongue.
- 216 -
Abdulnazarov A. A.Nodir Shanbezoda as a Founder of Poetry in the Shugnan Language
In comparison with the poetry written in Tajik that one written in mother tongue seems to be minor due to its amount. But in spite of it the poet’s heritage due to a variety of forms and a thematic range deserves special attention.
Роцеъ ба муаллиф:
Абдулназаров Абдулназар Абдулқодирович, корманди Институти Илмҳои гуманитарии АИ ҶТ ба номи Б. Искандаров (Ҷумҳурии Тоцикистон, ш. Душанбе). e-mail: abdulnazar9416@gmail.com
Сведения об авторе:
Абдулназаров Абдулназар Абдулкодирович, сотрудник Института гуманитарных наук Академии наук Республики Таджикистан имени Б. Искандарова (Республика Таджикистан, г. Душанбе) e-mail:
abdulnazar9416@gmail. com
Information about the author:
Abdulnazarov Abdulnazar Abdulkodirovich, scientific officer of the Institute of Humanitarian Sciences under the Academy of Sciences of Tajikistan Republic named after B. Iskandarov (Tajikistan, Dushanbe) e-mail:
abdulnazar9416@gmail. com
- 217 -
