CC BY
15ФИЛОЛОГИЯ
УДК 821.161.1+821.161.3-95
М. В. Трус
Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверспэт
М1КАЛАЙ ДАБРАЛЮБАУ I МАКС1М БАГДАНОВ1Ч: ТЫПАЛОГ1Я I ДЫНАМ1КА УСПРЫМАННЯ Л1ТАРАТУРНАЙ КЛАС1К1
У артыкуле разглядаюцца актуальныя аспекты цэласнага успрымання жыцця i творчасщ клаакау рускай i беларускай лггаратур - Мiкалая Дабралюбава i Макама Багдановiча. Агульныя i адрозныя рысы нацыянальнага культурнага жыцця аналiзуюцца з прыцягненнем вопыту функцыянавання лiтаратурных музеяу Расii i Беларусi.
У савецш час выказваннi М. Дабралюбава разам з цытаташ з В. Бялшскага i М. Горкага склалi своеасаблiвы тэкставы канон, якi у дзяржаунай сiстэме рэгламентаванасцi даследчыцкага бачання ахоплiвау не тольк1 уласна рускую лггаратуру, але i пашырауся на усе нацыянальныя традыцыi, у тым л^ i беларускую.
Кардынальныя змены гpамадска-палiтычнай парадыгмы, як1я адбылiся у пачатку 1990-х гг., непазбежна змянiлi стауленне да iдэйных натхняльшкау мiнулага часу. Праблема пераходнасщ, сiтуацыi "пост" у розных нацыянальных кантэкстах стала аб'ектам увап аутара артыкула.
Прач^гганне нанова класiчнай спадчыны сёння ускладнена шэрагам аб'ектыуных акалiч-насцей нашых рэалш, у як1х усё большую моц пачынае набываць прагматызм, крытыцызм, а устаялыя алгарытмы мiфатворчасцi успрымаюцца як зжытыя, тутковыя, як1я блакуюць аб'ектыу-нае асэнсаванне. Натуральны поступ псторьп спакваля падказвае рознавектарныя, амбiвалентныя падыходы, здольныя умацаваць жыццёвасць лiтаратуры, а ва умовах грамадск1х арытмiй -захаваць устойлiвы пульс чытацкага успрымання i даследчыцкай зацiкауленасцi.
Ключавыя словы: руская лiтаратура, беларуская лiтаратура, украшская лiтаратура, Мiкалай Дабралюбау, Максiм Багдановiч, Марка Ваучок, тыпалогiя, рэцэпцыя, мiфатворчасць, рэвалю-цыйныя дэмакраты, нацыянальна-культурныя парадыгмы, кантэкст.
M. V. Trus
Belarusian State Technological University
NIKOLAY DOBROLYUBOV AND MAXIM BAGDANOVICH: TYPOLOGY AND DYNAMICS OF THE PERCEPTION OF THE LITERARY CLASSICS
This paper concentrates on the relevant aspects of the integral perception of life and works of the classics of Russian and Belarusian literature - Nikolay Dobrolyubov and Maxim Bagdanovich. Common and distinctive features of the national cultural life are analyzed involving the experience of literature museums functioning in Russia and Belarus.
In Soviet times, N. Dobrolyubova statements with quotes from V. Belinsky and Gorky made a kind of textual canon, which in the state system reglamentavanastsi research vision encompassed not only the Russian literature, but also to cover all national traditions, including the Belarusian .
Drastic changes in the social - political paradigm that occurred in the early 1990s. Inevitably changed attitude toward ideological inspirers of the past tense. Problems of transition, the situation "post" in different national contexts has been the object of attention of the author.
Re- reading of the classical heritage today is complicated by a number of objective realities of our circumstances in which a growing force begins to take pragmatism, criticism, and established algorithms myth perceived as obsolete and dead ends that block an objective judgment. The natural history of progress gradually tells different, ambivalent approach capable infix vitality of literature, and in terms of public arrhythmias - keep a steady pulse of the reader's perception and research interests.
Key words: Russian literature, Belarusian literature, Ukrainian literature, Nikolai Dobrolyubov, Maxim Bagdanovich, typology, reception, myth-making, revolutionary democrats, national-cultural paradigms context.
Уводзшы. Мкалай Дабралюбау (1836— 1861) i Максiм Багдановiч (1891-1917) - класш рускай i беларускай лгаратур, прадстаунт розных пстарычных эпох i нацыянальна-культурных парадыгм. Менав^а класiчнасць -як вызначальная катэгорыя - найперш дазваляе узняцца над часам, паставщь гэтых асоб поруч, а iх спадчыну разглядаць як фундаментальны культурны набытак, а таксама свайго роду каталiзатар iдэй, запатрабаваных сучаснiкамi i наступнымi генерацыямi нацыянальных твор-чых элiт. Для некалькiх пакаленняу "рэвалюцый-ных дэмакратау" (гэтае устаялае вызначэнне сёння падвяргаецца крытычнаму пераасэнса-ванню) другой паловы Х1Х - пачатку ХХ ст., погляды М. Дабралюбава сталi важнай щэйна-эстэтычнай платформай, кананiчна аформленай у гумаштарыстыцы савецкага перыяду.
Асноуная частка. Макшм Багдановiч на старонках расiйскай прэсы пачатку ХХ ст. раз-глядау М. Дабралюбава у шэрагах адмысловай генерацьи рускай iнтэлiгенцыi Х1Х ст., якая, па меркаванш аутара, у часы дзекабрыстау скла-далася выключна з прадстаушкоу арыстакра-тыi, потым папоуншася за кошт разначынцау: "Приток лиц из этих слоев населения постепенно усиливается и в эпоху шестидесятых годов совершенно пропитывает собою всю интеллигенцию. Кто сосредоточивает на себя внимание в ее тогдашней среде? - Семинарист Чернышевский, семинарист Добролюбов, семинарист Антонович, семинарист Зайцев, семинарист Н. Успенский, семинарист Помяловский и проч. С другой стороны, параллельно росту этого процесса количество интеллигенции, выделяемое дворянской средой, неуклонно падает" [1, с. 18-19]. М. Багдановiч прадст^у свае канцэптуальныя крытэрып да вызначэння сутнасщ штэл^ента пачатку ХХ ст.: "На наш взгляд, всякий интеллигент необходимо должен удовлетворять следующим двум требованиям: во-первых, он должен иметь стремление к знанию; во-вторых, он должен стремиться нести свои знания на пользу народу. Вот черты, определяющие собой суть духовного облика интеллигенции; вот ценз, которым должен обладать каждый, имеющий претензию на принадлежность к ней" [1, с. 15-16].
Артыкул "Новая интеллигенция" М. Баг-дановiча быу апублшаваны у расiйскiм часотсе "Жизнь для всех" (1914, № 5-6). Аутар закра-нуу надзённыя пытаннi нацыянальна-культур-нага жыцця на абшарах Расiйскай iмперыi, беларусау у тым лiку, акцэнтавау увагу на адрозным сацыяльным алгарытме фармiраван-ня нацыянальнай iнтэлiгенцыi: "Глубоко демократическим является и белорусское движение. Созданная им литература не только идет почти
исключительно в народ, но и в значительной степени является продуктом деятельности самого народа или, точнее, возникшей в его недрах интеллигенции" [1, с. 21].
У савецю час выказванш М. Дабралюбава разам з цытатамi з В. Бялшскага i М. Горкага склат своеасаблiвы тэкставы канон, якi у дзяр-жаунай сiстэме рэгламентаванасцi даслед-чыцкага бачання ахоплiваУ не толью уласна рускую лiтаратуру, але i пашырауся на усе на-цыянальныя традыцш, у тым лiку i беларускую.
Кардынальныя змены грамадска-палiтычнай парадыгмы, якiя адбылiся у пачатку 1990-х гг., непазбежна змянш стауленне да щэйных нат-хняльнiкау мiнулага часу. У пераходны перыяд агульнай рэвiзii ранейшых вызначальных каш-тоунасцей, дамшавання нацыяцэнтрычных по-глядау на псторыю увага да творчай спадчыны М. Дабралюбава заканамерна аслабла, лакат-завалася. Тэма пераходнасщ, адмаулення ад щэатзацып знакавых асоб агульнарасiйскай мiнуУшчыны вартая адмысловых даследаван-няу у розных нацыянальных кантэкстах штуа-цыi "пост-" (савецкасщ, камунiстычнасцi i г. д.).
У сваiх спарадычных спробах акрэслщь сённяшняе бачанне месца i ролi М. Дабралюбава у псторыи нацыянальнага пiсьменства мы звярнулiся да вучэбнага дапаможшка "Бела-руская лгаратура" (2011) - выдання новага пакалення, якое па сваiм прызначэннi закткана фармiраваць базавыя веды навучэнцау сярэд-нiх устаноу адукацыi. Мы вылучылi два урыукi з раздзелау, што характарызуюць псторыка-лiтаратурны працэс другой паловы Х1Х ст., а таксама жыццё i творчасць К. Калшоускага i Ф. Багушэвiча:
«Кастусь Кал1ноуск1 быу на друг1м курсе (юрыдычнага факультэта Пецярбургска-га утверстэта - М. Т.), кал1 зазваму "Колокол " А. Герцэна, 7 на апоштм курсе, кал7 у 3-й кшжцы "Современника" М. Чарнышэу-скага пабачыу свет артыкул М. Дабралюбава з вядомым прароцтвам: "Паглядз1м, што яшчэ скажуць сам1 беларусы"» (В. Праскаловiч) [2, с. 148].
"1861 год для растскай грамадскасц стау знакавым не толькг у сацыяльна-палгтычным сэнсе. У сакав1ку жыхары Пецярбурга назау-сёды развШал1ся са славутым укратсюм Каб-заром - Тарасам Шаучэнкам. А 17 л1стапада у Пецярбургу памёр М1калай Дабралюбау. Маг-чыма, у пахавальнай працэсп 7шоу 7 Ф. Ба гушэв1ч... Дарэчы, у тыя дм ён разв1твауся не толью з Мталаем Дабралюбавым, але 7 з утверстэтам, адмов1ушыся, як 7 мног1я яго калегг, прыняць новыя утверсгтэцкгя пра-выы, яюя рэзка абмяжоувал1 свабоду студэн-тау" (В. Рагойша) [2, с. 153-154].
Прыведзеныя цытаты дазваляюць наглядна пераканацца, што М. Дабралюбау у беларусюм нацыянальна-гiстарычным кантэксце найноу-шага часу у значнай ступенi захавау свае вызна-чальныя пазiцыi. Адзначым i трои нязвыклую для крынiц такога жанру тэкставую аргашза-цыю - наяунасць шматкроп'я, якое пакiдае пр-астору для гiпатэтычнага меркавання, а таксама нязмушана акцэнтуе увагу на важнасщ дастатко-ва лагiчнага, але усё ж здагадкавага эпiзода жыцця будучага класiка беларускай лiтаратуры Ф. Багушэвiча, звязанага з М. Дабралюбавым.
У часавай рэтраспектыве узгаданыя у фраг-менце вучэбнага дапаможнiка словы М. Дабра-любава - "Паглядзгм, што яшчэ скажуць самг беларусы " - мелi ключавое значэнне для нацы-янальнага абуджэння, фармiравання канцэпцыi нацыянальнага аптымiзму i своеасаблiвага гiс-тарычнага даверу. Але у гэтай цытаты ёсць свая гiсторыя, якая у нашых рэалiях адышла на заднi план ёмiстасцi, афарыстычнасцi, сама-дастатковасцi выказвання - так неабходнага пры аб'ектыуным вызначэннi iдэйных каарды-нат беларускага грамадска-культурнага руху апошнiх стагоддзяу.
Прыведзеныя словы М. Дабралюбава вылу-чаныя з даволi аб'ёмiстага тэксту «Черты для характеристики русского простонародья» -рэцэнзп на зборшк «Рассказы из народного русского быта Марка Вовчка» [3], упершыню апублшаванай са значнымi цэнзурнымi купю-рамi у часопiсе "Современник" (1860, № 9). Ар-тыкул сам па сабе стау класiчным узорам iнды-вщуальна-аутарскага стылю пiсьменнiка, яго "вылучаюць якасщ, уласцiвыя найлепшым узорам дабралюбаускай крытыкi: лагiчная i кам-пазщыйная стройнасць, арганiчнасць уключэн-ня мастацкага матэрыялу у публiцыстычную тканiну артыкула, адэкватнасць выражэння ня-простай - як у тэарэтычных, так i у цэнзурных адносiнах - праблематыю" [4, т. 3, с. 717].
Марка Ваучок (укр., рус. Марко Вовчок; сапр. Марыя Вiлiнская; у замужжы Маркевiч, Лобач-Жучэнка; 1833-1907) - украшская i руская пiсьменнiца, перакладчыца. Прадстау-лена у беларускай даведачнай лггаратуры [5], але без выхаду на яе пасрэднiцкую ролю у з'яу-леннi адной з найважнейшых iдэалагем бела-рускага грамадска-культурнага жыцця.
Вядомасць "украшскай Жорж Санд" пры-неслi першыя зборнш малой прозы: "Народш оповiдання" (1857) i "Рассказы из народного русского быта" (1859). Яны ж забяспечылi арга-нiчнае уваходжанне пiсьменнiка Марк Ваучка у расiйскiя лiберальна-народнiцкае i рэвалю-цыйна-дэмакратычнае колы, якiм iмпанавалi антыпрыгоннiцкiя настроi аутара, пастаноука i распрацоука iм новых тэм.
Празаiчныя творы, якiя увайшлi у друп зборнiк М. Ваучка, паспрыялi замацаванню за аутарам рэнамэ абаронцы сацыяльных правоу жанчыны - новай тэмы i для рускай, i для укра-iнскай лiтаратуры, актуальнай для еурапейсюх грамадскiх памкненняу таго часу: "Надёжа", "Маша", "Катерина", "Саша", "Купеческая дочка", "Игрушечка".
Публшацьи М. Дабралюбава адыгралi у мно-пм лёсавызначальную, установачную ролю ва успрыманш творчасцi Маркi Ваучка сучасш-кам^ а потым i гiсторыкамi лгаратуры. Пюь-меннiца хутка была прынята за сваю у асярод-дзi рускай, замежнай iнтэлiгенцыi, а яе творы шырока перакладалiся на заходнееурапейсюя i славянскiя мовы.
Мiкалай Дабралюбау размову пра апавя-даннi М. Ваучка пашырыу кантэкстуальна, пры гэтым было iстотна пашыранае i праблемнае поле артыкула. Для большай фактаграфiчнасцi дазволiм сабе узнавiць мiкракантэкст крылатай фразы рускага пiсьменнiка дэмакратычнага крыла сказанай iм на адрас беларусау:
«Славянское племя было вызываемо на сцену только в разговорах уже весьма выспреннего свойства, и то преимущественно людьми, любящими толковать о гниении Европы. Что же касается до общепринятых толков, то в них великорусский крестьянин явно отделялся даже от малорусских и белорусских своих собратий.
Относительно белорусского крестьянина дело давно решенное: забит окончательно, так что даже лишился употребления человеческих способностей. Не знаем, в какой степени ложно это мнение, потому что не изучали специально белорусского края; но поверить ему, разумеется, не можем. Целый край так вот взяли да и забили, - как бы не так! Это так же, как итальянцев забили, расслабили, лишили любви к родине и к свободе!.. Посмотрите-ка теперь на них... Во всяком случае, вопрос о характеристике белоруссов должен скоро быть разъяснен трудами местных писателей. Посмотрим, что еще скажут сами белорусы» [4, т. 3, с. 199].
Вылучаная намi фраза узноулена паводле першапублшацып артыкула М. Дабралюбава у часотсе "Современник" (1860, № 9), у якой ад-сутнiчалi чатыры папярэдшя сказы, пачынаю-чы ад слоу "Целый край.". У асноуным корпусе тэксту артыкула, зафшсаваным у Поуным зборы творау М. А. Дабралюбава у 9 тамах (1963; т. 6, с. 227), гэты сказ не прыводзщ-ца, згадваецца толью у каментарыях (с. 527). У апошшм Зборы творау шсьменшка у 3 тамах, на як мы спасылаемся, ён адсутшчае i у тэксце артыкула, i у каментарыях.
Фрагментарная узгадка беларусау М. Даб-ралюбавым, зробленая культавай у нацыяналь-ным кантэксце, iшла ад разваг пра творчасць канкрэтнага аутара (Марю Ваучка), лёсы наро-дау Расшскай iмперыi i Еуропы. Пры сённяш-нiм прачытаннi працы М. Дабралюбава 1860 г. этнатэрытарыяльнае вызначэнне паняцця "Белая Русь" патрабуе папраум на час; тут мы абмя-жуемся цытатай з працы аутарытэтнага вучо-нага: «... навуковую щкавасць i да паходжання тэрмша "Белая Русь", i да вызначэння тэры-торыi, якую ён акрэ^вау у розныя перыяды, праявш рускiя гiсторыкi i лiнгвiсты у канцы Х1Х - першай палове ХХ ст.» [6, с. 4].
За апошшя дзесяцiгоддзi калектыу расшскай культурна-асветнщкай установы iстотна змяшу акцэнты бачання жыцця i творчасщ пiсьменнiка, што адлюстравалася i у зместавым напауненш экскурсiй, i у шэрагу культурных праектау: на першы план выйшлi традыцыйныя каштоУнасцi святарскай сямЧ, у якой выхоу-вауся М. Дабралюбау, а таксама штэлтент-насць, падзвiжнiцтва, шматгранная рэалiзацыя асобы i iнш. Адным з мiжнародных кiрункау дзейнасцi нiжагародскага музея апошняга часу стала супрацоУнiцтва з лгаратурным1 музеямi i адукацыйнымi установамi Мшска, якое значна стымулюе працэсы новага прачытання куль-турнай спадчыны, знаёмства з рознымi алга-рытмамi постсавецкага выжывання i сённяшняй працы з аудыторыяй.
Змена каштоунасных установак у практыцы расiйскага музея не стала аутаматычнай заме-най традыцыйных акцэнтау, але (як гэта часта бывае у пераходны перыяд) спарадзiла цi ак-туалiзавала некаторыя кагнiтыуныя дысанансы. Яскравым прыкладам гэтага з'яуляюцца некаторыя развагi Галшы Дзмiтрыеускай, супра-цоунiка нiжагародскага музея М. Дабралюбава, заслужанага дзеяча культуры Расшскай Федэ-рацып. Так, у адным са сваiх назiранняу да-следчыца адштурхнулася ад хрэстаматыйнага верша М. Някрасава "Памящ Дабралюбава" (1864), заключныя радкi якога у свой час былi улюбёнай цытатай i частым эпiграфам да твор-чых прац, прысвечаных асобам-змагарам за лепшую будучыню чалавецтва:
Природа-мать! Когда б таких людей
Ты иногда не посылала миру,
Заглохла б нива жизни...
Зварот да радкоу верша стау падставай для узнаулення псторып, актуалiзацыi жыццёвых, па-свойму абаяльных штрыхоу да неканашч-нага партрэта М. Дабралюбава: "Калi мы звер-немся да водгукау сучасшкау, то убачым, што, пры пауторах у некаторых агульных рысах, яны у той жа час даволi адрозшваюцца памiж сабой у залежнасцi ад, перш за усё, палiтычных шмпатый i антыпатый: розныя людзi у Дабра-
любаве бачаць зноу-жа розных людзей з дыя-пазонам ад пэунай арыстакратычнасщ воблiку i манер да базараускай нязграбнасцi i дэманс-тратыунасцi у паводзiнах" [7, с. 7].
У якасщ параунання Г. Дзмiтрыеуская пры-вяла выказванне М. Навiцкага пра М. Дабра-любава: "Самы шчыры дэмакрат па пераканан-нях i норавах, чалавек гэты па душы i сэрцы быу арыстакратам, але не у вульгарным, а у са-праудным значэннi гэтага слова."; а таксама ацэнку калег па пяру, дадзеную I. Тургеневым: "Вы (да М. Чарнышэускага - М. Т.) простая змяя, а Дабралюбау - кобра".
Аутар гэтых радкоу добра знаёмы са спе-цыфшай працы лгаратурных музеяу. Мне вы-пау гонар браць удзел у падрыхтоуцы да друку двух сшыткау "Архiуных матэрыялау да ж^1цця i творчасцi Максiма Багдановiча" (1996, 1997), персанальнай лiтаратурнай энц^Iклапедыi "Макам Багдановiч" (2011) [8], а таксама аднаасобна пiсаць шэраг лiтаратуразнаучых артыкулау пра класiка беларускай лiтаратуры, мнопя з якiх убачылi свет на старонках "Роднага слова". На уласным вопыце - даследчыцкiм i педагапч-ным - я змог неаднаразова пераканацца у тым, наколькi для чытацкай аУдыторыi, якая знахо-дзiцца у палоне вядомых метафарычных вызна-чэнняу ж^Iццятворчасцi паэта ("пясняр чыстай красы", "госць з высокага неба", "беларуск1 1кар" i iнш.), гэтак жа дысанансна могуць прагучаць невядомыя, некананiчныя факты, характары-стыкi - пры тым з аутарытэтных крынiц i ад блiзкiх пiсьменнiку людзей. Так, з люта Адама Багдановiча да Льва Багдановiча ад 25.01.1915 мы даведваемся пра наступныя словы, сказа-ныя бацькам на адрас свайго сына Макшма: «. крайне неуравновешенный, настроен эгоистически, как многие слабые люди, воззрения его крайне односторонни и вследствие этого непреоборимо упорны, а сверх того он ненавидит и тетку и ее детей, и особенно тех, которые по натуре наиболее близки его характеру» [9, с. 29].
Заключэнне. Прыведзеныя вышэй цытаты, асаблiва вырваныя з кантэксту, сёння могуць быць успрыняты як свайго роду правакацыя, рэвiзiянiзм, замах на устаялыя культурныя каш-тоУнасцi (а iх дастаткова у найноушых публi-кацыях, якiя наупрост закранаюць жыццятвор-часць класiкау лггаратуры). Чытанне (прачы-танне нанова) клашчнай спадчыны ускладне-на шэрагам аб'ектыуных акалiчнасцей нашых рэалiй, у яюх усё большую моц пачынае на-бываць прагматызм, крытыцызм, а устаялыя алгарытмы мiфатворчасцi успрымаюцца як зжытыя, тупiковыя, якiя блакуюць аб'ектыунае асэнсаванне. Вядома, калi гаворка iдзе пра лгаратурную класiку (глыбiнную з'яву у гра-мадскай свядомасцi i адначасова тонкi свет
ÎH4biB^yarbHbix эмоцый) ёсць рызыка прапа-наваць сваю схему надзённага успрымання, якая у любым выпадку будзе абмежаванай, суб'ектыунай. Натуральны поступ псторьп спа-кваля падказвае жыццяздольнасць рознавек-
тарных, aмбiвaлентных падыходау, якiя здоль-ныя умацавасць жыццёвасць лiтaрaтyры, а ва умовах грaмaдскiх aрытмiй - захаваць устой-лiвы пульс чытацкага успрымання i даслед-чыцкай защкауленасщ.
Лiтаратура
1. Багдановiч М. Поуны збор творау: у 3 т. Мшск: Навука i тэхшка, 1995. Т. 3. 461 с.
2. Беларуская лгаратура: вучэбны дaпaможнiк для 9 класа устаноу aдукaцыi з беларускай i рускай мовaмi навучання; пад рэд. праф. В. П. Рагойшы. Мiнск: Нацыянальны iнстытут адукацьи, 2011. 320 с.
3. Рассказы из народного русского быта Марка Вовчка. Москва: Издание К. Солдатенкова и Н. Щепкина; типография В. Гачева и К°, 1859. 172 с.
4. Добролюбов Н. А. Собрание сочинений: в 3 т. Москва: Худож. лит., 1987. Т. 2. 815 с.; Т. 3. 871 с.
5. Чабаненка В. А. Ваучок Марка // Беларуская энцыклапедыя: у 18 т.; рэдкал.: Г. П. Пашкоу i шш. Мшск: БелЭн, 1997. Т. 4. 480 с.
6. Грыцкевiч А. Пра Белую Русь // 1мя тваё Белая Русь; уклад. Г. М. Сaгaновiч. Мшск: Полымя, 1991. С. 3-8.
7. Дмитриевская Г. А. Pro Arte, или Искусство памяти. Нижний Новгород: Нижегородская летопись, 2004. 108 с.
8. Макшм Бaгдaновiч: энцыклапедыя; склад. I. У. Сaлaмевiч, М. В. Трус; навук. рэд. М. В. Трус; рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) [i шш.]. Мшск: Беларус. Энцыкл. iмя П. Броуи, 2011. 608 с.
9. Архiуныя матэрыялы да жыцця i творчасщ Макшма Бaгдaновiчa. Сшытак 2 / Лгтаратурны музей Макама Бaгдaновiчa. Мшск, 1997. 139 с.
References
1. Bagdanovich M. Pouny zbor tvorau: u 3 t. [Complete Works: in 3 vol.] Minsk, Navuka i tekhnika Publ., 1995. T. 3. 461 p.
2. Belaruskaya litaratura: vuchebny dapamozhnik dlya 9 klasa [Belarusian literature: Textbook for grade 9 education institutions with the Belarusian and Russian languages of instruction]. Minsk, Natsyyanalny instytut aducatsyi Publ., 2011, 320 p.
3. Rasskazy iz narodnogo russkogo byta Marka Vovchka [Stories of Russian folk life Marko Vovchok.]. Moscow, Izdaniye K. Soldatenkova i N. Shchepkina; typographiya V. Gacheva i K°. Publ., 1859, 172 p.
4. Dobrolyubov N. A. Sobraniye sochineniy: v 3 t. [Collected Works: in 3 vol.]. Moscow, Khudozhestvennaya literature Publ., 1987, vol. 2. 815 p.; vol. 3. 871 p.
5. Chabanenka V. A. VauchokMarka [Belarusian Encyclopedia: in 18 vol.]. Minsk, BelEn Publ., 1997. Vol. 4. 480 p. (In Belarusian).
6. Gritskevich A. Pra Beluyu Rus' [Your name is White Russia]. Minsk, Polymya Publ., 1991, p. 3-8.
7. Dmitrievskaja G. A. Pro Arte, ili Iskusstvo pamyati [Pro Arte, or Art of Memory]. Nizhny Novgorod, Nizhegorodskaya letopis'Publ., 2004, 108 p.
8.Maksim Bagdanovich: Entsyklapedyya [Maxim Bagdanovich: Encyclopedia]. Minsk, BelEn Publ.. 2011, 608 p.
9. Arkhiunyya materyyaly da zhytstsya i tvorchastsi Maksima Bagdanovicha. Sshytak 2 Litaraturny muzey Maksima Bagdanovicha [Archival materials to the life and work of Maxim Bagdanovich. Book 2. Maxim Bogdanovich literary museum]. Minsk, 1997, 139 p. (In Belarusian).
1нфармацыя пра аутара
Трус Мжалай Валянц1нав1ч - кандыдат фшалапчных навук, дацэнт, загадчык кафедры беларускай фшалогп. Беларуси дзяржауны тэхналапчны ушверспэт (220006, г. Мшск, вул. Свярдлова, 13а, Рэспублша Беларусь). E-mail: miktrus@tut.by; m-trus@mail.ru
Information about the author
Trus Mikalai Valyantsinavich - Ph. D. Philology, assistant professor, Head of the Department of Belarusian Philology. Belarusian State Technological University (13a, Sverdlova str., 220006, Minsk, Republic of Belarus). E-mail: miktrus@tut.by; m-trus@mail.ru
Паступгу 16.03.2015
