CC BY
7претходно соопштение
UDK:811.163.3'373:373.3(049.5)
НЕШТО ЗА РЕЗУЛТАТИТЕ ОД АНОНИМНИОТ ТЕСТ СПРОВЕДЕН KAJ УЧЕНИЦИТЕ ОД VI ОДДЕЛЕНИЕ ВО ШТИПСКО
Марща Гркова
докторант на Универзитетот „ Св. Кирил и Memoduj " - Скопле
Key words: morphology, modal words, VI grade students, tests, exercises.
Summary: Morphological features of the parts of speech, more precisely nouns, adjectives, verbs, pronouns and numbers, are part of the curriculum for VI grade, given by the Bureau for Development of the Education.
The target group of the research will be grade VI students in the Greater Shtip area. Given that the mentioned parts of speech are first adopted in the sixth grade, the testing will be conducted on these students.
In this respect, we will prepare an integral test in Macedonian language (mother tongue) that contains tasks in which morphological features will be tested. The tasks will be fully or partially taken from the current textbooks in Macedonian language (mother tongue), but also from other sources of scientific and professional literature in Macedonian language.
Prior to the test, through an anonymous survey we will determine the number of students that will take the test.
The purpose of this paper is to analyset he results given by the grade VI students in Greater Shtip area, to see how much they have learned the morphological features of the parts of speech and to see if they made any language errors.
Клучни зборови: морфологща, менливи зборови, шесто одделение, тестираае, вежби.
Резиме: Морфолошките особености на менливите зборови се застапени во наставните програми преземени од Бирото за разво] на образованието по предметот македонски ]азик.
Целна група на истражувааето ке бидат учениците од VI одделение во Штипско.
Со оглед на тоа што менливите зборови за првпат се усво]уваат во шесто одделение, според наставните програми по предметот македонски ]азик, тестирааето ке биде спроведено raj овие ученици, сметами дека темата им е усвоена.
За таа цел, ке подготвиме наменски составен тест по македонски ]азик што ке содржи вежби во кои ке бидат застапени морфолошките особености на менливите зборови, усвоени дотогаш. Вежбите ке бидат целосно или делумно преземени од актуелните учебници по предметот македонски ]азик во наставата, но и од други извори од научната и од стручната литература за македонскиот ]азик.
Пред спроведувааето на тестот, преку анонимна анкета, ке го утврдиме бро]от на ученици со кои ке располагаме за време на тестирааето. Целта на ово] труд е, преку анализата на добиените резултати од учениците од VI одделение, во Штипско, да се види колку тие ги имаат усвоено морфолошките особености на менливите зборови и во ко]а мера се по]авуваат евентуалните ]азични грешки raj нив.
Вовед
Предмет на истражувааето, спроведено ка] учениците во VI одделение, во Штипско, е морфологщата, односно ]азичните грешки, при учеаето и усво]увааето на менливите зборови во основното образование. Како што е познато, од научната и од стручната литература за лингвистиката, постсуат поголем бро] дефиниции за морфологщата1, но суштинското дефинираае се сведува на, како што вели Кристал (Crystal, 1985: 155): „morfologija - grana GRAMATIKE koja proucava STRUKTURU OBLIKA RECI, prvenstveno pomoéu pódele na MORFEME".
Според Дикро и Тодоров (Дикро, Тодоров, 1994: 79), од првите морфолошки анализи е констатирано дека морфологщата се занимавала со зборовите, независно од нивните односи во реченицата. Од една страна, ги дистрибутирала во разни класи, кои се нарекувале „делови на говорот" (именка, глагол итн.), а од друга страна, пак, се покажувале сите варщации што можеле да ги поднесе ист збор, при што се давале правила за образувааето род и бро], за деклинацща, за кощугацща (Дикро, Тодоров, 1994: 79). Веке во IV век од н.е., во расправата De octo orationis partibus, се утврдени овие „делови на говорот": именка, заменка, глагол, глаголска придавка, сврзник, предлог, прилог и извик (Дикро, Тодоров, 1994: 59).
Во македонскиот ]азик, пак, во „Општата граматика" (Боровска, Минова-Гуркова, Пандев, Цветковски, 2008: 153), се спомнува дека
'Терминот потекнува од грчките зборови цорф| (морфи: облик, форма, изглед) и tóyoi; (логос: причина, говор, збор).
морфологщата ги проучува формите на зборовите, правилата за нивното граде&е и нивните граматички значе&а.
Во Граматиката е наведено дека, во македонскиот ]азик, се изделуваат единаесет зборовни групи: именки, придавки, броеви, заменки, глаголи, прилози, предлози, сврзници, честички, извици и модални зборови. Авторите (Боровска, Минова-Гуркова, Пандев, Цветковски, 2008: 160) наведуваат и дека, според морфолошката класификацща на зборовите, предвид се зема нивата менливост. Врз основа на тоа дали ]а менуваат или не ]а менуваат сво]ата форма во исказот, зборовите се делат на менливи и неменливи. Во првите спагаат: именки, придавки, заменки, броеви и глаголи. Овие зборовни групи се предмет на нашето истражуваае по ово] повод.
Според наставните програми преземени од Бирото за разво] на образованието2, морфолошките особености ка] менливите зборови се усво]уваат во предметната настава3 по предметот македонски ]азик во основното образование.
Во наставата се користат вежбите како еден од начините за усво]увашг на методските единици. Така, според Заедничка европска референтна рамка за ]азиците (сп. Заедничка европска референтна рамка за ]азиците, Задачите и нивнатаулога во наставата по jазик, 2012: 153), вежбите се наставна единица и централен дел на многу наставни планови, учебници, прирачници и тестови, иако честопати, формата им е различно приспособена, во зависност од тоа дали се наменети за учеае или за тестираае.
Од актуелните учебници по македонски j азик во предметната настава може да се види кои вежби се поврзани со морфолшките особености ка] менливите зборови. Овие вежби ги искористивме при подготовка на тест што послужи за научноистражувачката работа, юз]а беше спроведена ка] целната група - учениците во шесто одделение, во Штипско4. Се одлучивме да го спроведеме тестирааето ка] учениците од шесто одделение, со оглед на тоа што менливите зборови, според актуелните учебници по македонски ]азик во предметната настава, за првпат се срекаваат во учебнците за шесто одделение, а
2 hhttp://www.bro.gov.mk/?q=nastavni-programi, пристапно на 7.9.2016.
Со предметната настава се опфакаат: шестите, седмите, осмите и деветтите одделенща
во основно образование.
Според Одделението за ]авни служби, во рамките на општината на градот Штип, под Штипско се мисли на територщална определба со ко]а се опфакаат градот Штип и околината.
морфологщата, како наставна тема по предметот македонски ]азик е застапена во сите одделенща од предметната настава. Тестот, пак, е форма со юз]а може да се изврши проверка и вреднува&е на степенот и на квалитетот на усвоените знае&а raj учениците по сите наставни предмети. Како еден од начините на истражува&е и проверува&е на знае&ата, тестот е застапен и во истражувааето за предложената тема. Станува збор за анонимен тест, составен од повеке вежби, со кои се опфатени наставните содржини поврзани со менливите зборови, усвоени до периодот на тестирааето.
Пред спроведувааето на тестот, подготвивме и анкета, со цел да го утврдиме бро]от на ученици од определената целна група со ко] располагавме за потребите на истражувааето. Во однос на анкетирааето, Петроска-Бешка (Петроска-Бешка, 1999: 2), спомнува дека на него може да се гледа како на директен начин за стекнуваае увид во мислеаата, ставовите, верувааата, очекувааата, плановите, погледите и во чувствата што посто]ат raj лугето во одредено време и во врска со определени лица, предмети, жуави или настани. Додека Ц. Бетолф Цонсон, Х. Т. Ре]нолдс и Ц. Д. Ма]коф (Бетолф Цонсон, Ре]нолдс и Ма]коф, 2009: 318), сметаат дека анкетата вклучува собираае информации преку прашалник или преку анкетен инструмент.
Со анкетата се покажа дека за ова истражуваае располагаме со 4365 тестови на учениците во шесто одделение, во основните училишта, во Штипско. Од нив, 25 тестови се на ученици - припадници6 на турската заедница, 24 тестови се на ученици - припадници на ромската заедница, 7 тестови се на ученици - припадници на влашката заедница и 2 теста се на ученици - припадници на српската заедница. Овде треба да се спомне дека за 58 тестирани ученици од вкупно 436, македонскиот ]азик не е ма]чин. Тоа значи дека на овие говорители,
Веднаш треба да се спомне дека ово] бро) не значи и вкупен бро] ученици во шесто одделение во Штипско. Учениците отсуствувале од училиштето на денот на тестирааето од различни причини.
Според „Службен весник на РМ", бр. 92, об]авен на ден 22.7.2008 година (https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q&esrc=s&source=web&cd=10&cad=rja&uact=8& ved=0ahUKEwj-
1pW50M7JAhWBEiwKHcl3AiUQFghZMAk&url=http%3A%2F%2Fpravda.gov.mk%2Fdow nload.asp%3Fid%3D375&usg=AFQjCNE7aBsfUv1eeXDxwAOu_VzdRlmXpg&sig2=OqYR Dvs-eWyCO9Crix_nRw), држав]аните на Р. Македонща, кои се помалку од 20% од населението, се наречени припадници на заедниците, па според тоа, ке се служиме со истите термини и во ово] труд.
македонскиот ]азик не им е прв ]азик за комуникацща, а ]азичната способност ]а стекнуваат под влщание на средината во ко]ашто живеат7. Исто така, со теститрааето се покажа дека 11 од овие 58 тестови се на ученици од турската заедница што следеле настава на ма]чин ]азик до V8 одделение. Според „Службен весник на РМ", бр. 24/2013, член 7, учениците - припадници на заедниците во Македонща, имаат право на организирана настава на ма]чиниот ]азик. Во Штипско, само учениците од турската заедница можат да следат настава на ма]чиниот ]азик.
Анонимен тест по македонски |азик за шесто одделение
За составувааето на тестот беа земени предвид актуелните учебници по предметот македонски ]азик, од предметната настава во основното образование, како и различни практикуми, прирачници и учебници од научната и од стручната литература за македонскиот ]азик, од потесната и од пошироката област9.
7
http://digilib.phil.muni.cz/bitstream/handle/11222.digilib/134308/SpisyFF_435-2015-1_25.pdf пристапно на 7.9.2016.
8Според Леонтик (Леонтик, 2013: 155), состо]бата на следеае настава на ма]чин ]азик до одредено одделение, а потоа преминуваае во настава на нема]чин ]азик, е почеста во селата и во помалите градови поради немаае виши одделенща или средно училиште на наставен турски ]азик во нивното место или во блиската околина.
9Тоа се изворите:
- Учебник по македонски ]азик за VI одделение, од Снежана Велкова и од Соаа Jовановска;
- Македонски ]азик за VI одделение, основно образование (актуелно седмо одделение), од Бшцана Димковска и од Сузана Цветковик;
- Македонски ]азик за VI одделение, основно образование (актуелно седмо одделение), од Снежана Велкова и од Соаа Jовановска;
- Македонски ]азик за VII одделние за осумгодишното основно образование (актуелно осмо одделение), од Orajra Боровска, Гордана Алексова, Димитар Пандев и од Косара Гочкова;
- Македонски ]азик за VII одделение, основно образование (актуелно осмо одделение), од Снежана Велкова и од Соаа Jовановска;
- Македонски ]азик за седмо одделение за осумгодишното основно образование (актуелно осмо одделение), од Томе Богдановски; и
- Македонски ]азик за VIII одделение (актуелно деветто одделение), од Снежана Велкова и од Соаа Jовановска;
- Практикумот по морфологща на македонскиот литературен ]азик, од Тарана Гочкова-Сш)ановска;
- Практикум за методика на наставата по македонски ]азик во одделенската настава на основното училиште од Олга Синадиновска;
Тестот содржи 12 вежби, поврзани со менливите зборови и со дел од нивните граматички особености усвоени дотогаш (до шесто одд.). Така, на почетокот од тестот, учениците треба да ги именуваат менливите зборови, при што, дадените примери треба да ги групираат според зборовната група во ко]а припагаат. Во однос на зборовната група именки, во тестот постсуат вежби во кои се бара членуваае на именките, односно, поделба на дадените именки на: општи, сопствени или збирни именки. За зборовната група придавки, во тестот се срекаваат вежби според кои треба да се прошири дадена реченица со една описна, бро]на или со односна придавка, како и да се поделат дадените примери во групата на придавките во ко]а припагаат. Во однос на броевите, во тестот се бара да се утврди определената или приближната бро]ност на дадените примери, а, пак, во однос на заменките, учениците ги заокружуваа показните заменки во дадените реченици. Со оглед на тоа што, до VI одделение, учениците се запознаваат со трите времиаа: минато, сегашно и идно, ке спомнеме дека во тестот вклучивме вежби во кои се бара да се допише, или да се заокружи, бараната глаголска форма.
На кра]от од секо] тест е дадена и табела (преземена од Блумовата таксономща10), ко]ашто ни служи за процентуално одредуваае на точните одговори.
Резултати од тестирашето на учениците од шесто одделение во Штипско
Во ово] дел од трудот ке спомнеме дека добиените резултати од тестирааето на учениците во шесто одделение, во Штипско, дадоа слика за усвоеноста на морфолошки план raj менливите зборови, како и слика за евентуални тешкотии во нивното усво]уваае. Така, од тестирааето се покажа дека учениците во шесто одделение прават ]азични грешки raj сите зборовни групи.
По ово] повод, ке ги издвоиме на]честите ]азични грешки raj секо]а зборовна група, одделно:
- во однос на именките, забележавме дека глаголската именка трчаае, поголемиот бро] ученици ]а определща како глагол. Од друга страна,
- Вежби и игри, Прирачник за учеае македонски ]азик како странски/Games and Exercises, Handbook for the Acquisition of Macedonian as a Foreign Language, од Лидща Тантуровска и други извори.
10http://hemija.pmf.ukim.edu.mk/materials/download/44bf9927f35d59c2bl5dc0fl33042c45 пристапно на 7.9.2016.
при барааето за образуваае глаголски именки од дадените глаголи, повеке ученици одговорща позитивно на барааето.
- во вежбите за проверка на знаеаата за зборовната група придавки, се покажа дека на]често има мешаае на описните и на односните придавки, при што, метален и пченичен, често ги определуваа како описни придавки.
- во тестот, во вежбите за проверка на знаеаата, поврзани со заменките, се покажа дека на]често се греши при определувааето на показните заменки.
- во однос, пак, на броевите, при определувааето на бро]носта (определена или приближна), во тестовите на учениците во шесто одделение, забележавме дека речиси еднаков бро] ученици одговорща точно во однос на двете барааа (двата вида бро]ност), а слична е ситуацщата и raj неточните одговори и raj неодговорените прашааа.
- наjчеста jазична грешка во вежбите за глаголите, поконкретно за граматичките категории на глаголите, усвоени дотогаш, е определуваае на можниот начин од глаголот 1аде со можеби ке )аде.
Заклучок
Преку спроведеното истражуваае се обидовме да покажеме колку се усвоени морфолошките особености raj менливите зборови од страна на учениците во шесто одделение, во Штипско, во учебната 2015/2016 година. Целта на истражувааето ни беше да видиме каде се jавуваат jазичните грешки во однос на менливите зборови, односно, каде наjчесто се греши.
Од резултатите добиени од анонимниот тест по македонски jазик, спроведен raj учениците во шесто одделение, во Штипско, се покажа дека овие ученици прават jазични грешки raj сите зборовни групи. Ваквата констатацща отвора можност за понатамошни истражувааа во рамките на оваа тема, што, истовремено, ке дадат слика за евентуалните тешкотии поврзани со усвоjуваaето на морфолошките особености raj менливите зборови. Исто така, со ваквите истражувааа се цели да се утврдат приоди и пристапи во практиката, кои ке ги намалат евентуалните тешкотии, а со тоа и броjот на jазични грешки што би се жуавиле при учеаето и усвоjуваaето на одредена граматичка област, како што е во нашиов случаj, морфологщата.
Литература:
Кирилица:
Бетолф Цонсон, Ре]нолдс, Х.Т, Ма]коф, Ц.Д. Истражувачки методи на политичката наука. Прев. Никола Гижаровски. Скоще: Академски печат, 2009.
Биро за разво] на образованието при Министерството за образование и наука на РМ http://bro.gov.mk/index.php?q=osnovno-obrazovanie.
Боровска, Стсука, Минова-Гуркова, Лил]ана, Пандев, Димитар, Цветковски, Живко. Општа граматика на македонскиот jазик. Скоще: Просветно дело, 2008.
Гочкова-Стсуановска, Тарана. Практикум по морфологи/а на македонскиот литературен ]азик. Скоще: Филолошки факултет „Блаже Конески", 2008.
Дикро, Освалд, Тодоров, Цветан. Енциклопедиски речник на науките за jазикот 2. Прев. проф. д-р Атанас Вангелов, Скоще: Детска Радост, 1987.
Дикро, Освалд, Тодоров, Цветан. Енциклопедиски речник на науките за jазикот 1. Прев. проф. д-р Атанас Вангелов, Скоще: Детска Радост, 1994.
Заедничка европска референтна рамка за ]азици: учете, настава и оценувате. Скоще: Универзитет „Св. Кирил и Методи]", 2012.
Jанева, Марща. „Предаваае и изучуваае граматика". Годишен зборник XVIII - XIX (1992/93): 83-89.
Маленко, Бил]ана. Штипскиот говор. Скоще: Институт за македонски ]азик „Крсте Мисирков", 2012.
Николовска, Елица, Николовски, Атанас. Методика на наставата по македонски ]азик во основното училиште. Скоще: Студентски збор, 1983.
Паноска, Ружа. Методика на наставата по македонски jазик. Скоще: Просветно дело, 1994.
Пановска-Димкова, Искра. „Практикум по правопис со правоговор на македонскиот литературен ]азик". Скоще, 2010.
Петковска, Благица. „Македонскиот стандарден ]азик како средство и содржина во одделенската настава". Мегународен македонистички собир. Скоще, 2010.
Петроска-Бешка, Виолета. Анкетирате — што, зошто, ко), како. Скоще: Филозофски факултет, 1999.
Тантуровска, Лидща. „За глаголските форми во законодавно-правниот потстил". XXXV научна конференци;а на XLI мегународен семинар за македонски ]азик, литература и култура. Скоще (2009): 79-88.
Тантуровска, Лидща. „За граматичката категорща лице". Мегународен научен симпозиум 'Блаже Конески и македонскиот ]азик, литература и култура '. Скоще, 2011.
Тантуровска, Лидща. „Дредлогот на по глаголската именка". XXXIX научна конференцщ'а, на XLV мегународен семинар за македонски]азик, литература и култура. Скоще (2013): 173-180.
Латиница:
Crystal, David. Enciklopedijski recnik moderne lingvistike. Прев. Klajn, Ivan, Hlebec, Boris. Beograd: Nolit, 1985.
De Saussure, Ferdinand. Opsta lingvistika. Прев. Sreten Marie. Beograd: Nolit,1977.
Ivie, Milka. Pravci u lingvistici. Ljubljana: Drzavna zalozba Slovenije, 1975.
Kristal, David. Enciklopedijski recnik moderne lingvistike, Beograd: Nolit, 1985.
Rikard, Simeon. Enciklopedijski rjecnik lingvistickih naziva. Zagreb: Matica Hrvatska, 1969.
Skiljan, Dubravko. Pogled u lingvistiku. Zagreb: Skolska knjiga, 1980.
