3Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiqdavlat^edagGgika^niversiteti^^^^^^^Za
NEMIS TILI DARSLARIDA KOMMUNIKATIV GRAMMATIKANING
AHAMIYATI
Muxriddinxo'ja Muydinxo'ja o'g'li Xakimxo'jayev
Chirchiq davlat pedagogika universiteti talabasi Ilmiy rahbar: Moxiraxon Abdumalikxodjayevna Usmonxodjayeva
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada kommunikativ grammatikaning o'ziga xos xususiyatlari tahlil qilinadi. Chet tilini o'qitishda zamonaviy yondashuvlar taqdim etiladi. Kommunikativ grammatika o'rganishning asosiy maqsadi tilni amaliy muloqotda to'g'ri ishlatishga yordam berishdir degan xulosaga keladi. Shuningdek, nemis tilini o'qitish bo'yicha metodik tavsiyalar keltirilgan. Nemis tili darslarida ta'lim texnalogiyasi nazariyasining umumiy asoslari mohiyati xususida so'z yuritish uchun ta'lim texnalogiyasi tushunchasining tub ma'nosini anglash talab etilishi haqida.
Kalit so'zlar: kommunikativ grammatika, Filologik-gumanitar, badiiy-estetik, integrativ yondashuv, kommunikativ faoliyat
ЗНАЧЕНИЕ КОММУНИКАТИВНОЙ ГРАММАТИКИ НА УРОКАХ
НЕМЕЦКОГО ЯЗЫКА
АННОТАЦИЯ
В данной статье анализируются особенности коммуникативной грамматики. Представлены современные подходы к обучению иностранному языку. Делается вывод, что основная цель изучения коммуникативной грамматики - помочь правильному использованию языка в практическом общении. Также представлены методические рекомендации по обучению немецкому языку. О необходимости понять основной смысл понятия образовательная технология, чтобы говорить о сущности общих принципов теории образовательной технологии на уроках немецкого языка.
Ключевые слова: коммуникативная грамматика, филолого-гуманитарный, художественно-эстетический, интегративный подход, коммуникативная деятельность.
THE IMPORTANCE OF COMMUNICATIVE GRAMMAR IN GERMAN
LANGUAGE LESSONS
ABSTRACT
This article analyzes the features of communicative grammar. Modern approaches to teaching a foreign language are presented. It is concluded that the main purpose of studying communicative grammar is to help the correct use of language in practical communication. Methodological recommendations for teaching the German language are also presented.
April 23-24, 2024
653
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
Chirchiq davlat pedagogika universiteti Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
About the need to understand the basic meaning of the concept of educational technology in order to talk about the essence of the general principles of the theory of educational technology in German lessons.
Keywords: communicative grammar, philological-humanitarian, artistic-aesthetic, integrative approach, communicative activity.
Maktabda ikkinchi chet til sifatida o'qish uchun nemis tilini tanlash bejiz emas va O'zbekiston va Germaniya o'rtasidagi tijorat va kasbiy hayotdagi hamkorlikning kuchayishi, shaxsiy harakatchanlikning o'sishi, nemis madaniyati bilan aloqalarni kengaytirish, talabalar va o'qituvchilar bilan almashish imkoniyati bilan izohlanadi. Nemis tili odatda ikkinchi chet tilidir. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, ikkinchi chet tili sifatida nemis tilini o'rgangan har to'rt kishidan uchtasi ingliz tilini birinchi xorijiy til sifatida o'rgangan va ikkinchi chet tiliga o'tkazilishi mumkin bo'lgan tajriba, bilim, ko'nikma va ko'nikmalardan foydalanishi mumkin. Nemis tilini ingliz tilidan keyin ikkinchi chet tili sifatida o'qitayotganda, har qanday chet tilini o'qitishda qo'llaniladigan umumiy qoidalarga tayanish kerak. Ushbu printsiplar ko'p o'xshashliklarga ega bo'lishiga qaramay, ular ikkinchi chet tiliga nisbatan ba'zi o'zgarishlar kiritadilar, masalan, o'quv sharoitlarining o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, masalan, o'quv jarayonida uchta tilning aloqada bo'lishi katta tajriba, shuningdek, chet tilini o'rganish va boshqalar. Eng muhim printsiplar quyidagilar:
1. Har qanday chet tilini o'qitishda bo'lgani kabi, kommunikativ maqsadlar ham o'qitishning umumiy uslubiy yondashuvini belgilaydi. Ammo O'quvchilar birinchi chet tili ingliz tilini o'rganish tajribasiga ega bo'lganligi sababli, ikkinchi chet tilini o'zlashtirish ongli ravishda amalga oshiriladi, ular birinchi va ikkinchi chet tilining ba'zi lingvistik hodisalarini va o'quv jarayonini tashkil qilishni taqqoslaydilar. Birinchi va ikkinchi chet tilini o'rganayotgan o'quvchilar ko'proq rivojlangan ko'zguga ega. Shu sababli ikkinchi chet tilini o'qitishning umumiy uslubiy printsipini kommunikativ-kognitiv deb ta'riflash mumkin, bu yerda kognitiv tomon kommunikativga bo'ysunadi va u assimilyatsiyani yengillashtiradigan har qanday o'xshashlikni topish yoki, aksincha, aralashishga yo'l qo'ymaslik uchun farqlarni aniqlash zarur bo'lganda o'zini namoyon qiladi.
2. Butun o'quv jarayoni o'quvchining shaxsiga, uning rivojlanishi, mustaqilligi, qobiliyati, ehtiyojlari, qiziqishlarini inobatga olishga qaratilishi kerak. Ikkinchi chet tili darsni o'qitishda, birinchi chet tilini o'qitishdan ko'ra ko'proq shart-sharoitlar mavjud, chunki chet tilini o'rganish tajribasi, keyinchalik o'qishni boshlash va shu bilan til o'rganishga ongli ravishda yondashish. Shunday qilib, o'quvchilarning
654
April 23-24, 2024
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
individual xususiyatlarini hisobga olish va o'qishni differentsiyalash, 1-darsni tayyorlash darajasini hisobga olgan holda amalga oshirish mumkin. Ba'zi o'quvchilar uchun siz tezroq rivojlanish uchun sharoit yaratishingiz kerak, boshqalariga esa takrorlash va o'qitish imkoniyatini berish kerak.
3. Butun o'quv jarayoni ijtimoiy-madaniy yo'nalishga ega bo'lishi kerak, ammo bu yerda ham o'ziga xoslik bor: asl materiallardan erta foydalanish
4. Muayyan lingvistik vositalarni o'zlashtirish bo'yicha ishlar darslikning har bir bobining boshidagi jadvallarda ko'rsatilgan muayyan kommunikativ vazifalarni hal qilishga qaratilgan nutq harakatlariga o'tishi va maktab o'quvchilarining nutq o'zaro ta'sirini interaktivligini ta'minlashi kerak. Nutqning o'zaro ta'sirini kuchaytirish va ushbu haqiqiy yoki xayoliy sharoitlarni yaratish vositalaridan biri bu dizayn texnikasi va rolli o'yinlardan foydalanishdir. Ta'lim tabiatda faoldir.
5. Nutq faoliyatining barcha to'rtta asosiy turi: tinglash, gapirish, o'qish, yozish bir-biri bilan uyg'un holda rivojlanishi kerak. ikkinchi chet tilini o'qitishning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, o'qishni boshidanoq haqiqiy matnlarda olib boriladi va katta ulushga ega. Maktab o'quvchilari lotin yozuvini yaxshi bilishadi, o'qish qoidalarini tezda o'zlashtiradilar, garchi nemis tiliga aralashish xavfi mavjud. Ular chet tilidagi matn bilan ishlash texnikasini o'zlashtiradilar, kengroq lingvistik taxminlarga tayanadilar.
6. Ikkinchi chet tili darsni o'qishda qiyosiy qarama-qarshi yondashuv juda muhimdir.
O'quvchilar tillar o'rtasidagi tafovutlarni aniqlash va ulardagi o'xshashliklarni izlash imkoniyatiga egalar. Ikkinchi chet tilini o'rganayotganda ona tiliga va birinchi chet tiliga katta yordam, ayniqsa ingliz tilida, chunki nemis va ingliz tillari bir xil nemis tiliga mansub va ko'p jihatdan o'xshash narsalar mavjud.
7. Ikkinchi chet tilini o'rganish intensivligi va iqtisodiyot printsiplari juda muhimdir. Agar o'quvchilar ingliz tilini yuqori darajada bilsalar, ikkinchi chet tilini o'zlashtirish jarayoni sezilarli darajada kuchayishi mumkin.Bu vaqtni tejash va o'quv jarayonini jadallashtirishga yordam beradi: 1) Lotin yozuviga ega bo'lish alifbo tartibini qisqartiradi va nemis va ingliz tillaridagi ovozli
harflar yozishmalaridagi farqni, so'zning grafik va ovozli tasvirini aniqlashtirish va o'zlashtirishga qisqartiradi;
2) Muhim potentsial lug'at mavjudligi. Nemis tiliga o'xshash inglizcha so'zlar, ingliz tilidan to'g'ridan-to'g'ri qarz olish, internatsionalizm o'qish jarayonini osonlashtiradi va nemis lug'atini tezroq o'zlashtirishga hissa qo'shadi;
3) o'qish sohasidagi jadal rivojlanish ijtimoiy-madaniy barkamollikni tezroq rivojlanishiga hissa qo'shadi;
April 23-24, 2024
655
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
^hjrchiq^avlat^edagogika^niVejiitSii
4) barcha lingvistik vositalarni, shu jumladan grammatikani o'zlashtirishda ikkinchi chet tilini o'rganishda yo'naltirish bosqichi qisqartirilishi va mustaqil ravishda amalga oshirilishi mumkin, masalan, "Qoida asosiga o'ting" kabi vazifalar yordamida.O'qitishning boshlang'ich bosqichini va umuman, butun o'quv jarayonini jadallashtirish uning muvaffaqiyati va samaradorligining muhim shartidir.
8. Ikkinchi chet tilini o'qitishdagi muvaffaqiyatni muntazam ravishda kuzatib borish, maktab o'quvchilarida fikrlash, o'zini o'zi boshqarish va o'zini o'zi anglash qobiliyatini rivojlantirish zarur. O'quvchilar ikkinchi chet tili sifatida qaysi chet tilini (fransuz yoki nemis) o'rganishlarini tanlash imkoniyatiga egalar. Ikkinchi chet tili mashg'uloti 7-sinfdan boshlanadi va 5 yil davom etadi. Amaliyot shuni ko'rsatadiki, ikkinchi chet tili kabi nemis tilini o'qitish shartlarining samarali hisoblanadi. Ikkinchi chet tilini o'rganishning boshida talabalar nemis va ingliz tillarida umumiylik ko'p ekanligiga amin bo'lishdi:
1) Lotin yozuvi;
2) so'z boyligi va so'zlarni ishlatish sohasida;
3) oddiy jumlalar tuzilishida (bog'lovchi fe'lning mavjudligi); modal fe'llar:
müssen - kerak,lozim
können - mumkin, bo'lmoq
dürfen - ruxsat berilishi mumkin
wollen - istamoq / xohlamoq, niyat qilinmoq
sollen - tahmin qilish kerak
mögen - yoqtirish
Nemis tili o'rgatishning kommunikativ faoliyatga yo'naltirilgan yondashuv ta'limning rivojlantiruvchi,funksional va kommunikativ xususiyatlarga ega bo'lib,o'qish jarayonida bilish faolligini oshirishda hamda chet tilida erkin muloqot qilish ko'nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan.Ushbu yondashuv ta'lim oluvchilarda mustaqil fikrlash va faoliyat yuritish ko"nikmalarini shakllantirib quyidagilar asosida amalga oshirriladi:
-ta'limning barcha bosqichlarida filologik-gumanitar, ijtimoiy-gumanitar, tabiiy, badiiy-estetik, texnik sohalardagi bilimlarni integratsiyalash; chet tili ta'limni madaniyatlararo muloqot sifatida tashkillashtirish;
-ta'lim jarayonida o'qituvchi-o'quvchi hamkorligini ta'limning teng huquqli ishtirokchilarga aylantirish;
-ta'limning interfaol shakllarini joriy etish:
-yangi til ko'nikmalari va ijtimoiy-madaniy bilimlarni,amaliy ko'nikmalarni egallashda o'quvchning mustaqil faoliyat yuritishini ta'minlash nazarda tutilgan.
April 23-24, 2024
656
Chirchik State Pedagogical University Current Issues of Modern Philology and Linguodidactics
Staatliche Pädagogische Universität Chirchik Aktuelle Fragen der modernen Philologie und Linguodidaktik
Chirchiq davlat pedagogika universiteti Zamonaviy filologiya va lingvodidaktikaning dolzarb masalalari
Darslik o'quvchüarni ikkala tilda tahlil qilish, taqqoslash va umumiy til topishga majbur qiladigan tarzda tuzilgan. Harakterli ravishda, o'quvchilar ingliz va nemis tillarida umumiy darslik so'zlarini topadilar, hatto darsliklarda qayd etilmagan. Masalan, "Das Aussehen" mavzusini o'rganayotganda, bolalarga "das Haar, das Auge, die Nase" yozuvlari yozilgan qiz rasmini ishlatib, ikki tilda o'xshash bo'lgan so'zlarni tanlashlarini taklif qildim. Tahlildan so'ng, faqat ikkita so'z (das Bein va das Gesicht) ingliz va nemis tillarida umumiy ildizlarga ega emasligi ma'lum bo'ldi.
REFERENCES
1. Саломов F. Таржима назарияси асослари. -Т.: Укитувчи, 1983. -232 б.
2. Саломов F. Таржима ташвишлари. -Т.: Адабиет ва санъат, 1983. - 192 б.
3. Сатторов ТД. Булажак чет тили укитувчисининг услубий омилкорлигини шакллантириш технологияси (инглиз тили материалида). -Т.:ТДЮИ, 2003.-192 б.
657
April 23-24, 2024
