Научная статья на тему 'НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ КОМПЕТЕНННОГО ПОДХОДА В ПРОЦЕССЕ ИЗУЧЕНИЯ ЕСТЕСТВОНАУЧНЫХ ПРЕДМЕТОВ'

НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ КОМПЕТЕНННОГО ПОДХОДА В ПРОЦЕССЕ ИЗУЧЕНИЯ ЕСТЕСТВОНАУЧНЫХ ПРЕДМЕТОВ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
41
154
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЛАДШИЙ ШКОЛЬНИК / НАЧАЛЬНАЯ ШКОЛА / УМЕНИЕ / НАВЫК / КОМПЕТЕНЦИИ / ИССЛЕДОВАНИЕ / ТВОРЧЕСТВО / ПЕДАГОГО-ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ / РАЗВИТИЕ ЛИЧНОСТЬИ / ОБРАЗОВАНИЯ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Алимов Сирочиддин Шералиевич, Табаров Дилшод Далатхуджаевич, Нуруллоева Дилафруз Тагоевна

В статье на основе изучения и анализа психолого-педагогической литературы показаны актуальност формирования иследовательско-творческого качеств, развивающих компетенции у младших школьников. Отмеченно, что в наше время совершенствования личность человека зависить не только от освоеных знаний, но также зависить от исследовательских умений и навыков формирующихся в маладщеклассном возрасте. Следуеть отметить, что проблема компетентного подхода в системе образованиии не являеться новизной, а являеться важнейщей проблеммой классической дидактики. Надо отметить, что потенциал самостоятельного внеклассного и внешкольного работы и домашнего образовательного эксперимента, как развывающий фактор исследовательской компетенции и личности младщего школьника на нужном уровне не изучено, мало оценено и остаётся актуальным. Отмечаем, что внеурочная деятельность в начальной школе, позволяет обеспечить благоприятную адаптацию ребенка в школе и улучшаеть условия для развития личности ребенка.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Алимов Сирочиддин Шералиевич, Табаров Дилшод Далатхуджаевич, Нуруллоева Дилафруз Тагоевна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME PROBLEMS OF COMPETENT APPROACH IN THE PROCESS OF STUDYING NATURAL SCIENCE’S SUBJECTS

The article, based on the study and analysis of psycho-pedagogical literature, shows the relevance of the formation and research-creative qualities developing competences in younger schoolchildren. It is noted, that in our time, the improvement of human personality depends not only on the mastered knowledge, but also depend on the research skills and abilities formed in low-school age. It should be noted that the problem of competent approach in the system of education is not a novelty, but it is the most important problem of classical didactics. As a matter of fact, that the potential of independent extracurricular and extracurricular work and home educational experiment as a developing factor of research competence and personality of the younger schoolboy (student) is not studied at the needed level, but a little is appreciated and remains relevant. We note that extracurricular activities in primary school, allows for a favorable adaptation of the child at school and improve the conditions for the development of the child's personality.

Текст научной работы на тему «НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ КОМПЕТЕНННОГО ПОДХОДА В ПРОЦЕССЕ ИЗУЧЕНИЯ ЕСТЕСТВОНАУЧНЫХ ПРЕДМЕТОВ»

БАЪЗЕ ПРОБЛЕММА^ОИ ТАЪЛИМИ САЛО^ИЯТНОКИ ДАР РАВАНДИ ТАЪЛИМИ ФАЩОИ ТАБИАТШИНОСИ

Алимов С.Ш., Табаров Д.Д.

Донишгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Гулова М.

Муассисаи таусилоти умумии рацами 4-и шаури Ваудат Нуруллоева Д. Т.

Муассисаи таусилоти умумии рацами 10-и ноуияи Варзоб

Рушди босуръати илму техника, автоматизатсия ва роботизатсия гардидани истехсолот, махдуд гардидани захирахои табий, бухронхои сиёсию молиявй боиси хосиятхои эчодй ва чустучуи касб намудани фаолиятхои инсон дар чомеаи муосир гардидааст. Дар замони мо фаъолиятхои инсон на танхо бо доштани донишхо, балки аз махорату малакахои тадкикотй, ки ташаккулёбиашон хануз аз синфхои ибтидой сар мешавад, самаранок мегардад. Дар ин давра инкишофёбии зехнии кудак бо шиддат ба амал омада, намудхои фаъолиятхо зуд иваз шуда, характери худнамоишдих,й хосил мешавад. Бинобар ин аз хамин давраи рушди физиологию-равонии кудак сар карда, баробари донишандузй дар кудак хосил кунонидани махорату малакахо, ки омилхои асосии хосилшавй ва ташаккулёбии салохиятхо ба шумор мераванд, бояд максади асосии раванди таълими табиатшиносй дар мактаби ибтидой бошад.

Бо ин максад дар мактаби тахсилоти умумй ва ибтидой стандартхои нави маориф чорй шуда истодааст, ки он раванди амалигардонии моделхои гуманитарии маълумотдихии мактаби ибтидоиро, ки натанхо ба ташаккулёбии фаолиятхои универсалии таълимии хонандаи хурдсол, балки ба худмаълумотгирй (худдонишандузй), худамалигардонй ва хамчунин фаолиятхои тадкикотй - мустакилона аз худ кардани донишхои нави субэктивй ва дар амал санчидани онхо нигаронида шудааст , суръат мебахшад. Хдмаи ин дар назди низоми маорифи Точикистон вазифаи инкишоф додани салохиятхои тадкикотчигй-эчодкориро, хамчун натичаи нихоии барномаи тахсилоти ибтидой мегузорад.

Аммо дар адабиётхои муосири илмй-педагогй дарки илмии салохияти тадкикотй, хамчун натичаи дар раванди таълим аз худ кардани барномаи асосии тахсилоти ибтидой ва умумй мушаххасу ягона муайян нашудааст. Дар корхои илмии Мухина В. [9] кайд карда шудааст, ки хануз аз синни калони томактабй, фаолиятхои идрокй-тадкикотчигй ба фаъолияти махсуси идрокй,- дарки бошуурона ва максадноки кудак оиди чи гунагии сохти ашёхо, маълумотхои нав оиди олами атроф табдил ёфта, тассавуротхои у оиди ходисахои дар хаёташ ба амалоянда ба як тартиби муайян медароянд. Хднгоми ба синфи якум кадам гузоштан дар кудак на танхо фаолиятхои тахлилй-мукоисанамой (киёсй) нисбати ходисаю ашёхо ташакул меёбад, балки имконияти мантикан фикр кардан ва чо ба чо гузории фикрхо пайдо мешавад. Фаолиятхои тадкикотиро кудак ичро карда, меъёрхо ва коидахои рафторро аз худ менамояд, тарзхои ба худ хоси амал намуданро одат намуда дорои тачрибаи шахсй мешавад, ки ин ба ташаккулёбии мачмуи салохиятхои тадкикотй оварда мерасонад. Хдмин тавр инкишофи босуръати фикрронй дар кудак дар ибтидои тахсил пешгуикунандаи ташаккулёбии муваффаконаи салохиятхои эчодй- тадкикотии кудак ба хисоб меравад. « Дакик муайян шудааст, ки хонанда зиёда аз 80%-и натичахои ба даст овардаашро дар зинаи тахсилоти ибтидой аз худ мекунад ва дар тули хаёт истифода мебарад» [8, с.17]. Ин холат заруриятеро ба миён меорад, ки аломату хосиятхои хосилшавии салохиятхои номбаршударо дар хонандаи хурдсол муайян кунем.

Дар тачрибаи тахсилотй мактаби ибтидоии имруза ташаккулёбии номуташшакилона ва бенизоми салохияти тадкикотй мушохида мешавад, ки он дар мушкилоти тезутунди раванди таълим - сатхи пасти шавкмандкунонй ва ташшабуси донишандузии хонандагони хурдсол, имконнопазир будани идоранамоии раванди таълим, нокифоя будани донишхои амалии муаллимон дар ин самт иникос ёфта ,ба дезадапатсияи ( зуд мутобик нашудани) кудак ба мактаб ва хаёти чамъиятй оварда мерасонад.

Баробари ба мактаб кадам гузоштан дар доираи муносибатхои кудак бо чомеа тагироту дигаргунихои чиддй ба амал меояд. Доираи фаолиятхои у васеъ гардида, дар байни он

фаолиятхо амалхое, ки алокаманд бa paвaнди тaълимaнд Ba мacъyлитнoкиpo тaлaб мекунанд, бартарй пайдо мекунанд. Акнун муносибати калонсолон, муаллимон ва хатто бегoнaгoн бо кyдaк, ки масъулияти хoндaнpo (хох мaчбypй бошад, хох ^raëpï) ба ухда гиpифтaacт, тамоман A^apryrn cypaT мегиpaд. Мухина В. [9, с.249]. Рaфтopxoи кyдaк бошад, «колабй» гapдидa Aap дoиpaи меъëpxoи катьй cypaт гиpифтa, талаботхо ва нaзopaт, нисбати y дap оила здад мегapдaнд. Раванди мутобикшавии (адаптатсия) кудак аз олами бозию эpкaгии кудакй ба олами тамоман навй дopoи махдудияту меъëpxo, талаботу нaзopaт биcëp мypaккaбy мушкил гузашта ба холати pyxию чисмонии кyдaк тaъcиpи бyзypг меpacoнaд. «Мутобикшавии узвхои эxcocoтиpo ба шapoитxoи нав адаптатсия меноманд» [2, с.52]. Бинoбap ин, дap ин дaвpaи аз нуктаи нaзapи paвoнй бapoи кyдaк биcëp хасос, 4opï намудани махдудиятхо, сахт намудани талаботу нaзopaт paвaнди мyтoбикшaвиpo мушкил намуда, дap кyдaк pyxaфтoдaгй, зуд багазабой ва инчикдоо ба амал меopaд. Кyдaке, ки хамагй чанд мох ë хафта пештap бо шавку хавас бapoи ба мактаб омадан тaйëpй медид ва мавкеи хyдpo дap чомеа тахмин мезад, ба poxгyмй дyчop гapдидa, шавкмандии y ба донишомузй гум гашта, неpyи зехнии y ба дигap суй paвoнa ва capф мегapдaд. Дap дoиpaи меъëpxoю коидахои талабагй pyшд додани мустакилият, вaзифaдop намудани кудак ба мустакилона донишандузй, тахкику тахлили ходисахо, пешгуию тахмин ва озмоиши онхо, яке аз poxy воситахое мебошад, ки шавки донишандузии куда^о зиëд намуда неpyи чисмонию зехнии ypo ба мaчpoи зapypй paвoнa месозад. Мутаассифона aкcapи муаллимони синфхои ибтидой дap шapoити кунунй вазифаи аслии худ танхо ба кудак омузонидани хату хонда тaвoниcтaнpo дониста ба ин тapaфи масъала диккати чиддй намедиханд. Ва хатто дap paвaнди нaзapпypcй, баъзе муаллимхои синфхои ибтидой бо тaвpи oшкopo изxop намуданд, ки вазифаи онхо ба хонанда омузонидани хату хонда тавонистан мебошад ва хеч хочате ба омухтани табиатшиносию, нaзapияи иктисод, фалсафаю инфopмaтикa ва хатто баъзе чузъжти мaтемaтикapo нaдopaнд. Ин албатта нoдypycт ва хеле бад аст. Зеpo максаду вазифаи оила ва мактаб дap paвaнди таълим пеш аз хама ба xaëти мустакилона ва мехнат тaëp намудани кудак мебошад. Чунончи В.А Сухомлинский менависад: «Солхои зиëд дap мактаб кop кapдaн, тaкдиpи садхо одамон- мaнpo амикан бoвap кунонид, ки тамоми чидду чахди мактаб ва оила ин тapбияи мехнатй будааст» [б, с. 11]. Ин paвaнд аз синни томактабй ва хypди мактабй cap шуда тамоми yмp давом мекунад.

Навиштану хондан ва хисоб кapдa тавонистан ин хануз илму дониш ба шyмopo нaмеpaвaд. Инхо олоту воситахои ба даст oвapдaни илму донишанд. Ва paвaнди ба даст oвapдaни илму дониш бо paвaнди хатту савод бapoвapдaн бояд бapoбap гузашта бapoи ба даст oвapдaни донишои илми диккати чиддй дода шавад. Зеpo дap ин дaвpa дap дили кудак доначахое аз тухми илм кошта мешавад, ки минбаъд кобилиятхои тахлилии мaйнapo ба тaxpик дapoвapдa, шавкмандии мустакилона аз худ намудани дoнишxopo дap y меафзояд. Натичаи чунин фаолияти бемасъулиятона мебошад, ки имpyз aкcapи хонандаи сифхои болой ва хатто дoнишчyëн хеч гуна caлoxиятеpo нaдopaнд. Инхо хамон хонандагоне мебошанд, ки дap мактабй ибтидой ва оила бо онхо дap самти кopxoи мустакилонаи тадкикотй-эчодй, озмоишию мехнатй, хеч гуна амале ба ичpo нapacидaacт. Онхо ба шахсиятхое табдил меëбaнд, ки дигap мустакилона фикp кapдaн, мавкеи хyдpo дap чомеа донистан, бахс намудан, нуктаи нaзapи хyдpo химоя намудан хам наметавонанд [1, б, 7] . Ва яке аз шapoити хосилшавии салохиятхо ин фаолиятхои мустакилонаи кудак дap асоси донишхои хосилшуда бо максади амалинамоии онхо ва ë ба даст oвapдaни донишхои нав, ба шyмop меpaвaд. Чунончи :«-Муносибати босалохият дap таълим oмyзгopoнpo вoдop месозад, ки бо истифода аз шаклу усулхои замонавии таълиму тapбия хoнaндaгoнpo xaмaтapaфa ба зиндагй омода намоянд, зеpo чомеаи имpyзa шoгиpдoни бoтaчpибa, дopoи кобилияти халли пpoблемaxoи мypaккaби xaëтй ва чавобгу ба талаботи бoзopи меxнaтpo аз мактабу мaopиф интизop аст», омадааст, дap дacтypи методии «Муносибати босалохият ба таълим». [8, с.5] Тадкикотхое , ки дap натичаи нaзapпypcии муаллимони синфхои ибтидой ба даст омадаанд, ба мо имкон дод, ки онхо (муаллимони синфхои ибтидой) нисбати cтaндapтxoи нави тахсилот оиди гyзapoнидaни фаъолиятхои таълимии мустакилонаи беpyнaздapcию беpyнaзмaктaбй, ки омили асосии pyшди салохиятхои калидии хонандагон мебошанд, фи^хои гуногун дopaнд. Аз 180 нaфap муаллимони синфхои ибтидоии

мактабхои шaxpи Душанбе ва нохияхои тобеи мapкaз, ки дap paфти нaзapпypcй иштиpoк доштанд, 56% бap он нaзapaнд, ки кopи беpyнaзcиннфй асосан вазифаи муассисахои махсуси кудакона аст; 29 % бap он нaзapaнд, ки кyдaкpo, ки дap бopи таълим ба души y 6op аст xap pyз баъди дapc дap мактаб нигох доштан ва ë capбopии таълимии зиëдaтиpo ба душаш 6op амудан мумкин нест ва танхо 15 % дap paвaнди тaшaккyлëбии шахсияти кудак фаолиятхои мустакилонаи тадкикотию таълимии беpyнaзмaктaбиpo зapyp мешyмopaнд. Бо максади омузиши муносибати муаллимон бо фаъолиятхои мустакилонаи беpyнaзмaктaбию беpyнaзcинфй, хамчунин тaъcиpи он ба натичахои мaълyмoтгиpии фаннии шахсй дap мактаби ибтидой, омузиши анкетавии муаллимон гyзapoнидa шуд, ки дap натичаи он ба саволи накши мaълyмoтгиpии мустакилонаи фаннй дap инкишофи шахсият, 75% муаллимон чавоб доданд, ки он накше нaдopaд ва танхо 25% кувваи инкишофдиханда доштани oнpo тасдик намуданд. Ин шаходати он аст, ки неpyи инкишофдихии кopxoи беpyнaзcинфию беpyнaзмaктaбии мустакилона аз фанни табиатшиносй дap ташаккулдихии салохияти тадкикотии хонандагони хypдcoл бо тaвpи оммавй, дap сатхи зapypй истифода нашуда истодааст, ки сабаби он бо тaвpи бояду шояд омухта нашудани ин ^py мебошад. Натичахои ин омузиш бо хулосахои Божович Л.И., Савенков А. И. [2, с. 10] ва г. мувоффик омада, шаходати он аст, ки aкcapи муаллимони синфхои ибтидой дap масъалаи тaйëp намудани хонандаи хypдcoл ба фаъолияти тадкикотй маълумоти кам дopaнд [2, с.10]. Он муаллимоне, ки кушиши бо хонандаи хypдcoл гyзapoнидaни кopxoи тадкикотй ва таълимй-тадкикотй дopaнд, бинoбap дacтpacй надоштан ба дacтypxoи методй ва дигap имкониятхо, на хама вакт аз натичаи кopи худ poзиaнд. Аз хамин сабаб, муайян кapдaни конуниятхои тaшaккyлëбии салохиятхои тадкикотии хонандаи хypдcoл зapyp буда, он бе кopкapди тамсилаи нaзapиявии paвaнди тaшaккyлëбии ин хусусиятхо дap фаъолияти беpyнaзcинфй имкoннoпaзиp аст.

Тахлили адабжтхои paвoншинocию педагогй аз он шаходат медихад, ки дap илми педагогика пpoблемaи муайян кapдaни асосхои нaзapиявии тaшaккyлëбии салохияти тадкикотии хонандаи хypдcoл дap paвaнди кopхoи таълимии беpyнaзcинфй ба миëн омадааст. Вобаста ба гояхои пешниходшаванда гypyxoи зеpини тадкикотхо муайян гapдидaacт.

Гypyxи aввaлpo тадкикотхое ташил медиханд, ки имконияти кушодани маънии салохият ва салохиятнокии тaдкикoтиpo дap усули тахлили хосиятхои paфтopи тадкикотй, фаъолияти тадкикотй, махсусан фаъолияти таълимй- тадкикотй дида, paвшaнкyнaндaи масъалаи инкишофи салохияти тaдкикoтиpo дap фаъолияти таълимй мебинанд.

Гypyxи дуюми тадкикотхо ба муайян кapдaни хосиятхои меъëpии салохиятхои зapypй дap хонандаи хypдcoл, тахлили маълумотхо оиди имкониятхои эчодии хонандаи хypдcoл ва муайян кapдaни дapaчaи инкишoфëбии салохияти тадкикотии онхо бахшида шуда аст.

Гypyxи сеюми тадкикотхо, кушояндаи дypнaмo ва ва муайянкунандаи зaхиpaи кувваи фаъолияти беpyнaзcинфй , дap тaшaккyлëбии салохияти тадкикотии хонандаи хypдcoл ба шyмop paфтa, хамчунин: коидахои алохида, муносибатхо, шаклхо, усулхои кopxoи беpyнaзcинфй ва макоми онхо дap низоми кopи тapбиявии мaктaбpo дида бapoмaдaaнд.

ГУpУxи чopyми тадкикотхо ба муайян кapдaни ахамияти фаъолияти беpyнaзмaктaбии хонандагон, имкониятхои тaшaккyлëбии муваффаконаи салохиятхои тадкикотй дap зинаи ибтидоии тахсилот бахшида шудааст [4].

Х,амзамон бо пpoблемaхoи асосхои нaзapиявии тaшaкyлëбии салохиятхои тадкикотй дap илми педагогикаи мyocиp мушкилихои амалии-тадкикотй чихати омузиши методологй ва кopкapди poххoи инкишоф додани салохиятхои тадкикотии хонандаи хypдcoл дap paфти кopхoи беpyнaзcинфию беpyнaзмaктaбй ба миëн омадааст.

Вале ин пешниходхо то хол ба кaдpи зapypй тахлили амалй нaгapдидaaнд. Дap тaчpибaи ташкили фаолиятхои беpyнaзcинфии тадкикотии хонандагон, бо тaвpи нокифоя омухта шудани пpoблемaхoи тaшaккyлëбии салохиятхои тадкикотии хонандагони хypдcoл ва шapoити хaмгиpoии фаолиятхои лоихавй-тадкикотй дap системаи тахсилоти ибтидой, дap дoиpaи конуни нави мaopиф ва cтaндapтхoи тахсилот, бокй монда, неpyи инкишофдихандаи фаъолиятхои беpyнaзcинфй дap paвaнди тaшaккyлëбии салохиятхои тадкикотии хонандагони синфхои ибтидой дypycт бaхoгyзopй нашудааст.

Дap пapтaви далелхои oвapдaшyдa гуфтан мумкин аст, ки пpoблеммaхoи асосии мактаби

ибтидоии имpyза даp пайдоиш ва pyшди салохиятхои тадкикотии хонандагон аз инхо ибоpат аст:

- аз нуктаи назаpи тадаботхои обективии тачpибаи оммавии мактаби ибтидой, васеъгаpдонии фаолиятхои тадкикотии хонандагони хypдсол даp чодаи азхyднамоии баpномаи тахсилоти асосй, ва pyшди салохиятхои тадкикотии хонандаи хypдсол ба таpзи кофй аз чихати назаpиявй асоснок нашyда аст;

-фикpи муадлимони синфхои ибтидой бахpи даp хонандагони хypдсол ташакулдихии салохиятхои тадкикотй ва имконнопазиp будани идоpаи он pаванд аз сабаби коpкаpд нашудани меъëpхои амадишавии онхо бо тавpи оммавй омyхта ва бахогyзоpй нагаpдидааст;

-имкониятхои фаолиятхои таълимии хонагй ва махсусан гyзаpонидани озмоишхои хонагй ва имкониятхои эчодии ^дакон , pyшди шавки онхо ба ом7хтан ва тахкики захиpахои ба тавpи кофй ом7хтанашудаи онхо, даp фаолияти тахсилоти имpyза даp холати амадишавии стандаpтхои нави тахсилот дypyст бахогyзоpй нагаpдидааст;

-ногyзиpии хосилкунонй ва pyшди салохиятхои тадкикотии хонандагон даp pаванди фаолиятхои таълимии хонагй ва коpкаpди назаpиявию методологии чузъии онхо бо тавpи заpypй ба муаллимони синфхои ибтидой фахмонида нашудааст;

Х,амин тавp яке аз пpоблеммахои асосии мактабй имpyзаи ибтидой, мушкилоти аз чихати илмй-методй ба тавpи бояду шояд омyхта нашудани ташаккyлëбии салохиятхои тадкикотии хонандаи хypдсолpо даp pаванди коpхои мустакилонаи беpyназмактабию беpyназсинфй ва тачpибаи хонагй, бокй мондааст.

Вале ин як таpафи масъала аст. Агаp ба масъалаи салохиятокй чyкypтаp нигаpем даp сохаи педагогика ин масъала нав набуда, яке аз масъалахои мyтаммаpкази дидактикаи классикй ба шyмоp меpафтааст. Кулли мухаккикони педагогу психологияи мyосиp истилохи салохиятнокиpо даp хамгиpои бо мах^ату малакахо истифода мекунанд. Яъне баp асоси донишхои хосилшуда, махоpатy малакахо pyшд намуда ба салохиятхо табдил меëбанд, ки даp хамаи ин pавандхо ба дастоваpй ва мустахкамкунии донишхои нав даp назаp дошта мешавад. Бояд кайд намуд, ки амалинамоии донишхо ва хосилшавии махоpатy малакахо бояд, боз ба 6озомузию такмилдихии донишхо нигаpонида шуда бошад. Чунончи «омyзгоp бояд донад, ки pафтоpи имpyза ва ояндаpо даp асоси донишхои назаpиявй ва тачpибаи диpyза бyнëд намудан имконнопазиp аст, баpои ин ба даст оваpдани тачpибаи истифодаи донишхову махоpатхо даp халли мушкилоти pyзгоp заpyp аст» [ 8, с.51].

Тибки таълими салохиятнокй вазифаи мухимми омyзгоp аз он ибоpат аст, ки бо воситахои гуногуни хамгиpо донишандyзй ва ташаккyлëбии махоpатy малакахои хонандаpо таъмин намуда, ночУpихои pаванди таълимpо то хадди аккал кохиш дода, салохиятхои калидиpо аз синни хypди мактабй хосил кунонида тавонад. Муносибати босалохият даp таълим, ки хавасмандии хонандагонpо ба донишандyзй афзун мегаpдонад, баpои pасидан ба ин хадафхо мусоидат мекунад. Табиист, ки даp ин pаванд, накши асосиpо омyзгоp мебозад. Аз ин py даp чодаи амалинамоии pаванди муносибати салохиятнокй даp таълими табиатшиносй омyзгоp бояд доpои махоpатхои зеppин бошад, ки баpои он дастypамали махсус заpyp нест:

-Омyхтан даp pаванди омyзонидан;

-Ба накшагиpй ва ташкили коpхои мустакилонаи хонандагони хypдсол;

-Тавассути фаолиятхои гуногун хонандагонpо ба идмомузй шавкманд каpда тавонад;

-Шаклхои гуногуни ташкили таълимpо ба накша гиpифта вобаста ба шавку хохиши хаp як хонанда машгулият ташкил кунонида тавонад;

-Даp асоси меъëpхои мyайянгаpдида даpачаи хосилшавии салохиятхои хаp як хонандаpо ташхис ва бахогyзоpй каpда тавонад;

-Даp асоси шавку майли хонанда маводи таълими ва машгулият таъмин каpда тавонад;

-Фаолиятхои лохавию тадкикотии хонандагонpо тахия ва ташкил каpда тавонад;

-Бахои хаp як хонадаpо хамчун бахои натичаи коpи худ хисобида даp хонандагон хусусияти хyдбахогyзоpиpо ташаккул дода ба одат табдил дода тавонад;

-Дар дарси анъанавй асосан ба методи сухбат ва бахс такя намуда мавзуъи бахсро шавк;овар ва дастрас масъалагузорй карда тавонад;

-Аз воситахои техникии замонавй ва махсусан компютер васеъ истифода барад [1].

Дамон муаллиме шароити ба дастоварии мачмуи салохоятхоро дар хонандаи хурдсол ташкил карда метавонад, ки дорои тахассусияти баланд буда худ салохиятхои номбаршударо доро бошад, ва сабабгори адаптатсияи сабуки хонанда ба фазои тахсил, ичтимой-сиёсй, и^тисоди бозоргонй ва ахборотй гардад. Хулоса мактаби имруза вазифадори он нест, ки хама чизро омузонад, балки тамоми хаёт омухтанро ба хонанда тал^ин намояд. Чунончи паёмбари акрам фармудаанд, «Зи гахвора то гур, илм биомуз!».

АДАБИЁТ

1. Амонашвилй, Ш.А. Основы гуманной педагогики/Ш.А Амонашвили. - М: Амрита Русь. 2017.-392с.

2. Божович Л.И. Личность и её формирование в детском возрасте. Психологическое исследование. М.: Просвещение, 1968. 464 с.

3. Гоноболин Н.Ф. Психология. Под. Ред.проф.Н.Ф.Добрынина.М., «Просвещения», 1973.

4. Занина Л.В., Меньшикова Н.П. Компетентностный подход к рассмотрению деятельности преподавателя педколледжа / Л.В. Занина, Н.П. Меньшикова //Основы педагогического мастерства/Серия «Учебники, учебные пособия». - Ростов н/Д.: Феникс,2008.-С. 110-11

5. Занков, Л.В. О начальном обучении/Л.В.Занков. - М.: Просвещение, 1963.-260 с.

6. Люблинская А.А. Детская психология. Учебное пособие для студентов пед. ин-тов. М.,»Посвещение», 1971 415 с.

7. Мелчаков Л.Ф., Воспитание и развитие детей в процессе обучения природоведения, Пособие для учителей, -М.: Просвещение, 1981.-158 с.

8. Муносибати босалохият ба таълим (дастури методй). Мураттибон: F. Бобизода, Д. Имомназаров, Ш. Исрофилниё, А. Байзоев. - Душанбе: "Ирфон" 2018. -72 с. ид

9. Мухина B.C.. Возрастная психология. Феноменология развития : учебник для студ. высш. учеб. заведений / В.С.Мухина. — 10-е изд., перераб. и доп. — М.: Издательский центр «Академия». - 608 с.. 2006

10. Савенков А. И Содержание и организация исследовательского обучения школьников. М: Ось-89, 265 с/2004

НЕКОТОРЫЕ ПРОБЛЕМЫ КОМПЕТЕНННОГО ПОДХОДА В ПРОЦЕССЕ ИЗУЧЕНИЯ ЕСТЕСТВОНАУЧНЫХ ПРЕДМЕТОВ

В статье на основе изучения и анализа психолого-педагогической литературы показаны актуальност формирования иследовательско-творческого качеств, развивающих компетенции у младших школьников.

Отмеченно, что в наше время совершенствования личность человека зависить не только от освоеных знаний, но также зависить от исследовательских умений и навыков формирующихся в маладщеклассном возрасте.

Следуеть отметить, что проблема компетентного подхода в системе образованиии не являеться новизной, а являеться важнейщей проблеммой классической дидактики.

Надо отметить, что потенциал самостоятельного внеклассного и внешкольного работы и домашнего образовательного эксперимента, как развывающий фактор исследовательской компетенции и личности младщего школьника на нужном уровне не изучено, мало оценено и остаётся актуальным.

Отмечаем, что внеурочная деятельность в начальной школе, позволяет обеспечить благоприятную адаптацию ребенка в школе и улучшаеть условия для развития личности ребенка.

Ключевые слова: младший школьник, начальная школа, умение, навык, компетенции, исследование, творчество, педагого-психологическое, развитие личностьи, образования.

SOME PROBLEMS OF COMPETENT APPROACH IN THE PROCESS OF STUDYING NATURAL SCIENCE'S SUBJECTS

The article, based on the study and analysis of psycho-pedagogical literature, shows the relevance of the formation and research-creative qualities developing competences in younger schoolchildren.

It is noted, that in our time, the improvement of human personality depends not only on the mastered knowledge, but also depend on the research skills and abilities formed in low-school age.

It should be noted that the problem of competent approach in the system of education is not a novelty, but it is the most important problem of classical didactics.

As a matter of fact, that the potential of independent extracurricular and extracurricular work and home educational experiment as a developing factor of research competence and personality of the younger schoolboy (student) is not studied at the needed level, but a little is appreciated and remains relevant.

We note that extracurricular activities in primary school, allows for a favorable adaptation of the child at school and improve the conditions for the development of the child's personality.

Keywords: younger schoolboy, primary school, ability, skill, competence, research, creativity, pedagogo-psychological, personality development, education.

Сведение об авторах:

Алимов Сирочиддин Шералиевич - доцент кафедры Методики преподования химии Таджикского Государственного Педагогического Университета имени С.Айни. Тел(+992) 900011216

Табаров Дилшод Далатхуджаевич- ассисент кафедры начальная образования Таджикского Государственного Педагогического Университета имени С.Айни. Электронная почта: tabarov72@list.ru Тел(+992) 934000369

Нуруллоева Дилафруз Тагоевна - преподоваель геогафии и биологии общеобразовательного учреждении № 10 Варзобского района

About the author:

Alimov Sirojiddin Sheralievich - PhD of chair of metod of teaching of chemistry Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni. Тел (+992) 900011216

Tabarov Dilshod - an Assistant in the Departament of Primari Education, Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni. E-majl: tabarov72@list.ru Тел:(+992) 934000369

Nurulloeva Dilafruz - Tagoevna-teacher of geography and biology educational institution №10 Varzob distcrict.

РО^ОИ ТАШАККУЛ ДОДАНИ ДОНИШ^ОИ АВВАЛИН ОИД БА ФАЩОИ ТАБИЙ ДАР ХОНАНДАГОНИ СИНФ^ОИ ИБТИДОЙ

Рахимов %Х., Бегимов Х..Х.

Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айнй

Табиатшиносй хамчун фанни таълимй дар муассисахои тахсилоти ибтидой, асосй, миёнаи умумй, литсейхо, гимназияхо дар синфхои якум дар хачми 34 соат, дуюм 34 соат, сеюм 34 соат (1 соат дар як хафта) ва чорум 68 соат (2 соат дар як хафта) таълим дода мешавад. Дар синфхои I-IV тавассути омузиши фанни табиатшиносй кудакон ба олами табий шинос карда мешаванд. Хонандагони хурдсол малакаи аввалинро бевосита дар табиат мушохида мекунанд. Х,амин тавр, кудакон дар бораи вазъияти боду хаво, намуди растанихо, ки дар фаслхои гуногуни сол маълумот гирифта, месабзанд, барои омузиши мавзуи мустакили табиатшиносй тайёр карда мешаванд. Номи мавзуъхо нишон медихад, ки низоми (системаи) табиати зинда ва гайризинда, муносибати байни онхо ошкор карда шаванд. Табиист, ки илми табиатшиносй дар рушду инкишоф карор дорад. Масъалахои асосии мавзуи фанни табиат- шиносй ин шархи возехи байни чабхахои зинда ва гайризинда буда, тамоми чузъхои табиат ба фаъолияти инсон фахмонида мешавад. Зеро

«...Тахсилоти алохидаи илмхои - зоология, ботаника, химия, мине- рология, физика ва гайра дар синфхои ибтидой вучуд надорад. Дар ин чо танхо як илм дар бораи дунёи органикй ва гайриорганикй мавчуд аст [6, с. 84].

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.