CC BY
0ЭОЖ 371.147:513
НЕГ1ЗГ1 МЕКТЕП ОЦУШЫЛАРЫНА МАТЕМАТИКАНЫ ЭЛЕКТИВТ1 КУРС АРЦЫЛЫ ТЕРЕЦДЕТ1П ОЦЫТУ ЭД1СТЕМЕС1
АБЖАЛИЕВА БАЦЫТГСЛ СЕР1КЦАЛЩЫЗЫ
^оркыт Ата атындагы ^ызылорда университетi, «7M01501 - Математика» бшм беру багдарламасыныц магистранты, ^ызылорда к., ^азакстан
Т¥ЯЦОВ ЕСЕНКЕЛД1 АЛЫБАЙ¥ЛЫ
Абай атындагы ^азак улттык педагогикалык университетi, п.г.к., доцент, МФИОЭ кафедрасыньщ профессоры, Алматы к., ^азакстан
АРДАБАЕВА АЛМАГСЛ ЦАЙЫРБАЩЫЗЫ
Абай атындагы ^азак улттык педагогикалык университетi, PhD доктор, МФИОЭ кафедрасыныц ага окытушысы, Алматы к., ^азакстан
Аннотация. Математикадан электжт1 курстарды уйымдастыру - оцу багдарламасынан тыс оцу материалдары неггзтде оцушылардыц бглгмгн жалпылау, ЖYйелеу жэне терецдету. Мацалада 5-9 сынып оцушыларына математикадан цосымша б1л1м беру мен зияткерлгк цабглетгн дамытуга багытталган элективтг курстыц ц^рылым мен мазмуны, эдгстемелгк идеялары усынылган.
Трек свздер: математикан оцыту, элективт1 курс, олимпиадалыц жэне стандартты емес есептер, есептерд1 шешу эд1стер1.
Жалпы орта бшм беретш мектеп окушыларыныц сапалы бшм алуын максат ете отырып, оларды ез бетшше бшмдерш толыктыру, жаца бiлiмдердi алу тэсiлдерiмен каруландыру, алган бiлiмдерiн теориялык жэне практикалык мэселелердi шешуге колдана бiлу сиякты дагдыларын дамыту кажет.
Математикадан окушыларга бiлiмдi тек сабак Yстiнде гана берiп коймай, окушыныц дербестiгiн, танымдык кажеттiлiгiн канагаттандыру, пэнге кызыгушылыгын арттыру максатында сыныптан тыс жумыстарды утымды пайдалану керек. Сондыктан математиканы окытудыц мiндеттерi мен математикалык бiлiм мазмунымен кауышатын негiзгi мектептщ 5-9 сыныптары Yшiн теориялык жэне тэжiрибелiк тургыдан жYЙеленген элективтi курстарды уйымдастыру кезек кYттiрмейтiн мэселе.
Элективт курс дегенiмiз окушылардыц ой-ерiсiн, бшмш кецейту жэне терецдету, олардыц окуга деген кызыгушылыгын калыптастыру, ойлау кабiлеттерi мен бiлiктерiн дамыту максатында журпзшетш сабактарды айтады.
Элективтi курста окушылар негiзгi курс бойынша сабактарда алган жалпы математикалык дайындык децгейлерш жогарылатып, бiлiмдерiн терецдете отырып, эртYрлi киындыгы жогары, стандартты емес есептердi тYрлендiрiп шыгару камтылган.
Элективт1 курстардыц курстыц нег1зг1 Yш тур1 бар. Олар:
1. Пэндш курстар. Бул сабактыц мiндетi оку жоспарына енетiн пэн жайлы окушы бiлiмiн кецейту жэне терецдету болып табылады.
2. Пэнаралык курстар. Муныц максаты окушылардыц табигат жэне когам жайлы бiлiмдерiн жYЙелеу болып табылады. Мундай курстар бiрнеше пэннiц мазмунын камтуы мYмкiн.
3. Оку жоспарына енбейтш пэндер немесе гылым саласы жайлы курстар. Пэндш курстар Yш багытта болады: кетерщю децгейдегi курстар; колданбалы курстар; арнаулы курстар.
Жогары децгейдегi курстардыц мазмуны пэннiц мазмунына YЙлесуi керек. Соныц негiзiнде бул пэн бойынша окушыларга багдарлама келемiнде терец бiлiм бершедь
5-6 сыныптар жэне 7-9-сыныптар Yшiн элективтi курстарды уйымдастырып eткiзу Yшiн алдымен окушыларыныц мYмкiндiгi мен суранысын ескере отырып, осыган байланысты курстыц мазмундык ерекшелiгiн айкындау кажет. Сонда курстыц максаты: математика курсын окып-YЙренудегi бiлiмдерiн терецдету, окушылардьщ пэнге деген кызыгушылыгын арттыра отырып, олардыц танымдык, шыгармашылы; жэне практикалык мYмкiндiкерiн ашу, дамыту.
Элективтi курстарды окытудыц эдiс-тэсiлдерiн тацдаганда, курс мазмунын, окушылардыц дайынды; децгейлершщ дамуын, олардыц бурынгы жэне багдарлама бeлiмiне кызыгушылыгын ескеру кажет.
Элективтi курстар - окушы мен муFалiмшц арасындагы байланысты терецдетш, гылыми жэне практикалык жумыстарды юке асыруFа септiгiн тигiзедi. Математика сабактарында жоспарланFан баFдарлама шекарасынан шыFып, тартымды да, тамаша дэрiс беруде курстардыц мацызы ете зор.
Математика пэншен элективтi курстарды уйымдастыру аркылы математикаFа кабiлеттi окушылармен жумысты жандандыруFа болады. Элективтi курс саралап дамыта окытудыц бiр тYрi десек те болады.
Бiз теменде негiзгi мектептiц 5-9 сыныптары Yшiн математика пэнiнен «Олимпиадалык есептердi шешу» элективтi курсыныц жоспары мен мазмунын усынамыз.
Курсты окыту максаты: заманауи олимпиадалык есептердi шешудщ негiзгi эдiстерiн окып-YЙрену, осы эдiстердi эртYрлi олимпиадалык есептердi шыFаруда колдану, окушылардыц логикалык ойлауын, окушылардыц логикалык, алгебралык жэне геометриялык есептердi шешу мен тецсiздiктердi дэлелдеу эдiсiн ез бетшше тацдау даFдыларын калыптастыру.
Курсты окытудыц мшдеттерк
1) окушылардыц математикадан сабакта игерген такырыптар бойынша бшмш жалпылау, терецдету жэне жYЙелеу;
2) окушыларды математикалык есептердi шешудiц стандартты емес тэсiлдерiмен таныстыру жэне есептердi шешу даFдыларын калыптастыру;
3) математикадан стандартты емес есептердi шешу бiлiктерi мен даFдыларын калыптастыру;
4) окушыларды математикадан мэдениетш жэне математикалык дайындык децгешн арттыру;
5) жалпыадамзат мэдениетiнiц бeлiгi ретшде математика туралы тYсiнiктерiн калыптастыру, элеуметпк прогресс Yшiн математиканыц мацыздылыFын тYсiндiру;
6) окушылардыц логикалык ойлауын дамыту, олимпиадалык есептердi шешудiц негiзгi эдютерш окытып-YЙрету.
Курсты оку нэтижесiнде окушылар алгебралык есептердi, геометриялык есептердi, графтар, симметриялар мен бояуларды колданып логикалык есептердi шешудi, математикалык индукция, инварианттар жэне жуптылык эдiсiмен алгебралык есептердi шешудi; Юнг, Гельдер жэне Карамат тецсiздiктерi кeмегiмен тецсiздiктердi дэлелдеудi мецгередь
Курсты оку Yшiн мектеп математика курсынан келесiдей бiлiм мен бiлiктерi болуы тиiс:
- математика курсынан сандардыц бeлiнгiштiгi, сандар теориясы;
- алгебра курсынан сандар т1збеп жэне олардыц касиеттер^ рационал тецдеулер мен тецаздштер жэне оларды шешу тэсшдер^ функциялар жэне олардыц касиеттерi мен графиктерц
- геометрия курсынан координаталар эдiсi, векторлык эдiс, тYзудiц тецдеу^ жазыктыктаFы тYрлендiрулер: параллель кeшiру, буру, гомотетия, уксастык, геометриялык фигуралардыц касиеттерь
Курстыц такырыптык жоспары
№ Такырып атауы 5-6 сыныптар Yшiн сагат саны 7-9 сыныптар Yшiн сагат саны
1. . Сандар теориясы 4 2
2. ^збектер 4 2
3. Логикалык есептердi шешу 12 4
4. Комбинаторикалык есептердi шешу 4 2
5. Графиктер 2
6. БYтiн сандар жиынында тецдеулер мен тецдеулер жYЙесiн шешу 4 2
7. Параметрi бар тецдеулер мен тецсiздiктердi шешу 2
8. Функционалдык тецдеулердi шешу 4
9. Классикалык тецсiздiктердi колданып тецсiздiктердi дэлелдеу 2 4
10. Максимум жэне минимумга арналган есептер 2
11. Геометриялык есептердi шешу. 4
12. Математикалык марафон 2 2
13. Математикалык регата 2 2
Барль^ы 34 34
Курстыц мазмуны
1. Сандар теориясы. БYтiн сандар жэне олардыц бeлiнгiштiгi. Бeлiнгiштiк, жуп жэне
так.
2. Т1збектер. Сандар табеп. Белгiлi бiр зацдылыкпен орналаскан сандардыц тiзбегi.
3. Логикалык есептерд1 шешу. ^ую, елшеу, сюжеттьтурмыстык есептер. Жазьщтыктагы бояулар жэне оныц белштер^ кестелер. Математикалык индукция эдiсi. Дирихле принцит. Симметрия жэне кезектесу эдiсi. Инварианттар мен бояулар эдiсi. Графтар.
4. Комбинаторикалык есептерд1 шешу. Паскаль Yшбурышы эне Ньютон биномы. Комбинаторикалык тецдеулер, тецаздштер жэне тепе-тецдштер. Геометриялык мазмунды комбинаторикалык есептердi шешу.
5. Графиктер. Элементар функциялар, касиетщ^ мен графиктер^ Графиктiк тэсiлмен шешу.
6. Бутш сандар жиынында тецдеулер мен тецдеулер жуйесш шешу. Диофант тецдеулерг
7. Параметр! бар тецдеулер мен тецс1зд1ктерд1 шешу. Параметрi бар тецдеулердi шешу. Параметрi бар тецсiздiктердi шешу.
8. Функционалдык тецдеулер жэне оларды шешу.
9. Классикалык тецс1зд1ктерд1 колданып тецс1зд1ктерд1 дэлелдеу. Коши жэне Коши - Буняковский, Чебышев, Беризлли, Гёльдер, Минковский и Юнг, Иенсен жэне Карамат тецаздштерг Тецсiздiктердi дэлелдеу.
10. Максимум жэне минимумFа арналFан есептер. Максимум жэне минимумга арналган алгебралык есептер. Максимум жэне минимумга арналган геометриялык есептер.
11. Геометриялык есептерд1 шешу. Гомотетия. Инверсия. Проективт тYрлендiру. Аффиндш тYрлендiру. Центрлiк симметрия. Геометриялык тецаздштер. ^ктелердщ геометриялык орны. Салуга арналган есептер. ^осымша бурыштар. ^осымша салулар. Планиметрияныц косымша теоремалары. Координаталар эдiсi, векторлык эдiс.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1. ^ацлыбаев Бекбаулиева Ш., МевдiFалиева М. Математикадан кластан тыс жумыстар. -Алматы: Мектеп, 1983. - 160 б.
2. Спивак А.В. Математический кружок: 6-7 классы. - М.: Посев, 2003 - 128с.
3. Ильясов М.Н Сборник избранных задач математических олимпиад школьников. -Павлодар: «Ертю Дарыны», 2009.
4. Тердшбай ^шай. Олимпиадалык математика жэне ой дамыту (5-8 сынып): Оку-эдютемелш курал. - Астана, 2012. - 144б.
5. ^рпешсов ^.Т. Математикалык олимпиадалар. - Аякез, 2008. - 110б.
6. Горбачев Н.В. Сборник олимпиадных задач по математике. - М.: МЦИМО, 2004. - 560с.
