CC BY
20МРНТИ 14.35.07
БЕЙ1НД1К ОЦЫТУДА ХИМИЯНЫ ОЦУГА МОТИВАЦИЯНЫ АРТТЫРУ
А.Т. Дюсекеева1, А.Т. Кездикбаева2, М.А. Алтыбаева3 1,2 химия гылымдарыньщ кандидаты 3 6М011200 - Химия мамандыгы 2 курс магистранты 1,2,3 Е.А.Бекетов атындагы Караганды Мемлекетпк университетi Караганды к., Казакстан email: dyusekeeva_at@mail.ru
Макалада «Химия ем1р1м1зде» атты элективп курсты енпзу процесшщ зерттеу нэтижелер1 келт1ршд1. Зерттеу максаты - химияны окуга кызыгушылык пен оку улгер1мш арттыру, мамандыкты тацдауга кемек беру. «Химия ем1р1м1зде» атты элективп курсты енд1ру нэтижес1нде окушылардыц химия пэнше кызыгушылыгыныц артканы баяндалды. Осы элективп курс аркылы окушылардыц танымдык жэне езш-ез1 тану мотивтер1 дамыды. Сонымен коса мотивация децгей артты. Оку-зерттеушшк эрекет окушыныц оку жэне жалпы ютершщ сэтп орындалуы ушш кажет. Элективп курстарды окыган балалар сабактарга белсенд1 катысагынын керуге болады. Окушылардыц окуга кызыгушылыктарыныц калыптасу децгей аныкталды.
Т}йт свздер: бейтдж оцыту, мотивация, элективтг курс, оцыту, технология
КР 2007ж. «Бiлiм туралы» Зацы мен 2005-2010жж. Казакстан Республикасында Бiлiмдi дамыту Мемлекеггiк багдарламасына сэйкес орта бшм децгейiнде жогаргы сынып окушыларына бейiндi окытуды енгiзу мэселес карастырылган. Бейiндiк окыту бiлiм мен тулга, когам, мемлекеттiц мацызды, болашагы зор кажеттшктерш сапасын арттырудыц бiр куралы ретiнде карастырылады. Мектептiц дэстYрлi бiлiм жYЙесiнiц бейiндi окытуга ауысу жагдайларында окушыларда бейiн жэне болашак мамандыкты тандау мэселесi туындайды.
Сонымен, мектеп окушыларыныц бейiналды окыту мезгшнде окуга кызыгушылыкты калыптастыру аса езект мэселелердiн бiрi болып табылады.
Уакытымен калыптаскан мотивация бейiндi тандау мэселес туындагандагы кобалжуды басып, тацдауды саналы жэне орныкты етедi. Мотивацияны калыптастыруга муFалiмнiн кэсiби жэне тулFалык касиетгер^ мамандыктыц элеумеггiк талап етiлуi, окытудыц тYрлi эдiстерiн колдану сиякты педагогикалык жаFдайлар эсер етедi. Орта мектептщ жоFары сатысында бейiндi окытуFа ауысу окушыныц ез бешнщ аныкта умэселесш кетередi. ОкушыларFа болашакта ЖОО немесе баска оку орындарына тYсу Yшiн кажет пэндердi тацдау киынFа соFады. Бул -окушылардыц кепшiлiгiнде накты мамандыкка кызыFушылык калыптаспаFандыкпен байланысты [1-3].
КойылFан мэселенi шешу максатымен 8- сыныптан бастап бейiналды дайындыкты, элективт курстарды уйымдастырумен енгiзу усынылады.
Химия пэш жаратылыстану циклынан болFандыктан окушыларды бiздi коршаFан мацызды косылыстардыц касиеггерiмен таныстырып, химиялык ауысулардыц адам емiрi мен денсаулыFына эсерiн жэне мацызын тYсiнудi калыптастыруды кездейдi. Окушылардыц химия пэншен бiлiм сапасы езiндiк жумыстарды уйымдастыруда заманауи технологияларды жэне оларды оку-тэрбие процесiнiц жас ерекшелiктерiне сай тYрлi децгейлерiнде колдануFа байланысты.
Элективтi курс мазмуны окушыFа езiнiц бейiмдiлiктерiн аныктап, пэнге кызыFуштылыFын жYзеге асырYFа береди «Химия емiрiмiзде» элективтi курстыц басты мiндетi - окушыны химия пэнше кызыктыру, Fылымныц практикалык мацызын тYсiндiру.
Зерттеу бiрнеше децгейге жYргiзiлдi:
1. Теориялык саты: психологиялык-педагогикалык эдебиетгер бойынша анализ жасау, сауалнама мен элективт курс курастыру.
2. Эксперименталды саты: элективт курсты уйымдастыру жэне жYргiзу, окушыларда химияны окуFа мотивацияныц калыптасу децгешн аныктау.
3. Корытынды саты: педагогикалык зерттеу нэтижелерш жинактау, ецдеу, сараптама жасау, жалпылау жэне корытындылау.
Мамандыцца багыттау функциясын «Химия ауылшаруашылыгында», «Химия ецщрюте», «Химия eмiрiмiзде», «Химиялыц анализ непздерЬ» атты факультативтер жэне сыныптан тыс жYргiзiлетiн ж^мыс тYрлерi атцарады.
Кещнен химия мамандыцтары жайлы дэрютер, мамандармен кездесулер, кештер, диспуттар, конференциялар жэне сайыстар цолданылады.
Мамандыцца багыттау эдiстерi де алуан тYрлi. Мацызды рeлдi химиялыц эксперимент алады, оныц iшiнде, эсiресе, зертханалыц тэж1рибелер жэне сарамандыц сабацтар, эксперименталды есептердi шешу оцушыларга оцу материалына шыгармашылыц кезцарас цалыптастырады [4 - 6].
Педагогикалыц экспериментке Караганды облысыныц Осакаровка ауданыныц №9 мектеп-гимназиясыныц 8- сыныбыныц 18 оцушысы цатысты. Экспериментпц бастапцы кезещнде оцушылардыц басым кeпшiлiгiнде мотивацияныц темен децгеш (44,4%), мотивацияныц орташа децгешн - 33,3% оцушылар керсетп, ал жогары децгейдi - 22,2% керсетп.
Оцушыларда мотивацияны цалыптастыруга педагогикалыц факторлардыц эсер етуiн царастырсац, химияны оцуга жогары децгейдеп (I топ) мотивация керсетюшшщ цалыптасуына кему репмен келесi педагогикалыц факторлар эсер етп: м¥Fалiмнiц т^лгалыц жэне кэсiби цасиеттер^ ата-аналар, оцу ц^ралдары, элеуметтiк факторлар (сурет 1).
80 70 60 50 40 30 20 10 0
Сурет
72
23
□ м¥гал1мнщ рел1
□ ата-аналар рел1
□ элеуметпк фактор
□ оцу ц^ралдары
1. Бетналды сыныптарда оцушылардыц химияны оцуга жогары децгейдегг мотивацияны цалыптастыруга педагогикалыц жагдайлардыц эсер1
Химияны оцуга орташа децгейдеп (II топ) мотивация керсетюшшщ цалыптасуына кему реимен келес педагогикалыц факторлар эсер етп: м¥Fалiмнiц т^лгалыц жэне кэсiби цасиеттерi, оцу ц^ралдары, ата-аналар, элеуметтiк факторлар.
Ал, химияны оцуга темен децгейдеп (III топ) мотивация керсетюшшщ цалыптасуына кему реимен келесi педагогикалыц факторлар эсер етп: м¥Fалiмнiц т^лгалыц жэне кэшби цасиеттерi, оцу ц^ралдары, элеуметтiк факторлар, ата-аналар.
Сараптама нэтижелерi бойынша Уш топца химия пэнiн бейiндi оцуга тандауына «кэсiби м¥Fалiм» себепшi болганы аныц.
Химиядан элективтi курстыц мацсаты мен мiндеттерi цандай болса да, ол мшдетп тYрде жалпы педагогикалыц талаптарга сай болуы тиiс [7, 8]. Ец мацызды талаптар: цысца мерзiмдi, оцытудыц белсендi формалары, оц нэтижеге жетуге жагдай жасау.
Элективт курсты оцу барысында оцушылардыц табыстары келесi критерийлер бойынша аныцталады:
- агымдыц бацылау - оцушыныц топтагы ж^мысы, теориялыц материалды eзiндiк оцу, сарамандыц ж^мыстарды багалау;
- оцушы жрмысыныц сапасын рефераттар мен презентациялар тYрiнде бацылау.
Зерттеу барысында «Химия eмiрiмiзде» атты элективтi курс ^сынылды. Аталган курс 8-сынып оцушыларына арналган, кeлемi 20 сагат. Курс химияны оцуга мотивацияны дамытуга, оцушылардыц бшмдерш терецдетуге, бiлiмпаздыцты дамытуга багытталган. Ал оцушылар eздiгiнен табигаттыц ц^пияларын ашып жэне пэнге цызыгушылыцтарын арттырады. Химиялыц эксперимент зат жэне химиялыц реакциялар жешнде бiлiм кeзi болса, бшм мен бiлiктердi бекiту
цуралы жэне материалды мецгеру децгешн тексеру эдю болып келедi. Эр дэрютен кейiн оцушылар вздiгiнен тэжiрибелердi орындайтын сарамандыц жумыс вткiзiледi.
Курс мацсаты:
У Оцушылардыц химияга цызыгушылыгын арттыру; У Оцушыларда негiзгi теориялыц тYсiнiктердi цалыптастыру; У Химиялыц цубылыстарды нацты кврнекiлiкпен кврсету;
У Оцушылардыц зияткерлш дамуына, олардыц сын тургысынан ойлауын дамытуга ыцпал
ету.
Курс мтдеттер1:
У Оцушыларды эксперименттi жоспарлага Yйрету;
У Индукциялыц жэне дедукциялыц цорытындыларды тужырымдау бiлiктерiн цалыптастыру, эксперимент тапсырмаларыныц мазмунын жэне алынган нэтижелердi талцылау; У бзвдш бацылау жэне взара бацылауды Yйрету; У Оцушыныц шыгармашылыц цабшеттшктерш дамыту; У Оцушыны жогары сыныпта вздiгiнен мамандыц тандауга дайындау.
«Химия вмiрiмiзде» атты элективтi курс тулгалыц-багытталган оцыту, мэселелiк оцыту, топтыц оцыту, ойындыц жэне компьютерлiк оцыту сияцты заманауи педагогикалыц технологиялардыц цолданылуымен юке асырылды:
Багдарламада демонстрациялыц тэжiрибелер, сарамандыц жэне зертханалыц жумыстар
бар.
«Азыц^л^терде дэрумендердi аныцтау» сарамандыц жумыстыц цысцаша жоспары Мацсаты: тагамдарда А, С, D дэрумендердщ бар екетн практика ЖYзiнде дзлелдеу Реактивтер мен цурал-жабдыц: суйыц ^нбагыс майы, FeClз ертндю, йод, жумыртцаныц сарысы, бром ертндю, балыц майы, алма шырыны, пипеткалар, сынауыцтар. Жумыс барысы:
1 тапсырма. Суйыц кунбагыс майда А дэруменш аныцтау.
Кургац сынауыцца 1 мл май цуямыз, оган FeQз ерiтiндiсiнiн 2-3 тамшысын тамызамыз. А дэрумеш бар болса, жасыл тYC пайда болады.
2 тапсырма. Алма шырынында С дзрумешн аныцтау.
Сынауыцца 2мл шырын цуямыз, оган 10 мл су цосамыз. Ацырындап крахмал клейстерш цосамыз (1 г крахмалдыц бiр стацан цайнаган судагы ертндю). Сосын тамшылатып 5 %-дыц йод ертндюш квк TYC турацталганша цосамыз. Аныцтау техникасы аскорбин цышцылыныц йодпен жещл тотыгатынына негiзделген. Йод тYгел аскорбин цышцылын тотыцтырганнан кейiн цалганы крахмалмен эрекеттесiп ерiтiндiнi квк тYCке бояйды.
3 тапсырма. Балыц майы мен жумыртцаныц сарысында D дзрумешн аныцтау. Сынауыцца 1 мл балыц майына 1 мл бром ертндюш цосамыз. D дэруменi болган жагдайда
жасыл-квгiлдiр тYCке боялады.
Аталган багдарлама оцушыларда химия пэнiне цызыгушылыцты дамытуга багытталган. Ал химияга бейiмдiлiгi байцалмайтын оцушылар Yшiн осындай сабацтар арцылы пэндi мецгеруге ынталандырады.
«Химия вмiрiмiзде» элективтi курсыныц тацырыптыц жоспары твмендеп кестеде келтiрiлген.
«Химия ем!р1м1зде» элективтi курсыныц такырыптык жоспары
№ Тацырып ¥йымдастыру формасы Сагат саны
1 Химияныц дамуы 1
1.1 Химия TYсiнiгi (бурынгы заманнан осы кунге дежн) Дэрiс 1
2 Химия ауылшаруашыльнында 3
2.1. Минералды тыцайтцыштар, олардыц мацызы Дэр^ 2
2.2. Минералды тынайтцыштарды танып бiлу. Сарамандыц жумыс 1
3 Уйдеп химиялык тазалау 1
3.1. Матадан TYрлi дацтарды жою жолдары Сарамандыц жумыс 1
4 Жуынатын бвлмемiздегi химия 6
4.1. Сабын. СЖК Дэрiс, сарамандыц жумыс 2
4.2. Сабын дайындау Сарамандыц жумыс 1
4.3. Судыц кермектЫп. Жою жолдары. Дэрiс 2
4.4. Су кермектЫгш жою тэсшдер1 Сарамандыц ж^мыс 1
5 Уйдеп «аурухана» 5
5.1. Дэр1 цорабындагы заттар (сутек пероксид^ ас Дэрiс, 1
содасы, мусатар спирта, белсенд1р1лген квм1р) Семинар
5.2. Йод. Йод цасиеттер1. Йодтыц биологиялыц рвл1 Дэрiс, сарамандыц жумыс 2
5.3. Адам вм1р1ндег1 дэрумендер. Дэр^ 1
5.4. Азыц^лжтерде дэрумендерд1 аныцтау. Сарамандыц жумыс 1
6 Ас Yйдегi химия 3
6.1. Судыц химиялыц процестердегi рвлi Дэрiс 2
6.2. Азыц^лжтердеп химиялыц элементтер Дэрiс, семинар 1
7 Оку материалын бек1ту 1
7.1. Сайыс-сабац «Химия вмiрiмiзде» Ойын, материалды бекiту 1
8- сынып оцушыларыныц арасында элективт курс дэстYрлi сабацтарга цараганда цызыцтыра алады деп ойлайтын оцушылар тацдалды. Олар 2 топца бвлiндi - эксперименталды жэне бацылау, екi топтыц да салыстыру кврсеткiштерi (мотивация) бойынша тец.
Эксперименталды топ оцушылары ц^растырылган элективт курс бойынша оцытылды. Курс соцында оцушыларга тагы сауалнама жYргiзiлдi.
ЖYргiзiлген зерттеу нэтижесiнде оцушылардыц квпшiлiгi мотивацияныц темен децгешн кврсеттi. Сонымен цатар, сарамандыц ж^мыстар бойынша: эксперименттi 81,8% оцушы мецгерд^ ал бацылауды - 90,9% (бiрiншi сауалнамада - 18,2%).
Эксперименталды топ оцушыларыныц 9,1 % вз вмiрлерiн химиямен байланыстыруга царсы екендерi аныцталса да, оцушыларга осы мYмкiндiк беру керек екенiне тYгел сенiмдi.
Уй тапсырмасын орындауда квмект цажет ететiн оцушылар саны азайды. Кейбiр оцушылар квмек ретiнде туындайтын с^рацтарды кецес беретiн ^стазбен талцылауга болатынын айтцан.
Элективтi курс енпзу цажеттiлiгi мэселесi бойынша оцушылардыц квзцарастары взгердi: 86,4% «иэ» деп жауап бердi (1 сауалнамада 62,8%). Ал 13,6% «жоц» деп жауап бергендер арнайы курстар цажет емес, тек оцушыларда тацдау болганын цалайтынын айтцан. Мысалы, «CYЙiктi пэннен цосымша уацытта ж^мыс жасайтын мYмкiндiк болса екен» жауап кездестi деген.
Химия пэншен оцу Yлгерiмiне келсек, «цанагаттанарлыц» багасы бар оцушылардыц саны екi есе азайды. Алынган нэтижелер оцушылардыц мотивациясын дамытуына багытталган багдарлама шынымен оцу Yлгерiмiнiц жогарылауы жэне пэнге цызыгушылыцты артатынын кврсетедi. Тапсырманы взiндiк орындау Yлесi встi, пэнге цызыгушылыцтары терендетшдь
Зерттеу процесiнде оцу эксперименттiц цойылган мацсатына жеткенi аныц: 8 сынып оцушылары Yшiн элективтi курс ц^растырылып, оцу процесiне енгiзiлдi, оцушылардыц мотивация децгейлерi аныцталды.
ПайдаланылFан эдебиеттер
1 Абдыкаримов Б.А., Мамерханова Ж.М., Соколова М.Г. Методическое пособие к изучению курса «Педагогика профильного обучения». - Караганда, 2007. - 243 с.
2 Садыков Т.С., Абылкасымова А.Е. Методология 12-летнего образования. Уч. пособие. -Алматы: НИЦ «Былым», 2003 - 164 с.
3 Мамонтова Т.С., Ермакова Е.В, Кашлач И.Ф. Организация предпрофильной и профильной подготовки старшеклассников // Вестник ЮУГУ: Серия Образование, 2016. - том 8 - №1. - С. 34-43.
4 Hana Cmactova, Milada Tepla, Lenka Cmactova. Teaching with Mysteries Incorporated in the Czech Republic. Chemistry, 2016. Issue No.107 - p.13.
5 Даутова О.Б. Самоопределение личности школьника в профильном обучении: Учебно-методическое пособие для учителей / Под ред. А.П. Тряпицыной. - СПб.: КАРО, 2006. - 352 с.
6 Чистякова С.Н. Проблемы и риски самоопределения старшеклассника в выборе профиля обучения // Профильная школа, 2004. №5. С. 5-10.
7 Воронина Г.А. Элективные курсы алгоритм создания, примеры программ: практическое руководство для учителя. М.: Айрис-пресс, 2006. - 128 с.
ПОВЫШЕНИЕ МОТИВАЦИИ К ИЗУЧЕНИЮ ХИМИИ В ПРОФИЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ
А. Т. Дюсекеева1, А. Т. Кездикбаева2, М.А. Алтыбаева3 1 2 к.х.н.
3магистрант 2 курса специальности 6М011200 - Химия
1,2,3
Карагандинский Государственный университет имени Е.А. Букетова г. Караганда, Казахстан, email: dyusekeeva_at@mail.ru
В работе приведены результаты педагогического исследования с внедрением в учебный процесс элективного курса «Химия в нашей жизни». Цель исследования - повышение мотивации к изучению химии и успеваемости, помощь в выборе будущей профессии. В процессе исследования была достигнута поставленная цель обучающего эксперимента: разработан и апробирован элективный курс для заинтересованности учащихся 8 класса. Использование элективных курсов в учебном процессе способствует повышению школьной мотивации, развивая познавательные мотивы и мотивы самореализации. Высокий уровень мотивации учебно-исследовательской деятельности необходим для достижения успеха в учебе и в общей успешности деятельности школьника. Это подтверждается тем, что школьники, занимающиеся на элективных курсах, принимают активное участие во время уроков. Выявлен уровень сформированности мотивации учащихся.
Ключевые слова: профильное обучение, мотивация, элективный курс, обучение, технология
INCREASING MOTIVATION TO LEARNING CHEMISTRY IN PROFILE EDUCATION
A. T. Dyusekeeva1, A. T. Kezdikbayeva2, M.A. Altybayeva3 1,2 Cand. Sci. (Chemistry)
3Master student of the 2nd year of study, speciality 6M011200 - Chemistry
1 2 3
Karaganda State University named after academician E.A. Buketov Kazakhstan, Karaganda, email: dyusekeeva_at@mail.ru
This paper presents the results of pedagogical research with the introduction of the educational process of the elective course "Chemistry in our life". The aim of the study is to increase motivation to study chemistry and academic performance, help in choosing a future profession. During the study the goal of the training experiment was achieved: an elective course for the interest of students of the 8th grade was developed and tested. The use of elective courses in the learning process promotes a school motivation by developing cognitive and self-realization motives. A high level of motivation of educational and research activities needed to achieve in learning outcomes and in overall academic excellences of the student. This is confirmed by the fact that students engaged in elective courses take an active part during the lessons. The level of formation of students's motivation is revealed.
Key words: profile training, motivation, elective course, training, technology
PegaKUHara 27.11.2018 Ka6bmgaHgbi.
