Necessity of Searching for a New Security Paradigm in the World of Globalisation Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

Jolanta Zotnowskaa)*

'> The Main School of Fire Service / Szkola Glowna Sluzby Pozarniczej * Corresponding author / Autor korespondencyjny: [email protected]

Necessity of Searching for a New Security Paradigm in the World of Globalisation Koniecznosc poszukiwania nowego paradygmatu bezpieczenstwa w swiecie globalizacji

ABSTRACT

Purpose: The aim of the paper is to present arguments in favour of the necessity of seeking a new security paradigm in the globalisation era, a world that keeps changing dynamically, entangled in a network of interconnections and at risk. The scale and type of threats that contemporary communities are confronted with continually provide new impulses to revise the security paradigm.

Introduction: The globalisation processes are transnational in nature, involve the entire international community and occur simultaneously. These processes are complex, and their impact on the security environment is equally complex. They make people aware and shape the need for security as one of the essential existential needs of societies. Efforts to find a new security paradigm in the contemporary world are part of the attempt to respond to global challenges and threats. The environment of the security entity, which is both man and the nation-state that tend to change as a result of globalisation processes, requires the implementation of in-depth analyses and a broad research perspective, which should take into account both the complexity and variability of the security phenomenon as such, as well as changes taking place in this environment.

Methodology: The paper was devised using a problembased method based on a review of literature on the subject. Not only were the achievements of Polish science used, but also the sources presenting the results of research conducted by representatives of academia of various research provenance from Europe and the United States.

Conclusions: The new global order is aimed at assuring human security, and needs to be based on a strong cultural foundation, one consisting of common values. The postulate of seeking a new security paradigm in the world of the globalization ear is a response to the challenges of the present times and threats that national societies and the international community must face. The cultural dimension of security and its axiological basis are of increasing importance here. Accordingly the global society may become a security community that shares common values, among which mutual accountability plays a particular role - both global solidarity and solidarity between people. Given the nature of ongoing processes and the changes that are taking place, some researchers support the necessity of adopting an approach to security which should be based on political science, and emphasise the necessity of working out of a paradigm characterised by a holistic approach to this issue. Keywords: globalisation, security, accountability, international solidarity Type of article: review article

Received: 23.10.2020; Reviewed: 26.11.2020; Accepted: 27.11.2020; Author's ORCID ID: 0000-0001-6606-9324;

Please cite as: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 142-155, https://doi.Org/10.12845/sft.56.2.2020.9;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.Org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: Celem artykulu jest prezentacja argumentöw przemawiajqcych za koniecznosciq poszukiwania nowego paradygmatu bezpieczenstwa w erze globa -lizacji, swiecie dynamicznie zmieniajqcym si§, uwiklanym w siec wzajemnych powiqzan i zagrozonym. Skala i rodzaj zagrozen, z ktörymi konfrontowane sq wspölczesne spoleczenstwa, dostarczajq nieustannie nowych impulsöw do rewizji paradygmatu bezpieczenstwa.

Wprowadzenie: Procesy globalizacji majq charakter ponadnarodowy, obejmujq calq spolecznosc mi^dzynarodowq i zachodzq röwnoczesnie. Sq to procesy zlozone i röwnie zlozone jest ich oddzialywanie na srodowisko bezpieczenstwa. Uswiadamiajq one i ksztaltujq potrzebQ bezpieczenstwa jako jednq z podstawowych potrzeb egzystencjalnych spoleczenstw. W pröbQ odpowiedzi na globalne wyzwania i zagrozenia wpisujq si§ wysilki zwiqzane z poszukiwaniem nowego paradygmatu bezpieczenstwa wspölczesnego swiata. Zmieniajqce si§ w wyniku procesöw globalizacji otoczenie podmiotu bezpieczenstwa - czlowieka i panstwa narodowego - wymaga pogl^bionych analiz i szerokiej perspektywy badawczej, ktöra uwzgl^dni zaröwno zlo-zonosc i zmiennosc samego fenomenu bezpieczenstwa, jak i zmiany jego srodowiska.

Metodologia: Do realizacji pracy posluzyla metoda problemowa oparta na analizie literatury przedmiotu. Posluzono si§ nie tylko dorobkiem nauki polskiej, ale i zrödlami ukazujqcymi wyniki badan przedstawicieli srodowisk akademickich o röznej proweniencji badawczej z Europy i Stanöw Zjednoczonych. Wnioski: Nowy swiatowy lad, ktörego celem jest bezpieczenstwo czlowieka, musi opierac si§ na mocnym fundamencie kulturowym, fundamencie wspöl -nych wartosci. Postulat poszukiwania nowego paradygmatu bezpieczenstwa w swiecie ery globalizacji jest odpowiedziq na wyzwania wspölczesnosci

i zagrozenia, ktorym spoleczeristwa narodowe i spolecznosc mi^dzynarodowa muszq stawic czola. Coraz wi^ksze znaczenie przypada tu kulturowemu wymiarowi bezpieczeristwa i jego aksjologicznej podstawie. Dzi^ki niej globalne spoleczeristwo moze stac si§ wspolnotq bezpieczeristwa dzielqcq wspolne wartosci, wsrod ktorych szczegolne miejsce przypada wzajemnej odpowiedzialnosci - zarowno solidarnosci globalnej, jak i solidarnosci mi^dzy ludzmi. Wobec charakteru toczqcych si§ procesow i dokonujqcych zmian, cz^sc badaczy opowiada si§ za koniecznosciq politologicznego podejscia do bezpieczeristwa i postuluje wypracowanie paradygmatu charakteryzujqcego si§ holistycznym podejsciem do tej problematyki. Stowa kluczowe: globalizacja, bezpieczeristwo, odpowiedzialnosc, solidarnosc mi^dzynarodowa Typ artykutu: artykul przeglqdowy

Przyj?ty: 23.10.2020; Zrecenzowany: 26.11.2020; Zaakceptowany: 27.11.2020; Identyfikator ORCID autora: 0000-0001-6606-9324;

Prosz? cytowac: SFT Vol. 56 Issue 2, 2020, pp. 142-155, https://doi.org/10.12845/sft.56.2.2020.9; Artykul udost^pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

Introduction

Globalisation is one of the main processes that are currently shaping the security environment. It contributes to increasing prosperity, propagation of modern technologies, accelerating economic and social progress, as well as progress in various democratisation processes. Positive effects of ongoing processes associated with globalisation are accompanied by several undesired consequences, such as threats to global security [1]. In the 21 st century, an interdependent world, these threats assume a global nature. They may only be counteracted by assuring security to people not only in particular countries, but also worldwide. Otherwise it is not achievable [2]. "The paradigm of security of an individual, which makes a human the main point of reference, assumes that the security of such individual is the key to global security, and this in turn implies that threats to the security of individuals give rise to fundamental threats to international security" [3, p. 223]. The environment of the security entity, which comprises both of people and the nation state, are undergoing changes arising from globalisation processes, and consequently require in-depth analyses and a broader context taking into account new aspects of security. A time is coming when "the human society will be faced by a hitherto unknown combination of old and new threats to security in such areas as nuclear proliferation, terrorism, (...), competing for non-renewable resources (mainly conventional energy sources), mass migrations, tensions between superpowers, culture, religion and civilizational clashes, as well as an intensifying gap between the world of prosperity and the world of poverty" [4, p. 141]. This clearly shows that the time of serious threats related to the climate catastrophy is inevitably approaching.

This paper is part of a debate on the global environment of security, and also an attempt at presenting arguments in favour of the necessity of searching for a new security paradigm in the era of globalisation. Searching for such a paradigm requires taking into account diverse research perspectives: referring to the achievements of not merely researchers that represent security sciences, but also allowing representatives of associated disciplines of social and humanistic sciences to voice out their opinions. The paper has been devised using the problem-based method, based on a review of literature on the subject.

Wprowadzenie

Globalizacja jest jednym z gtownych procesow ksztattujq-cych obecnie srodowisko bezpieczeristwa. Przyczynia si? ona do podnoszenia dobrobytu, rozpowszechniania nowoczesnych tech-nologii, przyspieszenia rozwoju gospodarczego i spotecznego oraz post?pu w procesach demokratyzacji. Obok pozytywnych efektow procesow globalizacji wyst?puje caty szereg jej niepozq-danych skutkow w postaci zagrozeri dla bezpieczeristwa mi?dzy-narodowego [1]. W XXI wieku, w swiecie wspotzaleznosci, zagrozenia te majq charakter globalny i mozna si? im przeciwstawic jedynie poprzez zapewnienie bezpieczeristwa ludziom nie tylko w poszczegolnych paristwach, lecz na catym swiecie. Inaczej nie jest ono mozliwe do osiqgni?cia [2]. „Paradygmat bezpieczeristwa jednostki, czyniqc cztowieka gtownym punktem odniesie-nia, uznaje, ze to jej bezpieczeristwo jest kluczem do bezpieczeristwa globalnego, co implikuje, ze zagrozenia dla bezpieczeristwa jednostek pociqgajq fundamentalne zagrozenie bezpieczeristwa mi?dzynarodowego" [3, s. 223]. Zmieniajqce si? w wyniku procesow globalizacji otoczenie podmiotu bezpieczeristwa - cztowieka i paristwa narodowego - wymaga pogt?bionych analiz oraz uwzgl?dnienia szerszego kontekstu obejmujqcego nowe aspekty bezpieczeristwa. Nadchodzi czas, w ktorym „spotecznosc ludzka stanie przez nieznanym dotqd potqczeniem starych i nowych zagrozeri bezpieczeristwa zwiqzanych z dziedzinami prolifera-cji jqdrowej, terroryzmu, (...), rywalizacji o nieodnawialne zasoby (przede wszystkim tradycyjne surowce energetyczne), masowych migracji, napi?c mi?dzy mocarstwami, zderzeri kulturowych, reli-gijnych i cywilizacyjnych, a takze pogt?biajqcej si? przepasci mie-dzy swiatem dostatku i swiatem ubostwa" [4, s. 141]. Nadchodzi czas powaznych zagrozeri zwiqzanych z katastrofq klimatycznq.

Niniejsze opracowanie jest gtosem w refleksji nad global-nym srodowiskiem bezpieczeristwa i probq wskazania argumen-tow przemawiajqcych za koniecznosciq poszukiwania nowego paradygmatu bezpieczeristwa w erze globalizacji. Poszukiwa-nie takiego paradygmatu wymaga uwzgl?dnienia roznych per-spektyw badawczych: si?gni?cia do dorobku nie tylko badaczy reprezentujqcych nauki o bezpieczeristwie, ale i dopuszczenia do gtosu przedstawicieli pokrewnych dyscyplin nauk spotecznych oraz humanistycznych. Do realizacji tej pracy postuzyta metoda problemowa oparta na analizie literatury przedmiotu.

Concept of security

A basic problem in defining security is not its ambiguity nor the vastness of the set of designates or forms of perception. The main problem is implied by the very essence of security, that undergoes changes in time and space, as well as in the consciousness [5]. A rational being, i.e. a person who is "internally integrated, having a certain amount of information, may perceive the surrounding environment in the category of threats or their absence. Such a person identifies events and phenomena as threatening or not threatening its continuity. The feeling of identity, integrity and dignity allows to adequately perceive specific influences of the surroundings, either identified or not identified as treats" [6, p. 40]. Security is not only an existential need, but it is also considered an elementary value. It includes "securing the needs related to existence, persistence, certainty, stability, identity, independence and protection of the level and quality of life" [7, p. 56]. Like any other need, security is the direct source to human activity. This is due to the fact that a need "indicates a state of deficiency, the supplementation of which is an inherent condition for the human existence and development" [7, p. 57]. The need for security may be understood as avoiding threats and situations that generate a potential threat, and reaching out for help from others may turn out to be helpful. However, the satisfaction of that need is quite frequently associated with the loss of autonomy and freedom of action, with giving up some part of one's rights in favour of specific entities, as emphasised by E. Marciniak [7].

Every person has an individual system of security priorities, which to a certain extent depend on gender, age, religious beliefs, social class, race and nationality, but also arise from origin, visions or ideas as to one's future [8]. The very process of shaping security is justified in its entire objective spectrum if the focal point of that process comprises of a specific individual or ca ollective entity [6]. It is also possible to perceive security from the viewpoint of public good, and in this case it requires particular protection. For this reason, the state has a specific authority to interfere in affairs of te citizens [9]. The contemporary understanding of security also meas looking at it through the prism of the universality of this concept. In times when all fields of human activity are becoming globalised, security is also gradually becoming a value of universal importance [10]. It is also worth emphasizing its multidimensional nature, and, as stated by J. Ziarko, "the adoption of an ontological presumption concerning the diversified and multidimensional nature of the security reality (natural, social, cultural or axiological) the object of the study is a complex whole that consists of many diverse elements, which as such are also complex. This makes security a construct that is genetically, structurally and functionally diverse, difficult to define unequivocally" [11, p. 156] and generates certain difficulties in the creation of its paradigm.

Koncepcja bezpieczenstwa

Podstawowym problemem w definiowaniu bezpieczeristwa nie jest jego wieloznacznosc, ani tez rozlegtosc zbioru desygnatow czy form postrzegania. Najwiçkszy problem implikuje sama istota bezpieczeristwa - jako fenomenu, ktory zmienia siç zarowno w czasie, prze-strzeni, jak i w swiadomosci [5]. Podmiot racjonalny, jakim jest czto-wiek „zintegrowany wewnçtrznie, posiadajqcy pewien zasob informacji, postrzega otaczajqce go srodowisko w kategorii zagrozeri lub ich braku. Identyfikuje zdarzenia i zjawiska jako sytuacje zagrazajqce bqdz nie-zagrazajqce ciqgtosci jego trwania. Poczucie tozsamosci, integralno-sci i godnosci, pozwala mu na adekwatne postrzeganie specyficznych wptywow otoczenia, identyfikowanych lub nie jako zagrozenia" [6, s. 40]. Bezpieczeristwo jest jego potrzebq egzystencjalnq, ale i podstawowq wartosciq. Obejmuje ono „zabezpieczenie potrzeb istnienia, przetrwa-nia, pewnosci, stabilnosci, tozsamosci, niezaleznosci oraz ochrony poziomu i jakosci zycia" [7, s. 56]. Jak kazda potrzeba, bezpieczeristwo stanowi bezposrednie zrodto jego ludzkiej aktywnosci. Potrzeba bowiem „oznacza stan braku, ktorego uzupetnienie jest nieodzow-nym warunkiem egzystencji i rozwoju cztowieka" [7, s. 57]. Potrzeba bezpieczeristwa przejawia siç w unikaniu zagrozeri i sytuacji gene-rujqcych potencjalne zagrozenie. Realizuje siç natomiast poprzez siçganie po pomoc innych. Jej zaspokojenie wiqze siç jednakze nie-rzadko z utratq autonomii i swobody dziatania, z rezygnacjq z jakiejs czçsci wtasnych praw na rzecz okreslonych podmiotow, zauwaza E. Marciniak [7].

Kazdy cztowiek ma swoj wtasny system priorytetow bezpieczeristwa uksztattowany czçsciowo przez ptec, wiek, przekonania religijne, klasç spotecznq, rasç i narodowosc, a takze przez pocho-dzenie, wizje czy wyobrazenia o wtasnej przysztosci [8]. Sam proces ksztattowania bezpieczeristwa w catym jego przedmiotowym spektrum ma sens o tyle, o ile w centrum tego procesu znajduje siç okre-slony podmiot jednostkowy lub zbiorowy [6]. Na bezpieczeristwo mozna rowniez spojrzec jak na dobro publiczne i jako takie pod-lega ono szczegolnej ochronie. Z tego powodu paristwo posiada szczegolnq legitymacjç do ingerencji w sprawy obywatela [9]. Wspotczesne rozumienie bezpieczeristwa to takze spojrzenie na nie przez pryzmat uniwersalnosci tegoz pojçcia. W dobie globalizacji wszelkich obszarow ludzkiego dziatania takze bezpieczeristwo staje siç wartosciq uniwersalnq [10]. Warto jeszcze podkre-slic jego wielowymiarowosc i dodac, za J. Ziarko, ze „przyjçcie ontologicznej tezy o roznorodnej i wielowymiarowej naturze rze-czywistosci bezpieczeristwa (przyrodniczej, spotecznej, kulturo-wej, aksjologicznej) sprawia, ze przedmiot badania to ztozona catosc sktadajqca siç z wielu niejednorodnych elementow, ktore same w sobie sq rowniez ztozone. Czyni to z bezpieczeristwa byt zroznicowany genetycznie, strukturalnie i funkcjonalnie, trudny do jednoznacznego okreslenia" [11, s. 156] i generuje okreslone trudnosci w tworzeniu jego paradygmatu.

Globalisation and its challenges for security

According to Giddens, globalisation "should be comprehended as a dialectic phenomenon, under which events on one pole of the expanded relation often lead to the occurrence of different or even

Globalizacja i jej wyzwania dla bezpieczenstwa

Wedtug A. Giddensa globalizacja „nalezy rozumiec jako zjawi-sko dialektyczne, w obrçbie ktorego wydarzenia na jednym biegu-nie rozsuniçtej relacji czçsto powodujq wystqpienie odmiennych

opposite phenomena on the other pole" [12, p. 38]. It is a historical phenomenon, which keeps developing and evolving over time. Due to globalisation processes, individuals, human communities and international entities mutually dependent on each other, create political processes on a national and international scale, generate the need for integration, and concurrently generate global threats. Globalisation is a derivative of civilization changes, development and integration of the economy and, at the same time, of many processes that contribute to the intensification of developmental differences, and as a result they give rise to a number of new, previously unknown threats [13]. Globalisation arises from intensifying interdependences and growing problems, the consequences of which may have a global reach, and thus affecting the security of international participants. This phenomenon inspires researchers and politicians to speak for the integrity of security on a universal scale [14].

Nowadays we consider the global problems to be the following: the threat of a global nuclear war or a war using new technologies to irreversibly destroy the ecosphere; present or potential international conflicts and civil wars ravaging dozens of countries, as a rule those in the Third World. Global problems include hunger, as well as the distribution and redistribution of food. In today's worlds, almost half a billion people have no access to pure potable water. Land becomes desertified. More than a billion people are threatened with their countries soon becoming uninhabitable deserts. This phenomenon is starting to affect Europe as well [15].

Besides growing poverty, a serious problem of our globe is the widening gap between the civilization-advanced regions and the backward areas, an educational disaster in countries with a high population growth and low income level; degradation of the natural environment and related consequences, such as: erosion and desertification of large areas of land, contamination of water bodies and soil as a result of the release of chemical and biological contaminants or excessive fertilisation or the use of pesticides and of other plant protection agents, emission of harmful dusts and gases, causing acid rains, the greenhouse effect, ozone hole that causes climate change, already considered today as a climatic catastrophe; depletion of non-renewable natural resources and ocean pollution (acidification). We are threatened by the great ease with which weapons of mass destruction (biological, chemical and even nuclear weapons) may be distributed. Gangs organized into criminal cartels smuggling drugs, weapons and people are also a serious threat. For years now terrorism has been perceived as an important source of threats [16]. There are also global threats related to the storage of radioactive waste. Mostvof these hazards, such as those related to radioactivity, remain invisible.

Globalisation processes define contemporary challenges and threats to security and, in this context, they raise awareness and the need for security as one of the essential existential needs of societies [13]. We live in a "risk society"1 - in times when fear determines the attitude towards life and security displaces

1 The concept of "risk society" devised by the German sociologist U. Beck, is an attempt at describing the specific nature of the contemporary (post)modern community, which tries to cope with new types of threats and fears - a community forming a "global community of hazards".

czy wrçcz odwrotnych zjawisk na drugim biegunie" [12, s. 38]. Jest to zjawisko historyczne, ksztattujqce siç i ewoluujqce w cza-sie. Procesy globalizacyjne czyniq jednostki, zbiorowosci ludzkie i podmioty miçdzynarodowe wzajemnie od siebie zaleznymi, kreujq procesy polityczne w skali narodowej i miçdzynarodowej, rodzq potrzebç integracji, a jednoczesnie generujq zagrozenia o charak-terze globalnym. Globalizacja jest pochodnq przemian cywiliza-cyjnych, rozwoju i integracji gospodarki, a takze wielu procesöw, ktöre przyczyniajq siç do pogtçbiania röznic rozwojowych i rodzq szereg nowych, nieznanych dotqd zagrozen [13]. Globalizacja jest rezultatem pogtçbiajqcych siç wspötzaleznosci oraz narastania problemöw, ktörych skutki majq zasiçg ogölnoswiatowy, oddzia-tujq zatem na bezpieczenstwo uczestniköw miçdzynarodowych. Zjawisko to sktania badaczy i polityköw do opowiadania siç za nie-podzielnosciq bezpieczenstwa w skali uniwersalnej [14].

Za problemy globalne uznajemy dzis: zagrozenie globalnq wojnq jqdrowq bqdz wojnq wykorzystujqcq nowe technologie do nieodwracalnych zniszczen ekosfery; istniejqce i potencjalne konflikty miçdzynarodowe i wojny domowe pustoszqce dziesiqtki krajöw, zazwyczaj Trzeciego Swiata. Problemem globalnym jest gtöd, dystrybucja i redystrybucja zywnosci. W dzisiejszym swiecie prawie pöttora miliarda ludzi nie ma dostçpu do zdrowej wody pitnej. Nastçpuje pustynnienie ziemi. Ponad miliardowi ludzi grozi, ze ich kraje wkrötce zamieniq siç w nienadajqce siç do zycia pustynie. Zjawisko to zaczyna dotykac röwniez Europe [15].

Powaznym problemem naszego globu jest, obok narastajq-cego uböstwa, pogtçbianie przepasci miçdzy obszarami przo-dujqcymi cywilizacyjnie i obszarami zacofanymi, katastrofa oswiatowa w krajach o wysokim przyroscie naturalnym i niskim poziomie dochodöw; degradacja srodowiska naturalnego i zwiq-zane z niq konsekwencje, jak: erozja i pustynnienie wielkich potaci ziemi, skazenie wöd i gleby na skutek uwalniania chemicznych i biologicznych srodköw trujqcych lub nadmiernego nawozenia czy stosowania pestycydöw i innych srodköw ochrony roslin, emisja szkodliwych pytöw i gazöw, powodujqcych kwasne desz-cze, efekt cieplarniany, dziurç ozonowq, przyczyniajqcych siç do zmian klimatycznych okreslanych juz dzis katastrofq kli -matycznq; wyczerpywanie nieodnawialnych zasoböw natural-nych i zanieczyszczenie (zakwaszanie) oceanöw. Zagraza nam ogromna tatwosc, z jakq moze byc rozpowszechniana bron maso-wej zagtady (broni biologicznej, chemicznej, a nawet atomowej). Powaznym zagrozeniem sq tez zorganizowane w kartele prze-stçpcze bandy przemycajqce narkotyki, bron i ludzi. Istotnym zrödtem zagrozen jest od lat terroryzm [16]. Powstajq tez zagrozenia globalne zwiqzane z magazynowaniem odpadöw radioak-tywnych. Wiçkszosc z tych zagrozen, jak te zwiqzane z radioak-tywnosciq, jest niewidoczna.

Procesy globalizacyjne okreslajq wspötczesne wyzwania i zagrozenia dla bezpieczenstwa i w tym kontekscie uswiadamiajq i ksztattujq potrzebç bezpieczenstwa jako jednq z podsta-wowych potrzeb egzystencjalnych spoteczenstw [13]. Zyjemy bowiem w „spoteczenstwie ryzyka"1 - w czasach, w ktörych lçk

Koncepcja „spoteczenstwa ryzyka" autorstwa niemieckiego socjologa U. Becka jest probq opisu specyfiki wspotczesnego spoteczenstwa (po)nowoczesnego, ktöre mierzy siç z nowymi rodzajami zagrozen i lçkow - spoteczenstwa stanowiqcego „swiatowq wspolnotç niebezpieczenstw".

freedom and equality from the highest place on the scale of values, as emphasised by U. Beck [17]. We live in a world that A. Giddens calls a highly developed modernity, in a world that is apocalyptic, but not because it is inevitably oriented at disaster, but to a much bigger extent because it brings about such forms of risk that had been unknown to earlier generations" [12]. In this dangerous world only security matters. Security is the main goal of the game and its highest stake. It is a value that overshadows all the others [18]. Caring for security, its desiring, striving to achieve a secure status appears to be an important and global feature of modernity, as suggested K. Pieliriski [19]. It is thanks to modernity that the globalisation of human activity has become possible. Pre-modern, modern and postmodern countries adjoin each other on the maps of the contemporary world. The processes of globalisation are transnational in nature, involve the entire international community and occur simultaneously. Consequently, there is talk of "westernisation" or "Americanisation", which has affected, among others, Asia, Africa and Latin America. The awareness of these changes and their consequences is not easy to accept for those parts of leadership elites that wish to maintain the status quo, as well as for major parts of societies in different parts of the world.

Globalisation, along with the accompanying modernisation and democratisation preceded by the establishment of the state of law, is one of the key processes determining the development of the future world. This phenomenon is a process of developing bonds with a real global reach, such as a global system of countries. For the world as a whole, the idea behind global security today is interdependence, not fear-based deterrence. The main line of contradictions and rivalries on a global scale will determine the tensions between the rule of law and democracy, on the one hand, and aggressive religious fundamentalism, a certain kind of theocracy and autocracy on the other hand, as emphasised by A. D. Rotfeld [20].

A new multi-polar order is emerging, to some extent as an effect of the growth of the economic power of China. There is more and more talk about the crisis of liberal democracy. Z. Chaczor suggests that we are faced with a state of no order, where traditional (classic) loyalties and international relations fall apart in front of our eyes. The crisis of democracy, the collapse of the neoliberal economy and the undermining of many rules and values are used by radicals, populists and nationalists. The response to the crisis was a shift towards authoritarian traditions, aversion to strangers and to foreigners, the domination of emotions over rational arguments, becoming isolated, sovereignty, separatism, and even the need for autarky [21 ]. Given the nature of the ongoing processes and transformations, some of the researchers support the necessity of adopting a political science approach to security and postulate the development of a paradigm characterised by a holistic approach to this issue [22]. We live in a world whose history to date is an immeasurable source of case studies for numerous annals of security sciences, but also strict admonitions or apocalyptic warnings. We live in times when the number of crisis situations does not decrease, but their frequency and intensity tends to grow, along with the number of natural disasters, a number of low-intensity conflicts

determinuje postawç wobec zycia a bezpieczeristwo wypiera wol-nosc i rownosc z najwyzszego miejsca na skali wartosci, pisze U. Beck [17]. Zyjemy w swiecie, ktory A. Giddens okresla mia-nem wysoko rozwiniçtej nowoczesnosci, w swiecie, ktory jest apokaliptyczny i to wcale nie przez to, ze nieuchronnie zmie-rza ku katastrofie, lecz dlatego, ze niesie ze sobq takie formy ryzyka, jakich nie znaty wczesniejsze pokolenia [12]. W tym nie-bezpiecznym swiecie liczy siç tylko bezpieczeristwo. Bezpieczeristwo jest gtownym celem gry i jej najwyzszq stawkq. To wartosc, ktora przycmiewa wszystkie inne [18]. Dbanie o bezpieczeristwo, jego pozqdanie, roszczenia do uzyskania bezpiecznego statusu wydajq siç byc istotnym i globalnym znamieniem nowoczesnosci, zauwaza K. Pieliriski [19]. To dziçki nowoczesnosci mozliwa stata siç globalizacja dziatalnosci ludzkiej. Na mapach wspot-czesnego swiata sqsiadujq ze sobq paristwa przednowoczesne, nowoczesne i ponowoczesne. Procesy globalizacji majq charakter ponadnarodowy, obejmujq catq spotecznosc miçdzynarodowq i zachodzq rownoczesnie. Mowi siç zatem o „westernizacji" czy „amerykanizacji", ktora dotknçta np. Azjç, Afrykç i Amerykç taciriskq. Swiadomosc tychze zmian i ich skutkow jest trudna do zaakcep-towania dla tych czçsci elit przywodczych, ktore pragnq utrzy-mac status quo, jak i dla duzych czçsci spoteczeristw w roznych czçsciach swiata.

Globalizacja, obok towarzyszqcej jej modernizacji i demo-kratyzacji poprzedzonej ksztattowaniem siç paristwa prawa, jest jednym z gtownych procesow determinujqcych rozwoj swiata przysztosci. Fenomen ten jest procesem rozwoju wiçzi

0 autentycznie swiatowym zasiçgu, takich jak globalny system paristw. Dla swiata jako catosci ideq organizujqcq dzis globalne bezpieczeristwo jest wspotzaleznosc (interdependance), a nie jak dotqd odstraszanie oparte na strachu. Gtownq liniç sprzecznosci

1 rywalizacji w skali globalnej bçdq wyznaczac napiçcia miçdzy rzqdami prawa i demokracjq z jednej strony a agresywnym reli-gijnym fundamentalizmem, swoistq teokracjq i autokracjq z dru-giej strony, pisze A. D. Rotfeld [20]. Powstaje nowy tad wielobie-gunowy, czçsciowo wywotany wzrostem potçgi gospodarczej Chin. Coraz czçsciej mowi siç o kryzysie liberalnej demokracji. Z. Chaczor pisze, iz mamy do czynienia ze stanem no order, gdzie tradycyjne (klasyczne) lojalnosci i powiqzania miçdzynarodowe rozpadajq siç na naszych oczach. Kryzys demokracji, zatama-nie gospodarki neoliberalnej i podwazenie wielu zasad i warto-sci wykorzystujq radykatowie, populisci i nacjonalisci. Reakcjq na kryzys stat siç zwrot ku tradycjom autorytarnym, niechçc do innych i obcych, dominacja emocji nad racjonalnymi argumentami, odgradzanie siç, suwerenizm, separatyzm, a nawet potrzeba autarkii [21]. Majqc na uwadze charakter toczqcych siç procesow i dokonujqcych zmian, czçsc badaczy opowiada siç za koniecz-nosciq politologicznego podejscia do bezpieczeristwa i postuluje wypracowanie paradygmatu charakteryzujqcego siç holistycz-nym podejsciem do tej problematyki [22]. Zyjemy w swiecie, kto-rego dotychczasowa historia stanowi niewyczerpane zrodto case studies do licznych annatow nauk o bezpieczeristwie, ale i kate-gorycznych napomnieri czy apokaliptycznych przestrog. Zyjemy w czasach, w ktorych nie zmniejsza siç liczba sytuacji kryzyso-wych, zwiçksza siç natomiast ich czçstotliwosc i intensywnosc, rosnie liczba klçsk zywiotowych, pojawia siç szereg konfliktow

appear, which also contribute to the destabilisation of the status quo in many countries of the world [15]. On the other hand, Z. Bauman emphasises that effective counteracting the natural consequences of globalisation is beyond human reach due to uncertainty of the conditions in which individuals and communities have to act. It is the uncontrolled globalisation processes that are the source of such uncertainty [23].

The world in the globalisation era is not only a world of threats, but also "a world for which we are accountable for. After all, this is the world of the human family. In fact moral responsibility for the human fate does not end outside the country of which we are citizens. The more the world is interconnected and interdependent, the bigger the scope of everyone's accountability for the fate of every person and the greater the responsibility of each person for the fate of all" [24, p. 6]. Efforts to find a new security paradigm an attempt at finding a response to global challenges and threats.

0 niskiej intensywnosci, ktöre röwniez przyczyniajq siç do desta-bilizacji sytuacji w wielu panstwach swiata [15]. Z. Bauman pod-kresla, ze skuteczne przeciwdziatanie zywiotowym nastçpstwom globalizacji jest poza zasiçgiem ludzkich mozliwosci z powodu niepewnosci, jakq nasycone sq warunki, w jakich jednostkom

1 zbiorowosciom ludzkim przyszto dziatac. To wtasnie niekontro-lowane procesy globalizacyjne sq zrödtem tejze niepewnosci [23].

Swiat ery globalizacji to nie tylko swiat zagrozen, ale i „swiat naszej odpowiedzialnosci. Bo przeciez jest to swiat ludzkiej rodziny. Moralna odpowiedzialnosc za losy ludzi nie wygasa przeciez poza granicami panstwa, ktörego jestesmy obywate-lami. I im bardziej swiat jest wewnçtrznie powiqzany i wspötza-lezny, tym wiçkszy jest zasiçg odpowiedzialnosci wszystkich za losy kazdego i odpowiedzialnosci kazdego za losy wszystkich" [24, s. 6]. W probç odpowiedzi na globalne wyzwania i zagrozenia wpisujq siç wysitki zwiqzane z poszukiwaniem nowego paradygmatu bezpieczenstwa.

Security in in the globalisation era versus axiology

When considering the global security environment, cultural perspective cannot be ignored.The new global order oriented at assuring human security needs to have a strong cultural foundation, the foundation of common values. Studies of political culture can provide many important answers concerning the sources of potential threats to security in its various dimensions, especially in national and international security. "Security draws upon resources of values and norms, adopted by all actors involved in collective life, starting from individuals, through social groups, local, regional or national communities up to the international community" [25, p. 8]. Not in every case models of political culture, its values and "postulates are functionally appropriate for security. Some of them fail to keep up with the changing times, others have become excessively inflexible in a climate of con-formism, superstitions, stereotypes, national egoisms, xenophobia and exclusion. Hence the necessity of in-depth learning and changing those elements of one's own culture that stand in the way of dreams of a more just, prosperous, satisfying and dignified life" [25, p. 11].

For years now, terrorism has left its mark on the image of the global world. Effective countering of threats associated with it starts with eliminating its original causes. The polarisation of the society, discrimination and other psychological and sociological factors may increase its susceptibility to radical discourse. In this context, counteracting radicalisation is accompanied by supporting local cohesion [26]. Professor G. Pfleiderer from Basel calls for a revision of individual stereotypes and images of the enemy. He emphasises how important a role the media message plays and how counter-effective if the policy of dividing a society into "us and them", which is the implementation of Schmitt's principles of identifying the enemy [27].

As anticipated by Mc Luhan, the contemporary world resembles one large, global village. We, its inhabitants, "remain in a closed system, completely dependent on the Earth and

Bezpieczenstwo w erze globalizacji a aksjologia

W obrazie globalnego srodowiska bezpieczenstwa nie mozna pominqc perspektywy kulturowej. Nowy swiatowy tad, ktörego celem jest bezpieczenstwo cztowieka, musi bowiem opierac siç na mocnym fundamencie kulturowym - fundamencie wspölnych wartosci. Wielu waznych odpowiedzi dotyczqcych zrödet poten-cjalnych zagrozen dla bezpieczenstwa w röznych jego wymiarach, a zwtaszcza bezpieczenstwa narodowego i miçdzynarodowego, mogq dostarczyc badania kultury politycznej. „Bezpieczenstwo czerpie bowiem z rezerwuaru wartosci i norm, ktörymi kierujq siç wszyscy aktorzy zycia zbiorowego, poczqwszy od jednostek ludzkich, poprzez grupy spoteczne, spotecznosci lokalne, regionalne czy narodowe, az po spotecznosc miçdzynarodowq" [25, s. 8]. Nie zawsze wzory kultury politycznej, jej wartosci i „postulaty sq funk-cjonalne dla bezpieczenstwa. Niektöre nie nadqzajq za zmianq cza-söw, niektöre zesztywniaty w klimacie konformizmöw, zabobonöw, stereotypöw, egoizmöw narodowych, ksenofobii i wykluczenia. Stqd koniecznosc dogtçbnego poznania i zmiany tych elementöw wtasnej kultury, ktöre stojq na drodze marzen o bardziej sprawie-dliwym, dostatnim, satysfakcjonujqcym i godnym zyciu" [25, s. 11].

Na obrazie globalnego swiata swoje piçtno od lat odciska terroryzm. Skuteczne przeciwstawienie siç zagrozeniom z nim zwiqzanym rozpoczyna siç od eliminowania jego pierwotnych przyczyn. Polaryzacja spoteczenstwa, dyskryminacja oraz inne czynniki psychologiczne i socjologiczne mogq zwiçkszac jego podatnosc na radykalny dyskurs. W tym kontekscie przeciwdziatanie radykalizacji idzie w parze ze wspieraniem spöjnosci spo-tecznej [26]. Profesor G. Pfleiderer z Bazylei postuluje rewizjç wta-snych stereotypöw i obrazöw wroga. Podkresla, jak ogromnq rolç odgrywa przy tym przekaz medialny i jak kontrskuteczna jest poli-tyka dzielenia spoteczenstwa na „my i oni", stanowiqca realizacjç Schmittowskiej zasady wskazania wroga [27].

Wspötczesny swiat, jak przewidywat McLuhan, przypo-mina wielkq, globalnq wioskç. My, jej mieszkancy „znajdujemy siç w systemie zamkniçtym, catkowicie uzaleznieni od Ziemi

dependent on each other, necessary for us and the future generations to continue living. Everything that separates us is infinitely less important than what binds us and the danger that unifies us" [28, p. 32]. Common actions in the global environment have to unite. The EU Security Strategy for 2020-2025 postulates that activities to unite joint efforts result in a security union [26]. "The time has come to defend everything that has been achieved jointly in Europe at any price. Advocates of this way of thinking reject apocalyptic fear, defeatism and lack of faith in joint European good. They call for becoming concentrated on radical hope, which is expected to release new energy in Europe" [21, p. 8]. However, there are also advocates of returning to the idea of a national state with the exposition of moderate or fundamental nationalism.

The world of the 21st century is embedded in a grid of mutual ties and dependencies that human civilisation has not known so far. Z. Bauman points out that "there is no turning back - there are no local solutions to global problems, no matter how tempting such a perspective could appear" [29, p. 24].

Diverse advantages assured by globalisation include, in the first place, encouraging the reception of democracy, its principles and procedures by way of implementing a democratic political culture. The rule of law and democracy are considered a desirable form of power given the values on which they are based. "The essence of democracy is seeking solutions to conflicts by a discussion based on jointly shared moral principles, such as justice, as well as mutual respect, and not brutal force" [30, p. 19]. Democracy, as a way of governing and exercising power in rich Western societies, is not adapted to the culture, mentality and traditions of other parts of the world. The on-going transformations affect specific convictions and attitudes that provide an advantageous base for populism, and could give rise to serious consequences in the sphere of regional and global security [20]. This gives rise to serious implications for research of security in its axiological aspect.

The contemporary world, the world of global transformations and global connections, probably no longer has safe enclaves which would be free from the effects of external threats, but it is our world (the world we are responsible for) and will be such "as long as we continue to form it jointly (...) taking into account mutual validity claims, which we will endeavour to work out jointly, and on the basis of a cooperative consensus, motivate ourselves to act" [31, p. 68]. An effective response to globalisation may only be of global nature [29].

The process of globalisation has its dialectics; it often leads to fragmentation, and modernisation gives rise to resistance and protection of the traditional way of life and conservative values. On the other hand, globalisation is associated with cultural diffusion and the so-called transculturality. Diffusion, i.e. borrowing patterns and products of culture between particular communities, allows not only direct development of these communities, but to a certain extent also the development of culture in the attributive sense - i.e. culture of mankind [32]. Apologists of globalisation tend to point in particular to those of its values that create a culture free from ethnocentrism and intolerance. This arises from the fact that attitudes formed in such a culture create an environment of security, building openness, awakening the pursuit of

i uzaleznieni jedni od drugich, abysmy mogli zyc my i przyszte pokolenia. To wszystko, co nas dzieli, jest nieskoriczenie mniej istotne od tego, co nas tqczy i od niebezpieczeristwa, ktore nas jednoczy" [28, s. 32]. Jednoczyc nas majq wspolne dziatania w globalnym otoczeniu. Strategia bezpieczeristwa UE obejmu-jqca lata 2020-2025 postuluje, by dziatania stuzqce zjednaniu wspolnych wysitkow zaowocowaty uniq bezpieczeristwa [26]. „Nadszedt czas na obronç za wszelkq cenç tego, co udato siç w Europie wspolnie osiqgnqc. Zwolennicy tego sposobu myslenia odrzucajq apokaliptyczny strach, defetyzm i niewiarç we wspolne europejskie dobro. Postulujq koncentracjç na nadziei radykalnej, ktora wyzwoli w Europie nowq energiç" [21, s. 8]. Nie brak jednak tez zwolennikow powrotu idei paristwa narodowego z ekspozycjq umiarkowanego lub fundamentalnego nacjonalizmu.

Swiat XXI wieku to swiat wttoczony w siec wzajemnych powiqzari i zaleznosci, jakich dotqd cywilizacja ludzka nie znata. Z. Bauman podkresla, ze „odwrotu juz nie ma - nie istniejq lokalne rozwiqzania problemow globalnych, jakkolwiek kuszqca mogtaby wydawac siç taka perspektywa" [29, s. 24].

Wsrod korzysci globalizacji miejsce szczegolne powinno zajqc sprzyjanie recepcji demokracji, recepcji jej zasad oraz pro-cedur poprzez implementacjç demokratycznej kultury politycznej. Rzqdy prawa i demokracja to pozqdana forma wtadzy z powodu wartosci, na ktorych siç opierajq. „Istotq demokracji jest rozwiq-zywanie konfliktow poprzez dyskusjç opartq na wspolnie podzie-lanych pryncypiach moralnych, takich jak sprawiedliwosc tudziez wzajemny szacunek, a nie przez nagq sitç" [30, s. 19]. Demokracja, jako sposob rzqdzenia i sprawowania wtadzy w bogatych spoteczeristwach Zachodu, nie jest jednakze dostosowana do kultury, mentalnosci i tradycji innych czçsci swiata. Dokonujqce siç tam przemiany ksztattujq okreslone przekonania i postawy, ktore stanowiq czçstokroc zyzne podtoze dla populizmu, a ten moze prowadzic do groznych konsekwencji w sferze bezpieczeri-stwa regionalnego i globalnego [20]. Ma to powazne implikacje dla badari bezpieczeristwa w jego aspekcie aksjologicznym.

Wspotczesny swiat, swiat globalnych przemian i globalnych powiqzari, nie posiada juz chyba bezpiecznych enklaw, ktore bytyby wolne od skutkow zewnçtrznych zagrozeri, ale jest on naszym swiatem (swiatem naszej odpowiedzialnosci) i bçdzie takim, „o ile bçdziemy go wspolnie stanowic (...) baczqc na wzajemnie wysuwane roszczenia waznosciowe, ktore wspol-nie bçdziemy siç starali uzgadniac, i w oparciu o wypracowany kooperacyjnie konsens motywowac siç do dziatania" [31, s. 68]. Skuteczna odpowiedz na globalizacja moze miec charakter wytqcznie globalny [29]. Proces globalizacji ma swojq dialek-tykç; prowadzi nierzadko do fragmentaryzacji a modernizacja wywotuje opor i obronç tradycyjnego sposobu zycia i konser-watywnych wartosci. Jednakze z globalizacjq wiqze siç dyfuzja kulturowa i tzw. transkulturowosc. Dyfuzja, czyli zapozyczenia wzorow i wytworow kultury pomiçdzy poszczegolnymi spotecz-nosciami, umozliwia nie tylko rozwoj samych tych spotecznosci, ale i w pewnym sensie rozwoj kultury w rozumieniu atrybutyw-nym - czyli kultury ogolnoludzkiej [32]. Apologeci globalizacji wskazujq szczegolnie na te jej wartosci, ktore konstytuujq kulturç wolnq od etnocentryzmu i nietolerancji. W takiej bowiem kulturze dojrzewajq postawy, ktore stwarzajq srodowisko bezpieczeristwa,

development, making it possible to gaze into the future instead of looking back at the past and seeking understanding for social poverty and disability there [33].

The cultural aspect of security cannot be overestimated. Changes in the security environment clearly resonate with changes in the sphere of convictions, values and attitudes. Modern societies, disillusioned with the illusion of prosperity arising from the adoption of a neoliberal foundation, tend to turn away from its values. This has been noted by the German sociologist H. Bude who even pointed to the processes of deglobali-saton and who presupposes that their origins arise from social changes caused by the SARS-CoV-2 pandemic [34]. Concurrently, racial conflicts come to life again, fundamentalist narrations start to appear, as if humanity had slept through the age of Enlightenment; institutions which have survived more than one test are not experiencing a serious crises or are falling apart. The health crisis has also proven that long-known treats can evolve in a changed reality.

A special area of challenges and threats are those resulting from human actions, and which affect the entire ecosphere. Due to its consequences, climate changes are now the subject of studies not only in the field of natural sciences, but inevitably also the topic of social science studies. Our perception of these changes, our perception of the reality of the world of the globalisation era, fails to keep up with their progress and their implications. This is a very dangerous phenomenon. H. Welzer and C. Leggewie even warn that this is a cultural shock [35, p. 13]. The earth gave a deferred payment bill to its insubordinate inhabitants - a bill for damage, mismanagement, lavish use of available resources, imprudence, lack of moderation and humility. Given the scale and the profound nature of changes we had made in our natural environment, it is even postulated to create a separate era in the history of Earth and call it the anthropocene. Researchers, including the geologist J. Zalasiewicz, suggest that its beginning should be in the 1950s of the previous century [36]. The problems related to Anthropocene are clearly related to the deliberations associated with global security, because Anthropocene also belongs to the legacy of globalisation processes, and it is its undesirable side-effect. Furthermore, the Anthropocene also strongly argues for finding a solution to the issue of responsibility -individual and collective responsibility which we bear as a society and as humanity. The problem of responsibility requires clear declaration of what actions should be taken to stop the process of further devastation of the natural environment and the extermination of numerous biological species.

Given anthropogenic changes in the environment, the question of justice must also be raised. It is a central operative concept in deliberations concerning what could happen in the future: what consequences would have to be borne by various communities, and how far could they be minimised and eliminated? Who will pay for the damage caused by human activities, how will these costs be distributed and who will bear the costs of measures aimed at combatting them? It is a problem not only of social justice, but also of responsibility. It seems that preventing global changes in the environment is today an important condition for solving other urgent problems of humanity, such as maintaining

budujqc otwartosc, rozbudzajqc dqzenie do rozwoju, odstaniajqc perspektywç spoglqdania w przysztosc, zamiast oglqdania siç na przesztosc i poszukiwania tam zrozumienia dla spotecznej nçdzy i uposledzenia [33].

Aspekt kulturowy bezpieczenstwa jest nie do przecenienia. Zmiany w srodowisku bezpieczenstwa wyraznie rezonujq bowiem ze zmianami obejmujqcymi sferç przekonan, wartosci i postaw. Wspötczesne spoteczenstwa, rozczarowane utudq prosperity wyrostej na neoliberalnym podtozu, odwracajq siç dzis od jego wartosci. Zauwaza to niemiecki socjolog H. Bude - wskazuje on wrçcz na procesy deglobalizacji, a ich poczqtku upatruje w zmia-nach spotecznych wywotanych przez pandemia SARS-CoV-2 [34]. Jednoczesnie odzywajq konflikty na tle rasowym, rozbrzmiewajq gtosy z fundamentalistycznych narracji, tak jakby ludzkosc prze-spata epokç Oswiecenia. Instytucje, ktöre przetrwaty niejednq juz prébç - dzis przezywajq powazny kryzys lub rozpadajq siç. Kryzys zdrowotny unaocznit röwniez, ze znane od dawna zagrozenia mogq ewoluowac w zmienionej rzeczywistosci.

Szczegölnym obszarem wyzwan i zagrozen sq te, ktöre sq pochodnq dziatalnosci cztowieka, a ktöre dotykajq catej ekosfery. Ze wzglçdu na swoje nastçpstwa, zmiany klimatyczne stanowiq dzis przedmiot badan nie tylko nauk przyrodniczych, lecz stajq siç nieuchronnie takze przedmiotem badan nauk spotecznych. Nasz sposöb postrzegania tych zmian, nasza percepcja rzeczywistosci w erze globalizacji nie nadqza za ich postçpem i ich implikacjami. Jest to bardzo grozne zjawisko. To szok kulturowy - przestrze-gajq H. Welzer i C. Leggewie [35, s. 13]. Ziemia wystawita swoim niezsubordynowanym mieszkancom rachunek z odroczonq ptat-nosciq - rachunek za zniszczenia, niegospodarnosc, rozrzutne zarzqdzaniem zasobami, nieroztropnosc, brak umiaru i pokory. Wobec skali i gtçbokosci zmian, jakich dokonalismy w swoim srodowisku naturalnym, postuluje siç nawet wydzielenie w histo-rii Ziemi odrçbnej epoki i nazwanie jej antropocenem. Badacze, wsröd nich geolog J. Zalasiewicz, postulujq, by za jej poczqtek przyjqc lata 50. poprzedniego stulecia [36]. Problematyka antro-pocenu wpisuje siç mocno w rozwazania nad globalnym bezpie-czenstwem, gdyz antropocen röwniez nalezy do spuscizny pro-cesöw globalizacji, jest jej niepozqdanym produktem ubocznym. Antropocen upomina siç tez stanowczo o rozstrzygniçcie kwe-stii odpowiedzialnosci - odpowiedzialnosci jednostki i odpowiedzialnosci zbiorowej, ktörq ponosimy jako spoteczenstwa i jako ludzkosc. Problem odpowiedzialnosci wymaga jasnej deklara-cji, jakie dziatania nalezy podjqc, by powstrzymac proces dal-szej dewastacji srodowiska naturalnego i zagtady wielu gatun-köw biologicznych.

Wobec antropogenicznych zmian srodowiska nalezy tez postawic pytanie o sprawiedliwosc. Jest ona centralnym pojç-ciem operacyjnym w rozwazaniach nad tym, co moze nastqpic w przysztosci: jakie skutki bçdq ponosity rözne spoteczenstwa, na ile mozna je minimalizowac i eliminowac? Kto zaptaci za szkody wywotane dziatalnosciq cztowieka, jak roztozq siç te koszty i kto poniesie koszty dziatan majqcych na celu ich zwalczanie? Jest to problem nie tylko sprawiedliwosci spotecznej, ale röwniez i odpowiedzialnosci. Wydaje siç, iz zapobiezenie globalnym zmianom srodowiska stanowi dzis istotny warunek rozwiqzania innych pil-nych problemöw ludzkosci, takich jak utrzymanie pokoju czy tez

peace or stopping the spread of poverty and demeaning living conditions, unworthy of human existance, states the German researcher W. Lucht by asking about the place of humans in the present world order [37]. A response to these changes must include in the first place mobilisation of the whole society, because a crisis on a global scale, such as a climate crisis, requires more, not less democracy, requires a civil society whose members consider themselves as responsible members of the community [35, p. 13]. H. Welzer, who proclaims the end of the world as we know it, recommends that the civilizational process that has allowed the creation of societies similar to ours today be continued. It is particularly important to preserve the intangible assets which we have acquired, such as freedom, the rule of law or democracy, however, to make it possible, it is necessary to change the way we use the finite resources of our planet so far. Welzer argues that "years of prosperity" are long gone [38].

The world that is about to enter the third decade of the 21st century needs to adopt a culture of self-limitation. Those who seek solutions to challenges of global modernity must also place a high price on rationality. It is an imminent feature of a "knowledge-based society". Science must strive to populatize models of critical rationality, also beyond its own territory, as postulated by S. Filipowicz. This postulate should still be kept in mind; otherwise, the concept of knowledge-based society will become a meaningless phrase [39]. This stems from the fact that we live in times when celebrities have become unquestionable opinion leaders. Today, we look for models of solutions in the social media, instead of trying to find them in scientific authority figures. The truths of science stated by its representatives are drowned out by the moise of media and distorted in the crooked mirror of various opinions. Not many of such opinions can reach their recipients, who have a hard time in discerning them from the cacophony of information. Today, the security environment has become an information overload environment, in which any fact that is of importance reaches its recipients with great difficulty, and quite frequently does not reach them at all. So how important is it to ensure communication between the world of science and the society, and how not to distort and drown out this message? How to hear the voice of science authority figures? What can be considered as a channel of transmission of good knowledge nowadays? What is the role of the media and what is their responsibility? Such questions also need to be asked today by representatives of security sciences.

Community of security - a community of values

Deliberations dedicated to global security place a considerable importance on the axiological aspect. It is impossible to underestimate its importance in the face of the challenges and threats of the world in the 21st century. Global threats require global solutions, and these are only possible in the reality of community goals and actions. The community of security also needs to be a community of values. This is also how the authors of the EU security strategy understand it. The category of security union appears in it, which would include not only a community of objectives and activities, but also a community of values,

zahamowanie szerzenia siç ubóstwa i niegodnych dla ludzkiej egzystencji warunków zycia, konstatuje, stawiajqc pytanie o miej-sce cztowieka w dzisiejszym porzqdku swiata, niemiecki badacz W. Lucht [37]. Odpowiedziq na te zmiany musi byc mobilizacja catego spoteczeristwa, gdyz kryzys w skali globu, a takim jest kryzys klimatyczny, wymaga wiçcej a nie mniej demokracji, wymaga spoteczeristwa obywatelskiego, którego cztonkowie postrzegajq siebie jako odpowiedzialne czçsci wspólnoty [35, s. 13]. H. Welzer, gtoszqcy koniec swiata, jaki znalismy, pragnie, by proces cywiliza-cyjny, który umozliwit powstanie takich spoteczeristw jak nasze wspótczesne, byt kontynuowany. Wazne jest zwtaszcza zacho-wanie tych dóbr niematerialnych, które zdobylismy: wolnosci, praworzqdnosci czy demokracji, jednakze, by byto to mozliwe, konieczna jest zmiana dotychczasowego sposobu korzystania ze skoriczonych zasobów naszej planety. „Ttuste lata" juz minçty - pisze Welzer [38].

Swiat wkraczajqcy w trzeciq dekadç XXI wieku potrzebuje kultury samoograniczania siç. W najwyzszej cenie dla poszukujq-cych odpowiedzi na wyzwania globalnej wspótczesnosci musi tez byc racjonalnosc. Jest ona cechq immanentnq „spoteczeristwa opartego na wiedzy". Nauka musi zabiegac o upowszechnienie wzorców racjonalnosci krytycznej i to równiez poza wtasnym terytorium, postuluje S. Filipowicz. Postulat ten nalezy wciqz miec przed oczami - w przeciwnym razie pojçcie knowledge based society stanie siç pustym frazesem [39]. Zyjemy bowiem w czasach, w których liderami opinii stali siç celebryci. Dzis wzorców rozstrzygniçc poszukujemy w mediach spotecznosciowych, a nie na wyzynach autorytetów. Prawdy nauki gtoszone przez jej przedstawicieli sq zagtuszane szumem medialnych doniesieri i znieksztatcane w krzywym zwierciadle róznych opinii. Docierajq do nielicznych, z trudem wydobyte z przestrzeni kakofonii infor-macyjnej. Srodowisko bezpieczeristwa jest dzis srodowiskiem nattoku informacji, w którym to, co naprawdç istotne, z trudem, a czçsto wcale nie dociera do swoich adresatów. Jak wazne jest zatem zapewnienie komunikacji miçdzy swiatem nauki a spote-czeristwem i jak nie znieksztatcic, i nie zagtuszyc tego przekazu? Jak ustyszec gtos autorytetów nauki? Co ma byc dzis kanatem dobrej transmisji wiedzy? Jaka jest rola mediów i jaka ich odpo-wiedzialnosc? Takie pytania muszq dzis sobie stawiac równiez przedstawiciele nauk o bezpieczeristwie.

Wspólnota bezpieczeñstwa - wspólnotg wartosci

Szczególne miejsce w rozwazaniach nad bezpieczeristwem globalnym zajmuje aspekt aksjologiczny. Nie sposób nie doce-niac jego doniostosci wobec przytaczanych wyzwari i zagrozeri swiata XXI wieku. Globalne zagrozenia wymagajq globalnych roz-wiqzari, a te sq mozliwe tylko w realiach wspólnotowosci celów i dziatari. Wspólnota bezpieczeristwa musi byc równiez wspól-notq wartosci. Tak jq równiez rozumiejq autorzy strategii bezpieczeristwa UE. Pojawia siç w niej kategoria unii bezpieczeristwa, która miataby obejmowac nie tylko wspólnoty celów i dziatari, ale i wspólnoty wartosci, i to nie wartosci deklarowanych, lecz

and not merely the declared values, but values implemented in the societies of the Member States by provision of appropriate civic education. "A real and effective security union must be a joint undertaking of all social groups. It must involve governments, law enforcement, the private sector, the education system and the citizens as such" [26, p. 25]. The European Union is still "generally perceived as one of the safest and best protected places. Yet it is impossible to be sure that this state of affairs would be maintained. A new strategy related to security union serves as a basis for the security ecosystem, which encompasses the entire European community. Belief in security being the common responsibility underlies this conviction". [26, p. 33]

A strong axiological foundation, which consists of mutual responsibility "serves as a basis for all human activities and undertakings. It forms a certain type of guide, a general orientation meant to direct human thinking and activity towards what is the most elementary, and concurrently also the most substantial and momentous. Assuming that human thinking is programmat-ically oriented towards the world of values, the presumption that axiological problems should be positioned right in the centre is certainly justified", also as the focal point of deliberations concerning new thinking in the vast area of the man - nature relationship, as advocated by W. Tyburski [40, pp. 17-18].

Shared values are also one of the arguments that speak for the existence of an international community. However, the implementation of these values in practice relies mainly on coordination, rather than supervision by international bodies. Thus, it is still a long way off from a situation in which a set of countries could constitute an international community sensu stricto. The implementation of these values is reflected in the political behaviour of individual countries, which are focused on their own national interests. According to J. Gilas, as universal values of the international community, multilateral treaties that underlie them bind countries practically in a universal way [41].

J. Swinarski provides an outline of the security globalisation process by indicating three procedural security models, comprising successively a model of community alliance based on such ethical values as the principle of no harm to the others, reciprocity and justice; model of community cohesion, based on equity, universal goodwill and charity, and finally the model of fraternal community, based on friendship, love of the neighbour and dedication [42].

According to A. Markiewicz, in attempts at forming a global order that would assure security and unify the cooperation of states, nations, communities and particular individuals, in other words the entire international community, we should base such attempts on a foundation which should:

- arise from care for human dignity and its broadly understood security;

- constitute a common moral order of the international community;

- provide justice between present and future generations, based on caring for the earth's wealth;

- justify (both from the moral and practical viewpoint) the need for constant involvement of all members of the international community in measures aimed at common good;

wartosci realizowanych w spoteczenstwach panstw cztonkow-skich poprzez odpowiedniq edukacjç obywatelskq. „Rzeczywi-sta i skuteczna unia bezpieczenstwa musi byc wspölnym przed-siçwziçciem wszystkich grup spotecznych. Uczestniczyc w nim muszq rzqdy, organy scigania, sektor prywatny, system oswiaty i szkolnictwa i sami obywatele" [26, s. 25]. Unia Europejska jest „nadal powszechnie postrzegana jako jedno z najbezpieczniej-szych i najlepiej chronionych miejsc. Nie mozna jednak zaktadac, ze taki stan siç utrzyma. Nowa strategia w zakresie unii bezpieczenstwa tworzy podstawy ekosystemu bezpieczenstwa, ktöry obejmuje cate spoteczenstwo europejskie. U jej podstaw lezy przekonanie, ze bezpieczenstwo jest wspölnq odpowiedzialno-sciq" [26, s. 33].

Mocny fundament aksjologiczny, na ktöry sktada siç wzajemna odpowiedzialnosc „stanowi podstawç wszelkich dziatan i przedsiç-wziçc cztowieka. Jest swego rodzaju drogowskazem, ogölnq orien-tacjq ukierunkowujqcq myslenie i dziatanie cztowieka na to, co naj-bardziej elementarne, a jednoczesnie najbardziej istotne i donioste. Wychodzqc z zatozenia, iz myslenie ludzkie jest programowo ukie-runkowane na swiat wartosci, z catq pewnosciq stuszne jest prze-konanie, ze problematyka aksjologiczna powinna znajdowac siç w centrum", röwniez w centrum rozwazan na temat nowego mysle-nia w rozlegtym obszarze relacji cztowiek - przyroda, za czym opo-wiada siç W. Tyburski [40, s. 17-18].

Wspölne wartosci sq tez jednym z argumentöw na rzecz ist-nienia spotecznosci miçdzynarodowej. Wcielanie tych wartosci w zycie opiera siç jednak przede wszystkim na koordynacji, a nie nadzorze organöw miçdzynarodowych. Ciqgle daleko wiçc do tego, by zbiör panstw stanowit wspölnot? miçdzynarodowq sensu stricto. Implementacja tych wartosci znajduje odbicie w zacho-waniach politycznych poszczegölnych panstw, kierujqcych siç swoimi wtasnymi interesami narodowymi. Obowiqzywanie wartosci uniwersalnych w spotecznosci miçdzynarodowej sprawia, ze formutujqce je traktaty wielostronne wiqzq panstwa bez mata uniwersalnie - pisze J. Gilas [41].

J. Swinarski kresli charakterystykç procesu globalizacji bezpieczenstwa poprzez wskazanie trzech procesualnych modeli bezpieczenstwa stanowionego kolejno przez model przymierza wspölnotowego osadzony na takich wartosciach etycznych jak niewyrzqdzanie krzywdy, wzajemnosc i sprawiedliwosc; model spöjni wspölnotowej, oparty na stusznosci, zyczliwosci powszech-nej i dobroczynnosci i wreszcie model wspölnoty braterskiej, osadzony na przyjazni, mitosci blizniego i poswiçceniu [42].

Wedtug A. Markiewicza tad swiatowy, ktöry miatby zapew-nic bezpieczenstwo i jednoczyc do wspölnego dziatania panstwa, narody, spotecznosci i poszczegölnych ludzi, stowem catq spotecznosc miçdzynarodowq, musimy byc zbudowany na fundamencie:

- wyrastajqcym z troski o godnosc cztowieka i o jego sze-roko pojçte bezpieczenstwo;

- stanowiqcym wspölny porzqdek moralny spotecznosci miçdzynarodowej;

- zapewniajqcym sprawiedliwosc miçdzy obecnymi a przy-sztymi generacjami, opartq na trosce o bogactwo ziemi;

- uzasadniajqcym (z moralnego, jak i praktycznego punktu widzenia) potrzebç trwatego zaangazowania siç

- organize international relations;

- justify (from the legal and ethical viewpoint) the need for mutual assistance to ensure worldwide respect for human rights and human dignity, security and sustainable development, as well as the need for sacrifices and self-limitations of all members of the international community, should this prove to be necessary.

This foundation must be based on international solidarity. In the era of globalisation the concept of solidarity should become a basis for moral and legal organisation of the global order [2]. As suggested by W. Tyburski: "Driven by the sense of communitari-sation, the concept of solidarity supports all activities aimed at sustainable development, yet it should be emphasised that there is also a feedback loop here, because each rational activity in favour of sustainable development contributes to better and more robust solidarity and community related attitudes" [40, p. 26]. This new security consensus comprises not only an extended global solidarity, but also solidarity between people.

The essence of consensus associated with security is quite simple: we all share responsibility for the safety of each of us, and such consensus should be proven by the actions we undertake [2]. It is necessary to change attitudes, ways of thinking, achieve a culture of empathy, a culture oriented at helping others. M. Turski, a historian and journalist who survived the Holocaust, when addressing guests assembled on the occasion of an anniversary of the liberation of the Auschwitz-Birkenau concentration camp, stated that "Auschwitz did not simply unexpectedly fall out of the sky"; it was preceded by gradual stigmatisation, exclusion and discrimination of Jews. He recommended to add another commandment to our moral principles: Do not be indifferent. Do not remain indifferent when the truth is adapted to fit political needs, when the rights of the minorities are violated, the constitution is breached [43]. Z. Bauman point to the importance of human assertiveness, which "as never beforehand proves to be not only one of the most noble ethical desires, but also the desideratum of our survival; and above all, regardless of all opportunities, a realistic proposition, another chapter in the history of humankind" [29, p. 29]. In the globalised world a deficit of ethics poses a significant threat to security. The way we cope with the challenges in times of globalisation will depend on our ethical response to the concept of a single world, our global responsibility [44]. In the dramatic circumstances of the Holocaust, Janusz Korczak pro-claimes that "the world needs a new faith. Today Europeans have a need for such new faith, values and radical hope, as well as respect for people/individuals - based on a solid axiologi-cal foundation" [21 p. 8]. The world needs our rational action as a response to contemporary security threats. "In the first place it is necessary to reject the illusion of helplessness" [45, p. 314].

wszystkich cztonków spotecznosci miçdzynarodowej w dziatanie na rzecz wspólnego dobra;

- porzqdkujqcym stosunki miçdzynarodowe;

- uzasadniajqcym (etycznie i prawnie) koniecznosc wza-jemnej pomocy dla zapewnienia na catym swiecie posza-nowania praw i godnosci cztowieka, bezpieczeristwa oraz zrównowazonego rozwoju, a takze potrzebç wyrzeczeri i samoograniczeri wszystkich cztonków spotecznosci miçdzynarodowej, jesli to bçdzie konieczne.

Fundament ten musi bazowac na solidarnosci miçdzynarodo-wej. To wtasnie koncepcja solidarnosci powinna stac siç podstawq moralnego i prawnego organizowania tadu swiatowego w dobie globalizacji [2]. „Idea solidarnosci kierujqc siç poczuciem wspólnotowosci, wzmacnia wszelkie dziatania na rzecz zrównowazonego rozwoju, ale na co zwazyc równiez nalezy, istnieje tu równiez sprzçzenie zwrotne, poniewaz kazde racjonalne dziatanie w imiç idei zrównowazonego rozwoju przyczynia siç do umacniania postaw solidarnych i wspólnotowych", pisze W. Tyburski [40, s. 26]. Ten nowy konsensus bezpieczeristwa obejmuje zarówno rozszerzonq solidarnosc globalnq, jak i solidarnosc miçdzy ludzmi.

Istota konsensusu w sprawie bezpieczeristwa jest prosta: wszyscy dzielimy odpowiedzialnosc za bezpieczeristwo kazdego z nas, a testem takiego konsensusu bçdzie nasze dziatanie [2]. Konieczne sq zmiany postaw, zmiana myslenia, zmiana kultury na kulturç wspótodczuwania i na kulturç pomocy. M. Turski, histo-ryk i dziennikarz, który ocalat z Holokaustu, mówit do zebranych z okazji kolejnej rocznicy wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, ze „Auschwitz nie spadt z nieba"; poprze-dzito go stopniowe piçtnowanie, wykluczanie i stygmatyzowanie Zydów. Postulowat on, by do naszych zasad moralnych dotqczyc przykazanie: Nie bqdz obojçtny. Nie bqdz obojçtny, gdy prawda jest naciqgana na potrzeby polityczne, gdy tamie siç prawa mniejszo-sci, konstytucjç [43]. Z. Bauman wskazywat na znaczenie ludzkiej asertywnosci, która „jak chyba jeszcze nigdy przedtem okazuje siç nie tylko jednym z najszlachetniejszych etycznych marzeri, lecz takze desideratum naszego przetrwania; nade wszystko zas, nie-zaleznie od wszelkich szans, realistycznq propozycjq, kolejnym rozdziatem w trwajqcej historii ludzkosci" [29, s. 29]. W swiecie globalizacji zagrozeniem dla bezpieczeristwa jest deficyt etyki. To, jak sobie poradzimy z wyzwaniami w czasach globalizacji, bçdzie zale-zato od naszej etycznej reakcji na ideç jednego swiata, od naszej globalnej odpowiedzialnosci [44]. W dramatycznych okoliczno-sciach Holokaustu Janusz Korczak gtosit, ze „swiatu potrzebna jest nowa wiara. Europejczycy potrzebujq dzis wtasnie tej nowej wiary, wartosci i nadziei radykalnej, a takze poszanowania dla czto-wieka/jednostki - opartych na solidnym fundamencie aksjologicz-nym" [21, s. 8]. Swiatu potrzebne jest nasze racjonalne dziatanie jako odpowiedz na wspótczesne zagrozenia bezpieczeristwa. „Naj-wazniejsze to odrzucic ztudzenie bezsilnosci" [45, s. 314].

Summary

Nowadays people are faced with the necessity of coping with the consequences of processes they started themselves. Security and the interest of survival cannot be separated from the

Podsumowanie

Cztowiek staje dzis przed koniecznosciq stawienia czota skut-kom procesów, które sam uruchomit. Bezpieczeristwo i interes przetrwania nie dadzq siç oddzielic od postulatu odpowiedzialnosci

postulate of moral responsibility. How we manage in times of globalisation will depend on our ethical reaction to the concept of a single world, on our actions. This action must be a rational response to the dangers of a, interdependent world. The principle of solidarity whould become the basis for the moral and legal organisation of the global order in the era of globalisation. It is mainly up to us how we write down the next pages of the history of our civilisation. It is up to us whether this will be a safe world. Global threats require global solutions, and these are only possible in conditions of community objectives and actions. The community of security must be a community of values.

moralnej. To, jak poradzimy sobie w czasach globalizacji, bçdzie zalezato od naszej etycznej reakcji na ideç jednego swiata, od naszego dziatania. Dziatanie to musi stanowic rozumnq odpo-wiedz na zagrozenia wspötzaleznego swiata. Podstawq moral-nego i prawnego organizowania tadu swiatowego w dobie glo-balizacji powinna stac siç zasada solidarnosci. To od nas przede wszystkim zalezy, jak zapiszemy nastçpne karty historii naszej cywilizacji. To od nas zalezy, czy bçdzie to bezpieczny swiat. Globalne zagrozenia wymagajq globalnych rozwiqzan, a te sq moz-liwe tylko w realiach wspölnotowosci celöw i dziatan. Wspölnota bezpieczenstwa musi byc wspölnotq wartosci.

Conclusions

Searching for a new security paradigm in the ever-changing global security environment means looking for a concept of rational activities in a world which is not always guided by rationality. This stems from the fact that it is formed by entities involved in a network of ideological ties currently being based on populist truths. The ideology at the service of populism is perverse and dangerous. This danger also arises from fact that it is easy to spread. Uncertainty has always stigmatised human existence, but nowadays it is fueled by people who skilfully seduce frightened communities. An important task that should be undertaken by security sciences is the exploration of dangerous phenomena oriented at seeking roots hidden in culture. Unmasking the cultural potential of threats requires adopting a perspective with political culture as a crucial area of research.

Our security needs to be based on a solid axiological foundation, because the world in the globalisation era is not only a world filled with threats, but also a world we are responsible for. However, we are far from an ethics based on the concept of a single world, instead of one being confied within national boundaries. A condition for facing the threats of the 21st century is to recognise that the only model of a safe world is a world of global accountability, solidarity and joint actions; a world we are not indifferent to. Only by implementing these values can we create a safe tomorrow.

Wnioski

Poszukiwanie nowego paradygmatu bezpieczenstwa w ciq-gle zmieniajqcym siç globalnym srodowisku bezpieczenstwa jest poszukiwaniem koncepcji racjonalnego dziatania w swiecie, ktöry nie zawsze racjonalnosciq siç kieruje. Tworzq go bowiem jed-nostki uwiktane w sieci powiqzan ideologicznych karmionych dzis populistycznymi prawdami. Ideologia na ustugach populi-zmu jest przewrotna i niebezpieczna. Niebezpieczenstwo to wynika takze z faktu tatwosci jej rozpowszechniania. Niepew-nosc zawsze stygmatyzowata ludzki byt, ale dzis podsycajq jq ci, ktörzy umiejçtnie uwodzq zalçknione spoteczenstwa. Waz-nym zadaniem jakie powinny podjqc nauki o bezpieczenstwie jest taka eksploracja niebezpiecznych zjawisk, ktöra poszukuje ich korzeni ukrytych w kulturze. Demaskowanie kulturowego poten-cjatu zagrozen wymaga wtqczenia perspektywy politologicznej z kulturq politycznq jako istotnym obszarem badan.

Nasze bezpieczenstwo musi byc oparte na solidnym fundamen-cie aksjologicznym, bowiem swiat w erze globalizacji to nie tylko swiat zagrozen, ale i swiat naszej odpowiedzialnosci. Jestesmy jed-nakze dalecy od etyki opartej na idei jednego swiata, a nie zamkniç-tej w obrçbie narodowych granic. Warunkiem stawienia czota zagro-zeniom XXI wieku jest uznanie, ze jedynym modelem bezpiecznego swiata jest swiat globalnej odpowiedzialnosci, solidarnosci i wspöt-dziatania - swiat, ktöry nie jest obojçtny. Tylko poprzez implementa-cjç tych wartosci mozemy kreowac bezpieczne jutro.

Literature / Literatura

[1] Biafa Ksiqga Bezpieczenstwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2013.

[2] Makarewicz A., Bezpieczenstwo czlowieka oraz solidarnosc miq-dzynarodowa, w: Organizacja Narodow Zjednoczonych. Bilans i perspektywy, J. Symonides (red.), Warszawa 2006, 728-748.

[3] Hampson F. O., Bezpieczenstwo jednostki, w: Studia bezpieczenstwa, P. D. Williams (red.), Krakow 2012, 225-240.

[4] Booth K., Wheeler Nicholas J., Niepewnosc, w: Studia bezpieczenstwa, P D. Williams (red.), Krakow 2012, 131-147.

[5] Rutkowski C., Podstawy nauk o bezpieczenstwie z elementami

naukoznawstwa. Bezpieczenstwo jako problem nauki i prak-tyki, Warszawa 2018.

[6] Drabik K., Bezpieczenstwo personalne i strukturalne w per-spektywie filozoficznej, w: Natura bezpieczenstwa wperspek-tywie personalnej istrukturalnej, K. Drabik (red.), Warszawa 2013, 35-47.

[7] Marciniak E. M., Psychologiczne aspekty poczucia bezpieczenstwa, w: Bezpieczenstwo wewnqtrzne panstwa. Wybrane zagadnienia, S. Sulowski, M. Brzezinski (red.), Warszawa 2009, 56-65.

[8] Williams P. D., Badanie bezpieczenstwa. Wprowadzenie, w: Studia bezpieczeristwa, P. D. Williams (red.), Krakow 2012, 1-12.

[9] Wolanin J., Bezpieczenstwo i ryzyko a polityka, w: Bezpieczenstwo wewnqtrzne panstwa. Wybrane zagadnienia, S. Sulowski, M. Brzeziriski (red.), Warszawa 2009, 44-55.

[10] Mierzejewski D. J., Bezpieczenstwo europejskie w warunkach globalizacyjnych, Toruri 2011.

[11 ] Ziarko J., Wieloparadygmatycznosc nauk o bezpieczenstwie w kontekscie wybranych zafozen teorii spofecznych, w: Toz-samosc nauk o bezpieczenstwie, S. Sulowski (red.), Toruri 2015, 149-174.

[12] Giddens A., Nowoczesnosc i tozsamosc, Warszawa 2012.

[13] Mierzejewski D. J., Bezpieczenstwo Europy ery globalizacji, Pita 2007.

[14] Wstçp do: Bezpieczenstwo narodowe i miqdzynarodowe u schytku XX wieku, D. B. Bobrow, E. Halizak, R. Ziçba (red.),Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 1997.

[1 5] Lach Z., Potencjaf zagrozen kryzysowych panstw i regionôw swiata, Warszawa 2010.

[16] Ciqzela H., Podmiotowosc aproblemy globalne. Relacja pod-miotowosci sprawczej i podmiotowosci moralnej, w: Odpo-wiedzialnosc globalna i edukacja globalna. Wymiary teorii i praktyki, H. Ciqzela, W. Tyburski (red.), Warszawa 2012, 29-38.

[17] Beck U., Spofeczenstwo swiatowego ryzyka. Wposzukiwa-niu utraconego bezpieczenstwa, przet. B. Baran, Warszawa 2012.

[18] Baumann Z., Zyjqc wczasiepozyczonym. Rozmowy z Citlali Rovirosa-Madrazo, Krakow 2010.

[19] Pieliriski K., Bezpieczenstwo w mysli politycznej, w: Trzy wymiary wspôfczesnego bezpieczenstwa, S. Sulowski, M. Brzeziriski (red.), Warszawa 2014, 25-39.

[20] Rotfeld A. D., Dokqdzmierza swiat, w: Dokqdzmierza swiat, A. D. Rotfeld (red.), Warszawa 2008, 11-30.

[21] Czachor Z., Stan krytyczny UE. Analiza z pogranicza teorii kryzysu i kognitywistyki, IV Ogôlnopolski Kongres Politologii, Panstwo w czasach zmiany, Lublin, 18-20.09.2018, https:// phavi.umcs.pl/at/attachments/2018/0909/115639-abs-trakty-wystapien-iv-ogolnopolski-kongres-politologii-pan-stwo-w-czasach-zmiany.pdf [dostçp 16.11.2020].

[22] Sulowski S., Onowymparadygmacie bezpieczenstwa werze globalizacji, w: Bezpieczenstwo wewnqtrzne panstwa. Wybrane zagadnienia, S. Sulowski, M. Brzeziriski (red.), Warszawa 2009, 11-21.

[23] Bauman Z., O losach przestrzeni w zglobalizowanym swiecie, w: Globalizacja i co dalej?, S. Amsterdamski (red.), Warszawa 2004, 53-70.

[24] Suchodolski B., Przedmowa, w: Przyszfosc jest w naszych rçkach, A. Peccei, przekt. I. Wojnar, przedmowa B. Suchodolski, PWN, Warszawa 1987, 5-15.

[25] Zotnowska J., Bezpieczenstwo w perspektywie kulturo-wej, w: Racjonalizacja zarzqdzania jednolitymi formacjami umundurowanymi odpowiedzialnymi za bezpieczenstwo wewnqtrzne, B. Wisniewski, A. Czupryriski, M. Gikiewicz (red.), Warszawa 2020.

[26] Komunikat Komisji w sprawie strategii UE w zakresie unii bezpieczenstwa, COM/2020/605 final.

[27] Pfeiderer G., Terroranschlag in Wien: Muslime müssen tolerant sein gegen die Zumutungen der Religionskritik. Das ist das Billett für die moderne Zivilgesellschaft, https://www. nzz.ch/feuilleton/terroranschlag-in-wien-fundamentali-smus-bekaempfen-nicht-foerdern-ld.1586035 [dost^p: 10.11.2020].

[28] Peccei A., Przysziosc jest w naszych rqkach, przekt. I. Wojnar, przedmowa B. Suchodolski, PWN, Warszawa 1987.

[29] Bauman Z., Spoieczenstwo w stanie oblqzenia, przekt. J. Marganski, Warszawa 2006.

[30] Lind G., Jak uczyc studentöw wypowiadania siq i siuchania innych? Wzmacnianie kompetencji moralno-demokratycz-nych, w: Edukacja demokratyczna, K. M. Cern, P.W. Juchacz, E. Nowak (red.), Poznan 2009, 19-38.

[31] Cern K. M., Demokracja jako formazycia wXXI wieku, w: Edukacja demokratyczna, K. M. Cern, P.W. Juchacz, E. Nowak (red.), Poznan 2009, 61-74.

[32] Golka M., Socjologia kultury, Warszawa 2007.

[33] Hotyst B., Bezpieczenstwo. Ogölne problemy badawcze, Warszawa 2014.

[34] Bude zu Corona H., Solidarität ist heute etwas, worauf wir alle angewiesen sind, https://www.deutschlandfunkkultur. de/soziologe-heinz-bude-zu-corona-solidaritaet-ist-heute--etwas.1013.de.html?dram:article_id=472663 [dost^p: 11.11.2020].

[35] Leggewie C., Welzer H., Koniec swiata, jakznalismy. Klimat, przysziosc i szanse demokracji, Przet. P Buras, Warszawa 2012.

[36] Rosol Ch., Wird der Mensch einem Erdzeitalter seinen Namen geben? Gespräch mit dem Geologen Jan Zalasie-wicz, https://www.bpb.de/gesellschaft/umwelt/anthropo-zaen/216916/gespraech-wird-der-mensch-einem-erdzeital-ter-seinen-namen-geben [dost^p: 11.11.2020].

[37] Lucht W., Welchen Ort hat die Menschheit in den Ordnungen der Welt? Ethische und philosophische Überlegungen zum Anthropozän, https://www.bpb.de/gesellschaft/umwelt/ anthropozaen/216924/ethische-und-philosophische-u-eberlegungen-zum-anthropozaen [dost^p: 10.11.2020].

[38] Jucker L., Marti B., Die fetten Jahre sind vorbei! Interview mit Harald Welzer, https://oekozentrum.ch/de/blog/interview--mit-harald-welzer [dost^p 6.09.2018].

[39] Filipowicz S., Krytyka. Imponderabilia i strategia, www. pan.poznan.pl/nauki/N_212_03_Filipowicz.pdf [dost^p: 31.03.2019].

[40] Tyburski W., Solidarnosc - wartosc etyki srodowiskowej, w: Odpowiedzialnosc globalna i edukacja globalna. Wymiary teorii i praktyki, H. Ciqzela, W. Tyburski (red.), Warszawa 2012, 15-28.

[41] Gilas J., Wartosci uniwersalne a normy polityczno-prawne, w: Dokqd zmierza swiat, A. D. Rotfeld (red.), Warszawa 2008, 109-118.

[42] Swinarski J., Koncepcje etyki globalnej a bezpieczenstwo europejskie, w: Wspöiczesne problemy globalne a bezpie-czenstwo europejskie, J. Tymanowski (red.), Torun 2001, 39-61.

[43] Kozubal M., Auschwitz: XI przykazanie: nie bqdz obojqtny, https://www.rp.pl/Historia/301279916-Auschwitz-XI-przy-kazanie-nie-badz-obojetny.html [dostçp: 10.11.2020].

[44] Singer P, Jeden swiat. Etyka globalizacji, przekt. C. Cieslinski, Warszawa 2006.

[45] Ash T. G., Wolny swiat. Dlaczego kryzys Zachodu jest szansq naszych czasôw, przekt. D. Chylinska, Krakow 2005.

JOLANTA ZÔLNOWSKA, PH.D. - assistant professor at the Main School of Fire Service, Faculty of Security Engineering and Civil Pro -tection, also associated with the L. Kozminski University, translator of German. In 2013 she received her Ph.D. in the Faculty of Journalism and Political Sciences of the University of Warsaw (since 2016 - the Faculty of Political Science and International Studies)

DR JOLANTA ZÖtNOWSKA - adiunkt w Szkole Gtôwnej Stuzby Pozarniczej na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa i Ochrony Ludno-sci, zwiqzana röwniez z Akademiq L. Kozminskiego, ttumaczka j. nie-mieckiego. W 2013 roku uzyskata doktorat na Wydziale Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego (od 2016 roku - Wydziat Nauk Politycznych i Studiöw Miçdzynarodowych).