CC BY
12
NAUKI HUMANISTYCZNE I SPOtECZNE NA RZECZ BEZPIECZENSTWA
prof. dr hab. Andrzej Misiuka)*
a)Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego / Institute of Political Science of the University of Warsaw *Autor korespondencyjny/Corresponding author: amisiuk@wp.pl
Nauki o bezpieczenstwie - geneza, istota i perspektywy rozwoju
Security Sciences and Their Origin, Essence and Development Perspectives Наука о безопасности - происхождение, природа и перспективы развития
ABSTRAKT
Cel: Celem artykulu jest przedstawienie zakresu samodzielnosci i komplementarnosci dyscypliny naukowej - nauk o bezpieczenstwie. Metody: W artykule wykorzystano metod? analizy systemowej oraz poröwnawczej. W pierwszym przypadku poddano badaniu kluczowe elementy sys-tematyki naukowej w celu racjonalizowania efektöw juz wprowadzonych zmian oraz prognozowania skutköw zmian planowanych, jakie mogq si? pojawic w dynamicznie zmieniajqcym si? otoczeniu. W drugim przypadku poröwnano modele systematyki naukowej w uj?ciu dynamicznym. Wyniki: W artykule przedstawiono prawne aspekty usytuowania nowej dyscypliny naukowej, jakq sq nauki o bezpieczenstwie, w systematyce nauki polskiej. Omöwiono schematy tworzenia systematyk podzialu dziedzin i dyscyplin naukowych oraz podstaw formalnych ich usamodzielnienia si?. W Pol-sce przyjmuje si?, ze cala wiedza naukowa pod wzgl?dem zlozonosci obszaru badan i problematyki jest ulozona wedlug pewnej hierarchii. Najwi?kszq jednostkq jest obszar badan, ktöry jest dosc niedookreslonq platformq aktywnosci naukowej. W jego sklad wchodzq dziedziny naukowe stanowiqce logicznq i tresciowq, zwartq cz?sc nauki. Glöwna aktywnosc badawcza koncentruje si? w ramach dyscypliny naukowej. Wyniki tej aktywnosci ksztaltujq specyfik? tozsamosci i celöw badawczych. W artykule zdefiniowano uwarunkowania genezy nauk o bezpieczenstwie wynikajqce ze wzrostu zagrozen dla bezpieczenstwa w wymiarze globalnym. Nast?pnie przeanalizowano zainteresowania problematykq bezpieczenstwa w innych dyscyplinach naukowych i wynikajqce z tego powodu trudnosci z jednoznacznym okresleniem tozsamosci nauk o bezpieczenstwie.
Wnioski: Autor zaproponowal uj?cie funkcjonalne nauk o bezpieczenstwie, a wi?c takie, w ktörym zasadniczym problemem jest analiza zwiqzku mi?dzy stanem bezpieczenstwa a zagrozeniami w kontekscie stopnia ryzyka. Podjql pröb? egzemplifikowania problemöw badawczych, ktöre powinny si? znaj-dowac w obszarze zainteresowania nauk o bezpieczenstwie, a ktörymi sq: teoria bezpieczenstwa, rodzaje bezpieczenstwa, podmioty bezpieczenstwa, zagrozenia. Dyskusji o tozsamosci nowej dyscypliny nie sprzyja stawianie tezy o jej interdyscyplinarnosci. Bardziej wlasciwe jest traktowanie badania röznych aspektöw bezpieczenstwa przez pryzmat multidyscyplinarnosci, czyli udzialu elementöw röznych dyscyplin naukowych w procesie badawczym. Stowa kluczowe: nauka, dyscyplina naukowa, tozsamosc, bezpieczenstwo, zagrozenie Typ artykutu: artykul przeglqdowy
PrzyjQty: 08.01.2018; Zrecenzowany: 29.06.2018; Zatwierdzony: 05.07.2018; Identyfikator ORCID autora: 0000-0003-1371-6270;
ProszQ cytowac: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 16-26, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.1; Artykul udostQpniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativec0mm0ns.0rg/licenses/by-sa/4.0/).
ABSTRACT
Aim: To present the scope of independence and complementarity of the scientific discipline called security sciences.
Methods: The article uses the method of systemic and comparative analysis. In the first case, the key elements of scientific taxonomy were analysed in order to rationalise the effects of already introduced changes and forecast the effects of planned changes that may occur in a dynamically changing environment. The second one compared models of scientific taxonomy using a dynamic approach.
Results: The article presents the legal aspects of the location of security sciences as a new scientific discipline in the taxonomy of Polish science. The diagrams of creating the taxonomy of scientific fields and disciplines as well as the formal foundations of their separation are discussed. In Poland, it is assumed that all scientific knowledge in terms of the complexity of the research area and the subject matter are arranged according to a certain hierarchy. The largest unit is the research area, which is a fairly underdefined platform of scientific activity. It consists of scientific fields which constitute a logical and content-focused, exact part of science. The main research activities concentrate around scientific disciplines. Their results shape the specific characteristics of identity and research goals. The article defines the origin of this discipline resulting from the increase of security threats in the global dimension. Next, the interests in the subject of security in other scientific disciplines were analysed, along with the resulting difficulties resulting in the unambiguous identification of the identity of security sciences.
Conclusions: The author proposed a functional approach to security sciences, where the fundamental problem is to analyse the relationship between the state of security and threats in the context of the degree of risk. He attempted to exemplify research problems that should be in the area of interest of security sciences: the security theory, types of security, security entities and threats. Furthermore, emphasising the interdisciplinary nature of security
sciences is not beneficial for the identity of this new discipline. It is more appropriate to treat the study of various aspects of security through the prism of multidisciplinarity or the share of the components of different scientific disciplines in the research process. Keywords: science, scientific discipline, identity, security, threat Type of article: review article
Received: 08.01.2018; Reviewed: 29.06.2018; Accepted: 05.07.2018; Author's ORCID ID: 0000-0003-1371-6270;
Please cite as: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 16-26, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.1;
This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 licence (https://creativec0mm0ns.0rg/licenses/by-sa/4.0/).
АННОТАЦИЯ
Цель: Цель статьи - представить масштаб самостоятельности и взаимодополняемости научной дисциплины - науки о безопасности. Методы: В статье используется метод системного и сравнительного анализа. В первом случае были проанализированы ключевые элементы научной систематики, чтобы рационализировать последствия уже внесенных изменений и прогнозировать последствия плановых изменений, которые могут возникать в динамически изменяющейся среде. Во втором случае модели научной систематики сравнивались в динамическом подходе.
Результаты: В статье представлены юридические аспекты позиционирования новой научной дисциплины, науки о безопасности, в систематике польской науки. Рассмотрены схемы создания систематики разделения отраслей и научных дисциплин и формальных оснований их самодостаточности. В Польше принято считать, что все научные знания, с точки зрения сложности области исследований и проблем, организованы в соответствии с определенной иерархией. Самая большая единица - это исследовательская область, которая является довольно неопределенной платформой научной деятельности. Она состоит из научных дисциплин, которые являются логической, содержательной и компактной частью науки. Основная исследовательская деятельность сосредоточена в рамках научной дисциплины. Результаты этой деятельности определяют специфику целей идентификации и исследований. В статье определены условия генезиса наук о безопасности в результате повышения угроз безопасности в глобальном измерении. Затем проанализирована заинтересованность других научных дисциплин проблематикой безопасности, и выявлены, в связи с этим, трудности с однозначной идентификацией науки о безопасности. Выводы: Автор предложил функциональный подход к наукам о безопасности, поэтому основной задачей является анализ взаимосвязи между состоянием безопасности и угрозами в контексте степени риска. Он попытался продемонстрировать исследовательские проблемы, которые должны находится в области интереса к наукам о безопасности, а именно: теория безопасности, типы безопасности, объекты безопасности, угрозы. Дискуссия об идентификации новой дисциплины не способствует тезису о ее междисциплинарном характере. Более уместно рассматривать изучение различных аспектов безопасности через призму многодисциплинарности, т. е., участия элементов различных научных дисциплин в процессе исследования.
Ключевые слова: наука, научная дисциплина, идентификация, безопасность, угроза Вид статьи: обзорная статья
Принята: 08.01.2018; Рецензирована: 29.06.2018; Одобрена: 05.07.2018; Идентификатор ORCID автора: 0000-0003-1371-6270;
Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 50 Issue 2, 2018, pp. 16-26, doi: 10.12845/bitp.50.2.2018.1;
Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/ licenses/by-sa/4.0/).
Wprowadzenie
Na podstawie uchwaty Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytutow z 28 stycznia 2011 roku zmieniajqcej uchwatç w spra -wie okreslenia dziedzin nauki i dziedzin sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych [M.P. Nr 14, poz. 149] utworzono kilka nowych dyscyplin naukowych, w tym nauki o bezpieczen-stwie, ktore obok nauk o obronnosci usytuowano w dziedzinie nauk humanistycznych. Z zwiqzku ze zmianami prawnymi wyni -kajqcymi z kolejnej reformy systemu nauki w naszym kraju minister wtasciwy ds. nauki i szkolnictwa wyzszego uzyskat pra-wo do zmiany systematyki nauki polskiej. Z tego uprawnienia skorzystat 8 sierpnia 2011 roku, wydajqc rozporzqdzenie w tym zakresie [1]. Tym aktem normatywnym w zasadzie utrzymano poprzedni stan rzeczy, z tq zmianq, ze reaktywowano dziedzi-nç nauk spotecznych, w ktorych znalazty siç dwie wspomniane
Introduction
On the basis of the Resolution of the Central Committee for Degrees and Titles of 28 January 2011 amending the Resolution on defining fields of science and arts and scientific and artistic disciplines [M.P. No. 14, item 149] several new scientific disciplines were created, including security sciences, which were classified among humanities next to defence sciences. Due to legal changes arising from another reform of the science system in Poland the Minister of Science and Higher Education became authorised to amend the taxonomy of Polish science. The Min -ister used the authorisation on 8 August 2011, issuing a resolu -tion in this respect [1]. The normative act essentially preserved the status quo, with the only difference being the reactivation of social sciences, where the two aforementioned disciplines were classified. The current taxonomy used in Poland distinguishes
dyscypliny. Aktualnie w Polsce mamy 8 obszarów wiedzy, 22 dziedziny, w tym 7 bez podziatu na dyscypliny, oraz 95 dyscyplin naukowych.
Nie wchodzqc w szczegótowq analizç obowiqzujqcej syste-matyki, nalezy zwrócic uwagç na to, ze niektóre dyscypliny, jak:
- biotechnologia (3),
- biochemia (2),
- ochrona srodowiska (2),
- nauki o zarzqdzaniu (2)
lub o podobnym charakterze, jak finanse, ekonomia, pra-wo, nauka o administracji i prawo teologiczne, funkcjonujq w ramach kilku dziedzin. Zakres przedmiotowy nauki o admi-nistracji w praktyce europejskiej jest scisle zwiqzany z nauka-mi prawnymi (przyktadem jest gatqz prawa administracyjnego. Z kolei zwiqzek prawa teologicznego ma kontekst historyczny. To swiadczy o tendencji do nadmiernego rozdrobnienia, która w pewien sposób jest uzasadniona gwattownym rozwojem nauki oraz zapotrzebowaniem na wqskq specjalizacjç naukowq.
8 areas of knowledge, 22 fields, including 7 undivided into disciplines, and 95 scientific disciplines.
Without resorting to a detailed analysis of the current taxonomy, is should be pointed out that some disciplines such as:
- biotechnology (3),
- biochemistry (2),
- environmental protection (2),
- management sciences (2),
or of a similar nature, such as finance, economics, law, administrative science and theological law function within several fields of science. The subjective scope of administrative science in the European practice is closely related to legal sciences (administrative law is an example). In turn, the relations of theological law have a historical context. This demonstrates the tendency for excessive division, which is partially justified by the dynamic development of science and the need for narrow scientific specialisations.
Problem klasyfikacji dziedzin i dyscyplin naukowych
Pozostaje kwestia, jak tworzyc schematy klasyfikacyjne dyscyplin i pol badawczych, aby oddac naturç wspotczesnej nauki - w coraz wiçkszym stopniu sktadajqcej siç z interdyscyplin, mul -tidyscyplin i transdyscyplin? Jednak ta tendencja paradoksalnie pozostaje w sprzecznosci z praktykq legislacyjnq z ostatnich lat, ktora zwiçksza liczbç dyscyplin naukowych. Polskie realia odbiega-jq od proponowanej przez Organizacjç Wspotpracy Gospodarczej i Rozwoju (Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD) klasyfikacji dyscyplin i dziedzin naukowych, w kto-rej uwzglçdniono jedynie 7 dziedzin i 43 dyscypliny. W dziedzinie zarowno nauk humanistycznych, jak i spotecznych nie zapropo-nowano nauk o bezpieczenstwie i obronnosci. Przedstawiona kla -syfikacja jest radykalnym rozwiqzaniem, tym bardziej ze w kazdej dziedzinie utworzono jednq dyscyplinç naukowq o niejasnym charakterze - inne nauki spoteczne. Nalezy tez uwzglçdnic przestan -ki, ktore lezaty u podstaw klasyfikacji nauk zaproponowanej przez OECD. Autorzy przyjçli, ze nauka ma przede wszystkim wspierac rozwoj ekonomiczny i spoteczny swiata. Dlatego tez w ujçciu OECD bardzo rozbudowane sq dyscypliny dotyczqce nauk przyrodni-czych oraz nauk inzynieryjnych i technicznych, ale to wynika z za-tozen funkcjonowania organizacji publikujqcej takq klasyfikacji Trzeba tez pamiçtac, ze omawiana klasyfikacja zostata stworzona w 2004 roku, to jest wtedy, gdy dopiero urzeczywistniaty siç zagro -zenia dla bezpieczenstwa globalnego i regionalnego.
Podziaty w nauce zmieniajq siç niczym obrazy w kalejdoskopie. Choc dziedziny i dyscypliny naukowe lubiq odwotywac siç do swych rzekomo odwiecznych tradycji, to jednak w rzeczywistosci zmiany w nich dokonujq siç bardzo szybko. Jest to odbicie stale zmienia-jqcej siç otaczajqcej nas rzeczywistosci. Z jednej strony chcieliby-smy zachowac pewnq stabilnosc w postrzeganiu obszarow badan naukowych, ale z drugiej ciqgle czujemy pokusç przetamywania barier i murow granicznych tradycyjnych dyscyplin nauki. Wedtug Heinza Heckhausena wyroznia siç nastçpujqce elementy dyscyplin:
The problem of classification of scientific disciplines and fields
The remaining issue is how to create taxonomy models of research disciplines and fields to reflect the nature of contemporary science, increasingly often subdivided into interdisciplines, multidisciplines and transdisciplines. However, the ten -dency paradoxically is in conflict with the legislative practice of recent years which increases the number of scientific disciplines. The Polish practice differs from the classification of scientific disciplines and fields proposed by the Organisation for Economic Co-operation and Development - OECD, which covers only 7 fields and 43 disciplines. The field of humanities and social sciences does not include security or defence sciences. The presented classification is a radical solution, the more so that in each field there is one scientific discipline with unclear characteristics - other social sciences. There is a need to consider the factors determining the classification of sciences proposed by the OECD. The authors assumed that the role of science is primarily to support global economic and social development. Therefore, according to the OECD, the dis -ciplines of life sciences and engineering and technical sciences are very extensive, which results from the objectives of the organisation releasing the classification. It should also be borne in mind that the discussed classification was created in 2004, when the threats for global and regional security were only be -ginning to materialise.
Divisions in science change like in a kaleidoscope. Although scientific fields and disciplines often refer to their allegedly long-standing traditions, in fact changes happen in them very quickly. This is a reflection of the constantly changing reality. On the one hand, we would like to preserve some stability in perceiving scientific research areas and, on the other, we are continuously tempted to overcome barriers and boundaries of traditional scientific disciplines. Heinz Heckhausen distinguishes the following elements of disciplines:
- przedmiot badan - rozumiany w sposob niespecjali-styczny;
- poziom teoretycznej integracji - z reguty niski we wcze -snych fazach rozwoju dyscypliny i wysoki w jej fazach dojrzatych;
- metody - rozwijane w celu rozumienia materii dyscypliny oraz w celu przektadania danych doswiadczal-nych na informacje pozwalajqce rozwiqzywac proble-my badawcze;
- narzçdzia analityczne, takie jak: statystyka, modelowa-nie i symulacje - zazwyczaj wspolne dla wielu dyscyplin;
- stopien zwiqzku dyscypliny z praktykq - decydujqcy o strukturze dyscypliny i zajmowanym przez niq miej-scu na wyzszych uczelniach;
- uwarunkowania historyczne [2].
- subject of research - understood in a non-specialist way;
- level of theoretical integration - usually low at the early stages of development of a discipline and high at the mature stages;
- methods - developed in order to understand the matter of a discipline and to convert experimental data into information which can be used to solve research problems;
- analytical tools such as statistics, modelling and simu -lations, usually shared by many disciplines;
- the degree of connection between a discipline and prac -tice - it determines the structure of the discipline and its ranking in higher education institutions;
- historical factors [2].
Dyscypliny naukowe a problematyka bezpieczenstwa
W Polsce przyjmuje siç, ze cata wiedza naukowa pod wzglç-dem ztozonosci obszaru badan i problematyki utozona jest we-dtug pewnej hierarchii. Najwiçkszq jednostkq jest obszar badan, ktory jest dosc niedookreslonq platformq aktywnosci naukowej. W jego sktad wchodzq dziedziny naukowe, ktore stanowiq logicznq i tresciowq, zwartq czçsc nauki. Gtowna aktywnosc ba-dawcza koncentruje siç w ramach dyscypliny naukowej. Wyniki tej aktywnosci ksztattujq specyfikç tozsamosci i celow badawczych. W wielu dyscyplinach tworzy siç specjalnosci badawcze (kierunek badawczy), subdyscypliny lub gatçzie nauki, czyli trwa -le uksztattowany zespot problematyki w ramach jakiejs dyscypliny naukowej [3]. Z jednej strony swiadczy to o stopniu integracji przedmiotu badawczego, a z drugiej stanowi pewien etap w ksztattowaniu siç nowej dyscypliny naukowej. Od strony teoretycznej podkresla siç zazwyczaj moment jednolitosci, integral -nosci i autonomicznosci tego wycinka nauki. Z bardziej praktycz-nego punktu widzenia dyscyplina naukowa moze byc jednostkq dydaktycznq (na tyle bogatq i jednolitq czçsciq nauki, by mozna jej byto nauczac na poziomie szkolnictwa wyzszego jako osobne-go kierunku studiow) lub organizacyjnq (katedra, zaktad nauko-wy) [3]. Ten aspekt powiqzania procesu naukowego z edukacjq na poziomie wyzszym dosc czçsto traktowany byt po macoszemu. Zapotrzebowanie na ksztatcenie na poziomie akademickim w ob-szarze bezpieczenstwa powinno byc praktycznq inspiracjq do badan empirycznych i podstawowych. Zaktadajqc, ze poszczegol-na nauka to wyraznie autonomiczna (pod wzglçdem badawczym i organizacyjnym) czçsc poznania, bçdqca dyscyplinq naukowq bqdz zespotem kilku dyscyplin, trzeba stwierdzic, ze w ostatnich latach mamy do czynienia z procesem „rozluzniania" kryteriow tworzenia „dyscypliny naukowej". Dawniej od dyscyplin wyma-gano stosunkowo wysokiego poziomu refleksji metodologicznej, obecnie (choc nie bez oporow) dopuszcza siç uprawianie „obsza-row wiedzy", grupowanych pod nagtowkiem „badania" (ang. studies). Dyscyplina naukowa wedtug L. Krzyzanowskiego (w zna-czeniu instytucjonalnym), to usystematyzowany ze wzglçdu na przedmiot i cele procesu poznania oraz spoteczne znaczenie
Disciplines and security issues
In Poland the overall scientific knowledge in terms of the complexity of the research area and subject matter is arranged into a hierarchy. The largest unit is research area, which is a rather underdefined platform of scientific activity. It consists of scientific fields, comprising a logical and content-focused, exact part of science. The main research activities concentrate around scientific disciplines. The results of these activities shape the specific characteristics of research identities and objectives. Many disciplines are divided into research speciali -sations (directions), subdisciplines or branches of science, i.e. permanently developed subject matter groups focusing around a given scientific discipline [3]. On the one hand, this demonstrates the degree of integration of the subject of research and, on the other hand, forms a certain stage in the development of a new scientific discipline. From the theoretical perspective, the phase of uniformity, integrity and autonomy of this section of science is emphasised. From a more practical point of view, a scientific discipline can be an educational unit (a section of science rich and uniform enough to be taught at the higher education level as a separate major) or an organisational unit (a department or institute) [3]. This aspect of linking the scientific process with higher education is often neglected. The need for higher education in the area of security should be a practical inspiration for empirical and basic research. Assuming that the respective domains of science are clearly autonomous (in research-related and organisational terms) elements of cognition, such as scientific disciplines or groups of several such disciplines, it should be stated that in the recent years the loosening of criteria for establishing scientific disciplines has been observed. Disciplines used to require a relatively high level of methodological reflection, and currently (although with some reservations) it is permitted to practice "areas of knowledge" grouped under the heading "studies". According to L. Krzyzanowski a scientific discipline (understood institutionally) is a set of developed and identified elements of a resource of knowledge on reality, systematised with regard to the subject and objectives of the cognition process
jego rezultatow zbior uksztattowanych i wyodrçbnionych czçsci zasobu wiedzy o rzeczywistosci. Nauka obejmuje catoksztatt zakresow wiedzy, jakie wyznaczajq granice danej dyscypliny naukowej. „Dyscyplina naukowa to doniosta spotecznie, uksztat-towana i wyodrçbniona ze wzglçdu na przedmiot i cel badan lub ksztatcenia czçsc nauki w znaczeniu instytucjonalnym uznana za podstawowq jednostkç jej klasyfikacji" [4]. W przypadku nauk
0 bezpieczenstwie mamy do czynienia z procesem ksztattowania siç nowej dyscypliny naukowej, jednak majqcej bardzo wazne zna-czenie spoteczne. W dzisiejszych czasach tempo rozwoju nauki jest ogromne, wynikajqce ze zmieniajqcego siç swiata i potrzeb praktyki. Wspotczesny swiat nie pozostaje pozbawiony odczu-wanych i realnych zagrozen, ktorych genezy nalezy upatrywac w napiçciach politycznych i ekonomicznych, w nacjonalizmie oraz antagonizmach etnicznych czy religijnych. Sprzecznosc
1 zroznicowanie interesow stwarzajq niebezpieczenstwa o wie-lorakim charakterze: od konfliktow zbrojnych i zamachow terro-rystycznych do przestçpczosci pospolitej i zorganizowanej, eks -cesow chuliganskich, infekowania systemow informatycznych czy korupcji. Obok niebezpieczenstw wywotywanych postawq i dziatalnosciq cztowieka niebagatelnego znaczenia nabierajq tez kataklizmy naturalne. Proces globalizacji powoduje, ze row-niez zagrozenia o charakterze miçdzynarodowym szybko stajq siç realnym niebezpieczenstwem destabilizujqcym bezpieczen-stwo krajowe bqdz lokalne. W zwiqzku z tym wyspecjalizowane instytucje panstwowe powinny byc przygotowane do tego, zeby zapobiegac tego rodzaju zagrozeniom, a w razie ich zaistnienia - podjqc dziatania prewencyjne i represyjne. Jednq z podstawo-wych ludzkich potrzeb jest poczucie bezpieczenstwa osobiste-go, dlatego tez pierwotnq funkcjq administracji panstwowej byta funkcja reglamentacyjno-policyjna. Juz u zarania instytucji pan-stwa mozna znalezc pierwowzory wspotczesnej administracji zaj-mujqcej siç ochronq porzqdku i tadu publicznego. Dyskusje na temat panstwa i jego roli w zyciu spotecznym dotyczyty przede wszystkim tej funkcji, czyli zapewnienia bezpieczenstwa. W sta -rozytnej Grecji, przede wszystkim w dzietach Platona i Arystote -les, mozna odnalezc poczqtki teoretycznej refleksji o panstwie. Wyksztatcity siç wowczas zrçby teorii ustroju panstwowego. Stuzby porzqdkowe przeszty dtugq drogç ewolucji - od podmio-tow majqcych bardzo szeroki zakres dziatania do podmiotow bardzo wyspecjalizowanych. Wspotczesne panstwa dysponujq rozbudowanq administracjq publicznq, ktora w duzej czçsci wyko-nuje zadania z zakresu ochrony porzqdku i bezpieczenstwa oby-wateli, ale rowniez chroni obowiqzujqcy porzqdek prawny i kon-stytucyjny oraz zabezpiecza przed zagrozeniami zewnçtrznymi.
Reasumujqc, nalezy stwierdzic, ze poczucie bezpieczenstwa jest immamentnq wartosciq zycia kazdego cztowieka, struktur spotecznych, instytucji panstwowych oraz relacji miç -dzynardowych. W zwiqzku z tym byto i jest przedmiotem refleksji naukowej roznych dyscyplin naukowych. W niektorych sytu-acjach mielismy do czynienia z formowaniem siç subdyscyplin lub odrçbnych pol badawczych zwiqzanych z tematykq dotyczq -cq mniej lub bardziej bezposrednio bezpieczenstwa.
Trzeba zauwazyc, ze w krajach Europy Zachodniej i w Sta-nach Zjednoczonych Ameryki Potnocnej problematyka bezpie -czenstwa byta obiektem zainteresowan badawczych w innych dyscyplinach naukowych. W przypadku nauk historycznych
and the social significance of its results. Science covers all ranges of knowledge determining the boundaries of a given scientific discipline. "A scientific discipline is a socially significant part of science developed and identified with regard to the subject and objective of research or education in the institutional sense, considered to be the basic unit of its classification" [4]. In the case of security sciences, we are dealing with the process of developing a new scientific discipline with a key significance for society. Science is developing rapidly nowadays, which is a result of the changing world and of practical implications. The contemporary world is facing both perceived and actual threats, whose origin should be attributed to political and economic tensions, nationalism, and ethnic or religious antagonisms. Contradictions and diverse interests create various threats - from military conflicts and terrorist attacks to common and organised crime, hooligan acts, infecting IT systems and corruption. In addition to threats caused by people's attitudes and activities, natural disasters are also of significance. The process of globalisation makes an international threat a real danger destabilising national or local security. Therefore, specialised state institutions should be prepared to prevent such threats, and to take preventive and repressive measures as they arise. Personal security is one of the basic human needs, thus the primary function of state ad -ministration is the police and regulatory function. Already at the beginning of existence of state institutions it is possible to identify prototypes of contemporary administration dealing with the preservation of law and public order. Discussions on the state and its role in social life focused primarily on the function of providing security. In ancient Greece, in particular in the works by Plato and Aristotle, it is possible to identify the origins of theoretical reflection on state. This was when the foundations of the state system theory were created. Law enforcement forces have undergone an evolution - from entities with a very broad range of tasks to highly specialised entities. Contemporary states have well-developed public administration systems, which primarily perform tasks related to the protection of order and citizens' security, and also defend the legal and constitutional order and secure them against external threats.
To recapitulate, it should be stated that the sense of security is an immanent value in every person's life and an indispensable element of social structures, state institutions and international relations. Therefore, it has been the subject of scientific reflection of various scientific disciplines. Sometimes subdisciplines or separate fields of research were formed associated with the subject matter of security in gen -eral.
It should be pointed out that in Western Europe and the United States the subject matter of security was in the focus of interest of other scientific disciplines. Historical sciences concentrated on the analysis of the development of security institutions, the state of security and the threat of crime in particular countries1. In Poland, the subject matter of the history
1 This subject matter has been considered by the author of this article, and also P. Majer, A. Peptonski, J. Konieczny, A. Abramski and many others.
przedmiotem ich badan byta analiza rozwoju instytucji bezpie -czenstwa oraz stan bezpieczenstwa i zagrozenie przestçpczo -sciq w poszczególnych krajach1. W naszych rodzimych warunkach problematyka historii bezpieczenstwa byta traktowana po macoszemu, jako swoiste uzupetnienie podstawowych docie-kan historycznych, w przeciwienstwie do innych krajów, zwtasz-cza Francji, gdzie uzyskata status waznego obszaru eksploracji badawczych. Przedmiotem szczególnej aktywnosci francuskich historyków byty dzieje policji. Mozna przyjqc, ze we Francji naj-wczesniej historycy skupili siç na dziejach rodzimych stuzb po -licyjnych, ale tez badali narodziny nowoczesnej policji w Europie [Б]. Szczególnq pozycjç w tej dziedzinie zajmujq prof. Paolo Na -poli z École des Hautes Études en Sciences Sociales (EHESS) oraz prof. Jean-Marc Berlière, który jest tez znanym popularyza -torem najnowszej historii policji francuskiej. Podobnie kwestie bezpieczenstwa sq traktowane w dziedzinie nauk prawnych. Z jednej strony polityka karna jest scisle zwiqzana ze stanem poczucia bezpieczenstwa obywateli i panstwa, z drugiej jednak strony poza kryminologiq i kryminalistykq zagadnienia bezpieczenstwa sq traktowane jako marginalne przez prawników. Z ko-lei w latach 70. Gary Becker zajqt siç blizej tematem ekonomiki przestçpczosci, która dziçki jego wktadowi stata siç wyodrçb-nionq dziedzinq badan. W zakresie tej tematyki jako gtówny problem Becker podjqt (na podstawie pozytywnej teorii zachowan przestçpczych) normatywnq kwestiç optymalnej polityki wobec przestçpczosci. Mysl, zgodnie z którq „przestçpstwo nie popta-ca", zostata tu rozwiniçta w teoriç ekonomicznq, która zyskata uznanie, choc wzbudzita tez i nadal wzbudza liczne kontrowersje dotyczqce zwtaszcza zasadnosci zastosowania ekonomicznego podejscia do tej problematyki [б]. Jednakze ekonomiczna teoria przestçpstw autorstwa laureata Nagrody Nobla Gary'ego Becke -ra w 19б7 roku byta dzietem, które znaczqco przyczynito siç do uwzglçdnienia elementów psychologicznych w podejmowaniu decyzji ekonomicznych. W mniejszym zakresie inne dyscypliny positkujq siç problemami bezpieczenstwa w swoich badaniach empirycznych. Przyktadowo sq prowadzone socjologiczne ba-dania ankietowe subiektywnego poczucia bezpieczenstwa oby-wateli. Z kolei pedagogika jako nauka o wychowaniu, istocie, celach, tresciach, metodach, srodkach i formach organizacji procesów wychowawczych podejmuje zagadnienia patologii i niedostosowania spotecznego wsród mtodziezy.
Przedstawione korelacje poszczególnych dyscyplin naukowych z problematykq bezpieczenstwa odnoszq siç przede wszyst-kim do obszaru bezpieczenstwa wewnçtrznego (internal security), którego zakres przedmiotowy w poszczególnych krajach jest inny. Ma on scisty zwiqzek z zagrozeniami, które realnie w tych krajach wystçpujq. W Stanach Zjednoczonych bezpieczenstwo we-wnçtrzne, okreslane jako tzw. bezpieczenstwo domowe (homeland security), obejmuje zagadnienia, takie jak: ochrona granic, terro-ryzm miçdzynarodowy, przestçpczosc zorganizowana (zwtaszcza narkotykowa), katastrofy naturalne i techniczne oraz szpiego-stwo. Natomiast w strategii Unii Europejskiej z 2010 roku jako gtówne i wspólne dla Europy zagrozenia wymieniono: terroryzm, przestçpczosc ciçzkq i zorganizowanq, cyberprzestçpczosc,
Tç problematykç podejmowat autor niniejszego artykutu, ale tez: P. Majer, A. Peptonski, J. Konieczny, A. Abramski i wielu innych.
of security has been neglected, serving to supplement in a way the basic historical investigations, as opposed to other countries, especially France, where it gained the status of an important area of research explorations. Police operations were considered particularly carefully by French historians. It can be stated that France was the country where historians were first to focus on the history of domestic police forces, but they also investigated the origins of contemporary police in Europe [5]. A particular role in this respect was performed by Professor Paolo Napoli of École des Hautes Études en Sciences Sociales (EHESS) and Professor Jean-Marc Berlière, who is a renowned promoter of contemporary history of the French police. In the field of legal sciences security issues are treated in a similar way. On the one hand, criminal policy is closely related to the sense of security of citizens and the state and, on other, except for criminology and criminalistics, security issues are treated as marginal by lawyers. In the 1970s, Gary Becker took a closer look on the subject of the economics of crime, which due to his insight became a separate field of research. The main issue considered by Becker within this subject matter (based on the positive theory of criminal behaviour) was the normative issue of an optimum policy towards crime. The concept of crime that "does not pay" was developed into a recognised economic theory, although it arose, and still arises, many con -troversies referring in particular to the plausibility of applying an economic approach to this subject [6]. However, the economic theory of crime by the Nobel Prize winner Gary Becker in 1967 significantly contributed to considering psychological elements in making economic decisions. Other disciplines rely on security issues in their empirical studies to a lesser extent. For instance, sociological questionnaire surveys on the subjective sense of security of citizens are carried out. In turn, pedagogy is a science on education, the essence, objectives, content, methods, means and forms of organising educational processes raises the issue of pathology and social maladjustment among adolescents.
The presented correlations of the respective scientific dis -ciplines with the subject of security refer primarily to internal security, whose subjective scope differs depending on the country. It is closely related to real threats occurring in these countries. In the United States internal security, referred to as homeland security, covers such issues as border protection, international terrorism, organised crime (especially related to drugs), natural and technological disasters and espionage. The strategy of the European Union of 2010 identifies the following major threats common for the whole Europe: terrorism, heavy and organised crime, cybercrime, cross-border crime, the phenomenon of violence, and natural and anthropogenic disasters. In the Polish conditions, the subjective scope of in -ternal security has been considered in very broad terms, or it should rather be said that in practice the issue is treated quite casually and randomly. This does not facilitate the development of the identity of security sciences, nor is it justified to speak of the interdisciplinary nature of this scientific discipline. It is more reasonable to treat studying various aspects of security through the perspective of multidisciplinarity, i.e.
przestçpczosc transgranicznq, zjawisko przemocy oraz klçski zywiotowe i antropogeniczne. W naszych rodzimych warunkach zakres przedmiotowy bezpieczenstwa wewnçtrznego zostat ujçty bardzo szeroko, choc moze wtasciwsze bytoby stwierdzenie, ze traktowanie tego problemu w teorii i praktyce jest dosc swobod-ne i dowolne. Nie sprzyja to ksztattowaniu siç tozsamosci nauk o bezpieczenstwie, nie do konca tez uprawnione jest mówienie o interdyscyplinarnosci tej nowej dyscypliny naukowej. Bardziej zasadne jest traktowanie badania róznych aspektów bezpieczenstwa przez pryzmat multidyscyplinarnosci, czyli udziatu elemen-tów róznych dyscyplin naukowych w procesie badawczym [7].
Z kolei w obszarze bezpieczenstwa zewnçtrznego mamy do czynienia z samodzielnymi, a przede wszystkim jednorod-nymi badaniami naukowymi w ramach tzw. nauk wojskowych oraz studiów miçdzynarodowych. W pierwszym przypadku badania skupiaty siç na zagrozeniach militarnych, które byty bardzo aktualne w okresie zimnej wojny. Skutkowaty one studiami strategicznymi, w których wzglçdy militarne dominowaty. Upa-dek muru berlinskiego, który byt emanacjq zakonczenia zimnej wojny, oraz atak terrorystyczny w Nowym Jorku z 11 wrzesnia 2001 roku stanowity zakonczenie tradycyjnego rozumienia bezpieczenstwa miçdzynarodowego. Globalizacja wspótczesnego swiata, eskalacja zagrozen majqcych charakter pozapanstwowy oraz zwiçkszenie siç roli podmiotów ponadpanstwowych spo-wodowaty jednoczesnie rozwój studiów nad bezpieczenstwem. Przetomowe znaczenie miaty ustalenia szkoty kopenhaskiej, a zwtaszcza prace Barry'ego Buzana, który stworzyt szersze ramy bezpieczenstwa oparte na piçciu sektorach: militarnym, politycznym, ekonomicznym, ekologicznym oraz spotecznym [8].
Status nauk o bezpieczenstwie w jakims stopniu przypo-mina pozycjç nauki o administracji w ramach nauk prawnych, która wedtug opinii profesora Huberta Izdebskiego przezywa „kryzys identyfikacji", czyli ma problem z wtasnq tozsamosciq. Pomimo ogromnego zainteresowania studiami administracyjny-mi w Polsce widoczna jest tendencja do koegzystencji badaw-czej i edukacyjnej nauki o administracji z prawem jako odrçb-nq dyscyplinq naukowq, z perspektywq wchtoniçcia tej nauki przez prawo. Mozna siç tu doszukiwac pewnych podobienstw z naukami o bezpieczenstwie w zakresie ogromnego popytu na ofertç edukacyjnq w tym obszarze oraz prób politologicznego oglqdu przedmiotu badan nad bezpieczenstwem. Problemem tej mtodej dyscypliny naukowej jest brak wewnçtrznej specjaliza-cji. Takq logicznq próbq jest wyróznienie dwóch podstawowych subdyscyplin: bezpieczenstwa wewnçtrznego i bezpieczenstwa zewnçtrznego (którego nie nalezy zawçzac do bezpieczenstwa militarnego). Przy braku jednorodnosci ontologicznej i metodo-logicznej grozi nam utrata wzglçdnej autonomicznosci. Nalezy siç zgodzic J. Ziarkq, ze nauki o bezpieczenstwie to budujqca siç dyscyplina naukowa, która nie ma precyzyjnie zakreslonych granic poznawczych, nie ma tez wypracowanych metod badania, w zwiqzku z czym nadal powinna poszukiwac tresci swoich dociekan oraz odpowiednich procedur badawczych [9].
Bezpieczenstwo w wymiarze zarówno krajowym, jak i miç-dzynarodowym stato siç obszarem zainteresowan instytucji panstwowych oraz organizacji i struktur miçdzynarodowych. Jest równiez przedmiotem zintensyfikowanych badan naukowych, konferencji i sympozjów. Najistotniejszym efektem tej
the involvement of elements of various scientific disciplines in the research process [7].
In the area of external security we are dealing with independent and, most importantly, homogeneous scientific research of the so-called military sciences and international studies. In the first case the research focused on military threats, which were strongly present during the Cold War. They gave rise to strategic studies with a dominating military aspect. The fall of the Berlin Wall, which was the manifestation of the end of the Cold War, and the New York terrorist attack of 11 September 2001, put an end to the traditional understanding of international security. The globalisation of the contemporary world, the escalation of non-state threats and the increasing role of supranational entities have contributed to the development of security studies. The conclusions of the Copenhagen school were a breakthrough, especially the works of Barry Buzan, who created a broader security framework based on five sectors: military, political, economic, environmental and social [8].
The status of security sciences to some extent resembles the position of administration science among legal sciences, which, according to Professor Hubert Izdebski, is undergoing an "identification crisis", having problems with its own identity. De -spite the vast interest in administrative studies in Poland, there is a tendency for the research-related and educational coexistence of administrative science and law as a separate scientific discipline, with a perspective of administrative science being absorbed by law. It is also possible to observe certain similarities with security sciences in terms of the high demand for educational services in this area and attempts to create a political science perspective on the subject of security research. The problem of this new scientific discipline is the lack of internal specialisation. It is logical to suggest a division into two basic subdisciplines: internal security and external security (which should not be limited to military security). With the lack of on-tological and methodological homogeneity, there is a threat of losing our relative autonomy. The author agrees with the opinion of J. Ziarka that security sciences are a developing scientific discipline which does not have precise cognitive boundaries or established research methods, which is why it should continue to seek for the content of its investigations and applicable research procedures [9].
Both the national and international security has become the subject of interest of state institutions and international organisations and structures. It is also the subject of increasingly numerous scientific research, conferences and symposia. The most crucial outcome of this conclusion is the progressively rich academic output presented in scientific publications. Security has become an important element of higher education. Currently around 140 higher education institutions are providing services in such majors as internal security, national security and security engineering. These institutions are creating organisational structures (faculties, departments, institutes) with security as their field of knowl -edge in institutional terms.
Attempts to limit research activities to the practical aspect - building various models of national security systems
refleksji jest coraz bogatszy dorobek myslowy prezentowany w publikacjach naukowych. Bezpieczenstwo stato siç tez istot-nq ofertq edukacyjnq na poziomie wyzszym. Aktualnie na oko-to 140 uczelniach ksztatcq siç studenci na kierunkach: bezpieczenstwo wewnçtrzne, bezpieczenstwo narodowe i inzynieria bezpieczenstwa. Na tych uczelniach powstajq struktury organi-zacyjne (wydziaty, katedry, zaktady), w których instytucjonalnie „polem wiedzy" jest problematyka bezpieczenstwa.
Próby ograniczenia aktywnosci badawczej do sfery praktycz-nej - budowania róznych modeli systemów bezpieczenstwa naro -dowego utrudnia rozwój nauk o bezpieczenstwie [10, 11]. Ta mtoda dyscyplina naukowa jak kania dzdzu potrzebuje prowadzenia badan podstawowych w celu stworzenia zr^bów teorii bezpieczenstwa. Podkresla siç, „(...) ze uwzglçdniajqc kryterium stosowalnosci wy-ników badan, naukom o bezpieczenstwie blizej jest do nauk sto-sowanych (ustugowych) niz czystych (podstawowych) (...) Uwaza siç, ze nauki o bezpieczenstwie traktowac nalezy jako empiryczne (indukcyjne) nauki realne z przewagq badan stosowanych, niemniej w znacznej czçsci badan, szczególnie tych poswiçconych identyfi -kowaniu podstaw poznawczych zjawisk bezpieczenstwa narodo-wego, prowadzone bçdq takze badania podstawowe, metodami dedukcyjnymi wtasciwymi logice i matematyce" [12]. Wszystkie argumenty uzyte w cytowanej wypowiedzi sq w petni uzasadnione. Jednak bez samodzielnej teoretycznej refleksji trudno bçdzie uza -sadnic potrzebç istnienia odrçbnej dyscypliny naukowej. W zakresie tej dyscypliny powinny pozostawac nastçpujqce obszary badawcze:
- wprowadzenie do badan nad bezpieczenstwem:
• teoria bezpieczenstwa,
• historia bezpieczenstwa,
• filozofia bezpieczenstwa,
• metodologia badan nad bezpieczenstwem,
- rodzaje bezpieczenstwa:
• bezpieczenstwo globalne,
• bezpieczenstwo narodowe,
• bezpieczenstwo publiczne,
• bezpieczenstwo spoteczne,
• bezpieczenstwo ekonomiczne,
• bezpieczenstwo wewnçtrzne panstwa,
- instytucje bezpieczenstwa:
• polityka bezpieczenstwa,
• projektowanie i ocena systemów bezpieczenstwa,
• instytucje rzqdowe na poziomie centralnym i tere-nowym,
• instytucje samorzqdu terytorialnego,
• organizacje pozarzqdowe,
• podmioty prawa prywatnego,
• instytucje Unii Europejskiej,
• organizacje miçdzynarodowe,
- obszary zagrozen:
• identyfikacja i ocena zagrozen w skali globalnej, krajowej i lokalnej,
• identyfikacja i zarzqdzanie sytuacjami kryzysowymi,
• terroryzm miçdzynarodowy,
• przestçpczosc i patologie spoteczne,
• kataklizmy naturalne i awarie techniczne.
- have been hindered by the development of security scienc -es [10, 11]. This new scientific discipline desperately needs basic research in order to create foundations for the security theory. It is emphasised that "(...) taking into consideration the criterion of the applicability of research results, security sciences are closer related to applied (utility) sciences than pure (basic) sciences (...) It is claimed that security sciences should be regarded as empirical (induction) real sciences with a domination of applied research; however, in a considerable part of the research, especially those related to the identification of the cognitive basis of national security phenomena, also basic research will be performed using de -ductive methods applied in logic and mathematics" [12]. All arguments used in the quoted statement are fully justified. However, without an independent theoretical reflection it will be difficult to justify the need for the existence of a separate scientific discipline. The discipline should cover the following research areas:
- introduction to security research:
• security theory,
• history of security,
• philosophy of security,
• methodology of security research,
- types of security:
• global security,
• national security,
• public security,
• social security,
• economic security,
• internal security of the state,
- security institutions,
• security policy,
• design and assessment of security systems,
• governmental institutions at the central and regional levels,
• local government institutions,
• non-governmental organisations,
• private law entities,
• European Union institutions,
• international organisations,
- risk areas:
• identification and assessment of threats at the glob -al, national and local scale,
• identification and management of crisis situations,
• international terrorism,
• crime and social pathologies,
• natural disasters and technical failures.
Zakres przedmiotu badan o bezpieczenstwie
The scope of scope of the subject of research for security science
Kolejnym istotnym problemem jest okreslenie zakresu przedmiotu badan nauk o bezpieczenstwie. Ma to ogromne znaczenie dla pröby zdefiniowania tozsamosci tej dyscypliny naukowej. Wielu badaczy przywiqzuje duzq uwag? do systemo-wego i organizacyjnego uj?cia bezpieczenstwa. Przyktadowo A. Glen uwaza, ze przedmiotem eksploracji badawczej powinny bye wspötczesne systemy bezpieczenstwa w wymiarze militar-nym i pozamilitarnym oraz ich funkcjonowanie na röznych po-ziomach organizacyjnych [13]. Bardziej pogt?bionq propozycj? przedktada P. Sienkiewicz, ktöry stwierdza, ze nauk? o bezpieczenstwie mozna traktowae jako teori? i inzynieri? bezpieczenstwa systemöw. Autor wyröznia dwa podstawowe nurty badan: tworzenie teoretycznych podstaw bezpieczenstwa systemöw (technicznych i spotecznych) oraz projektowanie systemöw bez -pieczenstwa, w tym systemöw zarzqdzania bezpieczenstwem oraz zarzqdzania ryzykiem (ze szczegölnym uwzgl?dnieniem sytuacji kryzysowych) [13]. Rozwini?ciem tej propozycji badawczej sq konstatacje J. Swiniarskiego i W. Chojnackiego, ktörzy rozpatrujq problematyk? bezpieczenstwa z perspektywy nauki o cywilizacji i cybernetyczno-technicznej wiedzy o bezpieczen -stwie oraz naukach wojskowych. Autorzy wiqzq bezpieczenstwo z cybernetycznym konstruowaniem takich systemöw, ktöre cha-rakteryzujq si? niezawodnosciq [14]. Poglqdy te majq duzq wartose poznawczq. Autorzy eksponujq znaczenie systemowego traktowania bezpieczenstwa z röznych punktöw widzenia.
Trzeba jednak zwröcie uwag? na zasadniczy problem, ja-kim jest funkcjonalny zwiqzek poj?e: bezpieczenstwo jako stan podmiotu i zagrozenia wobec dla tego podmiotu (jego zrödet, charakteru i rodzajöw). Nalezy rozpoczqe od poznania natury zjawiska bezpieczenstwa, wspötczesnie rozpatrywanego na trzech poziomach jako:
- bezpieczenstwo jednostki (wymiar subiektywny);
- bezpieczenstwo struktur spotecznych, w tym panstwa (teoria panstwa);
- bezpieczenstwo mi?dzynarodowe (regionalne i globalne); tak aby poddae empirycznej analizie spotecznq, cywilizacyjnq, technologicznq oraz przyrodniczq rzeczywistosc jako zrödto zagro-zen. Majq one wymiar subiektywny (przedmiot badan behawioral -nych) i obiektywnych (przedmiot badan nauk scistych). Tych dwöch zjawisk nie nalezy traktowac dychotomicznie, tylko jako catosc. Pozwoli to na badanie procesowe przedmiotu bezpieczenstwa. Upraszczajqc, mozna to przedstawic jako nast?pujqcq relacj?:
bezpieczenstwo
zagrozenia
Another important problem is to define the scope of the subject of research for security sciences. This is essential for attempts to define the identity of this scientific discipline. Many researchers pay specific attention to the systemic and organisational aspects of security. For instance, A. Glen claims that research exploration should focus on contemporary security system in the military and non-military dimension and their functioning on various organisational levels [13]. A more in-depth approach is suggested by P. Sienkiewicz, who states that security science may be treated as the theory and engineering of security systems. The author distinguishes between two basic research trends: creating the theoretical foundations for the security of (technological and social) systems and designing security systems, including security management and risk management systems (with a particular inclusion of crisis situations) [13]. An expansion of this research approach is manifested in the findings by J. Swiniarski and W. Chojnacki, who consider the subject matter of security from the perspective of civilisation science and the cybernetic and technical knowledge on security and military sciences. The authors associate security with creating reliable cybernetic systems [14]. These views have a substantial cognitive value. The authors expose the significance of a systemic approach to security from three perspectives.
However, attention should be paid to a fundamental issue, i.e. the functional connection between security as a state of an entity and threats towards the entity (their sources, nature and types). The point of departure should be recognising the phenomenon of security, contemporarily considered at three levels as:
- security of individuals (the subjective dimension);
- security of social structures, including the state (the state theory);
- international security (regional and global);
so as to carry out an empirical analysis of the social, civilisa-tional, technological and environmental aspect of reality as a source of threats. They have a subjective (the subject of behavioural studies) and an objective dimension (the subject of study for exact sciences). The two phenomena should not be regarded as dichotomous but as a whole. This will make it possible to investigate security processes. To simplify, the following relationship can be formulated:
security
threats
Autor niniejszego artykuty chciatby si? w tym miejscu odwo -tac do catkowicie innego stanowiska badawczego, prezentowane-go przez prof. Jerzego Koniecznego z Uniwersytetu Opolskiego, którego podejscie do przedstawionego problemu jest bardzo in-teresujqce. W analizie relacji mi?dzy zagrozeniem a bezpieczenstwem J. Konieczny opisuje dwie wartosci, które charakteryzujq pierwszy element wspomnianej relacji - prawdopodobienstwo wystqpienia i krytycznosc, czyli skutki wystqpienia zagrozenia.
The author of this article would like to refer here to a com -pletely different research approach presented by Professor Jerzy Konieczny of the University of Opole, who presents a very interesting view on the matter. In the analysis of the relationship between threats and security J. Konieczny describes two values characterising the first element of the mentioned relationship - probability and criticality, i.e. the effects of the threat. The analysis is supplemented with
Uzupetnieniem tej analizy jest tez charakterystyka bezpieczen-stwa (systemu) z perspektywy poziomu odpornosci. Wszystkie te parametry sq stopniowalne i pozwalajq okreslic poziom ryzy-ka akceptowalnego. Dlatego definiowanie stanu bezpieczenstwa jako stanu bez zagrozen w swiecie rzeczywistym jest nierealne. Problematyka analizy byta przedmiotem, przetomowej w socjo-logii, pracy Ulricha Becka Spoieczenstwo ryzyka [15].
Nalezy stwierdzic, ze od prawie dwoch dekad mamy do czy -nienia z fenomenem zainteresowania problematykq bezpieczenstwa na poziomie praktycznym jako efekt globalnego za-grozenia terroryzmem, boomu edukacyjnego oraz ogromnego rozwoju badan naukowych. Dlatego tez postrzeganie proble-matyki bezpieczenstwa w klasycznych kategoriach militarnych, tak charakterystyczne dla epoki zimnej wojny, staje siç powoli nieaktualne. Coraz bardziej znajduje uzasadnienie analiza sys-temow bezpieczenstwa przez pryzmat uwarunkowan politycz-nych, spotecznych, religijnych i ekonomicznych.
Przedmiotem poznania nauk o bezpieczenstwie powinna byc dziatalnosc panstwa, instytucji miçdzynarodowych oraz ogot zjawisk i stosunkow zwiqzanych zapewnieniem bezpieczenstwa w skali krajowej i globalnej. Mozna dodac, ze dyscyplina ta powin -na siç zajmowac takze analizq zjawisk i procesow spotecznych majqcych wptyw na poziom bezpieczenstwa oraz ich uwarunko-waniami i konsekwencjami. Obszar zainteresowania nauki o bezpieczenstwie jest bardzo szeroki, zroznicowany i wielowarstwowy.
a characterisation of security (as a system) from the perspective of the level of resistance. All the parameters are gradable and make it possible to define the level of acceptable risk. Therefore, defining the state of security as a state with no threats in real world is unrealistic. The analysed issue was the subject of the groundbreaking sociological study by Ulrich Beck Risk society [15].
For almost two decades it has been possible to observe a growing interest in the subject matter of security in practical terms as a result of the global threat of terrorism, the education -al boom and the immense development of scientific research. Therefore, the perception of security in traditional military categories, typical for the Cold War period, is gradually becoming dated. It is becoming more and more justified to analyse security systems through the prism of political, social, religious and economic circumstances.
The subject of cognition for security sciences should be the operation of the state and international institutions and all phenomena and relations associated with ensuring security at the national and global scale. It can be added that the discipline should also consider social phenomena and processes with an impact on the level of security and the circumstances and consequences of such processes. The area of interest of security sciences is very extensive, diversified and multifaceted.
Funkcje nauki o bezpieczenstwie
Jako ze naukç o bezpieczenstwie uwaza siç za dyscyplinç ba-dajqcq zjawiska spoteczno-polityczne ujmowane jako „kategoria zjawisk spotecznych" i majqcq cechy wtasne, jak jçzyk pojçc oraz przedmiot badan, mozna wskazac na jej nastçpujqce funkcje:
- deskryptywnq - polegajqcq na opisie i systematyza-cji (w tym przypadku poszukuje siç odpowiedzi na py-tanie: „Jaka jest rzeczywistosc pod wzglçdem bezpieczenstwa?");
- eksplanacyjnq - sprowadzajqcq siç do poszukiwania zwiqzkow przyczynowo-skutkowych miçdzy zjawiska-mi, a takze pozwalajqcq konstruowac teorie (w tym przypadku poszukuje siç odpowiedzi na pytanie: „Dlaczego dane zjawiska zaistniaty/wystçpujq lub majq stwierdzo-ne wtasciwosci/cechy wtasne)?";
- prognostycznq - polegajqcq na przewidywaniu i ksztat -towaniu przysztosci (w tym przypadku poszukuje siç odpowiedzi na pytanie: „Jaka bçdzie rzeczywistosc w przysztosci?");
- instrumentalnq - opierajqcq siç na poszukiwaniu sku-tecznych sposobow dziatania (w tym przypadku poszukuje siç odpowiedzi na pytanie: „Jakie podejmowac decyzje, aby osiqgnqc dane rezultaty lub pozqdany stan rzeczy?");
- ideologicznq - polegajqcq na poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie o cele dziatania.
Functions of the security science
Security science, defined as a discipline investigating socio-political phenomena viewed as "a category of social phenomena" with their own characteristics, such as its set of notions and the subject of study, has the following functions:
- descriptive - describing and systematising (in this case it seeks an answer to the question "What is the reality in terms of security?");
- explanatory - seeking cause-and-effect relationships between phenomena and enabling the creation of theories (in this case the question is "Why have specific phenomena occurred or why do they have specific properties)?";
- diagnostic - foreseeing and shaping the future (in this case it seeks an answer to the question "What will real -ity be like in the future?)"
- instrumental - based on seeking effective methods of operation (in the case the question is "What decisions should be made to achieve specific results and the desired state of affairs?");
- ideological - enquiring about the purposes of actions.
Podsumowanie
Summary
Reasumujqc, nalezy stwierdzic, ze róznorodnosc obszarów badawczych oraz ujçc metodologicznych nauk o bezpieczenstwie jest zagrozeniem dla tej mtodej dyscypliny, ale równiez wyzwaniem dla tworzenia siç jej tozsamosci.
It can be concluded that the diversity of research areas and methodological approaches to security sciences poses a risk to this new discipline, but at the same time constitutes a challenge for establishing its identity.
Literatura/Literature
[1] Rozporzgdzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego z dnia 8 sierpnia 2011 r. w sprawie obszaröw wiedzy, dziedzin nauki i sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych (Dz. U. Nr 179, poz. 1065).
[2] Stichweh R., The Sociology of Scientific Disciplines: On the Genesis & Selectivity of the Disciplinary Structure of Moderne Science, „Science in Context" 1992, 5(1), 1-15.
[3] Szynowski R., Nauki o bezpieczenstwie a nauki o administracji, „Stu-dia luridica Lublinensia" 2014, 21, 67.
[4] Krzyzanowski L.J., O podstawach kierowania organizacjami, Wydaw-nictwo Naukowe PWN, wyd. 2, Warszawa 1994.
[5] Napoli P., Naissance de la police moderne: pouvoir, normes, société, Paris 2003.
[6] Becker G.S., Crime and Punishment: An Economic Approach, „Journal of Political Economy" 1968, 76(2), 167-217.
[7] Zukowska I., Interdyscyplinarnosc wpolityce badawczej UniiEuropej-skiej, w: Studia europejskie. Wyzwania interdyscyplinarnosci, J. Cza-putowicz (red.), Warszawa 2016, s. 375-376.
[8] Buzan B., Wœver O., de Wilde J., Security: A New Framework for Analysis, Lynne Rienner Publishers, Londyn 1998.
[9] Ziarko J., Dylematy metodologiczne bezpieczenstwa jako nauki, w: Bezpieczenstwo. Wymiar wspolczesny iperspektywy badan, M. Kwiecinski
(red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2010, s. 59.
[10] Dawidczyk A., Gryz J., Koziej S., Strategicznezarzqdzanie bazpiaczarí-stwem. Teoria -praktyka - dydaktyka, WSHK, tódz 200б, s. 41-44.
[11] Wróblewski R., Przedmiot i metoda nauki o bezpieczenstwie narodo-wym, w: Metodologia badan bezpieczenstwa narodowego, t. I, P. Sienkiewicz, M. Marszatek, H. Swieboda (red. nauk.), AON, Warszawa 2010, s. 77-78.
[12] Glen A., Podstawy poznawcze badan bezpieczenstwa narodowego, „Zeszyty Naukowe AON" 2011, 2(83), 25.
[13] Sienkiewicz P., Swieboda H., Perspektywy badan systemowych nad bezpieczenstwem, w: Bezpieczenstwo. Wymiar wspólczesny i perspektywy badan, M. Kwiecinski (red.), Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Kraków 2010, s. 19.
[14] Swiniarski J., Chojnacki W., Bezpieczenstwo jako przedmiot badan wybranych dyscyplin naukowych, w: Wspólczesne postrzeganie bezpieczenstwa, K. Jatoszynski, B. Wisniewski, T. Wojtuszek (red. nauk.), Wyzsza Szkota Administracji w Bielsku-Biatej, Bielsko-Biata 2007, s. 2бб-271.
[15] Beck U., Spoleczenstwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesnosci, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2002.
PROF. DR HAB. ANDRZEJ MISIUK - profesor nauk humanistycznych. Jest kierownikiem Katedry Nauk o Bezpieczenstwie w Instytucie Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, cztonkiem Central-nej Komisji ds. Stopni i Tytutów. Obecnie interesuje siç zagadnieniami sprawnosci dziatania podmiotów odpowiedzialnych za bezpieczenstwo panstwa i obywateli w naszym kraju na tle innych parïstw Unii Europejskiej oraz problematykq zwiqzanq z mtodq dyscyplinq nauko-wq, jakq sq nauki o bezpieczenstwie. Byt w wqskim gronie animato-rów jej utworzenia w 2011 roku.
PROFESSOR ANDRZEJ MISIUK, PHD WITH A POST-DOCTORAL DEGREE - Professor of Humanities. Head of the Department of Security Studies at the Institute of Political Science of the University of Warsaw, member of the Central Committee for Degrees and Titles. His current interests include the efficiency of operation of bodies in charge of state security and citizens in our country in comparison with other EU Member States and the subject matter of security sciences as a new scientific discipline. He was in the select group of the discipline's initiators in 2011.
Minister stwo Nauki i Szkolnictwa Wyzszego
Stworzenie anglojçzycznych wersji oryginalnych artykutów naukowych wydawanych w kwartalniku „BITP. Bezpieczenstwo i Technika Pozarnicza" - zadanie finansowane w ramach umowy 658/P- DUN/2018 ze srodków Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego przeznaczonych na dziatalnosc upowszechniajqcq naukç.
