Научная статья на тему 'НАЗАРЕ БА ҲОЛАТИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ОИД БА МАСЪАЛАИ ТАТБИҚИ ҲУҚУҚИ ХОРИҶӢ'

НАЗАРЕ БА ҲОЛАТИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ОИД БА МАСЪАЛАИ ТАТБИҚИ ҲУҚУҚИ ХОРИҶӢ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
3
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
меъёри ҳуқуқи хориҷӣ / суд / татбиқи ҳуқуқ / ҳуқуқи хусусии байналмилалӣ / Кодекси маданӣ / арбитраж / мурофиаи иқтисодӣ / коллизия / norms of foreign law / court / enforcement of law / international private law / civil code / arbitration / economical process / collision

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Солиев Иброҳимхӯҷа Муродович

Масъалаи вазъи қонунгузории Ҷумҳурии Тоҷикистон доир ба масъалаи татбиқи ҳуқуқи хориҷӣ мавриди таҳлил қарор дода шудааст. Асосҳои татбиқ гардидани ҳуқуқи хориҷӣ дар Ҷумҳурии Тоҷикистон бо назардошти қабулгардидани кодекси мадании Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дигар санадҳои меъёрии ҳуқуқии мамлакат баррасӣ гардидааст. Таъкид шудааст, ки дар шароити навин масъалаи татбиқи ҳуқуқи хориҷӣ на танҳо аҳаммияти назариявӣ, балки аҳаммияти калони амалӣ низ дорад. Афзоиши шумораи парвандаҳои марбут ба масъалаҳои ҳуқуқи хориҷӣ, ки на танҳо аз тарафи судҳои ҳакамӣ, балки аз тарафи судҳои иқтисодӣ, судҳои салоҳияташон умумӣ низ баррасӣ мегарданд, ба баррасии маҷмуи масъалаҳои вобаста ба татбиқи ҳуқуқ дар ҳуқуқи хусусии байналмилалӣ мубрамияти махсус мебахшад. Хулоса шудааст, ки дар санадҳои мухталифи ҳуқуқии Ҷумҳурии Тоҷикистон меъёрҳо ва асосҳои гуногуни татбиқи ҳуқуқи хориҷӣ пешбинӣ гардидаанд. Ин ҳолат аз нуқтаи назари шумора ва мавҷуд будани асосҳо басанда арзёбӣ гардида метавонад, лекин аз лиҳози шаклҳои гуногуни муқаррар шудани ҳуқуқи хориҷӣ ин ҳолат таҳлилҳои илмиро тақозо менамояд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ON CONDITION OF LEGISLATION OF REPUBLIC OF TAJIKISTAN ON ISSUE OF IMPLICATION OF FOREIGN RIGHTS

The article analyzes the state of the legislation of the Republic of Tajikistan in connection with the problem of applying foreign law. Taking into account the adoption of the Civil Code of the Republic of Tajikistan and other regulatory legal acts of the Republic of Tajikistan, the principles of application of foreign law in the Republic of Tajikistan are considered. It is indicated that in the new conditions the application of foreign law is not only theoretical, but also of great practical importance. Currently, the number of cases related to problems of foreign law, considered not only by arbitration courts, but also by economic courts and courts of general jurisdiction, is increasing, which makes it relevant to consider a set of issues related to the application of foreign law in private international law. At the end of the analysis, it is stated that various legal acts of the Republic of Tajikistan provide for heterogeneous norms and bases for the implementation of foreign law, and although this is satisfactory from the point of view of the number and presence of these basis, but from the point of view of various forms of establishing foreign law, such a provision can be attributed to shortcomings.

Текст научной работы на тему «НАЗАРЕ БА ҲОЛАТИ ҚОНУНГУЗОРИИ ҶУМҲУРИИ ТОҶИКИСТОН ОИД БА МАСЪАЛАИ ТАТБИҚИ ҲУҚУҚИ ХОРИҶӢ»

УДК 341

Солиев Ибро^имхуца Муродович,

н.и.у., дотсенти кафедраи ууцуци суди ва назорати прокурории ДДХБСТ (Хуцанд, Тоцикистон)

Солиев Ибро^имхуджа Муродович,

канд.юрид. наук, доцент кафедры судебного права и прокурорского надзора ТГУПБП (Худжанд, Таджикистан)

Soliev Ibrohimkhuja Murodovich,

candidate of law, docent of juridical law and procurator's supervision department under TSULBP (Khujand, Tajikistan) e-mail: ibrokhim.soliyev. 78@inbox.ru

Масъалаи вазъи цонунгузории Цумуурии Тоцикистон доир ба масъалаи татбици ууцуци хорици мавриди тащил царор дода шудааст. Асосуои татбиц гардидани ууцуци хорици дар Цумуурии Тоцикистон бо назардошти цабулгардидани кодекси мадании Цумуурии Тоцикистон ва дигар санадуои меъёрии ууцуции мамлакат барраси гардидааст. Таъкид шудааст, ки дар шароити навин масъалаи татбици ууцуци хорици на тануо ауаммияти назарияви, балки ауаммияти калони амали низ дорад. Афзоиши шумораи парвандауои марбут ба масъалауои ууцуци хорици, ки на тануо аз тарафи судуои раками, балки аз тарафи судуои ицтисоди, судуои салоуияташон умуми низ барраси мегарданд, ба баррасии мацмуи масъалауои вобаста ба татбици ууцуц дар ууцуци хусусии байналмилали мубрамияти махсус мебахшад. Хулоса шудааст, ки дар санадуои мухталифи ууцуции Цумуурии Тоцикистон меъёруо ва асосуои гуногуни татбици ууцуци хорици пешбини гардидаанд. Ин уолат аз нуцтаи назари шумора ва мавцуд будани асосуо басанда арзёби гардида метавонад, лекин аз лщози шаклуои гуногуни муцаррар шудани ууцуци хорици ин уолат таулилуои илмиро тацозо менамояд.

Калидвожа^о: меъёри ууцуци хорици, суд, татбици ууцуц, ууцуци хусусии байналмилали,

Кодекси мадани, арбитраж, мурофиаи ицтисоди, коллизия

Анализируется состояние законодательства Республики Таджикистан в связи с проблемой применения иностранного права. С учетом принятия Гражданского кодекса Республики Таджикистан и других нормативно-правовых актов РТ рассмотрены принципы применения иностранного права в Республике Таджикистан. Указывается, что в новых условиях применение иностранного права имеет не только теоретическое, но и большое практическое значение. В настоящее время увеличивается количество дел, связанных с проблемами иностранного права, рассматриваемых не только третейскими судами, но и экономическими судами, судами общей юрисдикции, что делает актуальным рассмотрение свода вопросов, связанных с применением иностранного права в международном частном праве. В конце анализа констатируется, что в различных правовых актах Республики Таджикистан предусмотрены разнородные нормы и основы для реализации иностранного права, и, хотя это удовлетворительно с точки зрения количества и наличия указанных оснований, но с точки зрения различных форм установления иностранного права такое положение может быть отнесено к недостаткам.

DOI 10.24412/3005-8023-2024-1-23-28

НАЗАРЕ БА Х^ОЛАТИ ЦОНУНГУЗОРИИ ЦУМХУРИИ ТОЦИКИСТОН ОИДБА МАСЪАЛАИ ТАТБИЦИ ХУЦУЦИ ХОРИЦИ

О СОСТОЯНИИ ЗАКОНОДА ТЕЛЬСТВА РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ПО ВОПРОСУ ПРЕМЕНЕНИЯ ИННОСТРАННОГО ПРАВА

ON CONDITION OF LEGISLATION OF REPUBLIC OF TAJIKISTAN ON ISSUE OF IMPLICATION OF FOREIGN RIGHTS

Ключевые слова: нормы иностранного права, суд, применение права, международное частное право, Гражданский кодекс, арбитраж, экономический процесс, коллизия

The article analyzes the state of the legislation of the Republic of Tajikistan in connection with the problem of applying foreign law. Taking into account the adoption of the Civil Code of the Republic of Tajikistan and other regulatory legal acts of the Republic of Tajikistan, the principles of application of foreign law in the Republic of Tajikistan are considered. It is indicated that in the new conditions the application of foreign law is not only theoretical, but also of great practical importance. Currently, the number of cases related to problems of foreign law, considered not only by arbitration courts, but also by economic courts and courts of general jurisdiction, is increasing, which makes it relevant to consider a set of issues related to the application offoreign law in private international law. At the end of the analysis, it is stated that various legal acts of the Republic of Tajikistan provide for heterogeneous norms and bases for the implementation offoreign law, and although this is satisfactory from the point of view of the number and presence of these basis, but from the point of view of various forms of establishing foreign law, such a provision can be attributed to shortcomings.

Key words: norms offoreign law, court, enforcement of law, international private law, civil code, arbitration, economical process, collision

Барои хукуки хусусии байналмилалии классикй, ки дар сарчашмахои илмй хамчун хукуки коллизионй низ ёдрас мегардад, масъалаи асос ва тартиби татбики хукуки хоричй ахаммияти принсипиалиро доро мебошад. Дар давраи Иттиходи Шуравй робитахои Чумхурии Точикистон бо кишвархои дигар то кадре махдуд буда, муносибатхои хукукй-маданй бо унсури хоричй кам мушохида мегардид, бинобар ин тамоми масъалахои дар ин самт ба вучуд оянда аксаран хусусияти абстрактиро касб менамуд. М.М. Агарков кайд кардааст , ки судхои шуравй бо масъалаи татбики хукуки хоричй амалан шинос набуданд [1, с. 65].

Дар шароити навин масъалаи мазкур на танхо ахаммияти назариявй, балки ахаммияти калони амалй низ дорад. Афзоиши шумораи парвандахои марбут ба татбики хукуки хоричй на танхо дар судхои хакамй, балки дар судхои иктисодй, судхои салохияташон умумй ба баррасии мачмуи масъалахои вобаста ба татбики хукук дар хукуки хусусии байналмилалй мубрамияти махсус мебахшад.

Се холати принсипиалиеро фарк кардан лозим аст, ки асосхои хукукии татбики хукуки хоричиро муайян менамояд.

Якум, хукуки миллй принсипхои умумиеро муайян намудааст, ки аз руи он дар доираи хукукии хар як кишвар татбики хукуки хоричй, усули муайян намудани мундарича, тартиби татбик ва хадди татбики хукуки хоричй пешбинй гардидааст.

Дуюм, дар худуди кишвари алохида хукуки хоричй танхо дар холати мавчудияти нишондоди бевоситаи хукуки миллии ин кишвар татбик карда мешавад. Чунин мукаррарот дар меъёрхои коллизионии дутарафа пешбинй карда мешавад. Ба туфайли меъёрхои коллизионии дутарафа коллизияи хукук мумкин аст ба фоидаи хам кишвари худ ва хам хоричй хал гардад. Меъёри хукуки коллизионй дар мавриди ишорат ба хукуки хоричй, барои хамаи макомхо, шахсони мансабдори давлатй хатмй аст. Пас, бояд бо дарназардошти кувваи хатмй доштани нишондод меъёри коллизионй риоя гардад. Меъёри коллизионй асоси юридикии татбики хукуки хоричй дар каламрави кишвари алохида мебошад. Тавре ки Ф.С. Сулаймонов ишора намудааст, "хукуки коллизионй дар умум - ин купрукест ки низоми хукуки миллиро бо хукуки хоричй мепайвандад" [8, с. 144].

Сеюм, татбики хукуки хоричй инчунин дар асоси принсипхои аз чониби умум эътирофгардидаи хукуки байналмилалй ба амал меояд. Асоси назариявии татбики хукуки хоричй бо чунин принсипхои хукуки байналмилалй, ба монанди эхтироми сохибистиклолии

давлатхо, худмуайянкунии давлатхо, дахолат накардан ба корхои дохилй ва гайра муайян мешавад. Мувофики принсипхои ишорашуда давлатхо бояд хукуки кишвари дигарро эхтиром намуда, дар рохи амалй шудани он, аз чумла дар каламрави худ монеа эчод насозанд.

Татбик шудаи хукуки хоричй хукуки сохибистиклолии давлатй буда, кишвархои дигар бояд онро эътироф намоянд. Макомоти хукуктатбиккунанда бояд ба хукуки татбикшавандаи кишвари хоричй, хусусиятхои хоси ин хукук бо эхтиром рафтор карда, нишондоди меъёри конуни кишвари хоричиро ба пуррагй амалй намоянд. Эхтироми хукуки хоричй аз принсипи баробарии сохибистиклолии давлатхо бармеояд. Пас, хукуки хоричй дар асос ва чорчубаи хукуки миллй ва тибки принсипхои аз чониби умум эътирофшудаи хукуки байналмилалй татбик карда мешавад.

То мавриди амал карор гирифтани нашри нави Кодекси мадании Чумхурии Точикистон, яъне то 01 июли соли 2023, дар Чумхурии Точикистон меъёрхои танзимкунандаи татбики хукуки хоричй кисми 3 Кодекси граждании Чумхурии Точикстон аз 01 марти соли 2005 ба хисоб мерафт [5].

Моддаи 1191 Кодекси граждании ЧТ муайян мекард, ки хукуки хоричй дар асоси хамин кодекс, дигар санадхои меъёрии хукукй, санадхои хукукии байналмилалие, ки Чумхурии Точикистон эътироф намудааст ва анъанахое, ки Чумхурии Точикистон онхоро эътироф мекунад, хамчунин дар асоси созишномаи тарафхо муайян карда мешавад. Айнан чунин меъёр дар моддаи 14 Кодекси мурофиавии иктисодии ЧТ оварда шудааст, ки то хол амал менамояд [3].

Дар Кодекси граждании ЧТ инчунин меъёри муайян кардани мундаричаи хукуки хоричй пешбинй шуда буд: "Суд ё макоми дигари ваколатдор хангоми татбики хукуки хоричй мазмуни меъёрхои онро тибки тафсири расмй, тачрибаи татбик ва доктрина дар давлати хоричии дахлдор мукаррар кунад" [5, м. 1193]. Дар банди дувуми хамин модда зикр гардидааст, ки бо максади муайян намудани мундаричаи хукуки хоричй суд, суди иктисодй, судхои хакамй, макомоти нотариалй ва дигар макомоти маъмурй, метавонанд бо тартиби мукарраргардида барои хамкорй ва тафсир ба Вазорати адлияи Чумхурии Точикистон, макомоту ташкилоти дигари ваколатдори Чумхурии Точикистон, аз чумла ба хорича мурочиат намоянд ё ин ки коршиносонро (экспертхо) чалб кунанд.

Шахсоне, ки дар парванда иштирок мекунанд, хукуки пешниходи хуччатхои тасдиккунандаи мазмуни меъёрхои хукуки хоричиро доранд, ки онхо аз он ба асоснокии талабот ё эътирози худ иктибос меоранд ё ба тарзи дигар ба суд барои мукаррар намудани мазмуни ин меъёрхо мусоидат менамоянд.

Кодекси граждании Чумхурии Точикистон кувваи юридикии хешро, тавре ки ишора намудем, аз 01 июли соли 2023 гум кард.

Фасли VIII Кодекси мадании Чумхурии Точикистон [4] "Хукуки байналмилалии хусусй" бо моддаи 1306 огоз гардида, муайян менамояд ки хукуки ба муносибатхои хукукии маданй бо иштироки шахрвандони хоричй ё шахсони хукукии хоричй ё дорои унсурхои хоричии дигар татбикшаванда дар асоси хамин Кодекс, санадхои конунгузории дигар, санадхои хукукии байналмилалие, ки Точикистон эътироф намудааст ва одатхои байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф мекунад, хамчунин дар асоси созишномаи тарафхо муайян карда мешавад.

Кодекси мадании ЧТ нисбати хукуки хоричй муносибати принсипиалиро нигох дошта, татбики онро дар холатхои пешбинй намудаи шартномаи байналмилалй, конун, одатхои байналмилалие, ки Точикистон онхоро эътироф мекунад ва хамчунин созишномаи тарафхо мукаррар сохт.

Инчунин моддаи 1306 Кодекси мадании ЧТ низ созишномаи тарафхоро хамчун асоси татбики хукуки хоричй муайян намуд. Илова бар ин, конунгузории нави мадании кишвар дар моддаи 1333 "Интихоби хукук аз чониби тарафхои шартнома" мисли нашрияи пешинаи конун, принсипи мухторияти иродаи тарафхоро хамчун асос барои хукуки татбикшаванда пешбинй кардааст.

Ю.А. Тимохов доир ба намуди асоси татбици ууцуци хориции мазкур фикри худро чунин баён кардааст: "Созишномаи тарафх,ои шартнома оид ба интихоби ^уцуц, ки нисбати ^уцуц ва ухдадории онх,о истифода мешавад, на х,амчун сарчашмаи ууцуци коллизионй, балки чун ибтидои мухторияти ирода, институти махсуси аз цоидаи коллизионии lex voluntatis бароянда, баромад мекунад" [9, с.4-5].

Дар нашри нави Кодекси мадании Чумхурии Тоцикистон боз як асоси татбици ууцуци хорицй - одатх,ои байналмилалие, ки ЧТ онро эътироф намудааст, нигох, дошта шудааст. Бояд гуфт, ки дар тацрибаи ^уцуцтатбицнамоии ватанй то х,ол мисоли истифодаи ин асоси татбици ууцуци хорицй вуцуд надорад.

Тавре ки зикр гардид, дар Кодекси мурофиавии ицтисодии (КМИ) Чум^урии Тоцикистон (м.14) оид ба татбици меъёри ууцуци хорицй аз тарафи судх,ои ицтисодй сухан рафта бошад х,ам, лекин нисбат ба кодекси маданй дар он имкони татбици ууцуци хорицй дар асоси одатх,ое, ки Чум^урии Тоцикистон эътироф намудааст, пешбинй нашудааст. Ю.А. Тимохов таъкид кардааст: "Чунин номувофицй мумкин аст танх,о бо камбудии цонунгузор маънидод карда мешавад" [9, с.5].

Албатта муцаррароти моддаи 1306 Кодекси мадании ЧТ оид ба муайян намудани ууцуци татбицшаванда хусусияти умумй дошта бошад ^ам, ауаммияти он дар чунин сох,а, ба монанди баррасии парванда доир ба бах,сх,ои аз муносибатх,ои бо унсури хорицй мураккаб гардида, ахдммиятнок мебошад.

Мутобици нишондоди Кодекси мурофиавии мадании (КММ) Чум^урии Тоцикистон пешнихдци даъво ба суди Чум^урии Тоцикистон нисбат ба давлат^ои хорицй, цалби давлати хорицй цих,ати иштирок дар парванда ба сифати цавобгар ё шахси сеюм, ба х,абс гирифтани молу мулки марбут ба ин давлати хорицй, ки дар ^удуди Чум^урии Тоцикистон царор дорад ва нисбат ба ин молу мулк андешидани дигар тадбир^ои таъмини даъво, ситонидан аз ин молу мулк бо тартиби ицрои ^алнома, агар дар цонущо ё санадуои ууцуции байналмилалии эътирофнамудаи Тоцикистон тартиби дигаре пешбинй нашуда бошад, танх,о бо мувофицаи мацомоти салохдятдори давлати дахлдор ицозат дода мешавад [6, м. 390].

Маълум мешавад, ки хднгоми баррасии парванда^о дар х,ар полати мушаххас масъалаи ууцуци татбикшаванда х,ал гардида, дар сандх,ои меъёрии ^уцуцй дарц мегардад. Хднгоми танзими масъалаи татбици ууцуци хорицй, на дар КММ Чум^урии Тоцикистон, на дар КМИ ЧТ номгуи пурраи сарчашмах,о ва цобацогузории он вобаста ба цувваи юридикй, тавре ки дар Кодекси мадании Чум^урии Тоцикистон овардааст, мушох,ида намешавад.

Моддаи 13 КМИ Чум^урии Тоцикистон пешбинй мекунад, ки судх,ои ицтисодй парвандах,оро дар асоси цонунх,о, хдмчунин санадуои ууцуции байналмилалие, ки Тоцикистон онх,оро эътироф кардааст, баррасй намуда, мутобици санадуои ууцуции байналмилалие, ки Тоцикистон онх,оро эътироф кардааст, цонун ва созиши тарафх,о, ки тибци онх,о баста шудааст, меъёрх,ои ууцуци хорициро татбиц менамояд [3].

Бояд цайд намуд, ки дар радифи сарчашмах,ои татбици ууцуци хорицй шартномах,ои Чум^урии Тоцикистон баъди цонунх,о мавцеи мух,имро ишгол мекунанд ва ин х,олат чун фарцият аз нишондоди моддаи 1306 Кодекси мадании Чум^урии Тоцикистон арзёбй мешавад, зеро дар х,амон банди 4 моддаи 13 КМИ Чум^урии Тоцикистон афзалияти муцаррароти шартномах,ои байналмилалии Чум^урии Тоцикистон нисбати цонунгузории кишвар оварда шудааст.

КМИ Чумхурии Тоцикистон тартиби цобацогузории сарчашма^ои дар моддаи 1306 Кодекси мадани ЧТ пешбинй шударо риоя карда муайян намудааст, ки суди ицтисодй мутобици санадуои ууцуции байналмилалие, ки Тоцикистон он^оро эътироф кардааст, цонун ва созиши тараф^о, ки тибци он^о баста шудааст, меъёр^ои хуцуци хорициро татбиц менамояд.

Хдмин тавр, новобаста аз он ки нашри нави Кодекси мадании ЧТ, КМИ ва КММ

Чумхурии Точикистон дар матни худ тартиби гуногуни муайян намудани татбики хукуки хоричиро муайян намудааст, аз тахлили онхо бар меояд ки суд хукуки хоричиро тибки шартномахои байналмилалй ва конунхо татбик менамояд.

Тартиби нисбатан дигари хукуки татбикшаванда дар Конуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи арбитражи байналмилалии тичоратй" [7] оварда шудааст.

Бо максади муайянкардани хусусият ва фарки хукуки татбикшаванда дар судхои гуногун зарур мешуморем ба нишондоди баъзе моддахои Конуни ЧТ "Дар бораи арбитражи байналмилалии тичоратй" мурочиат намоем.

Баррасии масъала бояд аз нишондоди моддаи 43 конун огоз ёбад, ки дар он омадааст: арбитраж бахсро мувофики меъёрхое баррасй менамояд, ки тарафхо ба сифати хукуки татбикшаванда нисбат ба мохияти бахс интихоб намудаанд. Хама гуна нишондод ба хукук ё низоми хукукии ягон давлат бояд на хавола ба меъёрхои коллизионии он, балки бевосита хамчун хавола ба хукуки моддии хамон давлат маънидод карда шавад.

Тавре ки мушохида мегардад, дар раванди муайянкунии хукуки татбикшаванда арбитражи байналмилалии тичоратй дар Чумхурии Точикистон принсипи озодии интихоби хукук аз чониби тарафхоро дар мадди аввал мегузорад.

Принсипи номбурда инчунин хангоми баррасии парванда аз тарафи судхои хакамие, ки барои мукаррар намудани хукуки татбики хукуки хоричй нишондоди моддаи 1333 Кодекси мадании Чумхурии Точикистон "Интихоби хукук аз чониби тарафхои шартнома" -ро интихоб намудаанд, ахаммияти назаррас дорад. Пас, хангоми муайян кардани хукуки татбикшаванда оид ба бахсхои бо унсури хоричй мураккаб гардида, хам барои судхои хакамй ва хам арбитражи байналмилалии тичоратй асос интихоби хукуки дахлдор аз чониби тарафхо ба хайси асос баромад менамояд.

Лекин байни мукаррароти моддаи 43 Конуни ЧТ "Арбитражи байналмилалии тичоратй" ва моддаи 1333 Кодекси мадании ЧТ фарки назаррас дида мешавад. Агар дар Кодекси маданй дар бораи интихоби хукук аз чониби тарафхои шартнома сухан равад, дар Конун меъёрхое зикр гардидаанд, ки оид ба мохияти бахс татбик мешаванд.

Храмин тавр, маълум мегардад, ки нишондоди Конуни ЧТ "Дар бораи арбитражи байналмилалии тичоратй" метавонад хамчун асоси маънидодкунии васеи принсипи озодии тарафхо чихати мувофика намудани сарчашмахои танзими бахси байни ин тарафхо баромад кунад. Дар доираи нишондоди Конун "Дар бораи санадхои меъёрии хукукй" танхо меъёрхои хукуки миллии давлати мушаххас фахмида намешавад. Ба ин доира чунин меъёрхои ба кисми таркибии хукуки миллй тааллук надошта, аз чумла хукуки фаромиллй ва ё коидахои lex mercatoria дохил мешавад, зеро вактхои охир бештар нисбати карордоди байналмилалй барои муайян кардани макоми тарафхои иштирокчии карордод татбик мегардад [2, с.18-19].

Дар хотимаи баррасии масъалаи холати конунгузории вобаста ба масъалаи татбики хукуки хукуки хоричй бояд изхор дошт, ки дар санадхои мухталифи Чумхурии Точикистон мукаррарот ва асосхои гуногуни татбики хукуки хоричй пешбинй шуда, вобаста ба кувваи юридикии он, нисбати масъалаи тартиби маънидодкунй то хол бахсхои илмй хотима наёфта арзёбй мешавад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Агарков М.М. Применение советским судом иностранного закона // Проблемы социалистического права. - 1938. - №3. - С. 65- 72.

2. Бардина М.П. Особенности определения права, подлежащего применению Международным коммерческим арбитражем // Международное публичное и частное. 2003. - № 5(14). -https://wiselawyer.ru/poleznoe/9054 (давраи муроциат: 25 ноябри соли 2023).

3. Кодекси мурофиавии ицтисодии Цум^урии Точикистон // Ахбори Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон, с. 2008, № 1, ц. 1, мод. 4, мод. 5; с. 2011, № 12, мод. 840; с. 2012, № 7, мод. 719; с. 2013, № 3, мод. 180; с. 2015, № 11, мод. 954; с. 2017, № 5, ц. 1, мод. 277; с. 2018, № 1, мод.7., Цонуни ЦТ аз 26.12.2011 № 776, аз 03.07.2012 № 869, аз 19.03.2013 № 937, аз 23.11.2015 № 1233, аз 30.05.2017 № 1420, аз 2.01.2018 № 1475, аз 3.08.2018 № 1539, аз 2.01.2019 № 1560, аз 02.04.2020 № 1687.

4. Кодекси мадании Цумуурии Тоцикистон, ки аз 1 июли соли 2023 мавриди амал царор мегирад [Матн]. Садои мардум. - № 1-9 (4584-4592) аз 2 январи соли 2023.

5. Кодекси граждании Цумуурии Тоцикистон (Цисми сеюм) // Ахбори Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон с. 2005, №3, мод. 124; с. 2012, №7, мод. 690.

6. Кодекси мурофиавии мадании Цумуурии Тоцикистон // Ахбори Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон, с. 2008, №1, ц. 1, мод. 6, мод. 7; с. 2010, №1, мод. 6; с. 2012, №7, мод. 721; с. 2014, №7, ц. 1, мод. 388; №12, мод. 821; с. 2015, №11, мод. 953; с. 2016, №5, мод. 360; конуни ЦТ аз 02.01.2018 с., №1474; аз 02.01.2019 с., № 1559; аз 20.06.2019 с., №1612; аз 04.07.2020 № 1697., №2022 аз 3.01.2024.

7. Цонуни Цумуурии Тоцикистон Дар бораи арбитражи байналмилалии тицоратй // Ахбори Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон, с. 2015, №3, мод. 205.

8. Сулаймонов Ф.С. Комментарий к разделу VII Гражданского кодекса Республики Таджикистан. - Душанбе, 2010. - 170 с.

9. Тимохов Ю.А. Иностранное право в судебной практике. - Москва: Волтерс Клувер, 2004. - 174 c.

REFERENCES:

1. Agarkov М.М. Enforcement by Soviet Court of Foreign Law // Challenges of socialistl law. -1938. №3. - PP. 65- 72.

2. Bardina М.P. Peculiarities of Law Definition, Occurring to the Enforcement of International Commerce Arbitration // International public and private. 2003, № 5(14). -https://wiselawyer.ru/poleznoe/9054 (date of appeal: November 25, 2023).

3. Code of Economical Trial of Tajikistan Republic // News of Supreme Assembly of Tajikistan Republic 2008, № 1, p. 1, art. 4, art. 5; 2011, № 12, art. 840; 2012, № 7, art. 719; 2013, № 3, art. 180; 2015, № 11, art. 954; 2017, № 5, p. 1, art. 277; 2018, № 1, art. 7., Law of RT from 26.12.2011 № 776, from 03.07.2012 № 869, from 19.03.2013 № 937, from 23.11.2015 № 1233, from 30.05.2017 № 1420, from 2.01.2018 № 1475, from 3.08.2018 № 1539, from 2.01.2019 № 1560, from 02.04.2020 № 1687.

4. Cultural Code of Tajikistan Republic, which is in effect from July 1, 2023 [Text]. Sadoi mardum. - № 1-9 (4584-4592) from January 2, 2023.

5. Civil Code of Tajikistan Republic (the third part) // News of Supreme Assembly of Tajikistan Republic 2005, №3, art. 124; 2012, №7, art. 690.

6. Cultural Code of Trial of Tajikistan Republic // News of Supreme Assembly of Tajikistan Republic, 2008, №1, p. 1, art. 6, art. 7; 2010, №1, art. 6; 2012, №7, art. 721; 2014, №7, p. 1, art. 388; №12, art. 821; 2015, №11, art. 953; 2016, №5, art. 360; Law of TR from 02.01.2018, №1474; from 02.01.2019, № 1559; from 20.06.2019, №1612; from 04.07.2020 № 1697., №2022from 3.01.2024.

7. Law of Tajikistan Republic On the International Commercial Arbitration // News of Supreme Assembly of Tajikistan Republic 2015, №3, art. 205.

8. Sulaymonov F.S. Comments on Section VII Civil Code of Tajikistan Republic. - Dushanbe, 2010. - 170 pp.

9. Yimokhov U.A. Foreign Law in Jurisprudence. - М.: Walters Kluver, 2004. -174pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.