CC BY
25
УДК 347.1 ББК 67.404.53
МУАЙЯН НАМУДАНИ ЦОИ Урунова Санавбар Вахрбовна,
ИСТИЦОМАТИКУДАКМУТОБИЦИ муаллимаи калони кафедраи ууцуци
ХУЦУКЦ ОИЛАВИИ ЦУМХУРИИ граждани ва меунатии факултети
ТОЦИКИСТОНВА ИТТИ^ОДИАВРУПО ууцуцшиносии ДЩБСТ (Тоцикистон, Хуцанд)
ОПРЕДЕЛЕНИЕ МЕСТА Урунова Санавбар Вахобовна, старший
ЖИТЕЛЬСТВА РЕБЕНКА преподаватель кафедры гражданского и
СОГЛАСНО СЕМЕЙНОМУ ПРАВУ трудовового права юридического
РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН И факультета ТГУПБП
ЕВРОПЕЙСКОГО СОЮЗА (Таджикистан, Худжанд)
DETERMINA TION OF CHILD'S Urunova Sanavbar Vakhobovna, senior lecturer
PLACE OF RESIDENCE IN PURSUANCE of the department of civil and labor law under the
WITH FAMILY LAW OF TAJIKISTAN faculty of jurisprudence of TSUPBP (Tajikistan,
REPUBLIC AND EUROPEAN UNION Khujand) E-MAIL: sano. urunova@gmail. com
Калидвожа^о: суд, уалномаи суди, цои истицомат, кудак, падару модар, муоуидаи Минск, манфиати кудак, цонунгузории оилави, ууцуц ва уудадории падару модарон
Масъалаи муайян намудани цои истицомати кудак дар уолати цудо шудани волидон тибци цонунгузории Цумуурии Тоцикистон ва мамлакатуои узви Иттщоди Аврупо тащил гардидааст. Тащили адабиёти ууцуци ба муцоисаи баъзе цанбауои масъалаи мавриди барраси , муцоисаи муносибатуои тацрибаи судии Цумуурии Тоцикистон ва мамлакатуои узви Иттщоди Аврупо имконият фароуам овард. Истилоууои дар шартномауои байналмилалии Цумуурии Тоцикистон ва мамлакатуои узви Иттщоди Аврупо корбаст гардида мавриди таулил царор гирифтаанд.Дар рафти уалли судии масъалаи муайян намудани цои истицомати кудак дар уолати цудо шудани волидон ба мууиммияти ууцуцу манфиатуои кудак диццати махсус дода шудааст.
Ключевые слова: суд, судебное решение, место жительства ребенка, родители, Минская конвенция, интересы ребенка, семейное законодательство, права и обязанности родителей
Исследуется проблема определения места жительства ребенка при разводе согласно праву Республики Таджикистан и праву Европейского союза. Анализ юридической литературы дал возможность сравнить некоторые моменты в рассматриваемом вопросе, сравнить подходы судебной практики Республики Таджикистан и государств- членов Европейского союза. Сделана попытка раскрытия терминов, приведенных в международных договорах Республики Таджикистан и государств-членов Европейского союза. В ходе судебного решения проблемы определения места жительства ребенка из-за развода родителей акцентируется внимание на первостепенности прав и интересов ребенка.
Key-words: court, forensic resolution, child's place of residence, parents, Minsk Convention, child's interests, family legislation, parents' rights and obligations
The article dwells on the problem of child's place of residence after dissolution of marriage in pursuance with the law of the Republic of Tajikistan and that one of European Union. The analysis of
juridical literature enabled to compare the approaches of court practice in Tajikistan and those ones of the states-members ofEuropean Union. The author of the article makes an endeavor to disclose the terms adduced in international agreements between TR and EU countries. In the process of the court resolution elaboration when determining child's place of residence because of parents' divorce attention is paid, first andforemost, to the priority of child's rights and interests.
Бо шарофати сохибистщлолии давлатии Чумхурии Точикистон дар ^онунгузории кишвар, алалхусус ^онунгузории оилавй дигаргунихои назаррас ба миён омад, ки хусусияти ху^у^бунёдй ва демократй доштани давлати Точикистонро нишон медихад. Дигаргунихои ба миён омада натичаи ба имзо расонидани созишномахои мухталифи байналмилалй Точикиистон дар самтхои гуногуни ху^у^и инсон арзёбй карда мешавад.
Конунгузории оилаи Чумхурии Точикистон ху^у^и кудаконро ба зиндагй ва тарбия ёфтан дар оила, донистани волидайни худ ва хамзистй бо онхо муайян сохтааст [3]. Дар мавриди ба миён омадани бахсхои вобаста бо тарбияи фарзандон, масъалаи муайян кардани чои исти^омати кудакон дар сурати чудо зиндагй кардани волидайн хамчун муаммои ахамияти назариявй ва хам амалй дошта арзёбй карда мешавад. Баробари ин тачрибаи кишвархои хоричй, аз кабили кишвархои узви Иттиходи Аврупо дар масъалаи танзими ху^у^ии муайян намудани чои зисти кудак дар мавриди чудо зиндагй намудани падару модар ба назари мо басо чолиб ва ахамиятнок хисобида мешавад. Пас мувофи^и ма^сад мешуд дар доираи ма^олаи мазкур масъалаи муайян намудани чои исти^омати кудак мутоби^и ху^у^и оилавии Чумхурии Точикистон ва Иттиходи Аврупо дида баромада шавад. Чунин таносубгирй имконият медихад тачрибаи пешрафтаи судй ва ^онунгузории кишвархои хоричй омухта шуда, дар мавриди лозима пешниход барои такмили ^онунгузорй ва амалияи ма^омотхои дахдори мамлакат ба амал оварда шавад.
Дар ^онунгузории аксарияти давлатхо омадааст, ки падару модари биологй (хунй) дар тарбияи кудаки худ, нигохубин ва намояндагии манфиатхои вай ху^у^и афзалиятнок доранд. Махз падару модарон якчоя доир ба масъалахои тахсил, расондани ёрии тиббй, интихоби чои исти^омати фарзанд ^арор кабул мекунанд.
Хдм ху^у^и миллии Чумхурии Точикистон ва хам ху^у^и Аврупой падару модарро чун субъекти асосй, дорандаи ху^ук ва ухдадорй дар самти тарбия, гамхорй намудан ва ба амалбарорандаи химояи ху^у^и кудак эътироф менамоянд. Чунин ху^ук ба падару модар бинобар доштани робитаи табии хунй бо судаки худ мухайё карда мешавад. Аз тарафи дигар, кудак вобаста ба доштани синну соли хурд, надоштани тачрибаи кофй, ташаккули нокифояи чисмониву рухй, ба таври объективй наметавонад манфиатхои худро дарк намуда, ху^у^хояшро амалй намояд. Вобаста ба чойдоштани робитаи табии хунй чунин ху^ук ва инчунин ухдадорй ба падару модарон му^аррар карда шудааст. Дар мачмуъ ин ху^ук ва ухдадорй институти муносибатхои хуку^ии падару модариро ташкил медихад.
Хрло дар ^онунгузории хамаи кишвархо институти муносибатхои хуку^ии падару модарй мушохида мегардад, лекин шакли амалигардии он ба дигаргунии назаррас дучор шудааст (масалан, ма^оми падару модарй ба шахсе пешниход шудааст, ки бо кудак робитаи ичтимой дорад; нисбати чанд масъалахо махдудшудани «хокимияти волидон» мушохида мешавад ва г.). Чунин дигаргунй дар натичаи тагйир ёфтани шароити хаёти чамъиятй, пайдо шудани арзишхои нави ахло^иву маънавй ва зина ба зина унификатсия гардидани ху^у^и оилавии мамлакатхои узви ИА дар асоси талаботи санадхои байналмилалй ба миён омадааст.
Муносибатхои хуцуции падару модарй - мачмуи муносибатхои молу мулкй ва шахсии гайримолу мулкии байни падару модар ва кудакон буда аз тарафи меъёрхои цонунгузории оилавй ба танзим дароварда мешавад [5, с.176-180].
Барои кишвархои узви Иттиходи Аврупо (ИА) дар ин сатм Регламенти Шурои ИА № 2201/2003 аз 27 ноябри соли 2003 «Дар бораи эътироф ва амали намудани царорхои суд оид ба парвандахои оилавй доир ба ухдадории падару модарон», амал менамояд. Регламенти номбурда санаде дониста мешавад, ки нисбат ба цонунгузории кишвархои аъзои ИА цувваи хуцуции афзалият дорост [1, с. 99-108].
Омузиши цонунгузории кишвархои узви ИА дар сохаи муносибатхои хуцуции падару модарон ва цудакон нишон дод, ки истилохи асосии ишоракунандаи мачмуи хуцуц ва ухдадории волидон - ин истилохи «parental authority» (дар тарчима хамчун масъулияти падару модарон, ухдадории падару модарон, цобилияти сохибхуцуции волидон, фахмида мешавад) ба шумор меравад. Чун цоида истилохи ишорашуда тамоми мачмуи хуцуц, ухдадорй ва масъулияти падару модар нисбати кудакро нишон медихад. Ууцуци Аврупоии унификатсиягардида цобилияти сохибхуцуции волидонро хамчун мачмуи хуцуц ва ухдадорй бахо дода, мацсади таъмин ва химояи некуахволии кудаконро дорад.
Регламенти № 2201/2003 ИА инчунин истилохи «parental responsibility»^ муайян намудааст, ки зери он тамоми хуцуц ва ухдадорхои кудак, ки онро тибци цонун, царори суд ва ё созишнома шахси воцей ва ё хуцуцй пайдо намудаанд, дар назар дорад. Истилохи ишорашуда хуцуц ба истицомати якчоя ва тарбияи кудакон, инчунин хуцуц ба муоширатро муайян менамояд.
Дар Регламенти ИА №2201/2003 боз дигар истилоххо низ истифода шудааст: масалан, истилохи «holder parental responsibility» зери он шахсе фахмида мешавад, ки дорои хуцуци падару модарй нисбати кудак баромад менамояд. Албатта ба чунин сифат пеш аз хама волидони кудак баромад менамоянд. Онхо хуцуци афзалиятнокро дар амали намудани хуцуци падару модарро сохибанд. Истилохи «right of access» (хуцуц ба дастрасй бо кудак), яъне дар холатхои муайяншуда доштани хуцуц ба муваццатан бо кудак, доштани имконияти тагйир додани чои зисти вай, хуцуц ба муошират бо кудакро мефахмонад.
Истилохи «right of custody» (хуцуц ба парастории кудак), яъне хуцуц ва ухдадорй оид ба нигохубин ва гамхори кардан нисбати шахсияти кудак ва хусусан хуцуци муайян намудани чои истицомати кудакро мефахмонад.
Бояд ишора намуд, ки институти парастории дар хуцуци оилаи Чумхурии Точикистон муайян шуда бо истилохи «хуцуц ба парасторй»-и дар хуцуци Аврупой чой дошта мувофицат намекунад. Он барои чудо намудани хачми хуцуци падару модарй нисбати кудак дар мавриди чудошудан ва ё истицомати чудогонаи волидон истифода бурда мешавад. Дар хуцуци Аврупой парасторй ба парастории муштарак (бо доштани хуцуци баробари падару модар) ва парастории якка (дар ин маврид хачми хуцуци яке аз волидон нисбати дигар, ки бо кудак якчоя истицомат намекунад, чиддан фарц мекунад) чудо карда мешавад [1, с. 103].
Чун цоида волидон вазифадор нестанд, ки ваколатхои падару модарии худро исбот намоянд ва имконияти амалй намудани онро химоя намоянд. Лекин дар чунин холат истисно низ мушохида мешавад: маслан, чои истицомати кудак чои зисти волидони вай дониста мешавад ва дар мариди чудо шудани падару модар масъалаи муайян намудани чои зисти кудак ба вучуд меояд.
Вацте, ки падару модар чудо мешаванд, онхо метавонанд мустацилона ва ё бо ёрии
адвокат ё шахси дигар, созишнома дар бораи муайян намудани чои зисти кудакро банданд. Лекин дар мавриди натавонистани бастани чунин созиш, бахси мазкур ба баррасии мадомоти давлатй (дар аксарият давлатхои узви ИА ва ЧТ ин мадомоти судй) супорида мешавад.
Масъалаи аввале, ки дар мавриди чой доштани шахрвандии гуногун байни волидони чудошуда истода бояд халли худро ёбад, дар худуди кадом кишвар бахс оиди ба тарбияи кй кудак муайян карда мешавад, хал карда мешавад.
Дар Чумхурии Точикистон хангоми муайян намудани тартиботи худудии нисбати халли масъалаи бо кй бояд кудак истидомат кунад татбик шаванда, масъала бино ба принсипи худудй хал карда мешавад. Яъне дар чунин маврид пайвасти коллизионии «кишвари истидомати якчоя ва дар мавриди набудани чунин - кишваре, ки кудак шахрвандии онро сохиб аст» ба рохбарй гирифта мешавад.
Х^алли масъалаи коллизионй, тибди муохидаи Минск дар бораи ёрии худудй ва муносибатхои худудй нисбати парвандахои гражданй, чиноятй ва оилавй аз соли 1993 ва муохидаи Кишинев аз соли 2002 бо интихоби худуди моддй муайян карда мешавад [6, с. 104-109]. Ба сифати суди барои баррасй ва халли парвандахо оиди бахси байни волидон ва фарзандон, суди мамлакате баромад менамояд, ки нисбати хар як холати мушаххас муайян гардида аст. Ичроиши халномахои судй доир ба парвандахои бо тарбияи кудак вобаста буда, тибди тартиботи донунгузории мамлакате, ки дар худуди он кудак истидомат мекунад, муайян карда мешавад. Эътироф ва ичроиши дарори судхои кишвархои хоричии аъзои ИДМ набуда, дар худуди Чумхурии Точикистон дар асоси созишномахои ба таври дутарафа басташудаи ЧТ танзим карда мешавад.
Барои давлатхои узви ИА, тавре, ки дар боло ишора намудем Регламенти 2201/2003 ахамияти аввалиндарача дошта, хамчун воситаи назарраси хамохангсозии худуди оилавй ва алалхусус муносибатхои худудии байни падару модар ва кудаки кишвархои узви ИА дониста мешавад.
Тибди санади номбурда ваколати суд бинобар махаки (критерия) «махалли истидомати бештар муфид дошта» муайян карда мешавад. Махалли истидомати бештар муфид дошта, чое фахмида мешавад, ки дар он дарачаи аз хама баланди вобасташавии кудак бо мухити ичтимой ва оилавй бо махалли алохида мушохида мешавад. Барои ба махаки мазкур бахо додан ба чунин холатхо бояд таваччух намуд: а) давомнокии буду боши кудак дар ин махал; б) шароити буду бош ва сабабхое, ки аз руи он оила ба худуди кишвари аъзои ИА кучида омадааст; в) шахрвандии кудак; г) чой ва шароити тахсили кудак; д) донишхои забонй; е) робитаи оилавй ва ичтимоии кудак бо ин мамлакат [4, с. 121-124].
Ба андешаи мо махаки «махалли истидомати бештар мудиф барои кудак», ки дар Регламенти 2201 / 2003 дарч шудааст, ба манфиати кудак бештар мувофид ва чавобгуй буда, имконият медихад бахсхоро бо назардошти низоми донунгузории мамлакате, ки бо он кудак бештар алодаманд мебошад, хал гардад.
Дуюмин масъалае, ки бояд ба он таваччух намуд - кадом махак (критерий) бар асоси халли чунин бахсхо гузошта мешаванд. Дар чунин маврид мумкин аст оид ба ватанпарастй, надши падару модар барои кудак, дар бораи эътидоди динй ва миллат сухан ронем.
Тарчимаи матни д. 1 моддаи 3 Муохида дар бораи худуди кудак истилохи «манфиатхои бештар муфиди кудак»-ро пешбинй намудааст. Манфиатхои бештар муфиди кудак бояд дар мавриди халли масъалахо ва бахсхои дохилии худуди оилавй ба инобат гирифта шаванд. Дар бисер мавридхо манфиати бештар муфиди кудак асос барои дабули дарор аз тарафи давлат
доир ба бахсхои хуцуци оилавй баромад менамояд. Консепсияи таъмини «манфиатхои бештар муфид» - и кудак дар як цатор шартномахои байналмилалй пешбинй шудааст (мисол, Муохида дар бораи хуцуци кудак аз соли 1989, Муохида дар бораи чанбахои гражданй-хуцуции дуздии байналмилалии кудакон аз соли 1980, Муохида дар бораи химояи кудакон ва хамкорй дар сохаи фарзандхонии байналмилалй аз соли 1993 ва f.) [1, c.105-108].
Хулоса кардан мумкин аст, ки дар мархилаи муосир яке аз принсипхои хуцуци миллй ва байналмилалии танзими хуцуции химоя хуцуци кудак - таъмини манфиатхои бештар муфиди кудак дониста шуда ташаккул ёфтааст. Принсипи мазкур маънии онро дорад, ки давлат, инчунин шахсони алохида бояд амалхои воцей, хуцуциеро танхо бо назардошти манфиатхои бевоситаи кудак андешанд.
Масъалаи сеюм дар он зохир меёбад, ки принсипи таъмини манфиатхои бештар муфиди кудак дар хуцуци миллии шахрвандии падару модари кудак ба таври хархела маънидод гардиданаш мумкин аст.
Дар Чумхурии Точикистон дар мавриди ба таври чудо истицомат намудани волидон, чои истицомати кудакон дар асоси созишномаи байни параду модар, дар мавриди набудани чунин созиш, бо дастрасии ц.3 моддаи 66 КО Чумхурии Точикистон дар асоси халномаи судй муайян карда мешавад [3].
КО Чумхурии Точикистон дар мавриди муайян намудани чои истицомати кудак хангоми ба таври чудо зиндагй намудани падару модарон ба инобат гирифтани чунин холатхоро муайян менамояд: майлу раFбати бештари кудак ба падар ё модар, мавчудияти бародару хохар, синну соли кудак, хислатхои фардй, ахлоции падару модар, муносибати мавчудаи хар яке аз волидон бо кудак, имконияти фарохам овардани шароит барои тарбия ва ташаккули чисмониву рухии кудак ва Fайра.
Тачрибаи судии ташаккулёфтаи Чумхурии Точикистон ба сифати омилхои барои муайян намудани чои истицомати цудакон дар мавриди ба таври чудо зиндагй намудани падару модар таъсиррасон, инчунин ба чавобгарии маъмурй ва ё чиноятй кашида нашудани яке падар ва модар, холати дар цайди муассисаи равонпизишкй ва ё дар дармонгохи наркологй дар цайд царор нагирифтани волидон ва f. баромад менамояд [2].
Тахлили санадхои меъёрй-хукуции мамлакатхои узви ИА имконият медихад хулоса намоем, ки хангоми муайян намудани категорияи «манфиати бештар муфиди кудак» инхоро дар бар мегирад: таъмини химояи бехатарии рухй ва чисмонии кудак, талаботи кудак ба рушди устувор вобаста ба синну сол, тарбияи забонй, фархангй, динй ва маънавии кудак ва f.
Дар кишвархои узви ИА дар мавриди цабули царор доир ба тарбияи кудакон, суд инчунин холатхои зеринро ба инобат мегирад: чахонбинй ва тахаввулоти волидон дар бораи олам, чамъият ва f., цобилияти доир ба масъалаи тарбияи кудак хамкорй намудани падару модарон.
Кумитаи СММ оид ба хуцуци кудак як чанд маротиба ишора намудааст, ки хамагуна маънидод кардани истилохи «манфиатхои бештар муфиди кудакон» бояд бо нишондоди Муохидаи СММ «Дар бораи хуцуци кудакон» аз соли 1989 мувофицат намояд.
Дар мавриди муайян намудани ацидаи цудакон мацомоти маъмуриву давлатй хусусияти хар як холати алохидаро санчида, талаботи хар як кудакро бояд ба назар гирад, аз чумла:
- хамагуна таманниёти кудак, бо назардошти синну соли вай баён гардида;
- хусусияти муносибати кудакон бо хар як падару модар дар алохидагй;
- мушкилоти вокеие, ки хангоми амалишавии хуцуци кудак ба муошират сар мезанад ва f.
Конунгузории миллии мамлакатхои узви ИА муайян менамояд, ки дудакон худуд ба муносибати шахсй ва робитаи бевосита бо хар ду волидон, хатто дар мавриди дар кишвархои гуногун истидомат кардани онхоро доранд.
Дар Чумхурии Точикистон мисли тачрибаи судии кишвархои ИА мавдеи судяхо доир ба масъалаи муайян намудани чои истидомати кудакон хангоми чудо истидомат кардани падару модарон тагйир ёфта истодааст. Судяхо асосан бар мудобили нигоххои бар баробарии хендерй асос ёфта мавдеъ гирифта, таваччухи бештарро дар мадди аввал ба манфиатхои кудакон равона намуда истодаанд. Дар Чумхурии Точикистон омори расмии бо кадом аз волидон суд кудаконро нигох медорад вучуд надорад.
Гарчанде донунгузории оилавии Чумхурии Точикистон худуди афзалиятнокро барои тарбияи фарзанд ба падар ё модар муайян накардааст, лекин ба ин нигох накарда афкори чамъиятие ташаккул ёфтааст, ки танхо 5 - 6 % бахси падару модар оид ба чои истидомати фарзанд бо баровардани халнома бар фоидаи падар хотима ёфтааст. Лекин хам судяхо, хам мухаддидони соха тамоюли тагйир ёфтани афкори чамъиятй, аз байн рафтани нигохи табъизомези худуди мард дар вадти баррасии судии чунин бахсхоро ишора менамоянд. Храмин тарид, алхол дар дарори Пленуми Суди Олии Чумхурии Точикистон, №16 аз 02 октябри соли 2003 «Дар бораи тачрибаи аз чониби судхо татбид намудани донунгузорй хангоми баррасии бахсхои вобаста ба тарбияи фарзанд» омадааст, ки бахсхо вобаста ба тарбияи фарзанд масъалаи муайян кардани чои истикомати кудакон дар сурати чудо зиндагй кардани волидайнро дар бар мегирад. Инчунин гуфта мешавад, ки солхои охир тамоюли бо назардошти манфиати фарзанд муайян кардани чои истидомати онхо хангоми бекор шудани акди никохи волидайн байни судхо пазируфта шуда истодааст [2]. Чунин хулосаи Пленуми Суди Олии Чумхурии Точикистон дар асоси тахлили тачрибаи судхои зинахои поёнй ба миён омадааст.
Дар асоси тахлили маводхои илмй хулоса кардан лозим аст, ки дабули халнома нисбати падарон бинобар нишонаи чинсй хусусияти табъизомез дошта хангоми ба амалбарории худудхои падару модарй, бевосита худуд ва манфиати хам волидон ва хам кудакро халалдор мешавад. Чомеа ва хам давлат дар халли масъалаи муайян намудани чои истидомати кудак хангоми чудо шудани волидон бо назардошти пеш аз хама манфиати кудак ва умуман таддири минбаъдаи вай бояд хавасманд бошанд.
Пайнавишт:
1. Ерохина Е. В. Определение места жительства ребенка при разводе по европейскому и российскому праву //Международно-правовые аспекты семейного права и защита прав детей: проблемы межотраслевого взаимодействия семейного и иных отраслей частного и публичного права в области семейных отношений и прав детей: международные (универсальные, региональные) и национальные институты. Монография /Под.ред. к.ю.н. А.Е. Тарасовой. -М.: Инфа-М, 2018. - 371с.
2. К,арори Пленуми Суди Олии Чумхурии Тоцикистон №16 аз 02 октябри соли 2003 «Дар бораи тацрибаи аз цониби судуо татбиц намудани цонунгузорй уангоми баррасии баусуои вобаста ба тарбияи фарзанд» - Сомонаи расмии Суди Олии Цум^урии Тоцикистон. www. Sudioli.tj (давраи муроциат: 12 марти соли 2021).
3. Моддаи 55 Кодекси оилаи Чумхурии Тоцикистон // Ахбори Мацлиси Олии Чумхурии Тоцикистон, с. 1998, № 22, мод. 303; с. 2006, № 4, мод. 196; с. 2008, № 3, мод. 201; с.
2010, № 7, мод. 546; с. 2011, № 3, мод. 177, № 12, мод. 855; с. 2013, № 3, мод. 195; с. 2015, №11, мод. 960; с. 2016, №3, мод. 143, №11, мод. 881; Крнуни ЦТ аз 24.02.2017 с., №1395.
4. Скакун О.С. Актуальные вопросы реализации международных договоров Российской Федерации в сфере защиты прав ребенка: дисс... канд.юрид.наук. 12.00.10 / О.С. Скакун. - М. : 2013. - 241 с.
5. Тагаева С.Н. Проблемы коллизионного регулирования ответственности членов семьи, возникающих за нарушение обязанностей, возложенных нормами законодательства [Текст] / С.Н. Тагаева / в сборнике: Проблемы правоприменения в прошлом, настоящем и будущем цивилизации: Сборник статей Международной научно-практической конференции: в 2-х частях. - Душанбе, С.176 -180.
6. Хуцуци байналмилалии хусуси. Воситаи таълими // Муу. масъул: н.и.у. дотсент Рацабов М.Н. - Душанбе: «Эр-граф», 2018. - 346 с.
Reference Literature:
1. Erokhina Ye. V. Determination of Child's Place of Residence because of Parents' Divorce according to European and Russian Laws // International-Legal Aspects of Family Law and Children's Rights Advocacy: Problems of Interaction between Realms Including Family Realm and other Ones Referring to Private and Public Law in the Field of Family Relations and Children's Rights: International (Universal, Regional) and National Institutions. Monograph / Under the editorship of the candidate ofjuridical sciences Tarasova A.Ye. -M.: Infa-M, 2018. - 371 pp.
2. Resolution of Supreme Court Plenum of Tajikistan Republic, № 16 from October 2, 2003, "On the Experience of Using Legislation on the Part of Judges under Consideration of Arguments Related to Upbringing of Children" - Official site of Tajikistan Republic Supreme Court. www. Sudioli.tj (AccessedMarch 12, 2021).
3. Article 55 of Tajikistan Republic Family Code // Bulletin of Tajikistan Republic Majlisi Oli, 1998, No. 22, article 303; 2006, No. 4, article 196; 2008, No. 3, article 201; 2010, No. 7, article 546; 2011, No. 3, article 177, No. 12, article 855; 2013, No. 3, article 195; 2015, No. 11, article 960; 2016, No. 3, article 143, No. 11, article 881; Law of the Republic of Tajikistan dated February 24, 2017, No. 1395.
4. Skakun O.S. Actual Issues of Implementation of International Agreements of Russian Federation in the Sphere of Child's Rights Protection. Candidate dissertation in jurisprudence. 12.00.10 / O.S. Skakun. - M., 2013. - 241 pp.
5. Tagayeva S.N. The Problems of Collisional Regulation of Responsibility of Family Members Coming to Surface due to Violation of Obligations Imposed by Legislation Norms [Text] / S.N. Tagayeva / In the collection of works: The Problems of Law Enforcement in Past, Present and Future. Collection of Articles of International Scientifico-Practical Conference: in two parts. - Dushanbe, - pp. 176 - 180.
6. Private Law between Nations. Manual // Editor-in-charge: Radjabov M.N., candidate of juridical sciences, Associate Professor. - Dushanbe: Er-Graph, 2918. - 346pp.
