Научная статья на тему 'НАМАНГАН ВИЛОЯТИНИНГ ТУРИЗМ ИМКОНИЯТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

НАМАНГАН ВИЛОЯТИНИНГ ТУРИЗМ ИМКОНИЯТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
129
31
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «НАМАНГАН ВИЛОЯТИНИНГ ТУРИЗМ ИМКОНИЯТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

НАМАНГАН ВИЛОЯТИНИНГ ТУРИЗМ ИМКОНИЯТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ

Адилов Зафар Равшанович, Рахмонбердиев Сарвар, Наманган мущндислик-цурилиш институти,

Наманган, Узбекистон

E-mail: abduraxmathamraqulov@gmail.com

Бугунги кунда бутун дунёда туризм сохасини ривожлантириш юзасидан салмокли ишлар амалга ошириб келинмокда. Туризм- тараккиёт билан богликсоха булиб, доимии равишда янги туристик йуналишлар ва туризмнинг янги турлари ташкил этилмокда. Ушбу динамика туризмни ижтимоий-иктисодий тараккиётнинг устувор йуналишига айланишини таъмин этмокда.

Бирлашган миллатлар Умумжахон туризм ташкилоти (UNWTO)нинг маълумотига кура, хизматлар ва товарлар экспорти буйича туризм сохаси дунёда автомобилсозлик, кимё ва ёнилги саноатидан кейинги, яъни туртинчи уринни эгаллайди (2018) [1].

Мамлакатимизда хам ушбу сохани жадал тарзда ривожлантириш чоралари курилмокда. Бу борада Президентимизнинг 2018 йил 3 февралда ПФ-5326-сонли "Узбекистон Республикаси туризм сало^иятини ривожлантириш учун кулаи шарт-шароитлар яратиш буиича кушимча ташкилии чора-тадбирлар тугрисида"ги Фармони кабул килинди. Ушбу Фармонда мамлакатимиз туризм индустриясининг жадал ривожланиши учун киска муддатда энг кулай шарт-шароит, иктисодий, маъмурий ва хукукий мухит яратиш, жумладан, сохада хусусий секторнинг устувор иштирокини таъминлаш, унинг ракобатбардошлиги ва курсатилаётган хизматлар сифатини янада ошириш, худудларнинг иктисодий салохияти ва даромадлари базасини кенгайтириш, янги иш уринлари ташкил этиш, миллий туризм махсулотларини жахон бозорида фаол ва комплекс тарзда илгари суриш каби вазифалар белгиланган.

Х,озирда мамлакатимизда моддий маданий мерос объектлари сони 7500 га якин. Уларнинг барчаси давлат мухофазасига олинган. Республикамизнинг барча худудларида маданий мерос ёдгорликлари жуда купчиликни ташкил этади.

Наманган вилоятида хам туризм сохасини ривожлантириш борасида изчил чора-тадбирлар амалга оширилмокда. Вилоятда умумий 282 та маданий мерос объекти мавжуд булиб, шундан 103 таси архитектура ёдгорлиги, 155 таси археология ёдгорлиги, 8 таси монументал санъат асарлари, 16 таси диккатга сазовор жойлар ва зиёратгохлардир. Наманганда якин келажакда туризм сохасини такомиллаштириш борасида барча маданий мерос объектларини

ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА

руйхатдан утказиш, таъмирлаш ишларини олиб бориш билан биргаликда замонавий санитар-гигиеник шахобчалар барпо этиш, туристик объектларга олиб борувчи йул курсаткич белгиларини урнатиш, барча кулайликларга эга мехмонхоналар куриш буйича кенг камровли ишларни амалга ошириш режалаштирилган.

"Узбек халкининг маданий мероси минг йиллар давомида яратилган. Унда турли даврларда Узбекистон худудида эътикод килинган зардуштийлик, буддизм, ислом ва бошка динлар яратган маънавий-ахлокий кадриятлар мужассамлашган.Унда бутун дунёга машхур Имом Ал-Бухорий, Ат-Термизий, Фаробий, Беруний, Ибн Сино, Ахмад Яссавий, Бахоуддин Накшбандий, Ул^бек, Алишер Навоий, Машраб каби буюк мутафаккирларнинг билим ва салохияти гавдаланган. Бу меросда Амир Темур ва Бобурларнинг давлатчилик ва сиёсий курилиш тажрибалари, буюк меъморчилик ёдгорликлари, тасвирий санъат, мусика, амалий санъат асарлари, халк урф-одатлари ва анъаналари уЙFунлашган

[4].

Маданий мерос бу - утмишдан колган кадриятлар, FOялар, тажриба, билимлар, уларни узлаштириш йуллари, яъни кишиларнинг ижодий фаолият усуллари ва уни ташкил килиш хамда унинг натижаларидир. Узлаштириш ёки аникроFи, маданий мерос жараёни ута мухим булиб, маданиятнинг харакатдаги асосий конунларидан бири хисобланади. Бу жараён инсониятнинг утмиши, бугуни ва келажагини бир бутун холда бирлаштириб, одатий тарзда тайёр ютукларга айланади. Бор нарсани излаш, маълум нарсани очиш, килинган кашфиётни кашф этиш керак булмаганидек, утмиш аждодлар килган ишни такрорлаш шарт эмас. Эришилган ютуклардан келиб чикиб, жамият уз максадларини амалга оширишнинг киска йулларини танлайди. Бундан ташкари, маънавий мерос кишиларнинг савиясини оширади, улар хаётини аклий ва хиссий жихатдан бойитади, билимнинг туганмас манбаи булиб хизмат килади" [2].

ФарFOна улкасининг энг кадимги манзилгохлардан бири Ш-1У асрларга оид Ахсикент хисобланади. Буюк ипак йулининг гуллаб-яшнашида пойтахт шахарларнинг ахамияти катта булган. Бу борада кадимги ФарFOна улкасининг пойтахти Ахсикент диккатга сазовордир. Унинг харобалари ТуракУрFOн ва Жомашуй оркали утадиган Наманган-ФарFOна йулининг икки томонида, Сирдарёнинг унг сохили буйлаб чузилиб кетган баланд тепаликлар куринишида ястаниб ётибди.

Мовароуннахрнинг бошка йирик шахарлари каби Ахсикентнинг хам уз калъаси (урда), шахристони (ички шахар) ва рабоди (ташки шахар) булган. К,адимда шахарнинг туртта дарвозаси булиб, улар Мардикуш, Косон, Масжиди Жомеъ ва Регхона деб аталган. IX асрларгача шахристон мудофаа деворлари билан ураб олинган ва унинг калинлиги 5-10 метрларгача борган, баландлиги 20 метргача етган. Машхур сайёх ва олим Ёкут Х,амавий (1179-1229 й.) «Муъжам ал -булдон» номли асарида ФарFOна хакидаги ал-Истахрийнинг сузини келтириб шундай деб ёзади: "Агар сиз шахар уртасидаги катта кУрFOнга чикиб, ундан

35

ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА

ФарFOна атрофига назар солсангиз, худди коFOЗга чизилган харитага ёки рангли суратга ухшаган бир манзарага кузингиз тушади. Бу улканинг бош шахри (пойтахти) Ахсикатдир. Ахсикат ФарFOна томонда бир улуF шахар булиб, Сайхун (Сирдарё) дарёсининг ёкасидаги текис гузал водийга жойлашган. Улкан мудофаа истехкомига эга мухташам ва мустахкам шахардир" [2]. Шахарда хар бир хонадонда ювинди сув хамда озик-овкат колдиклари тукиладиган алохида-алохида ура казилган. Уларнинг диаметри 0,80-0,90 метр булиб, чукурлиги баъзида 15 метргача етган. 1Х-Х11 асрларда шахар куриш мезони, яъни конун-коидасига мувофик хар бир хонадон уз ховлисига ювинди ва чикинди учун махсус чукурлар ура казиши шарт эди. Бу жихат шахарлар тозалигининг мухим элементларидан бири эди. Ахсикент шахрининг сув таъминоти хусусида гапирадиган булсак, 14-15 километр масофадаги Косонсойдан ер ости сопол кувури оркали шахарга сув келтирилган.

Ахсикент Х-Х1 асрларда жуда катта майдонни эгаллаган гуллаб-яшнаган шахар эди. Шахарда куплаб курилишлар, жумладан, пишик Fиштдан шахарнинг барча жойига сув борадиган ер ости кувури бунёд этилган. Кувур X асрнинг охирларида узок вактлар хизмат килишга мулжаллаб курилган булиб, уз даврининг буюк мухандислик иншоотидир. Бу эса уша давр меъморларининг махоратидан далолатдир. Х,озирги кунда кадимги шахристондан 25 гектардан зиёдрок жой сакланиб колган. Унинг жанубий кисми борган сари Сирдарёнинг суви туфайли ювилиб бормокда [2].

XIII асрнинг 20-йилларида Ахсикент муFуллар томонидан бутунлай вайрон килинган эди. Орадан маълум вакт утгач, Ахсикент шахри янги ерда, Эски Ахси ёдгорлигидан 5-6 км шимоли^арбда, хозирги Яккайигит кишлоFи урнида кад кутарган. Бу шахарнинг харобалари хозир халк орасида Янги Ахси деб юритилади.

Х,озирда Вазирлар Махкамасининг карори асосида Ахсикент шахарчасини очик осмон остидаги музейга айлантириш юзасидан ишлар давом этмокда. Бу каби ишлар албатта худуднинг туризм салохиятини оширишга жуда катта ёрдам беради.

Ахсикент манзилгохи буйича Бобурномада хам кимматли маълумотлар берилган [3].

Наманган вилоятида бундай ёдгорликлар жуда купчиликни ташкил этади. Мунчоктепа, Чуст, МуFтепа, МуFкалъа, Куюктепа, КУPFOнтепа, Култепа, Буритепа, Тарикмозортепа, Гурумсаройтепа, НоFоратепа, Гуртепа, УчёFOчтепа, Куштепа, Октепа, Окгумбазтепа, бир канча Номсизтепа сингари манзилгохлар хам борки, уларда илмий тадкикот ишларини олиб бориш мухим ахамиятга эгадир. Ушбу ёдгорликларда археологик жихатдан илмий тадкикот утказиш ва урганиш бугуннинг долзарб вазифаларидан биридир [5].

36

ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА

Ахсикент шауарининг уозирги кундаги куриниши

Хулоса килиб айтганда, Узбекистонда истикболли йуналишлардан бири -туризм сохасини ривожлантиришга каратилаётган ислохотларда мукаммал сайёхлик харитасини ишлаб чикиш, транспорт, йул ва йулбуйи хизмат курсатиш объектлари инфратузилмаси, хордик чикариш муассасалари, масжид ва намозхоналар тизимини шакллантириш, курсатгичларнинг ва санитар-гигиеник шахобчаларининг мавжудлиги мухим ахамиятга эга жихатлардан хисобланади. Уларни такомиллаштириш оркали эса мамлакатимизнинг туризм салохиятини бир неча баробарга оширишимиз мумкин булади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. UNWTO Tourism Highlights, 2017, 2018 Edition, UNWTO, Madrid.

2. Рузинов Б., Ражабова С., Исмоилов Ю., Косимов А. Наманган вилояти маданий мероси. - Наманган, 2013.

3. Захириддин Мухаммад Бобур. Бобурнома. - Т., 1989.

4. Adilov Z.R. Academicia: An International Multidisciplinary Research Journal "ARCHITECTURE OF THE MULLAH KYRGYZ MADRASAH IN NAMANGAN". July 2020, Vol. 10, Issue 7.

5. Адилов З.Р. Наука и просвещение: сборник статей VI Международной научно-практической конференции «Защита культурного наследия сокровища нашего народа - основа наших национальных ценностей». - Пенза, 25 мая 2021 г.

37

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.