Научная статья на тему 'МОДДИЙ МАДАНИЙ МЕРОС ОБЪЕКТЛАРИ ОРҚАЛИ ТАЛАБАЛАРНИНГ МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАРИМИЗГА БЎЛГАН МЕҲРИНИ УЙҒОТИШ'

МОДДИЙ МАДАНИЙ МЕРОС ОБЪЕКТЛАРИ ОРҚАЛИ ТАЛАБАЛАРНИНГ МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАРИМИЗГА БЎЛГАН МЕҲРИНИ УЙҒОТИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

603
114
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Минора / мадраса / мақбара / мажмуа / гумбаз / муқарнас / гулдаста / кошин / хандаса / арк / гишт / қоришма / меъмор / Minaret / madrasa / mausoleum / complex / dome / muqarnas / bouquet / tile / ditch / arch / brick / mix / architect

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бахтиёр Асқарович Рўзинов, Бахтиёр Хусниддинович Нуриддинов, Хасанбой Қосимали Ўғли Каримбоев

Вилоятимиздаги моддий маданий мерос объектлари билан талабалардаги миллий қадриятларимизга бўлган эътиборни кучайтииш, уларнинг миллий меъморчилик намуналари билан таништириш орқали кузатиш қобилиятини ривожлантириш, объектга йўналтирилган ѐндашувни, иншоотни барпо этган меъморнинг шахсига эмоционал-психик кайфиятни, фаол, ижодий тасаввурни, фаоллаштириш, иншоотнинг умумий кўриниши орқали миллий тасаввурини намоѐн қилиш, ифодалаш, баҳолаш, ўқув жараѐнида таълимнинг назарий ва амалий машғулотларини уйғунлаштира олиш орқали замонавий инновацион технологияларидан фойдаланишни талаб этади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

AWAKENING STUDENTS 'LOVE TO OUR NATIONAL VALUES THROUGH MATERIAL CULTURAL HERITAGE OBJECTS

Strengthening students' attention to the objects of material and cultural heritage of our region, developing their observation skills by introducing them to national architectural samples, object-oriented approach, activating the emotional state of the architect, active, creative imagination, the overall appearance of the building. requires the use of modern innovative technologies through the ability to express, express, evaluate, combine theoretical and practical training in the learning process

Текст научной работы на тему «МОДДИЙ МАДАНИЙ МЕРОС ОБЪЕКТЛАРИ ОРҚАЛИ ТАЛАБАЛАРНИНГ МИЛЛИЙ ҚАДРИЯТЛАРИМИЗГА БЎЛГАН МЕҲРИНИ УЙҒОТИШ»

МОДДИЙ МАДАНИЙ МЕРОС ОБЪЕКТЛАРИ ОРКАЛИ ТАЛАБАЛАРНИНГ МИЛЛИЙ КАДРИЯТЛАРИМИЗГА булган ме^рини уйготиш

Бахтиёр Ас^арович Рузинов

Наманган давлат университети укитувчиси abruz@mail.ru

Бахтиёр Хусниддинович Нуриддинов

Наманган давлат университети укитувчиси zubayr_2011 @mail.ru

Хасанбой Косимали уFли Каримбоев

Наманган давлат университети талабаси xasanboy.karimboyev@bk.ru

АННОТАЦИЯ

Вилоятимиздаги моддий маданий мерос объектлари билан талабалардаги миллий кадриятларимизга булган эътиборни кучайтииш, уларнинг миллий меъморчилик намуналари билан таништириш оркали кузатиш кобилиятини ривожлантириш, объектга йуналтирилган ёндашувни, иншоотни барпо этган меъморнинг шахсига эмоционал-психик кайфиятни, фаол, ижодий тасаввурни, фаоллаштириш, иншоотнинг умумий куриниши оркали миллий тасаввурини намоён килиш, ифодалаш, бах,олаш, укув жараёнида таълимнинг назарий ва амалий машгулотларини уйгунлаштира олиш оркали замонавий инновацион технологияларидан фойдаланишни талаб этади.

Калит сузлар: Минора, мадраса, макбара, мажмуа, гумбаз, мукарнас, гулдаста, кошин, хандаса, арк, гишт, коришма, меъмор.

AWAKENING STUDENTS 'LOVE TO OUR NATIONAL VALUES THROUGH MATERIAL CULTURAL HERITAGE OBJECTS

Bakhtiyor Askarovich Ruzinov

Teacher of Namangan State University abruz@mail.ru

Bakhtiyor Husniddinovich Nuriddinov

Teacher of Namangan State University zubayr_2011 @mail.ru

Hasanboy Kosimali ogli Karimboev

Student of Namangan State University xasanboy.karimboyev@bk.ru

ABSTRACT

Strengthening students' attention to the objects of material and cultural heritage of our region, developing their observation skills by introducing them to national architectural samples, object-oriented approach, activating the emotional state of the architect, active, creative imagination, the overall appearance of the building. requires the use of modern innovative technologies through the ability to express, express, evaluate, combine theoretical and practical training in the learning process.

Keywords: Minaret, madrasa, mausoleum, complex, dome, muqarnas, bouquet, tile, ditch, arch, brick, mix, architect.

КИРИШ

Узининг кадимий бебахо тарихига, бекиёс тупланган тажрибага, дунёда энг катта бойлик саналган интеллектуал салохиятга чукур хурмат билан ёндашиш хар кандай давлатнинг моддий ва маънавий тараккиёти асосини ташкил этади. Айникса юртимизнинг мустакиллик йилларида миллий ва маънавий кадриятларимизни тиклаш, урганиш ва таргиб этиш, маданий ёдгорликлар, мукаддас кадамжоларни асраб-авайлаш, уларни асл киёфасига мос тарзда белгиланган меъморий талаблар асосида кайта куриш, тиклаш ва таъмирлаш буйича кенг куламли ишлар бажарилиб беминнат бардавомлиги таъминланмокда. Юртимиз, айникса хар бир маскан-худуднинг моддий маданий мерос объектларини илмий-назарий тарзда кенг куламли урганиш жараёнида талабаларнинг миллий кадриятларимизга булган дастлабки гурури, аждодларимизнинг бизга колдирган моддий ва илмий меросининг уйгунлашувини уз тафаккурлари оркали мустакил кобилиятларини ривожлантириш механизмларини юксалтириш, сохасига бевосита тааллукли булган айрим психологик-педагогик ёндошув жихатларини, тарихий-маданиятшунослик материалини интеллектуал-ижодий идрок килиш, интеллектуал-ижодий фаолияти, муаммони ечишга туртки, мотивацион ёндашув сифатида кобилиятларини оширишга хизмат килади. Юртимизга ислом дини кириб келиши билан диний таълим ва у билан боглик илмлар хам ривожлана бошлади. Миллий минталитетимиз маънавиятда хурфикрлилик, илм-фанга хурмат-эътибор ва унинг кадр-кимматини юксак бахолаш устунлик килди. Айникса, диний ва дунёвий илмлар узвий холда тараккий этди. Айнан

шу даврдан худудларда мактаблар ва мадрасалар пайдо була бошлади. Мадрасалар кадимдан Якин ва Урта Шарк мамлакатларида алохида нуфузга эга укув маскани сифатида катта обру-эътибор козонган. Мадраса - арабча «дараса» («урганмок») сузидан олинган булиб, «урганиш жойи» деган маънони англатади. Илк ислом давриданок масжидлар бунёд этила бошланди. Дастлаб илм мажлислари масжидларда олиб борилган булса, кейинчалик мадрасаларда тахсил олиш йулга куйилган

Наманган вилоятидаги хозирги кунимизгача сакданиб колган уч дона миноралар мавжуд булиб, давлат мухофазасига олинган. Ушбу миноралар миллий меъморчилигимизнинг бебахо махсулидир.

Ушбу меъморий обидалар асосан ХХ аср бошларида курилган булиб, Ирвадон кдшлогидаги Абдураззок кози масжиди ва минораси, Шайх Эшон масжиди мажмуасидаги ХХ аср бошларида курилган кошинкори минора ва Чуст шахар маданият ва истирохат богида жойлашган Мавлоно Лутфуллох мажмуидаги миноралардан иборатдир.

Ушбу меъморий иншоотлар бизга аждодларимиздан колган жонли китоб десак муболага булмайди. Чунки канча-канча миллийлигимизни йукотишга булган курашлардан омон колган моддий маданий меросдир.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Бадиий графика ва тасвирий санъат сохасидаги талабалар узларининг мустакил тарзда ижодий махсулотларини яратар экан, гузал кадимий меъморий объектнинг меъморий-тимсоли ифодасини хис этиши, асарнинг аник бир максадга каратилгани, мазмунан режалаштирилганини англаши, материални мантикий ва изчил идрок этиши, ижодий тасаввури кенг булиши, меъморий ёдгорликнинг нафакат тарихий-маданий, балки меъморий-бадиий кимматини билиши, эстетикаси, эмоционал таъсирини очиб бериши, узининг дадил мустакил мулохазаси ва фикрини билдирган холда, асосий мазмунни умумлаштира олиши, интеллектуал-ижодий махсулотга креатив ёндашиши, уз-узини намоён эта билиши, фойдаланилаётган адабиётлар руйхатини келтира олиши зарур. Бу билан эса яратаётган асарини кадимий тарихий кулёзма манбаларни синчиклаб мутоала килиши, асарда тасвирланаётган объектни куз олдига келтира билиши, унда иштирок этаётган унсурларни ранги, хажми, нисбати, хавонинг иссик-совуклигини идрок эта билиш билан бирга уша давр мухитини композицион ечимини перспектив муносабатлари оркали очиб беришга тайёрланишидан иборатдир. Таъкидлаш жоизки,

талабаларда яхлит куриш кобилиятини ривожлантириш учун юкори эмоционал-ижобий кайфият, эхтиёж булиши, бунинг учун таълим жараёнида зарур булган дидактик шарт-шароитлар билими билан куролланиши таъминланиши зарур. Тарихий-маданий материални идрок килиш жараёнида тасвирий санъат тарихидан маърузалар ва амалий машгулотлар асосида талабаларга куйидаги талаблар куйилади:

- юртимиз тарихи ва миллий маданиятининг энг буюк меъморий ёдгорликларини яратилган даври тугрисида маърузаларда иштирок этиш;

- ёдгорликнинг мазмунан ва шаклан бирлигини англаш, унинг меъморий-

бадиий компонентларини ажрата олиш;

- иншоотнинг гузаллигини хдс килиш, идрок эта билиш;

- узаро объектни куринишини уйгунлаштира билиш, тизимлаштириш усулларини эга булиш,

- умумлаштира билиш, хулоса чикариш, узининг мустакил фикрига эга булиш.

- умумий ижодий тасаввур хосил килиш максадида бинонинг мантикан махобатини англаш;

- тарихий-маданий илмий асоснинг баён килиниши жараёнида турли бахс-мунозарада иштирок килиш, мулохаза килиш, уз мустакил фикрига эга булиш;

Шунингдек талабаларга миллий меъморчилигимиздаги барча кадимий атамалар буйича хам назарий, хам амалий тарзда билимларни бериш оркали ишлайдиган асарларини мохиятини мустакил тарзда идрок этишга, унинг мохиятини батафсил очиб беришга ундайди. Шунингдек ушбу атамал-терминларнинг кандай хом-ашёлардан тайёрланганлиги, унинг тайёрланиши-яратилиши технологиялари, нима вазифа бажариши тугрисида хам батафсил маълумотларни талаба онгига етказиш оркали хам ижобий натижалар олиш мумкин.

Булгуси меъмор ва курувчилар учун меъморчилик тарихини унинг курилиш технологияси, кандай хом ашё (материаллар) лардан бунёд этилганлиги, нима сабабдан турли табиий ва суний офатларга бардошлигини талабаларга тушунтириш зарур. Чунки ота боболаримиздан колган мерос неча асрлардан бери синашта булиб келаётган, тажрибада синалган минталитетимиз, иклимимизга мослашган иморатлардир. Талабалар билан ушбу моддий маданий мерос объектларида укув амалиётларини олиб бориш максадга мувофик булиб, ёш авлодни миллий хунармандчилигимизни эъзозлашга, миллий гоя рухида,

ватанга мухаббат рухида тарбиялашга мухим восита сифатида хизмат килади. Ушбу сакланиб колган меъморий обидаларимиз узлигимизни англашга, бизнинг халкимизни юксак маънавиятини бутун дунёга таргиб килишга кодир воситадир.

XIX асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб, Россия империясининг Туркистонга боскинчилик юришлари бошланди. 1865-1917 йиллардаги ижтимоий-иктисодий ва сиёсий тарихини ёритишда ёзма манбаларнинг урни бекиёс булиб, ушбу манбаларни туркумларга ажратган холда тасниф этиш максадга мувофидир. ХХ аср 20-30-йилларида бошланган динга ва диний эътикодга карши кураш компанияси мавжуд меъморий обидалар такдирига хам салбий таъсир курсатди. Масжид, мадраса, минора, черков, ибодатхона, синагог ва боша диний иншоотлар ёпилиб, улар урнига омборхона, дукон, ётокхона, турли цехлар ва хоказолар ташкил этилганди.

НАТИЖАЛАР

Куйида талабаларнинг Узбекистон тарихий-маданий ёдгорликларини аклий урганишида зарур булган интеллектуал-ижодий кобилиятларни англаши, тарихий-меъморий обидаларимизни гузалликларини мантикан хис килиш, уларнинг максад ва вазифаларини хам амалий хам назарий тарзда урганилади.

Жумладан кадимий меъморий иншоотлармизнинг нима максадда бунёд этилганлигини мохияти буйича етарли тушунчалар олишга эришишди. Асрлар оша Ватанимиз курки ва бебахо мулки булиб келган кадимий ёдгорликлар орасида минораларнинг алохида урни борлигини мантикан хис этишди. Юртимизнинг мустакиллик йилларида тарихий обидаларини асраб-авайлаш, таъмирлаш, кадриятларимизни тиклаш, уларни келажак авлодга бус-бутун етказиш максадида кенг куламли ишлар амалга оширилаётганлигини уз кузлари билан куришлари, юртимиз киёфасини кукка буй чузиб турган бу минораларини хар бири узининг меъморий ечимига кура бетакрор ва бир-бирига ухшамаслиги билан ажралиб туришини хамда хар бир минора танланган жойига ва ёндош архетектура мажмуаларига мослаб курилганлиги сабабли алохида бир мажмуа барпо этилганлигини билишади.

Маълумки, кадимда Буюк Ипак Йулидаги сахро ва кумларнинг ичидан утадиган карвонлар учун куналга ва сув манбаалари булмиш сардобаларни белгилаш учун миноралар курилган. Шунингдек, талабаларга минора сузи араб тилидаги «манара» сузидан олинган булиб, маёк маъносини билдириши, минора ё минор лугатда нур жойи ва ёркинлик макони, истилохдаги маъноси

эса кад кутарган бинони ифода этишишлигини етказилади. Зардуштийлар томонидан курилган минораларнинг вазифаси мархумларнинг сунгги макони булиш эди. Зардуштийларда турт унсур мукаддас хисобланган - олов, ер, сув ва хаво. Жасад эса ёвузлик тимсоли булган, шунинг учун уни ерга кумиш, оловда куйдириш ва сувда чукдириш мумкин булмаган. Хдвони бадбуй хиддан куткаришнинг йулини эса шу тахлит топишган - улкан миноралар куришган ва уликни шу ерда колдиришган. Жасадни йирткич куш ва хайвонлар еб кетгандан сунг колган суяклари эса остадонга (оссуарий) ташланган. Аммо VI аср бошларида Урта Осиёга араблар келгандан сунг аста-секин минора дастлабки уз маъносини йукотади. Араблар уни кайта куришди ва душман хавфидан огохлантирувчи гулхан ёкиладиган жойга айлантиришди. Орадан яна бироз вакт утиб, IX-X асрларда минорани яна кайта куриб, кичик калъа сифатида фойдалана бошладилар. Кейинчалик миноралардан кишиларни азон айтиб намозга чорлаш учун хам фойдаланила бошланган. Шунинг учун хар бир масжид ёки мадраса ёнида албатта минора курилган. Миноралар шахарларнинг безаги ва хукмдорларнинг куч-кудратининг намойиши сифатида хам бунёд этилган.

Абдураззок кози меъморий мажмуаси - ХХ аср бошларида курилган меъморлик обидаларидан бири Наманган туманининг Ирвадон кишлогидаги Абдураззок кози масжиди ва минорасидир.

Уни 1905-1916 йилларда фаолият курсатган Абдураззок кози курдирган. Масжид биноси вассажуфт ва бир неча устунлик булиб, шифти рангдор накшлар билан безатилган. Бинонинг курилган йили, усталар ва ишлаган наккошлар номи сакланмаган. Масжид ховлисида азон айтиш учун мулжаллаб курилган, баландлиги 10,40 метрдан иборат мужазгина минора бор. Мезанали минора Наманган вилоятидаги санокли учта минорадан бири хисобланади. Ушбу минора, хумдонда махсус пиширилган аъло навли гиштдан танлаб курилган булиб, юкори кисмида махсус гишт лавхага минорани курган устанинг номи ёзиб куйилган. Лавхада «Амали уста Мухаммад Зиё Хожи, Сана 1327, Жумад уссоний», яъни бу минорани хижрий 1327 йилда Жумат уссоний ойининг 14-чисида уста Мухаммад Зиё Х,ожи барпо килди, деган сузлар битилган. Агар хижрий 1327 йилни милодийга айлантирсак, 1909 йил келиб чикади. Демак, уста Мухаммад Зиё хожи мазкур минорани 1909 йилда куриб битказган. Меъморчилик санъатининг ХХ аср бошидаги ёркин намуналаридан бири булган ушбу минора, Наманганда мохир меъморлар яшаб утганлигидан гувохлик беради.

Шайх Эшон мажмуаси - Абдулхолик Шайх угиллари, Мухаммадолим Шайх угиллари, Файзуллох Эшон угиллари, Шайх Эшон масжиди - милодий 1912 йил, хижрий 1332 йил Шайх Эшон ташаббуслари билан махаллий ахоли томонидан хашар йули билан куриб битказилган ва Шайх Эшон номлари билан аталади.

1930 йилда масжид фаолияти тухтатилган. Кейинчалик 1943 йилда масжидни кайта фаолият курсатишига рухсат берилган.

Наманган шахридаги ушбу меъморлик обидаси, уста Гофирхожи ва Мулла Абдулазиз охунднинг хаж сафарига борганда, Туркиянинг Истанбул шахридан олиб келган тархи ва режаси асосида, шайх Исхок Эшон бошчилигида курилган. Бино Намангансойнинг унг киргогида Гишткуприк якинида кад ростлаган. Курилиш ишларига уста Халилхожи бошчилик килган. Ёгоч ишларини айнан шу киши, буёк ишларини куприкбошилик уста Мансурхожи бажардилар. Курилиш ашёлари билан таъминлаш ва харажатнинг маълум кисмини халк уз зиммасига олди. Ёдгорлик биноси ички деворларида араб алифбосидаги турли шакллардаги куйидаги «Ло илоха иллаллоху Мухаммад ур-Расулуллохи», «Мо шоаллоху таъоло кона ва мо лам яшоъ ва мо лом якун», «Лиманил-мулкул-явм лиллохил вохидл-цаххор» безакли ёзувлар мавжуд.

Ёдгорлик ховлисида Наманган вилоятидаги кам учрайдиган учта миноранинг бири жойлашган. Минора пишик гиштдан курилиб, рангли сопол кошинлар билан безатилган. Минора орасига мезанага чикадиган кулай зинапоя жойлаштирилган.

Мавлоно Лутфуллох, мажмуаси - Мавлоно Лутфуллох хозирги Поп тумани Чодак кдшлогида 1487 йилда тугилган. Аввал Чодакдаги хонакохда, кейин Махдуми Аъзам Косоний билан биргаликда Бухоро ва Самарканд шахарларида тахсил олган. Сув курилиши иншоотлари буйича йирик олим булиб етишган. Бундан ташкари, тасаввуф таълимотини тула узлаштириб, бу таълимотнинг Фаргона водийсидаги ташвикотчиларидан бирига айланган. XVI асрда яшаб ижод килган Убайдулло Самаркандий узининг «Пир Мавлоно Лутфуллох Чустий» номли китобида бу инсон хакида тула маълумот берган.

Чуст шахар маданият ва истирохат богида жойлашган Мавлоно Лутфуллох мажмуи Фаргона водийсидаги Накшбандия тарикатининг йирик намояндаси, дин арбоби, халк орасида машхур мироб, табиб, ва сиёсий арбоб сифатида танилган шахс хурмати учун халк томонидан барпо этилган бетакрор ёдгорликдир.

Шайх Мавлоно Лутфуллох хар тарафлама кенг камровли билим эгаси булганлиги, адолатпарварлиги туфайли халк орасида катта хурмат-эътибор козонган эди. Бу инсон катор масжид ва мадрасалар курилишига, какраб ётган ерларга сув чикариш, ариклар казишга бош булади. Ривоятларга кура, шайх хассаси билан чизиб берган жойдан албатта сув чика бошлаган. Бог худудидаги барча булоклар шу инсон шарофати билан вужудга келган деган ривоятлар хам мавжуд. Халк сувсизликдан азоб чекканда, албатта шайхга мурожаат килишган. Бу инсон хамиша камбагал дехконлар огирини енгиллаштиришга харакат килар, одамлар орасида келиб чиккан зиддиятларни акл-идрокка таяниб бартараф этишга чорларди.

Шайх бу ердаги барча диний маросимларга бош-кош буларди ва давлат хукмдорлари хам у билан бамаслахат иш куришарди. Шайхнинг жуда куплаб шогирдлари булиб, улар шайх хомийлигида Ислом таълимотини Урта Осиёнинг турли бурчакларида, Х,исор, Бадахшон, Фаргона водийси ва Афгонистонда таргиб килади. Мавлоно Лутфуллох Чустий бир умр халк гамини еди, одамларни яхшиликка, биродарликка чакирди. У тасаввуф ва дунёвий илмларни чукур эгаллагани боис халк орасида улуг аллома сифатида элга танилди. Бу меъморий мажмуа кадимда мадраса, масжид, макбара, хонакох ва минорадан иборат булган. Хрзирги кунда сакланиб колган минорани XIX аср охирларида уста меъмор Мулла Киргиз уз шогирдлари билан таъмирлашган. Мезанали миноранинг баландлиги 17 метр, минора курилишида гишт-арзик, охак, кошин, ганч ва бошка курилиш ашёлари ишлатилган. 1971-1972 йилларда наманганлик наккош усталар томонидан масжиднинг сакланиб колган айвонидаги рангли безаклар ва накшлар кайта таъмирланди.

Мажмуа 1999-2001 йилларда кадимий масжид кисми кайта тикланди ва ободонлаштирилди.

МУХ,ОКАМА

Меъморий иншоотлар жамият маданиятининг бир булаги булиши билан бирга, у санъат асари хамдир. Шундай килиб, архитектура инсоният тараккиётининг бир тури булиб, уни оддий курилиш иши билан чегаралаб булмайди, лекин уни факат бадиий ижод тури деб хам булмайди

Умрбокий миллий тарихий-маданий мерос ва жахон бойлиги хисобланган Узбекистон кадимий меъморий ёдгорликлари тугрисидаги топшириклар, ишлар, назарий-амалий топшириклар, эгалланган билим ва

таассуротларнинг хар хил турларини аклий-интеллектуал-ижодий акс эттириш.

Мактабда Узбекистон тарихий-маданий ёдгорликларига багишланган интеллектуал-ижодий ишларни публистик чикишларнинг турли даражаларида тайёрлаш ва амалга ошириш.

Жахон халкдарини уз фалсафаси, дини, эътикоди, удум ва анъаналари, тили билан бойитиб келган Урта Осиё халкдарининг нафосат дунёси ва маънавияти хам куп кирралидир.

Таъмиршунослик институти меъмори А.Яхьяев томонидан лойиха смета хужжатлари тайёрланди ва мажмуадаги масжид биноси, рамзий макбара кайтадан курилди, хамда атрофида ободонлаштириш ишлари бажарилди. Таъмир ишларида наманганлик усталар билан бир каторда Шахрисабз, Самарканд ва Кукон устазодалари уз махоратларини курсатдилар ва мажмуага кайтадан хаёт бахш этилди.

Чустда халк амалий санъати билан бир каторда меъморчилик хам ривожланган булиб, ХХ аср бошларида курилган бу мажмуа шундан далолат беради. Мажмуанинг олд тарафи, яъни айвонининг узунлиги 28 метр эни 7,2 метрни ташкил килиб, устунлари, тусинлари, вассажуфтлари халк амалий санъатининг ажойиб намуналари билан безатилган. Киррали ёгоч устунлар шакллари соддалаштирилгани холда ёгоч шифтларга урнатилган. Шифт жуда бежирим ва хилма-хил зангори, мовий рангли геометрик ва ислимий накшлар билан зийнатланган. Бу ерда халкимизнинг биринчи халк шоири Мухаммад Шариф Суфизода ва шоир Набихон Хужаев Чустийларнинг бюстлари хам куйилган. Бу бюстлар Узбекистон халк рассоми шу ердан етишиб чиккан хайкалтарош Илхом Жабборов томонидан яратилган.

ХУЛОСА

Фан талабаларни назарий билимлар, амалий куникмалар, архитектура жараёнларига услубий ёндашув хамда илмий дунёкарашини шакллантириш вазифаларини таълим олаётган бакалавр ва магистрларга етказишдан иборат. Хуллас, шуни таъкидлаш зарурки, урта асрдаги Урта Осиё меъморчилиги ва бизгача сакланиб колган тарихий ёдгорликларнинг курилиши узининг чукур назарий асосларига эга булган ва бу назарий билим-манбаалар урта аср аллома-муаллимлари томонидан ёзиб колдирилган асарларда бизгача етиб келган. Бу асарларни урганишда замондош санъатшунос-меъмор олимларимиз М.С.Булатов, П.Ш.Зохидов, И.Азимов, М.К.Ахмедов, А.С.Ураловларнинг хизматлари

каттадир. Шундай экан бу улкан бебахо миллий маданий меросдан замонавий мухандис-меъморларимиз хам ушбу таълим тизимидан унумли фойдаланишимизнинг булгуси меъморларни касбга ургатишимизда бундай назариядан уларни хам хабардор килишимиз фойдадан холи иш эмасдир. Минораларимизнинг мустахкамлиги, баландлиги, узига хослиги, гузаллиги билан сайёхлар дилида хайрат уйготиб колади. Улар утмишнинг куплаб вокеаларига гувох булиб, вакт синовларидан омон утиб, ота боболаримизнинг меъморчилик бобидаги буюк салохиятидан, акл-идрокидан гувохлик бериб туришибди. Ушбу осмонупар миноралар келажакда хам узок йиллар авлодларимизга утмишдан хикоялар сузлаб, уларнинг кузини кувонтираверади. Хулоса килиб айтсак нафакат аждодлармизнинг колдирган моддий маданий мерос объектларини тарихини, ёшларнинг маънавиятини, ватанга мухаббатини, илмий-амалий ахамиятини чукур урганиш балки ушбу объектлар оркали туризм инфратузилмасини ривожлантиришга хам узининг сезиларли хиссасини кушади.

REFERENCES

1. Ш.М.Мирзиёев., Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан бирга курамиз.-Тошкент: Узбекистон, 2017.

2. Мухаммад муфтий Охангароний. Мавлоно Лутфуллох манокиби. -Тошкент: Имом ал-Бухорий жамгармаси, 2002.

3. О.Кориев. Фаргона фикх мактаби ва Бурхонуддин ал-Маргиноний.-Тошкент: Фан, 2009.

4. Т.^озоков, Б.Рузинов, А.Вохидов., Буюкларга бешик булган Ахсикент ёхуд фаргона алломалари. "Навруз" нашриёти, Тошкент 2020 йил

5. Б.А.Рузинов ва бошкалар.., Наманган вилояти маданий мероси. "Наманган" нашриёти, 2013йил.

6. Зохидов П.Ш. Меъмор олами -Тошкент: Комуслар бош тахририяти,1996.

7. С.С.Булатов Узбек халк амалий безак санъати.- Тошкент:Мехнат, 1991.

8. Засыпкин Б.Н.Архитектурние памятники Ферганы. Москва: Искусство Востока,1930

9. Бутенко В.Г.Школьникам о художественных ценностях памятников истории и культуры.- М., 1999.-113

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.