Научная статья на тему 'НАҚШИ ИНФРАСОХТОРИ НАҚЛИЁТ ДАР ИНТЕГРАТСИЯИ ФАЗОЇ ИҚТИСОДИЁТИ МИНТАҚАВЇ'

НАҚШИ ИНФРАСОХТОРИ НАҚЛИЁТ ДАР ИНТЕГРАТСИЯИ ФАЗОЇ ИҚТИСОДИЁТИ МИНТАҚАВЇ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
инфрасохтори нақлиётӣ / фарқияти байниминтақавӣ / ҳамгироии фазоии минтақаҳо / навовариҳои байниминтақавӣ / сиёсати минтақавӣ / рушди иқтисодӣ / сохторҳои тиҷоратӣ / сиёсати кластер

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Шарипова Муњайё Мирзоќобиловна

Дар ин мақола хусусиятҳо ва нақши инфрасохтори нақлиётӣ дар ҳамгироии фазоии иқтисоди минтақа баррасӣ мешавад. Вазифаи аз њама мухим ташаккули фазои ягонаи иқтисодӣ дар Љумњурии Тољикистон бартараф кардани муносибатҳои устувори тафриқаи байниминтақавӣ, ҳамгироии фазоии минтақаҳо мебошад, ки бидуни он имконнопазир аст. Принсипҳои консептуалии рушди қутби минтақавӣ тавассути ташаккули “Қутбҳои афзоиш” муайян карда шудаанд. Дар мақола таърифи муаллиф ба ҳамгироии фазоии иқтисодии минтақаҳо дода шудааст. Омилҳои асосие муайян карда шуданд, ки ба истифодаи каналҳои алоқа ва аз ин рӯ, ба ҳамгироии фазоии минтақаҳо таъсири калон мерасонанд

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «НАҚШИ ИНФРАСОХТОРИ НАҚЛИЁТ ДАР ИНТЕГРАТСИЯИ ФАЗОЇ ИҚТИСОДИЁТИ МИНТАҚАВЇ»

ТДУ 332.142.2

НАЦШИ ИНФРАСОХТОРИ НАЦЛИЁТ ДАР ИНТЕГРАТСИЯИ ФАЗО1 ЩТИСОДИЁТИ МИНТАЦАВ1

ШАРИПОВА МУ&АЙЁ МИРЗОКОБИЛОВНА

муаллими калони кафедраи аудит ва ревизияии Донишгоаи Давлатии аукук, бизнес ва сиёсати Толикистон, Хуланд, Толикистон

Аннотатсия. Дар ин мацола хусусият%о ва нацши инфрасохтори нацлиётй дар %амгироии фазоии ицтисоди минтаца барраси мешавад. Вазифаи аз пама мухим ташаккули фазои ягонаи ицтисоди дар Шумтурии Толикистон бартараф кардани муносибат%ои устувори тафрицаи байниминтацави, %амгироии фазоии минтаца%о мебошад, ки бидуни он имконнопазир аст.

Принсищои консептуалии рушди цутби минтацави тавассути ташаккули "Кутб%ои афзоиш " муайян карда шудаанд.

Дар мацола таърифи муаллиф ба %амгироии фазоии ицтисодии минтаца%о дода шудааст. Омил%ои асосие муайян карда шуданд, ки ба истифодаи канал%ои алоца ва аз ин ру, ба %амгироии фазоии минтаца%о таъсири калон мерасонанд.

Калидвожахр: инфрасохтори нацлиётй, фарцияти байниминтацави, %амгироии фазоии минтаца%о, навоварщои байниминтацави, сиёсати минтацави, рушди ицтисоди, сохтор%ои тицорати, сиёсати кластер.

Фазои ицтисодии Лумаурии Толикистон бо сатх,и баланди дифференсиатсияи тараккиёти сотсиалию иктисодии минтакав!, ки дар суръати афзоиши иктисодиёт ва сифати зиндагонии ааол! тафовут зоаир мегардад. Сабаби тафовут ин объективии нобаробарй (чойгиршавии чугрофй, захирах,о потенсиал ва гайра) ва субъективй (самаранокии истифодаи захирах,о, самаранокии идоракунии минтакавй), бо назарраси минтакавй тафовут ба ноил шудан ба суръати баланди тараккиёти холагии халк халал мерасонад.

Ба ин муносибат муаимтарин вазифаи ташаккули ягонаи иктисод! дар Лумаурии Толикистон барои бартараф кардани фаркияти байниминтакавй, хдмгироии фазоии минтаках,о, ки бе байниминтакавии устувор гайриимкон аст. Муаммоаои интегратсияи фазой дар он боз х,ам мух,имтар мегардад. Дар асоси консепсияи «минтака-локомотиваои тараккиёт». Минтака метавонад хдмин тавр амал намояд.

Дар тадкикот доираи интегратсияи фазоии иктисодии минтаках,о раванди ба х,ам овардани иктидори истех,солии якчанд минтаках,оро мефах,мад, ки дар асоси интенсификацияи мубодилаи мол, захира ва иттилоот ба амал меоянд, тавассути инфрасохтори мувофик миёнаравй карда мешавад.

Таъсири минтаках,о - мух,аррикх,ои рушд ба минтаках,ои хдмсояи сусттараккикарда аз х,исоби васеъшавии бозорх,ои фуруш, имкониятх,ои истифодаи неруи мех,натй ва таъмини захирах,о, ки хдмгироии фазоии иктисодиёти минтаках,оро таъмин менамояд пах,н мешавад.

Як цатор со%а%ои интегратсияи фазоиро цайд мекунем:

• ташкили фуруши махсулоти них,оии саноат, комплексх,ои минтакааои аамсоя бо назардошти хусусиятх,ои онхо, фазои сох,ибкорй;

• ташкили самараноки каналаои таъмини иктисодиёти минтака бо захирааои берун аз минтака лойгиршуда;

• истифодабарии системаи тайёр кардани кадрх,ои минтакааои хдмсоя (консентратсияи муассисах,ои таълимии минтакаао аксар вакт ба консентратсия мувофик нестанд);

• мукаррар намудани алокааои байни корхонааои саноат! аз аисоби;

• бо истифода аз маасулоти нимтайёре, ки дар як минтака истехсол карда мешавад ба минтакаи дигар фиристода мешавад.

Ин самтх,оро танх,о дар асоси мувофик дастгирии инфраструктураи мубодилаи байниминтакавй амалй кардан мумкин аст. [3]

Интегратсияи фазоии минтаках,о хдмкории пуршиддати субъектх,ои хочагидории ду ё зиёда минтаках,оро тавассути тамоми каналх,ои имконпазири алока дарбар мегирад. Каналх,ои алока гардиши байниминтакавии иттилоот, дороих,ои молиявй ва инвентаризатсия ба усулх,ои асосии таксимот ишора мекунанд.

Омилх,ои асосй, ки ба истифода таъсири назаррас доранд ин алокаи коммуникатсионй ва аз ин ру хдмгироии фазой дар ладвали 1, оварда шудааст.

Давали 1.

Омилхои интеграцияи фазоии иктисодии минтакахо

Омилко Самти Алокакои Шароити

таъсир вобасташуда минтакави фазой интегратсия

Таъмини 1) 1)воситах,ои 1) дастрасй ва

иттилоот'1 барномах,ои ахбори омма объективии иттилоот

рушди давлатии маълумот; 2) ташаккул

саноат ва 2) мукотибаи ёддошти ичозат барои

истех,солоти корй байни ширкат; дастрасй маълумот;

мушаххас; 3) дипломатй 3) ташкилот

2) почта (давлат! бефосила паёмх,ои почта

ташаккулёбии байниминтакавй алока;

маблаггузории паёмх,ои почта); 4) сари вакт таъмин

венчур! барои 4)алокаи намудани таъмир

амалй телефон' ва муошират

гардондани телевизионй конуншиканих,о оид ба

лоих,ах,о рохх,ои алока байни

3) татбики минтакаао

сох,ибкорй

инноватсион' , ки

дар минтаках,ои

дигар муваффак

шудаанд.

Сарчашма 1) саноатй 1) логистика 1) инкишофи

амният истехсолот дар воситах,о ва барномах,ои рушди

минтаках,о системах,о; байниминтакавй

2) 2) шабакаи рох,; холап;

каноатмандй 3) хдракати 2) муттах,идшавй

талаботи захирааои техникй

шахрвандон; меанат! мукаррарот;

3) рушди 3) субсидияхо

хизматрасонй ва сохтмони пулак! рохдои

кафолат тичоратй истифода

дастгирии бурдан;

фуруш. 4) барномах,о тайёрй такмили ихтисос

Таъминоти 1) 1) хдмлу накли 1) зиёд кардани

наклиёт'1 шиддатнокии бор мол ва захирах,о; талаботи сифати

муносибатаои 2) Наклиёти мусофиркашон! воситах,ои наклиёт;

корхонааои 2) зиёд кардани

истехсолй; масъулияти

2) хачми интиколдиханда барои

воридот ва сифати хидмате, ки дода

содирот мешавад.

минтакавй

махсулот;

3)

мавчудият аз нав

тачхизонидани

техник!

4) харакати

захирахои

мехнатй

Таъминоти 1)тадкикот 1) хамлу накли 1) такмилдиаии

технологй кор; бор талаизот ва танзими аукукии сармоя

2) лузъхо; 2) муносибатхои

муносибати 2) мубодилаи танзимшавандаи

патент! хуччатноккунии шартномав! дар бораи

3) тадбик техникй барои аамкор!

намудани роххои стратегияи

инноватсион! аамкор! ва

мукаррароти

ташаккули ягона

Муайян кардани омилх,ои асосии интегратсияи фазой ба мо имкон медихад, ки хулоса намоем, ки дар бораи ааамияти баланди инфрасохтори наклиёт барои илрои бисёр алокахо дар равандхои хамгирой, ки устувории молиро муайян менамояд.

Х,олати замонавии инфрасохтори наклиётй дар аксари минтакахо имкон намедихад, ки харочоти мушаххаси транзаксионй ва наклиётии сохторхои сохибкорй кам карда, кластеризатсияи иктисоди минтакавй пурзур карда шавад. Аз ин ру, дарьёфт кардани механизмаои инфрасохтори наклиёт вазифаи таъхирнопазир аст.

Системаи минтакавии наклиёт - мачмуи субъектхои бозори хизматрасонии наклиётй мебошад, ки дар занчирхо ва алокаао дар як раванди ягонаи идоракунии моддй, иттилоотй, молиявй, хизматй ва дигар чараёнхои дар минтака эчодшуда ё интиколшаванда бо максади оптималй ва окилона алокаманданд муттахид гардида, ташкили ааракати онаоро дар комплекси наклиёт! бо харолоти кам ва самараи максималии фоиданок барои аамаи иштирокчиёни система ва соаибони лараёни моддй бо нигоа доштани даралаи зарурии хизматрасонй хизмат мекунад.

Ташаккули мухити мусоид - раванди дарозмуддатест, ки бо эчоди инфрасохтори мувофик хамрох мешавад. Инфрасохтор хамчун мачмуи сохторхои (кисмхои) ба хам алокаманди хидматрасонй фахмида мешавад, ки барои халли мушкилоти рушди сохторхои иктисодй замина фарохам меорад.

Инфрасохтор дар худ системаи муассисахои махсусгардонидашуда, барои коркард ва тадбики сиёсати давлат! дар соааи соаибкор!, ки бо иштироки давлат ё бо ташаббуси худи доирахои сохибкорй таъсис ва фаъолият мекунад. Ин муассисахо барои сохибкорй хидматхои зарурй ва дастрас пешкаш мекунанд, ки унсурхои асосиро ташкил медиханд.

Инфрасохтори нацлиётй - кисми инфрасохтори мухандисй аз чумла мачмуи коммуникатсияхои наклиётй ва дастгоххое мебошад, ки хамлу накли бор ва мусофиронро дар худуди системахои ахолинишин таъмин мекунанд. [5, с. 15]

Инфрасохтори наклиётии минтакавй унсури инфрасохтори бозор буда, сохахои истехсолот, азнавтаксимкунй ва истеъмоли нихоиро дар як занчир (шабака) муттахид намуда, гардиши босуръати чараёнхои гуногунро дар минтака ва берун аз минтака таъмин менамояд.

Дар адабиёти илмии муосир инфрасохтори наклиёт кабул карда шудааст, шамчун объектшои мураккаби инфрасохтор ва иншоотшои мухандисй шашр!, ки доираи васеи объектхои таркибй (коммуникатсия, тачхизот ва иншооти системахои навигатсионй, хадамоти фавкулодда ва гайра)-ро дар бар мегиранд, баррасй карда мешаванд.

Инфрасохтори наклиётии ин ё он минтака бояд шароити кофии фаъолиятро фарохам оварад ва эътимоднокии шароити рушди сохахои асосиро кафолат дихад ва истифодаи самараноки коммуникатсияхои наклиётиро бо максади рушди сохторхои сохибкорй таъмин намояд.

Тадкикотшои шозиразамон нишон медишад, ки ба кадри кифоя барои ташаккули аппарати метод! ва инкишофи сохторхои шабакахои байниминтакавй таъмин нагардидааст. Дар холе ки рушди инфрасохтори наклиёт хамчун артерияи бошиддати иктисодиёти шозира диккати махсусро талаб мекунад.

Дар шароити муосири ичтимоию сиёсй ва иктисодии инфрасохтори наклиётии минтака бояд накшахои пешрафтаи рушдро нисбат ба дигар сохахои иктисодиёт, ки ин барои талаботи ичтимоию иктисодии ташкили хамкории иктисодии минтакавй, байниминтакавй субъектшо ва аксарияти машдудияти наклиётиро дар истешсолот инчунин дар сошаи ижгимои-иктисод! имконият дорад, амал! намояд.

Х,ар як минтака сохахои иктисодии худро инкишоф медихад, ки дар шароити корй ба хамдигар монанданд, дар холе ки бо захирахо таъмин намудани хама гуна истехсолот ташкили мубодилаи байниминтакавиро талаб мекунад. Рушди инфрасохтори наклиётии минтакавй аз шаклхо ва асосхои ташкили он дар минтака вобаста аст. [6]

Раванди ташаккули инфрасохтори наклиётии минтакавй аз инхо вобаста аст:

1) максад ва малмуи вазифашо оид ба ташаккули комплекси минтакавии наклиёт!';

2) роххои ташкили интиколи чараёнхои асосии моддй;

3) нишондишандашои иктисодии истешсолот ва сарбории имконпазири наклиёт системахои минтакавй;

4) инкишофи сохторхои сошибкори - ташкилотшои наклиётй бо асоси инноватсия;

5) ба имкониятшои ташкили боркашон! мувофик будани базаи истешсол!;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6) инкишоф додани алокаи байни сошашои саноат.

Инфрасохторхои наклиётии минтакавй ба макросистемахои худ хусусиятхо, вазифахо тааллук доранд. Бо вучуди ин, таксимот системахои микронаклиётй ба системахои беруна ва хамгирошуда метавонанд ба сохторхои макронаклиёт! пашн шавад. Парадигмаи синтези интегралии инфрасохтори наклиётии минтакавй дар ин холат маънои хамохангсозии хадафхои стратегй ва тактикй вазифахои тичоратии миёнаравхои наклиёт ба маънои муносибати интегралй ба идоракунй чараёни маводи дахлдор. хохад дошт.

Талрибаи хорилии (ШМА, Япония ва мамлакатхои Европаи Гарб!) дар ташаккул ва истифодаи инфрасохтори наклиётии минтакавй метавонад бо истифода аз мукаррароти зерин дар расми 1 нишон дода шудааст.

Расми 1.

Хусусиятх,ои тачрибаи хоричй дар ташаккул ва истифодаи минтакавй инфраструктураи наклиётии минтакавй

Вазифахои асосиеро муайян кардан лозим аст, ки корхонааои наклиёт дар инфрасохтори минтакавии наклиётии минтакахои муосири Лумаурии Толикистон.

• ягонакунии андозааои стандартии бастаао;

• ягонакунии боркашонии контейнер!;

• такмил додани хайати харакаткунанда;

• тааияи системаи банакшагирии хатсайр дар тамоми минтака ва берун аз он;

• фарохам овардани имконият барои хамлу накли омехта аз руи якчанд намуд наклиёт;

• ташкил ва истифодаи мултимодал! ва мултитерминал! наклиёт;

• ташаккули накшааои генералии аамоаангсозии боркашон! дар наклиёт;

• дар системаи борфурор! лор! намудани навовар!;

• автоматикунонии меанати даст! дар анборхо ва терминалхо;

• таксимоти окилонаи захирахои сармоягузорй дар системаи наклиёт.

Дар офариниш ва такмил додани он дар лааон пешравии тичорати макроиктисодй, наклиёт ва системаи иттилоотй хамчун сатхи минтакахои алохида, кишвархо ва дар микёси чахонй (трансмиллй) ба даст оварда шудааст. [6]

Барои рушди макро-наклиёт ва иттилооти Лумаурии Толикистон системахои (телекоммуникатсия) ахамияти аввалиндарача дорад, зеро он интеграцияи мамлакати мо ба фазой лааонии иктисод! ва иттилоотй бо суръат имконият медиаад.

Х,амин тарик, хадафи умедбахш, ки ноил шудан ба он халли масъалахои таксимоти субъектхои хочагидориро дар минтака, омузиш ва ба низом даровардани натичахои тадкикоти муосир дар сохаи дарёфти роххои хамгироии байниминтакавии инфрасохтори наклиётии минтака ва комплексхои асосии саноатии бисьёр минтакаао муайян мекунад.

Ин муносибат имкон медихад, ки дар асоси инкишофи муносибатхои байниминтакавии наклиёти автомобилй, тичоратй талафот ва кафолати наклиёт таъмин карда шаванд.

Х,амин тарик, ташкили сохторхои шабакавии байниминтакавй барои кам кардани харочоти воридоти захирахои аз чихати стратегй мухим барои эхтиёчоти минтака, афзоиши даромади фуруши содироти махсулоти саноатй аз минтака ва баланд бардоштани хачми

гардиши байниминтакавии мол ва хизматрасони, барои муттахидшавии фазои ва бартараф намудани тафрикаи байниминтакаао шароит фарохдм оварад.

АДАБИЁТ

1. Васильев Ю.С. Зачем предпринимателю инновации / Ю.С. Васильев и др.СПб: ИКС, 1996.

2. Максимов В.И. Государственно-частное партнерство в транспортной инфраструктуре. Критерии оценки концессионных конкурсов М. Альпина Паблишерс 2010 г -178с.

3. Максимова, С.Ю. Инновационные технологии в управлении развитием транспортно-логистической инфраструктуры региона: / С.Ю. Максимова и др. // Инновации в экономике, управлении и образовании: мо-нография. -Ставрополь: СИЭУ ФПГТУ, 2009.

- 14,85 п.л.

4. Миротина Л.Б. Транспортная логистика. - М. Эксперт 2003. - 512 с.

5. Морозова И.В. Модернизация транспортной инфраструктуры России Издательство: Книга по Требованию, 2011г - 385 с.

6. Моттаева А.Б. Методология пространственного распределения предпринимательских структур региона на основе развития транспортной инфраструктуры. монография / Моттаева А.Б. - СПб.: Изд-во «Астерион», 2013. - 301 с. ISBN 978-5-00045-092-5.

7. Моттаева А.Б. Региональная практика стимулирования инвестиционной активности и инноваций. Журнал Мир экономики и права- 2012. - №3.

Российской Федерации (2005). - Режим доступа: www.archipelag.ru /agenda/povestka/evolution/ strategy/. Концепция долгосрочного социально-экономического развития Российской Федерации до 2020 г. - Режим доступа: www.youngscience.ru /753/820/978/ index.shtml.

8. Троицкая Н. А. Единая транспортная система: - М.: Издательский центр «Академия», 2003.

— 240 с.

9. Цыганов В.В. Управление региональной транспортной системой в условиях рыночной экономики / Б.Я. Рогинский, В.В. Цыганов, 29, с. 22 см, - Л. Ленингр. орг. о-ва "Знание" РСФСР 1991.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.