Научная статья на тему 'Мысабай жыраудың «Жанқожа батыр» толғауының тарихи-деректік маңызы'

Мысабай жыраудың «Жанқожа батыр» толғауының тарихи-деректік маңызы Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

188
66
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЖАңА ЗАМАН / ЖАНқОЖА БАТЫР / ЕСЕТ БАТЫР / ЕЛЕКЕЙ ҚАСЫМОВ / ПЕРОВСКИЙ / МЫСАБАЙ ЖЫРАУ / қАЗАқ қОғАМЫ / ҚИУА ХАНДЫғЫ / РЕСЕЙ ИМПЕРИЯСЫ / NEW TIME / ZHANHODJA BATYR / ESET BATYR / ELEKEI KASYMOV / PEROVSKY / MYSABAY ZHYRAU / KAZAKH SOCIETY / KHIVA KHANATE / RUSSIAN EMPIRE / НОВОЕ ВРЕМЯ / ЖАНХОДЖА БАТЫР / ЕЛЕКЕЙ КАСЫМОВ / КАЗАХСКОЕ ОБЩЕСТВО / ХИВИНСКОЕ ХАНСТВО / РОССИЙСКАЯ ИМПЕРИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Жумадилдаев М.М., Алпысбек М.А.

Мақалада авторлар Қиуа хандығы мен патшалы Ресей империясының отаршылдық саясатына қарсы Жанқожа Нұрмұхамедұлы бастаған Арал өңірі қазақтарының көтерілісін көптеген тың деректері негізінде нақтылап, тарихнамалық талдаулар жасайды. Әсіресе, Мысабай жыраудың «Жанқожа батыр толғауын» жан-жақты зерделей отырып, бұл көтеріліс туралы жаңа қорытындыға келеді. Сонымен бірге, тарихи жырлар мен аңыз әпсаналардағы Жанқожа батырдың һақармандық ерлігін деректанулық тұрғыдан саралап, ашып көрсету үшін әлі де зерттей түсу қажет деп есептейді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

HISTORICAL AND SOURCE VALUE OF "ZHANHODJA BATYR" TALE BY MYSABAY ZHYRAU

In this article, the authors undertook the historiographic analysis of the history of the anticolonial struggle of the Kazakhs, led by the famous batyr Zhanhodzha Nurmukhambetly in the Aral Sea region against the aggression of Khiva and Russia. For the analysis of these materials, the historical-epic tale of “Zhanhodja batyr” written by Mysabay Zhyrau is attracted and its historical and source value is studied. New scientific conclusions are made based on the study of these materials. At the same time, the importance of further study of sources from the number of historical legends is noted.

Текст научной работы на тему «Мысабай жыраудың «Жанқожа батыр» толғауының тарихи-деректік маңызы»

МРНТИ 03.20.01

М.М. Жумадилдаев1 , М.А. Алпысбес2

Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттыцуниверситетг, Нур-Султан, Казахстан (e-mail:1 mzhumadildaev@mail.ru, 2alpysbes@mail.ru)

Мысабай жыраудын «Жанкожа батыр» та^ауыныц тарихи-деректж мацызы

Авдатпа. Макалада авторлар Киуа хандыгы мен патшалы Ресей империясыньщ отаршылдык саясатына карсы Жанкожа Нурмухамедулы бастаган Арал eqipi казактарыныц квтерiлiсiн кептеген тыц деректерi непзвде нактылап, тарихнамалык талдаулар жасайды. Эаресе, Мысабай жыраудыц «Жанкожа батыр толгауын» жан-жакты зерделей отырып, бул кетершс туралы жаца корытындыга келедi. Сонымен бiрге, тарихи жырлар мен ацыз эпсаналардагы Жанкожа батырдыц hакармандык ерлтн деректанулык тургыдан саралап, ашып керсету Yшiн элi де зерттей тусу кажет деп есептейдi.

ТYЙiн сездер: Жаца заман, Жанкожа батыр, Есет батыр, Елекей Касымов, В.А.Перовский, Мысабай жырау, Казак когамы, Киуа хандыгы, Ресей империясы.

DOI:https://doi.org/10.32523/2616-7255-2019-127-2-18-26

Kipicne. Казак халкыныц тарихын жуйел1 турде терецнен зерттеу ушш ец алдымен эрб1р тарихи кезецдерге байланысты улттык деректерге назар аудару керек. ¥лтымыздыц бай мурасы мен тел тарихы Батыстагыдай калыптаскан жуйеде емес, ултымыздыц фоль-клорында, ауыз эдебиетшде, ацыздарда, макал-мэтелдерде, канатты сездерде жатыр. Осын-дай улттык кундылыктарымыздыц б1р1 саналатын фольклорлык мура, соныц 1шшде тарихи жырлар жайында пшр айту, хатка тус1ру Х1Х гасырдан бастау алады. Тамырын кенеден алатын жыр айту дэстур1 сонау VII-VIII гасырларда Турю кезещндеп Иоллыг тегшшц жаз-баларынан бастау алып, огыз дэу1ршдеп Коркыт, Шыцгыс хан тусындагы Кетбуга, Алтын Орда кезшдеп Сыпыра, Казак хандыгы кезещндеп Асан кайгы т.б. акын-жыраулар-дыц мураларымен жалгасады. Олардыц туындылары кешпел1 ем1р салты басым болган когамда ауызша айту дэстур1 аркылы урпактан-урпакка айтылып, жатталып, сакталып отырды. Мше, осындай казак халкыныц рухани дуниес мен тагдыр-тарихын зерттеу бу-гшп тарихшы галымдардыц непзп мшдет1. Бул женшде Елбасы Н.Назарбаев: «¥лттыц рухани вмipi, оныц мэдениетше байланысты эл1 де болса кепшшк кауымга жетпей жаткан тарихи, эдеби асыл мураларымызды игеру жолында ецбектену, бурын мэн бермей келген халыктану, шыгыстану, турютану шмдерш барынша дамытуга кещл кою, улттык мэдени ерекшел1ктер1м1зд1 сактау, жинау, зерттеу iciн жетшд1ре тусу - бугшп мацызды мшдет-тер1м1здщ катарына к1ред1» - деген болатын [1, 107 б.].

Талдау. XIX гасырда туган тарихи жырлар халыктыц азаттык, бостандык жолындагы курестершщ халык ушш кан майданга шыгып, Ьакармандык-ерл1к керсеткен батырлар жайында жырланады. Окымысты Ахмет Байтурсынов: «Бурынгы жаугершшк заманда халык тэн есебшде болган да, батырлар жан, есебшде болган. Сондыктан батырлар турасын-дагы эцпме - халыктыц жаны, рухы турасындагы эцпме» [2, 236 б.], - деп тегш айтпаса керек. Ал, ез кезегшде б1з тарихи эцпмелер мен жырларды тарихи дерек кез1 ретшде кара-стыра отырып, мынадай мэл1меттер аламыз: жер-су жэне елдьмекен аттары; салт-дэстур; наным-сешм; тарихи окига; когамныц саяси-элеуметпк курылымы, халык шаруашылыгы; рухани танымы; жеке тулга мен юс аттары; сырткы саясат; элеуметпк тецс1зд1к жэне т.б.

Х1Х гасырда кещнен таралган жырлардыц б1р1 - «Жанкожа батыр толгауы». Жанкожа батыр жайында оннан аса тарихи жыр-дастандар жырланган. Солардыц арасында Мыса-

бай, Нурмагамбет, Лукпан Кенжеулы, Жекей, Карман, Нурсултан Жубатов, 1зжан, Орнык-бай Султанов сынды акын-жыраулардыц туындыларын ерекше атап етуге болады.

Жанкожаныц ерлiгiн насихаттайтын жырлардыц басында Мысабай жыраудыц «Жанкожа батыр» туралы тарихи жыры турады. Мысабай жырау Аманкулулы 1820 жылы Сырдыц теменп агысындагы «Табанкел» деген елдi мекенде (казiрri Кызылорда облысы, Казалы ауданы, «Актан батыр» серiктестiгi) дYниеге келш, 89 жасында туган жерiнде кай-тыс болган. Руы Кiшi жYЗдiц Элiм бiрлестiгiнен таралатын шект руыныц iшiндегi Юш-кененщ ^уттыгы, ягни Жанкожа батырдыц жакын туысы болып келедi. Мысабай халык жадында сакталган кептеген жырларды жеткiзген. Оныц Шора батыр, Кыз ж1бек сиякты т.б. жырлары Е.А.Александрованыц хатка тYсiруiмен бYгiнгi кYнге жетiп отыр [3, 777 б.] .

Мысабай жыраудыц нускасы - Жанкожа батыр жайында жазылган тарихи жырдыц алгашкысы екендiгiн жогарыда атап етпк. Жырды Мысабай жыраудыц аузынан жазып алган Иван Васильевич Аничков 1893 жылы Шемекей елшдеп Кэрiбай деген кiсiнiц (казiр-де сол мацда «Кэрiбай тамы» деген жер-су аты бар) Куандарияда еткен асына барганда жыраудыц аузынан жазып алып, 1894 жылы Казан университет жанындагы археология жэне этнография когамыныц хабарларында жариялайды. Сонымен бiрге, ол 1894 жылы «Казак батыры Жанкожа Нурмухамедулы» - атты тарихи очерк те жазып, жарыкка шыгарады. И.В.Аничковтыц езi де «Жанкожа батыр хиссасын 1894 жылы 7 сэуiрде Сырдария облысы, Казалы каласындагы Мысабай жыраудан араб кэртмен жазылган колжазба тYрiнде алдым дейдi» [4, 116-117 б.б.].

1894 жылы белгiлi шыгыс зерттеушiсi Николай Иванович Веселовский «Киргизский рассказ о русских завоеваниях в Туркестанском крае» атты ютабына Мысабай жырау Yл-псшщ араб кэртнде жазылган нускасы [5, 117-125 б.б.] мен И.В. Аничковтыц орыс тшн-дегi аудармасын «Песня о киргизском батыре Джан-Ходже Нурмухаммедове» [5, 72-82 б.б.] такырыбымен енгiзедi. «Жанкожа батыр толгауыныц» казак тiлiндегi нускасын 1926 жылы Сэкен Сейфуллин «Жаца мектеп» журналыныц бесiншi санында тYсiнiктемелермен кайта бастырады. Сонымен бiрге, Казакстан Еылым Академиясы Орталык гылыми ютапха-насыныц колжазбалар корында Мысабай жырау жырлаган бiрнеше нуска бар [6] .

Тарихи жырдыц мазмунына келетш болсак, окига 1840-1860 жылдары Сырдыц теменп агысында ербидi жэне аталмыш уакыт аралыгында калыптаскан казак жерiндегi хал-ахуал, жер, ел Yшiн Жанкожаныц улттык-азаттык кYресi кара елец уйкасымен жырла-нады.

Жырдыц басы эдеттегiдей Жанкожаны таныстырудан басталган. Кiшкене шектiнiц Майдан аталыгынан тарайтынын айтып, атасы Киiкбай батыр, Кшкбайдыц бэйбiшесi -Тама Есет батырдыц кызы Тэж1, ягни тYп нагашысы мен атасынан дарыган батырлык урпак аркылы жалгасын табуы - зацдылык.

«...Iнiден ага менен артык туган

Жанкожа, ойлап турсак, шыкты кайдан?

Десец де мынау - Майдан, экес бiр,

Как жарып шыга келдi Киiкбайдан» [7, 11 б.], - деп жырлауыныц мэш осында. Жыр жолдары темендегiше жалгасады:

«Итжемес, Жанмырзаны судай толкып,

ЖYгiртiп ит-кус салды турымтайдан.

«Ауызын Жанкожаныц алайын» деп,

Кара сарт алып келдi шекер-шайдан [7, 11 б.]. Бул Yзiндiден бiз жорыктарга Жанкожаныц баласы Итжемес пен Жанкожаныц агасы Акмырзаныц баласы Жанымырза да ка-тысканын байкаймыз жэне бул жагдайдан Yрейлене бастаган кара сарт, ягни киуалыктар Жанкожаны тYрлi айламен ез жагына тарткысы келгендЫ айтылады.

Дегенмен Сырдыц теменгi агысы бойын мекендеген шектi, шемекей рулары жарты-

лай Киуа ханына багынышты болды. Эаресе, Х1Х гасырдыц орта тусында киуалыктар ез Yстемдiriн Сыр бойына толык 6epiK орнату ниетiмен, 1839 жылы Сырдыц сол жагасынан 14 шакырым жерден «Бескала» немесе Бабажанныц атымен аталган бекшю салады. Бекiнiс салудагы негiзгi максат - Сырдыц екi жагында кешш жYрген Кiшкене-Шектiлердi багын-дыру едь Бiрак киуалыктардыц бул эрекетi оц нэтиже бермедi. Себебi, Сырдыц теменп агасындагы рулардыц кетерiлiсiне тап болады. Мэселе 1842 жылы 23 карашада кайтыс болган Киуа ханы Аллакулдыц орнына такка отырган оныц баласы Ракымкулдыц халыкка деген шектен тыс каталдыгы жатты: «Киуалыктар казiргi ханын унатпайды. Шектен тыс каталдыгы жэне Ракымкулдыц жарлыктарында жиi орын алган зацсыздыктар тургындар-дыц оган деген ашу-ызасын тугызуда» [8, 260 б.].

Бул туралы Мысабай жыраудыц «Жанкожа батыр толгауында»: «Бул казак сарт келгенiн кек етпедi, Бiр сезш айткан сарттыц екi етпедi. Каласын ортасына салып алып,

Бабажан бу казакты зекеттедЬ» [7, 11 б.], - деп, Сыр бойына киуалыктардыц табан тсрей бастаганын ашып керсетедь

Ракымкул ханныц катал болганы соншалыкты Арал ецiрiндегi казактардыц Киуага карсы Жанкожа бастаган кетерiлiске шыгуына мэжбYрлейдi. Жанкожаныц туыскан агасы Акмырзаныц елтiрiлуi Киуага карсы кетерiлiстiц шыгуына себеп болды. Атап айтканда зекет жинау кезшде Жанкожа батырдыц туысы Акмырза киуалыктардыц койларды тацдап алуына карсы шыгады. Сол Yшiн зекетшiлер Акмырзаны ханга алып бару Yшiн киуалыктар Сырдан темен карай кайыкпен жYЗген кезде Акмырза бiр киуалыкпен ерепсш калып, оны жагасынан алады да суга батып кетедi. Осы окиганы бакылап турган Акмырзаныц туыскан-дары киуалык салык жинаушыларды кырып салады. Зекетшiлердi кырумен токтамаган Жанкожа бастаган 2000 кетерiлiсшi Бескала деп аталатын бекiнiстегi Киуа бегi Бабажанды елтирш, баласы Майкара бектi жэне Шектшердщ ханы Жангазы мен Омар султанды да туткынга алады. Кенесары козгалысын колдаган Жанкожага Каракесек руыныц колбасшы-сы Актан батыр бастаган 500 сарбаз косылады. Ол туралы Жанкожа батыр жырында: «Жазыксыз Акмырзаны елтсрдщ», - деп, Кеп кырды кайкы кiрпiк кара сартты. Баласын Майкарадай устап алып, «Сэлем де Кенесары ханыма!» - деп, Алашты алты жYЙе аралатты» [7, 11 б.] - деп жырлайды.

Бескаланыц талкандалуын Киуага барып келген орыс елшiсi Данилевский мэлiметi-нен кере аламыз: «1842 жылы кYЗде Бескала бекшюш казактар басып алып, бекшю ба-стыгын елтiредi. Содан берi Киуа Yкiметi тарапынан Сырдария казактарын баскарудыц бурынгы тэртiбiн енгiзетiн еюм элi берiлген жок» - деп жазады. Бул туралы Мысабай жы-

рау:

«Казакка сарт та кылды Yлкендiктi, Кермедiк Жэкец барда еш кемдiктi. Каласын Бабажанныц бузып алып,

Казакка алып бердi бiр тецдштЬ» [7, 12 б.], - деп, Жанкожа батырдыц отаншылдык тулгасына бага берген.

Дегенмен Yлкен шектiлердiц билеушiсi, Орта Азия халыктарыныц арасында беделi бар Эзберген бидiц араласуымен Жанкожа батыр Бабажанныц баласы Майкараны Киуага женелтедi де Жангазыны кайтадан хан етш кетеруге мэжбYP болады [9, 78 п]. Осыдан кей-ш де кетерiлiс токтамай, Жанкожа 1843 жылы Куацдариядагы Киуа бекiнiсiн киратады. Бекiнiстiц калай киратылганы женiнде Табын руыныц екiлi Жумыр ЖYЗмухамедулыныц

1844 жылы 7 желтоксанда Орынбор Шекара комиссиясыныц терагасына берген мэл1мде-месшде былай делшедг «Жангазы, 0м1ргазы султандар Сыр бойында кешш-конган ка-зактардан зекет жинау ушш Жанкалада ем1р сурд1, б1рак бул беюшсп Жанкожаныц талкан-дау барысында 0м1ргазы усталып, ал агасы Киуага кашып кутылган». 1844 жылы кузде Киуа ханы Ракымкул Есет Кет1барулы мен Эзберген биге Жанкожа батырды устап, езше алып келуш жэне шектшщ кабак руында кешш журген 0м1ргазы султанга Жанкожага кар-сы эскер шыгару ушш Киуага келуш буйырады. Киуа ханына хат аркылы жауап берген Есет батыр мен Эзберген би ездершщ Жанкожаны устап, Киуага апара алмайтынын, б1рак Киуа ханы эскер ж1беретш болса оган кемек беруге эз1р екенш жэне ханга кызмет керсе-тушш белпа ретшде 0м1ргазы султанды аттармен жэне адамдармен камтамасыз еткен-дерш тшге тиек етед1 [10, 8 б.]. Есет батыр мен Эзберген бидщ Киуа ханына кемектесуге келю1м берушш себеб1, олар Жанкожаныц кетер1л1с1н колдаган жок. Эйткен1 Жацкожаныц кетер1л1с1 онсыз да б1рл1г1 кеткен казак когамын ыдыратып, Ресей империясыныц жаула-ушылык саясатына карсы Киуа хандыгымен б1рге б1ртутас майданныц курылуына кайшы келд1. Сондыктан олар мэселен1 шешуде Жанкожаны кан тегуге емес, кел1ссез аркылы ше-шуге шакырды. Алайда басты кау1п Киуадан емес, Ресей жактан келе жатканын Жанкожа батыр кешн ете кеш тус1нд1. Себеб1, Х1Х гасырдыц I жартысында патша еюмет1 капита-лист1к катынастарга тускен езшщ экономикасына кажетт1 шик1зат кездер1н табу ушш жаца отар елдерд1 иелену жолында Шыгыска карай ентелеп юре бастайды. Осы максатты жузеге асыруда патша ек1мет1 б1р1нш1 кезекте езше жакын эр1 керш1 орналаскан орта гасырлык даму децгей1нде турган казак даласы мен Орталык Азия мемлекеттерш жаулауга к1р1сед1. Патша ек1мет1н1ц К1ш1 жуз казактары мекендеген аумакка салган бек1н1стер1 мен эскери шептер1 далага 1шкерлеп енуге жагдай жасап, онда орналаскан патша эскерлер1 осы беюнь стер аркылы казак даласы мен Орталык Азияга ем1н-ерк1н к1ре алды. Ол туралы Мысабай: «Кутылдык кара сарттан деп жургенде,

Аркадан келд1 орыс былдырлаган.» - дей келе, Сырга бет алган баскыншыларды темендепше жырга косады:

«Сары орыс Орынбордан ацдап келд1, Туйес1н жет1рудыц жалдап келд1, Аузын Теке кудыц кандап келд1. «Аузын Жанкожаныц алайык» деп,

Акшаны арба толган камдап келд1» [7, 12 б.]. Мунда Райым бек1н1с1не жол бастап кел-ген каракесек руынан тарайтын Текенщ саткындыгы мен орыстардыц киуалыктар сеюлд1 Жанкожаны ез тарапына тартып, сатып алмак болган ниет1 жырланады. Баскыншылардыц селкебаймен (селкебай - ор. целковый, ягни б1р сомдык кум1с акша) есептесем1з деген бул эрекет1нен нэтиже болмады, ол туралы жырда: «Таркайды 1шк1 дерт1м Жанкожаны айткан сайын.

Бул орыс алымменен алады деп, Орыстыц алмай кетп селкебайын» [7, 12 б.].

1847 жылы Райым беюшс1 салынганнан кешн бил1к туткасы орыстарга бер1лд1. Жер-г1л1кт1 тургындар тоз-тоз боп, коныстарынан ер1кс1з кеш1р1лд1. Бул жагдай Жанкожа батырды мазасыздандыра бастады. Эс1ресе, В.А.Перовский келген туста Ресейге деген кар-сылыгы кушейе туст1.

«Бул орыс мусылманга ор каздырган. Ол орын тар каздырмай, кец каздырган», немесе:

«Казактыц жинап алып теке-койын, Алдырды бозбалага отын-суын.

Отынын алып, орын каздырган соц,

Жау болмай не кылганда турайын деп...» [7, 13 б.].

Патша Yкiметiнiц отаршылдык саясатына карсы кYрестi жырлаган Мысабай жырау сол заманныц шындыгын ашып береди

Жалпы патша Yкiметiнiц отаршылдык саясаты Х1Х гасырдыц 50 жылдары аскына тYседi. Осыган байланысты 1856 жылы желтоксанда Жанкожа Нурмухамедулы бастаган патша Yкiметiне карсы Арал ецiрi казактарыныц кетерiлiсi басталады. Бастапкы кезде Ре-сей бодандыгын кабылдап, кейiн патша Yкiметiнiц отаршылдык саясатына карсы шыккан Жанкожа Нурмухамедулыныц бул эрекетiне казак-киуа катынастарын зерттеушi А.Б.Аб-дуалиев былай деп аныктама бередi: «Жанкожаныц орыс бодандыгына ету себебiнiц бiрi генерал Обручевтщ казактарга жецiл салык саясатын жYргiзуi туралы болган едi, Райым бекiнiсiн салу барысында ордалыктардан тYтiн салыгы мен келiк ретiнде пайдаланатын тYЙеден баскадан салык алмаймын деген келюсездщ бузылуынан Жанкожа ереуiл баста-ды» [11, 138 б.].

1856 жылгы желтоксан айыныц ортасында Казалы камалы коршауга алынды. Карате-бе мацындагы Л.Булатовтыц отрядына бiрнеше рет шабуыл жасады. Кетерiлiстiц бас кезш-де Жанкожаныц 1500-ден аса сарбазы болса, 1857 жылы кацтарда олардыц саны 5000-га жетп. Бул жагдай Орынбор генерал-губернаторы В.А.Перовскийдi катты алацдатты. Ол генерал-майор Фитингов бастаган 300 атты казак, 320 жаяу эскер, 1 зецбiрек, 250 гусарь эскерiмен коса султан Елiкей Касымов бастаган бiрнеше жYЗ казак жасагы бар жазалау отрядын аттандырады [12, 39-40 п.п]. Жазалаушы эскер мен кетершсшшер арасындагы шешушi шайкас 1857 жылгы 9 кацтарда Арыкбалык шаткалында етп. Шайкас кезiнде ак туды Жанкожа батырдыц езi кетерiп турганы жырда айтылады: «Жанкожа Казалыда ту устаган,

Бастары мусылманныц куыстаган. [7, 14 б.]. Бiрак батырдыц нашар каруланган жасагы от шашкан зецбiректiц снарядына жэне мылтыктыц калыц огына тетеп бере алмады. Жазалаушы отряд кетерiлiсшiлердi ыгыстырып, жолда кездескен казак ауылдарын шауып, тонаушылыкка ушыратты. Фитингов бастаган жазалаушы отряд акпан-наурыз айларында кетерiлiсшi халыкка карсы тагы бiрнеше рет жорыкка шыгып, казак ауылдарына адам ай-ткысыз жауыздыктар жасады. 1856-1857 жылы казактардан тартып алынып есептелмей, талан-таражга тYCкендi коспаганда, 79567 сомныц малы сатылды. Кетерiлiсшiлер косыны басып алынды, мал-мYлкi талан-таражга тYCтi. 20 мыц бастан астам малы айдап экетшдь Шайкас туралы аталмыш жырда мэселенi былайша жеткiзедi: «- Орыспенен жау болып ем кепке сенiп, ЖYрейiн бул орыстыц зорлыгына негып кенiп! Баласы элiм, шемен басын косып, Орыстыц колтыгына кетп енiп. Баласы Жаукашардыц батыр Тацат Деген соц жаудан елд^ болды шейiт. Итжемес аксакалдык кыла керсiн, Жанмырза Дерiмбаймен тiрi болса, Бiреуi куйрык, бiреуi болар канат. Аркада калды iнiм Есет деген, Ерназар кетш едi, кос жайсац, Бекет деген. Соры бар мацдайында, байгус казак,

Кересiц элi кагаз пешеттеген.» [7, 14 б.]. Ягни, кетерiлiс барысында батырдыц агасы болып келетш Жаукашардыц баласы Тацат каза тапканнан кейiн Жанмырза мен Акмырза-ныц немересi Дерiмбай - бiрi Итжеместiц кемекшiсi, бiрi iзiн жалгастырушысы ретшде орыстарга карсы уйымдаусын тшге тиек етiп, Жанкожаныц батыр шю Есет Кет1баров пен

патшага карсы шыгуы нэтижесшде итжеккенге жер аударылган Ерназар мен Бекет батыр-лар жайында толгауда жырланады.

Кетершсшшердщ бытырацкы топтары Куацдарияга карай шегшш кетп, одан эр1 Букара мен Киуадагы жакындарына асуга мэжбур болды. Жанкожамен б1рге 20 шакты казак ауылдары кешш кетп. Бул женшде жырда былайша жырланады: «Жанкожа асты Букар шыгайын деп, Букарды Yргенiш пен агайын деп. Эрютщ уш руын косып алып,

Бiр жылша Батырханды багайын деп» [7, 15 б.]. Бiрак, патша Yкiметiне карсы одак куруды ойлаган Шектiнiц врiс руымен келген Жанкожага Букар мен Yргенiш тарапынан еш кемек болмайды:

«Бiр жылша Батырханды багып едi, Батырхан Жанкожага оянбады. Кимады тандырдагы пiскен нанды, Yргенiш бiзге кемек бермек тугш, Жеце алмай жатыр екен Сешт ханды» [7, 15 б.].

Букар мен Yргенiштен колдау таппаган Жанкожа батыр Арал ещрше кайтуга тура ке-ледi. Барлыгынан хабардар патша уюметшщ эскери экiмшiлiгi Жанкожа Нурмухамедулы-ныц квзiн тYпкiлiктi жою ушш Елiкей Касымов бастаган арнаулы жазалаушы эскер жiбердi. 1860 жылы жазалаушы эскер Кызылкумныц iшiндегi Жанкара келшщ басында отырган Жанкожа батырдыц ауылын коршауга алды. Канды шайкастыц барысында 80-нен аскан Жанкожа батыр жазалаушылардыц огынан каза тапты. Батырдыц eмiрден етер кездегi соцгы сэтiн ел аузындагы ацыз эцгiмелерде былайша баяндайды: «Тац сэрiден Жанкожа ауылы булан-талан болады. Жерде турып шыжым найзамен корганыс жасап турган жа-зыксыз карт батырды Аксакал бала шуркылтайдан сауыттыц сацлауын тауып квздейдi, бiр кiсiнiц ту сыртына жасырынып турып, иыгына мылтыгын суйеп, дэл квздеп аткан ок ажалга тиедi. Барлык косын жумыстары бiткендей, Жанкожаныц устшен сауытын сыпы-рып алып, елге карай жвнеп кетедЬ» [13, 42 б.].

Нэтижесшде квтершстщ аягы 1862 жылы 8 акпанда №1 форттыц мацына Жанкожаныц немере mid Жанмырза Акмурзин келiп, патша эюмшшгше вз еркiмен берiлгеннен кейiн гана барып токтайды [14, 5 п.].

Батыр бабаныц казасы туралы Мысабай жырау: «Жанкожа квп свйлестi казагына. Орыстыц ермей кеттi мазагына» Жанкожа калдырмады Сыр конысты. ¥лына бул казактыц квп болысты «Жанкожа шыккан жалгыз батыр едi, Бул казак жыкты ортадан алтын туын». «Есiл ер капияда кеттi колдан,

Ендi батыр казакка Жанкожадай табылмайды» [7, 12-16 б.б.],- деп толгайды. ^орытынды. Дегенмен квтерiлiстiц жецiлiске ушырауы, оныц тарихи мацыз-дылыгын темен туаре алмады. Кврнектi тарихшы талым К.Л. Есмагамбетов багалагандай: «XVI гасырдан бастап тYркi халыктарыныц мемлекеттерiн бiрiнен кейiн бiрiн жаныштап, шыгыска бет алган азуы алты карыс империяга карсы атка конудыц взi кетершске шыккан казактардыц рухыныц биiктiгiн, оныц басшысы Жанкожаныц аскан батырлыгын керсетп» [15, 11 б].

Корыта келгенде, Жанкожа батырдыц eмiрi жэне оныц казак азаттык козгалыстагы орны мен релш жария еткен ецбектер тек Казакстанныц тэуелсiздiк алуымен байланысты баспа беттершен жарык квруде. Алайда, оныц когамдагы аткарган кызметi, халык алдын-

да ащрген ецбеп гылыми непзде шынайы жазылган зерттеулер элi де аздык етуде. Сон-дьщтан тарихи жырлар мен ацыз эпсаналардагы Жанкожа батырдьщ hак;армандык ерлшн деректанулык тургыдан саралап, ашып керсету элi де зерттеудi кажет етедь

Эдебиеттер т1з1м1

1 ДYниежYзi казактарыныц курылтайы: Куттыктаулар, баяндамалар, тiлектер, елец-жыр-лар. - Алматы: Атамура, 1993. - 192 б.

2 Байтурсынов А. Шыгармалары: влецдер, аудармалар, зертеулер. (Кураст. Шэрiпов Э., Дэуiтов С.) - Алматы: Жазушы, 1989. - 320 б.

3 Литературное наследство. - Москва: Журнально-газетное обьединение, 1935. - 805 с.

4 Жиреншин Э. Казак ютаптары тарихынан. - Алматы: Казакстан, 1971. - 180 б .

5 Веселовский Н. Киргизское завоевание о русских завоеваниях в Туркестанском крае. -СПб, 1894.

6 Казакстан Еылым Академиясы Орталык Гылыми Ютапхана колжазбалар коры. 1320-папка.

7 Бабалар сезг ЖYЗтомдык.. - Астана: Фолиант, 2010. Т.62: Тарихи жырлар. - 376 б.

8 Бекмаханов Е. Казакстан Х1Х гасырдыц 20-40 жылдарында. - Алматы, Санат: 1994. -416 б.

9 Казакстан Республикасы Орталык мемлекетпк мурагаты. 4-кор, 1-пзбе, 208-iс.

10 Аничков И.В. Казак батыры Жанкожа Нурмухаммедулы. - Алматы: Терме, 1991. - 32 б.

11 Абдуалиев А.Б. К проблеме характеристики политической деятельности Жанхожи Нурмухаммедова на примере Казахско-Хивинских взаимоотношений. - // Вестник КазНУ Серия историческая. - 2006. - №1. - С.136-138.

12 Казакстан Республикасы Орталык Мемлекетпк мурагаты. 4-к., 1-т., 144Ыс.

13 Бердэулетов К. Букарбай батыр. - Алматы: Казак университет^ 1992. - 128 б.

14 Казакстан Республикасы Орталык Мемлекетпк Мурагаты. 382-к., 1-т., 38-ю.

15 Каназ М., Калауов С. Ел корганы ер Жэкем. - Алматы: Денсаулык, 2008. - 384 б.

М.М.Жумадилдаев , М.А.Алпысбес

Евразийский национальный университет Л.Н.Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

Историко-источниковое значение сказания «Жанходжа батыр» Мысабая жырау

Аннотация: В данной статье авторы предприняли историографический анализ истории антиколониальной борьбы казахов во главе с известным батыром Жанходжой Нурмухамбетулы в При-аралье против агрессии Хивы и России. Для анализа этих материалов привлечено историко-эпиче-ское сказание «Жанходжа батыр» Мысабая жырау, изучается его историко-источниковое значение. Сделаны новые научные выводы на основе изучения данных материалов. Вместе с тем отмечается важность дальнейшего изучения источников из числа исторических сказаний и преданий.

Ключевые слова: новое время, Жанходжа батыр, Есет батыр, Елекей Касымов, В.А. Перовский, Мысабай жырау, казахское общество, Хивинское ханство, Российская империя.

M.M.Zhumadildayev , M.A.Alpysbes

L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Historical and Source value of «Zhanhodja batyr» tale by Mysabay Zhyrau

Abstract: In this article, the authors undertook the historiographic analysis of the history of the anticolonial struggle of the Kazakhs, led by the famous batyr Zhanhodzha Nurmukhambetly in the Aral Sea region against the aggression of Khiva and Russia. For the analysis of these materials, the historical-epic tale of "Zhanhodja batyr" written by Mysabay Zhyrau is attracted and its historical and source value is studied. New scientific conclusions are made based on the study of these materials. At the same time, the importance of further study of sources from the number of historical legends is noted.

Key words: new time, Zhanhodja batyr, Eset batyr, Elekei Kasymov, V.A. Perovsky, Mysabay Zhyrau, Kazakh society, Khiva khanate, Russian Empire.

References

1 Dunie zhuzi kazaktarynyn kuryltajy: kuttyktaular, bajandamalar, tilekter, olen-zhyrlar [Congress of world Kazakhs: congratulations, reports, wishes, poems] (Atamura, Almaty, 1993, 192 p).

2 Baytursinov A. Shigarmalari: Olender, awdarmalar, zertewler. (Qurast. §aripov A., Dautov S.) [Works: poems, translations, research. (Compiled By Sharipov A., S. Dautova)] (Jazushy, Almaty, 1989, 320).

3 Literaturnoe nasledstvo [literary heritage], Zhurnal'no-gazetnoe ob'edinenie [Journal and newspaper Association] (Moscow, 1935, 805 p).

4 Zhirenshin A. Qazaq kitaptari tarihynan [From the history of Kazakh books] (Qazaqstan, Almaty, 1971, 180 p) .

5 Veselovskij N. Kirgizskoe zavoevanie o russkih zavoevanijah v Turkestanskom krae [Kyrgyz conquest of the Russian conquests in the Turkestan region] (Spb, 1894).

6 Qazaqstan Gylym Akademijasy Ortalyg Gylymi Kitaphanasynyn qolzhazbalar qory. 1320-papka [Fund of manuscripts Academy of Sciences of the Central scientific library of Kazakhstan. 1320-folder]

7 Babalar sozi: Juztomdiq [The words of the ancestors: a hundred volumes] (Foliant, Astana, 2010, T.62, 376 p.).

8 Bekmahanov E. Qazaqstan XIX gasirdin 20-40 jildarinda [Kazakhstan in 20-40 years of the 19th century] (Sanat, Almaty, 1994, 416 p).

9 Qazaqstan Respublikasi Ortaliq memlekettik muragati. 4-qor, 1-tizbe, 208-is [Central state archive of the Republic of Kazakhstan. Fond 4, opis 1, case 208]

10 Anichkov I.V. Qazaq batyry Janqozha Nurmuhammeduly [Kazakh Batyr Zhankozha Nurmukhameduly] (Terme, Almaty, 1991, 32 p).

11 AbdualievA.B. K probleme harakteristiki politicheskoy deyatelnosti Janxoji Nurmuhammedova na primere Kazahsko-Hivinskih vzaimootnosheniy [To the problem the characteristics of political activities Gangoji Nurmukhammedova on the example of Kazakh-Khivan relations], Vestnik KazNU. Seriya istoricheskaja [Bulletin of KazNU historical series], (1),136-138 (2006).

12 Central'nyj gosudarstvennyj arhiv Respubliki Kazahstan. Fond 4, opis' 1, delo 1441 [Central state archive of the Republic of Kazakhstan. Fund 4, opis 1, case 1441]

13Berdauletov K. Buqarbay batir [The bukharbay Batyr] (Qazaq universiteti, Almaty, 1992, 128 p). 14 Qazaqstan Resupblikasynyn Ortalyq memlekettik muragaty. 382-qor, 1-tizbe, 38-is [Central state archive of the Republic of Kazakhstan. Fund 382, opis 1, case 38]

15 Qanaz M., Qalauov S. El qorgani er Jakem [Defender of the people my Er Zhake ] (Densauliq, Almaty, 2008, 384 p).

Авторлар туралы мэл1мет:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ж%мадтдаев М.М. - Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университет Еурази-ялы; зерттеулер кафедрасыньщ 3-курс докторанты, Пушкин кеш. 11, Нур-Султан, Казакстан.

Алпысбес М.А. - тарих гылымдарыныц докторы, Еуразиялы; зерттеулер кафедрасы-ныц профессоры, Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетi, Пушкин кеш. 11, Нур-Султан, Казакстан.

ZhumadildayevМ.М. - 3-year PhD Student of the Department of Eurasian Studies of L.N. Gumilyov Eurasian National University, Pushkin str., 11, Nur-Sultan, Kazakhstan

Alpysbes М.А. - Doctor of Historical Sciences, Professor of the Department of Eurasian Studies of L.N. Gumilyov Eurasian National University, Pushkin str. 11, Nur-Sultan, Kazakhstan.

«Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дштану» сериясы журналында макала жариялау ережес1

1. Журнал максаты. Мукият тексеруден еткен, гылыми кундылыктары бар тарих, археология, антропология, философия жэне дштану салаларыньщ барлык багыттары бой-ынша материалдар жариялау.

2. Журналда макала жариялаушы автор макаланыц кол койылган бiр дана кагаз нускасын Гылыми басылымдар белiмiне (редакцияга, мекенжайы: 010008, Казакстан Ре-спубликасы, Астана каласы, К. Сэтпаев кешесi, 2, Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университет^ Бас гимарат, 408 кабинет) жэне vest_hist@enu.kz электрондык поштасына Word форматындагы нускасын ж1беру кажет. Макала мэтшшщ кагаз нускасы мен элек-тронды нускалары бiрдей болулары кажет.

3. Макалалар казак, орыс, агылшын тшдершде кабылданады. Сонымен катар, ав-тор(лар) шеспе хат усынуы керек.

Автордыц колжазбаны редакцияга жiберуi макаланыц Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ хабаршысында басуга келiсiмiн, шетел тш-не аударылып кайта басылуына келiсiмiн бiлдiредi. Автор макаланы редакцияга ж1беру аркылы автор туралы мэлiметтiц дурыстыгына, макала кешiрiлмегендiгiне (пла-гиаттыц жоктыгына) жэне баска да зацсыз кешiрмелердiц жоктыгына кепiлдеме бередi.

4. Макаланыц келемi 18 беттен аспауга тиiс (10 беттен бастап).

Макаланыц курылымы

5. XFTAP http://grnti.ru/ - бiрiншi жолдыц сол жактауында;

Автор(лар)дыц аты-женi - жолдыц ортасында;

Мекеменiц толык атауы, каласы, мемлекетi (егер авторлар эртYрлi мекемеде жумыс жасайтын болса, онда эр автор мен оныц жумыс мекемес касында бiрдей белгi койылу керек) - жолдыц ортасында;

Автор(лар)дыц E-mail-ы - жакша шшде, курсивпен, жолдыц ортасында;

Макала атауы - жолдыц ортасында;

Аннотация (100-200 сез; макаланыц атауын мейшнше кайталамауы кажет; эдеби-еттерге сiлтемелер болмауы кажет; макаланыц курылысын (кiрiспе, макаланыц максаты, мiндеттерi, карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдiстерi, нэтижелер/талкы-лау, корытынды) сактай отырып, макаланыц кыскаша мазмуны берiлуi кажет).

ТYЙiн сездер (6-8 сез не сез пркеа). ТYЙiн сездер макала мазмунын керсетш, мей-лiнше макала атауы мен аннотациядагы сездердi кайталамай, макала мазмунындагы сез-дердi колдану кажет. Сонымен катар, акпараттык^здеспру жYЙелерiнде макаланы жещл табуга мYмкiндiк беретiн гылым салаларыныц терминдерiн колдану кажет.

Негiзгi мэтш макаланыц максаты, мiндеттерi, карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдютер^ нэтижелер/талкылау, корытынды белiмдерiн камтуы кажет - жола-ралык интервал - 1, азат жол «кызыл жолдан» - 1,25см, беттеу жолагы - енше сай жасалады.

Таблица, суреттер - аталганнан кейiн орналастырылады. Эр таблица, сурет касында оныц аталуы болу кажет. Сурет айкын, сканерден етпеген болуы керек.

Жалпы колданыста бар аббревиатуралар мен кыскартулардан баскалары мiндеттi тYPде алгаш колданганда тYсiндiрiлуi берiлуi кажет.

Каржылай кемек туралы акпарат бiрiншi бетте керсетiледi.

Эдебиеттер тiзiмi. Мэтiнде эдiбиеттерге сiлтемелер тшжакшага алынады. Мэтiндегi эдебиеттер тiзiмiне сштемелердщ номерленуi мэтiнде колданылуына катысты жYргiзiлiде: мэтiнде кездескен эдебиетке алгашкы сштеме [1] аркылы, екiншi сiлтеме [2] аркылы т.с.с. жYргiзiледi. Кiтапка жасалатын сiлтемелерде колданылган бетттерi де керсетiлуi керек (мысалы, [1, 45 бет]). Жарияланбаган ецбектерге сiлтемелер жасалмайды. Сонымен катар,

рецензиядан етпейтш басылымдарга да сiлтемелер жасалмайды (эдебиеттер Ti3iMiH, эдеби-еттер т1з1мшщ агылшынша эзiрлеу Yлгiлерiн журнал http: // bulhistphaa.enu.kz сайтындагы макаланы рэамдеу Yлгiсiнен карацыз).

6. Макала соцындагы эдебиеттер тiзiмiнен кейiн библиографиялык мэлiметтер орыс жэне агылшын тiлiнде (егер макала казак тшнде жазылса), казак жэне агылшын тiлiнде (егер макала орыс тшнде жазылса), орыс жэне казак тшнде (егер макала агылшын тшнде жазылган болса).

Авторлар туралы мэлiмет: автордьщ аты-женi, гылыми атагы, кызметi, жумыс орны, жумыс орныныц мекен-жайы, телефон, e-mail - казак, орыс жэне агылшын тшдерш-де толтырылады.

7. Колжазба мукият тексерiлген болуы кажет. Техникалык талаптарга сай келмеген колжазбалар кайта ецдеуге кайтарылады. Колжазбаныц кайтарылуы оныц журналда ба-сылуына жiберiлуiн бiлдiрмейдi.

Редакцияга тYCкен макала жабык (анонимдi) тексеруге жiберiледi. Барлык рецензи-ялар авторларга жiберiледi. Автор (рецензент макаланы тYзетуге усыныс берген жагдайда) ецдеп кайта, колжазбаныц тYзетiлген нускасын редакцияга кайта жiберуi кажет. Рецензент жарамсыз деп таныган макала кайтара карастырылмайды. Макаланыц тYзетiлген нускасы мен автордыц рецензентке жауабы редакцияга жiберiледi.

Пiкiрi макулданган макалаларды редколлегия алкасына талкылап, басуга келiседi.

8. Телемакы. Басылымга руксат етiлген макала авторларына телем жасау туралы ескертiледi. Телем келемi 4500 тенге - Л.Н. Гумилев атындагы Е¥У кызметкерлерi Yшiн жэне 5500 тенге баска уйым кызметкерлерiне.

Реквизиттер:

1)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кнп 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16

Кнп 859 - за статьи

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.

Provision on articles submitted to the journal "Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Historical Sciences. Philosophy. Religion Series"

1. Purpose of the journal. Publication of carefully selected original scientific works in the direction of history, anthropology, archeology, philosophy, religious studies.

2. An author who wishes to publish an article in a journal must submit the article in hard copy (printed version) in one copy, signed by the author to the scientific publication office (at the address: 010008, Republic of Kazakhstan, Astana, Satpayev St., 2. L.N. Gumilyov Eurasian National University, Main Building, room 408) and by e-mail vest_hist@enu.kz in Word format. At the same time, the correspondence between Word-version and the hard copy must be strictly maintained. And you also need to provide the cover letter of the author(s).

3. Language of publications: Kazakh, Russian, English.

Submission of articles to the scientific publication office means the authors' consent to the right of the Publisher, L.N. Gumilyov Eurasian National University, to publish articles in the journal and the re-publication of it in any foreign language. Submitting the text of the work for publication in the journal, the author guarantees the correctness of all information about himself, the lack of plagiarism and other forms of improper borrowing in the article, the proper formulation of all borrowings of text, tables, diagrams, illustrations.

4. The volume of the article should not exceed 18 pages (from 10 pages).

Structure of the article (page - A4 format, portrait orientation, page margins on all sides - 20 mm. Font: type - Times New Roman, font size - 14)

5. GRNTI http://grnti.ru/ - first line, left

Initials and Surname of the author (s) - center alignment, italics Full name of the organization, city, country (if the authors work in different organizations, you need to put the same icon next to the name of the author and the corresponding organization) -center alignment, italics

Author's e-mail (s)- in brackets, italics

Article title - center alignment,bold Abstract (100-200 words, the article title should not repeat in the content, it should not contain bibliographic references, it should reflect the summary of the article, preserving the structure of the article - introduction, problem statement, goals, history, research methods, results /discussion, conclusion).

Key words (6-8 words/word combination. Keywords should reflect the main content of the article, use terms from the article, as well as terms that define the subject area and include other important concepts that make it easier and more convenient to find the article using the information retrieval system).

The main text of the article should contain an introduction, problem statement, goals, history, research methods, methodology, results / discussion, conclusion - line spacing - 1, indent of the "red line" -1.25 cm, alignment in width.

Tables, figures should be placed after the mention. Each illustration should be followed by an inscription. Figures should be clear, clean, not scanned.

All abbreviations, with the exception of those known to be generally known, must be deciphered when first used in the text.

Information on the financial support of the article is indicated on the first page in the form of a footnote.

References. In the text references are indicated in square brackets. References should be numbered strictly in the order of the mention in the text. The first reference in the text to the literature should have the number [1], the second - [2], etc. The reference to the book in the main

text of the article should be accompanied by an indication of the pages used (for example, [1, 45 p.]). References to unpublished works are not allowed. Unreasonable references to unreviewed publications (examples of the description of the list of literature, descriptions of the list of literature in English, see below in the sample of article design).

6. At the end of the article, after the list of references, it is necessary to indicate bibliographic data in Russian and English (if the article is in Kazakh), in Kazakh and English (if the article is in Russian) and in Russian and Kazakh languages (if the article is English language).

Information about authors: surname, name, patronymic, scientific degree, position, place of work, full work address, telephone, e-mail - in Kazakh, Russian and English.

7. The article must be carefully verified. Articles that do not meet technical requirements will be returned for revision. Returning for revision does not mean that the article has been accepted for publication.

Work with electronic proofreading. Articles received by the Department of Scientific Publications (editorial office) are sent to anonymous review. All reviews of the article are sent to the author. The authors must send the proof of the article within three days. Articles that receive a negative review for a second review are not accepted. Corrected versions of articles and the author's response to the reviewer are sent to the editorial office. Articles that have positive reviews are submitted to the editorial boards of the journal for discussion and approval for publication. Periodicity of the journal: 4 times a year.

8. Payment. Authors who have received a positive conclusion for publication should make payment (for ENU employees - 4,500 tenge, for outside organizations - 5,500 tenge). Requisites are posted on the journal's website.

Requisites:

1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK» Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н АО «ForteBank» БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н АО «НародныйБанкКазахстан» БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.

. Гумилева МОН РК

. Гумилева МОН РК

Положение о рукописях, представляемых в журнал «Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия: Исторические науки. Философия. Религиоведение»

1. Цель журнала. Публикация тщательно отобранных оригинальных научных работ и обзоров книг по направлениям: история, антропология, археология, философия, религиоведение.

2. Автору, желающему опубликовать статью в журнале необходимо представить рукопись в твердой копии (распечатанном варианте) в одном экземпляре, подписанном автором в Отдел научных изданий (по адресу: 010008, Казахстан, г. Астана, ул. Сатпаева, 2, Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, Учебно-административный корпус, каб. 408) и по e-mail vest_hist@enu.kz. При этом должно быть строго выдержано соответствие между Word-файлом и твердой копией. Также авторам необходимо предоставить сопроводительное письмо.

Язык публикаций: казахский, русский, английский.

3. Отправление статей в редакцию означает согласие авторов на право Издателя, Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, издания статей в журнале и переиздания их на любом иностранном языке. Представляя текст работы для публикации в журнале, автор гарантирует правильность всех сведений о себе, отсутствие плагиата и других форм неправомерного заимствования в рукописи, надлежащее оформление всех заимствований текста, таблиц, схем, иллюстраций, а также дает согласие на проверку уникальности текста статьи.

4. Объем статьи не должен превышать 18 страниц (от 6 страниц).

5. Схема построения статьи (страница - А4, книжная ориентация, поля со всех сторон - 20 мм. Шрифт: тип - Times New Roman, размер (кегль) - 14):

МРНТИ http://grnti.ru/ - первая строка, слева.

Инициалы и Фамилию автора(ов)- выравнивание по центру, курсив

Полное наименование организации, город, страна (если авторы работают в разных организациях, необходимо поставить одинаковый значок около фамилии автора и соответствующей организации). Е-mail автора(ов) - в скобках, курсив.

Название статьи - выравнивание по центру полужирным шрифтом

Аннотация (100-200 слов; не должна содержать формулы, по содержанию повторять название статьи; не должна содержать библиографические ссылки; должна отражать краткое содержание статьи, сохраняя структуру статьи - введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы).

Ключевые слова (6-8 слов/словосочетаний). Ключевые слова должны отражать основное содержание статьи, использовать термины из текста статьи, а также термины, определяющие предметную область и включающие другие важные понятия, позволяющие облегчить и расширить возможности нахождения статьи средствами информационно-поисковой системы).

Основной текст статьи должен содержать введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы - межстрочный интервал - 1, отступ «красной строки» -1,25 см, выравнивание по ширине.

Таблицы, рисунки необходимо располагать после упоминания. С каждой иллюстрацией должна следовать надпись. Рисунки должны быть четкими, чистыми, несканирован-ными.

Все аббревиатуры и сокращения, за исключением заведомо общеизвестных, должны быть расшифрованы при первом употреблении в тексте.

Сведения о финансовой поддержке работы указываются на первой странице в виде сноски. Список литературы. В тексте ссылки обозначаются в квадратных скобках. Ссылки должны быть пронумерованы строго по порядку упоминания в тексте. Первая ссылка в тексте на литературу должна иметь номер [1], вторая - [2] и т.д. Ссылка на книгу в основном тексте статьи должна сопровождаться указанием использованных страниц (например, [1, 45 стр.]). Ссылки на неопубликованные работы не допускаются. Нежелательны ссылки на нерецензируемые издания (примеры описания списка литературы, описания списка литературы на английском языке см. на сайте журнала http: bulhistphaa.enu.kz в образце оформления статьи).

В конце статьи, после списка литературы, необходимо указать библиографические данные на русском и английском языках (если статья оформлена на казахском языке), на казахском и английском языках (если статья оформлена на русском языке), на русском и казахском языках (если статья оформлена на английском языке).

Сведения об авторах: фамилия, имя, отчество, научная степен, должность, место работы, полный служебный адрес, телефон, e-mail - на казахском, русском и английском языках.

6. Рукопись должна быть тщательно выверена. Рукописи, не соответствующие техническим требованиям, будут возвращены на доработку. Возвращение на доработку не означает, что рукопись принята к опубликованию.

7. Работа с электронной корректурой. Статьи, поступившие в Отдел научных изданий (редакция), отправляются на анонимное рецензирование. Все рецензии по статье отправляются автору. Статьи, получившие отрицательную рецензию к повторному рассмотрению не принимаются. Исправленные варианты статей и ответ автора рецензенту присылаются в редакцию. Статьи, имеющие положительные рецензии, представляются редколлегии журнала для обсуждения и утверждения для публикации.

Периодичность журнала: 4 раза в год.

8. Оплата. Авторам, получившим положительное заключение к опубликованию необходимо произвести оплату по следующим реквизитам (для сотрудников ЕНУ им. Л.Н. Гумилева - 4500 тенге, для сторонних организаций - 5500 тенге):

Реквизиты:

1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16, Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК

АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX

ИИК: KZ946010111000382181

Кбе 16

Кнп 859.

Редактор: Е.Б. Сыдыков

Шыгарушы редактор: К. Ж. Жумабекова

Дизайн: К. Ж. Жумабекова

Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дштану сериясы. -2019. - 2 (127). - Нур-Султан: Е¥У 114 б. Шартты б.т. -6,3 Таралымы - 25 дана

Мазмунына типография жауап бермейдг.

Редакция мекенжайы: 010008, Нур-Султан к., Сатпаев кешеа, 2. Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университет! Тел.: +7(7172) 709-500 (1шю 31-357) Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ баспасында басылды

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.