Научная статья на тему 'МУСОБАҚА ДАВРИДА МАРКАЗИЙУЙИНЧИ АМПЛУАСИДАГИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ҲУЖУМ ТЕХНИК - ТАКТИК ҲАРАКАТЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ'

МУСОБАҚА ДАВРИДА МАРКАЗИЙУЙИНЧИ АМПЛУАСИДАГИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ҲУЖУМ ТЕХНИК - ТАКТИК ҲАРАКАТЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
22
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ПЕДАГОГИЧЕСКИЙ КОНТРОЛЬ / УЧЕБНАЯ ТРЕНИРОВКА / ЦЕНТРАЛЬНЫЙ ИГРОК / ТЕХНИКО-ТАКТИЧЕСКИЕ ДЕЙСТВИЯ ИГРЫ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Павлов Ш.К., Мўминов А.Ш.

Мазкур мақолада марказ амплуаси ўйинчиларининг ҳужум техник-тактик ҳаракатлари назорат қилинган ва самарадорлик юқори малакали гандболчиларга нисбатан паст эканлиги кузатилган. Гандбол мутахассиcлари учун ўқув-машғулот жараѐнини режалаштиришда марказ ўйинчиларининг ҳужумдаги техник-тактик ҳаракатларини аниқ ва самарали бажаришга кўмаклашувчи тавсиялар берилган.В результате исследования было выявлено, что эффективность техникотактических действий центральных игроков ниже, чем у высококвалифицированных гандболистов. Были приведены рекомендации точного и эффективного выполнения техникотактических действий центральных игроков для специалистов по гандболу.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МУСОБАҚА ДАВРИДА МАРКАЗИЙУЙИНЧИ АМПЛУАСИДАГИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ҲУЖУМ ТЕХНИК - ТАКТИК ҲАРАКАТЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ»

4. Узбекистан Республикаси Президентининг "Узбекистан Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт давлат кумитаси фаолиятини ташкил этиш тугрисида" ^арори. 2017 йил 15 феврал, П^-2779-сон. (Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 8-сон, 115-модда).

5. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси тугрисида" ^арори. 2017 йил 7 феврал, ПФ-4947-сон

И.А.Турсуналиев

Ушбу маколада Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт фаолиятини ривожлантиришга доир хукукий асосларнинг мохияти ва иктисодий чора-тадбирларнинг ахамияти ёритилган. Шунингдек, мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спорт фаолиятига кизиккан иктидорли ёшларни саралаб олиш, бу борада селекция ишларини жадаллаштириш масалалари, сараланган иктидорли спортчиларни максадли тайёрлаш ишларини тизимли равишда ташкил этиш ва вилоятлар спорт бошкармалари назорати остида спорт ишларини янада такомиллаштириш, жисмоний тарбия ва спортга ихтисослашган таълим муассасаларини ролини ошириш масалалари келтирилган.

The article deals with the importance of economic measures and legal bases in the development of physical education and sport in Uzbekistan. Furthermore, it involves the classification of talented young people interested in sports activities, work on intensification of selection in this area, organization of systematic work of targeted training of gifted athletes, further improvement of sports work under the control of regional sports administrations; tasks of increasing the importance of the role of educational organizations specializing in sports and physical education.

Ш.К. ПАВЛОВ, ДОЦЕНТ, УЗДЖТИ, ЧИРЧЩ А.Ш. МУМИНОВ, УЗДЖТИ, ЧИРЧЩ

МУСОБАЦА ДАВРИДА МАРКАЗИЙУЙИНЧИ АМПЛУАСИДАГИ ГАНДБОЛЧИЛАРНИНГ ^УЖУМ ТЕХНИК - ТАКТИК ^АРАКАТЛАРИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Аннотация. В результате исследования было выявлено, что эффективность технико-тактических действий центральных игроков ниже, чем у высококвалифицированных гандболистов. Были приведены рекомендации точного и эффективного выполнения технико-тактических действий центральных игроков для специалистов по гандболу.

Ключевые слова: педагогический контроль, учебная тренировка, центральный игрок, технико-тактические действия игры.

Ишнинг долзарблиги. Жамияти-мизда соглом турмуш тарзини шакллантириш, ахолининг, айникса, ёш авлоднинг жисмоний тарбия ва оммавий спорт билан мунтазам шугулланиши учун замон талабларига мос шарт-шароитлар яратиш, спорт мусобакалари оркали ёшларда уз иродаси, кучи ва имкониятларига булган ишончни мустахкамлаш, мардлик ва ватанпарварлик, Ватанга садокат

туйгуларини камол топтириш, шунингдек, ёшлар орасидан иктидорли спортчиларни

саралаб олиш ишларини тизимли ташкиллаштириш хамда жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантиришга йуналтирилган кенг куламли ишлар амалга оширилмокда.

Узбекистон Республикасининг

"Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2017 йил 3 июндаги П^-3031-сонли карорида мамлакатимизда оммавий спортни ва олимпия харакатини ривожлантириш, олимпизм гояларини кенг

таргиб этиш, Республикамизда олимпия спорт турларини янада такомиллаштириш, шунингдек, жамиятда соглом турмуш тарзини шакллантириш, ах,олининг кенг цатламини, айницса ёшларни жисмоний тарбия ва спорт билан шугулланишга жалб этиш, мамлакат спортчиларни Олимпия ва Осиё уйинлари, жах,он ва Осиё чемпионатлари х,амда бошца йирик халцаро спорт мусобацалрига тайёрлаш, уларнинг мазкур мусобацаларда муваффациятли цатнашишларини таъминлаш мацсадида цатор ишлар олиб борилмоцда [1].

Замонавий гандболнинг ривожланиш даражаси вацт-макон тацчиллиги шароитида, уйин х,аракатларининг аксарият цисмининг юцори тезлик ва аницликда бажарилиши билан тавсифланади. Х,аммамизга маълумки, уйин вацтида спортчи бир лах,зада уйин суръатини пасайтирмасдан узининг аниц бир тактик мах,оратини цуллаши керак булади. Уйиннинг ана шу нозик муаммолари ечимини излаётган бир цатор мутахассисларнинг фикрича [2,4] мусобацаларда муваффацият цозониш учун нафацат спортчиларнинг жисмоний тайёргарлиги, балки жамоани уйинга техник-тактик жих,атдан тайёрлаш катта ахдмият касб этади. Гандбол буйича махсус илмий-тадцицот ва изланишлар олиб борган олимларнинг ишлари буйича марказ уйинчиларининг техник-тактик тайёргарлик даражаси доимо юцори булишини таъкидлаган. Гандбол мутахассисларининг илмий ишларида жамоанинг худудий хужумида марказ уйинчисининг уцув-машгулот х,амда мусобаца фаолиятида бу курсаткичлар мух,им эканлигини

таъкидлаган [4,5,6].

Жамоани бошцаришда марказ уйинчиси уйинда рацибни чаглитиш усуллари билан комбинациясини амалга оширишда энг мухум вазифани уз зимасига олади. Чунки агарда у жамоани уз цулига олиб бошцара олмаса унда рацибни маглуб цилиш осон кечмайди. Марказ уйинчиси муваффациятга эришишга асос бу, унинг майдонда тугри х,аракат цилишига боглиц, уйинни бошцаришда х,илма хил тактик воситалардан фойдаланиши, фикрини жамоа олдида ташкил цилишини яни аниц рацибни муваффацятли кураш олиб боришига имкон бермидиган бирликни цулга оладиган уйинчидир. Марказ уйинчиси асосий вазифалари хужум ва х,имоя х,аракатларнинг

мацсадга эриштира оладиган энг цулай восита усули билан шакллантиришда энг мух,им вазифани уз зиммасига олади, уйинда куп марталаб хужумдан х,имояга ва х,имоядан хужумга утишда катта х,аракатлар билан рацибни чалгитиш усули камбинациясининг жамоани цулга олган х,олда енгиб утишга катта х,исса цушади. Марказ уйинчисининг тайёргарлиги аъло даражада булсагина хилма-хил тактик х,аракатларини бажаришда катта ёрдам беради, умуман олганда жамоа х,аракатларини кузатиш хилма-хил вариантларни мукамал эгалланган уйинчидир [2,3].

Ишнинг максадн: Марказда уйнай-диган юцори малакали гандболчиларнинг хужумдаги техник-тактик х,аракатларини назорат цилиш орцали "СКИФ" жамоаси марказ уйинчилар учун уцув-машгулот жараёнига узгартириш киритиб тайёргарлик самарадорлигини ошириш.

Тадкикот натнжаларн ва уларнинг му^окамасн. Гандбол буйича Узбекистон Республикаси чемпионатида иштирок этаётган жамоаларнинг марказ уйинчи-ларнинг техник-тактик х,аракатини назорат цилиш. Олинган натижалар асосида Узбекистон Давлат жисмоний тарбия институти "СКИФ" жамоасининг марказ уйинчилари учун уцув-машгулот жараёнига узгартиришлар киритишни мацсад цилиб олдик.

Тадцицот ишлари 2017 йил Гандбол буйича эркаклар жамоалари уртасидаги чемпионати III туридан бошланди.

Ушбу турда иштирок этувчи 6 та жамоанинг марказ уйинчиларнинг техник-тактик х,аракатлари кузатилди. Олинган натижалар борасидан цилинган хулосалар жамоа мураббийларига тацдим этилди.

Узбекистон чемпионати олий лигада иштирок этадиган "Хоразм", Тошкентнинг "СКИФ", Андижоннинг "ОЗК", "^АРШИ", Олмалицнинг "ОТМК", "Наманган" жамоаларида уйнайдиган марказ

уйинчиларининг хужумдаги техник-тактик х,аракатлари бах,оланди. "Хоразм" жамоасининг марказ уйинчисининг хужумдаги техник-тактик х,аракатлари самарадорлиги 68,1 %, "СКИФ" жамоаси марказ уйинчисининг хужумдаги техник-тактик х,аракатлари самарадорлиги 73,6 %, "Андижон ОЗК" жамоаси марказ уйинчисининг хужумдаги техник-тактик

харакатлари самарадорлиги 77,8% "КАРТТТИ" жамоаси марказ уйинчисининг хужумдаги техник-тактик харакатлари самарадорлиги 78,3%, хамда "ОТМК" жамоасиининг марказ уйинчилари кайд этган натижалари 78,2 %, "Наманган" жамоаси марказ уйинчисининг хужумдаги техник-тактик харакатлари самарадорлиги 68,8 % натижалрани кайд этдилар.

Биз тадкикотимиз давомида "СКИФ" жамоаси марказ уйинчисининг хужумдаги техник-тактик харакатларининг самарадор-лигини такомиллаштиришда куйидаги намунавий машкларни жамоанинг марказ уйинчилари учун машгулот дастурига киритдик. Узбекистон Республикаси гандбол

федерациясининг 2017 йилга режалаш-тирилган таквим режасидан урин олган, Узбекистон чемпонати 3-тур учрашувларида "СКИФ" жамоасининг марказ уйинчисининг хужум техник-тактик харакатларининг самарадорлиги бахоланди, олинган натижаларни таккослаш ва самарадорлик кай даражада усганлигини аниклаш максадида ушбу турда иштирок этган куйидаги, Олмаликнинг "ОТМК", Андижоннинг "ОЗК", "Хоразм",

"Наманган", "^АРШИ" жамоаларида уйнайдиган марказ уйинчиларининг хужумдаги техник-тактик харакатлари самарадорлиги такроран бахоланди ва умумий тахлил килинди (1-жадвал).

1-расм

Ч ПР у ., 4

__- т-

Л *

Г 1 1 Г А

» . 1 (

Ярим уртада колонна булиб жойлашади, тупни

2-расм

узатиб кайтиб илгандан сунг сакраб химоячи куйган тусик устидан дарвозага туп отади.

• V

Г.. 1л ..ч г

^ П "А

'и ..!. >

Ярим урта ва бурчак уйинчилари учун машк: марказ уйинчисидан тупни кабул килиб олади ва каршисидаги химоячига хужум уюштиради, харакати билан химоячини узига жалб килиб бурчак уйинчисига тупни узатади у эса якка химоячини алдаб утиб дарвозага туп отади. Худди шунинг узи унг томондан.

4-расм

1 ■ г-«

■ — V А

Л ' А* Г Ъ

<1 » >

Х^имоячилар учун машк: худудий химояда 3

Марказдан тупни кабул килиб якка химоячига карши хужумда харакатни химоячининг унг томонига курсатиб орка билан айланиб чап томондан утиб дарвозага туп отади.

хужумчига карши 3 химоячи, хужумчилар бир-бирига тез харакатда туп узатади химоячилар уларнинг харакатини кузатиб тупли уйинчига чикади ва ортга кайтиб шеригига ёрдамга келади.

1-жадвал.

Марказда уйнайдиган гандболчиларнинг бир учрашувда цайд этган хужум техник-тактик харакатларининг самарадорлиги

(тадцицотдан кейин)

№ Техник-тактик х,аракатлар Марказ уйинчилари

(Хоразм) (СКИФ) (Андижон) (^арши) (ОТМК) (Наманган)

Бажарилган харакатлар убх абх нбх убх абх нбх убх абх нбх убх абх нбх убх абх нбх убх абх нбх

1. Тупни илиш 43 32 11 46 39 9 43 36 7 42 3 8 63 54 9 38 29 9

2. Тупни узатиш 37 28 9 40 36 4 50 39 11 51 40 11 58 51 7 34 25 9

3. Алдаб утиш 10 7 3 16 11 5 23 18 5 22 15 7 24 17 7 20 14 6

4. Дарвозага туп отиш 27 18 9 17 12 5 30 23 7 32 25 7 31 22 9 20 11 9

5. 9 метрдан туп отиш 15 9 6 12 8 4 19 15 4 20 16 4 18 13 5 16 12 6

6. Жами 132 94 41 131 107 24 165 131 35 167 130 37 194 157 33 128 91 38

7. Умумий самарадорлиги 71,2 81,3 79,3 77,8 80,9 71,0

Изох: Самарадорлиги % хисобида курсатилган.

Хулоса. Узбекистан Республикаси-нинг гандбол федерациясининг 2017 йилга режалаштирилган таквим режасидан урин олган, Узбекистон чемпионати олий лига мусобакаларининг 2-тур учрашувларида "СКИФ" жамоаси марказ амплуаси уйинчисининг хужумдаги техник-тактик харакатларини (тадкикотдан олдин 73,6 %) бахоланди, бу курсаткичлар юкори малакали гандболчиларга нисбатан коникарли даражада эканлиги кузатилди. Биз бу натижаларни оширишда жамоанинг укув-машгулотлар дастурига айнан марказ уйинчиларининг техник-тактик харакат-ларини ривожлантиришга каратилган намунавий машкларни куллашни тавсия этдик. Ушбу воситаларни самарасини билиш максадида Узбекистон чемпионати олий лига мусобакалари-нинг 3-тур учрашувларида яна педагогик назорат утказилди, олинган натижаларга келсак "СКИФ" жамоаси марказ амплуаси уйинчисининг 81,3 % натижа

кайд этилди бу натижаларни солиштирадиган булсак самарадорлик тадкикотдан кейин 7,7 % га усганлигини куришимиз мумкин.

Олинган натижаларни урганиб, асосий таснифни корреляцион тахлил килиш асосида техник-тактик

харакатларнинг мусобака фаолиятида уйинчиларнинг уйин вазифаларини хисобга олиб уларни ажратиб бориш имкони яратилди. Бундан ташкари марказ уйинчилари бошкаларга караганда купрок ва тезрок индивидуал техник-тактик харакатларни бажаришини кузатдик.

Мусобакаларга тайёргарлик

даврида жамоа уйинчиларини аввалом-бор махсус дастур асосида тайёргарлик куришини ташкил килиш ва шу дастур билан таништириш зарур деб хисоблайман.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 2017 йил 3 июундаги П^ 3031-сонли карори.

2. Р.И. Азизова. "Гандбол уйини тактикаси" услубий кулланма 2008.

3. Акрамов Ж.А Гандбол: "Lider Press", 2008 й.

4. Павлов Ш.К., Абдурахманов Ф.А., Гандбол: дарслик, Т. 2010 й.

5. SH.K. Pavlov, O.X. Abdalimov, Z.YE. Yusupova. "Gandbol nazariyasi va uslubiyati" darslik. Toshkent 2017й.

6. Шелягина И.Н., Абдурахманов Ф.А., Павлов Ш.К. "Гандболчи талабаларнинг укув илмий-текшириш ишлари". Т., УзДЖТИ, 2000 й.

ffl.K. riaB.iOB, A.ffl. MyMHHOB

Ma3Kyp Março.naga MapKa3 aMn.nyacH yHHHHH.napHHHHr xy^yM TexHHK-TaKTHK xapaKaraapH Ha3opaT KH.nHHraH Ba caMapagop.nHK rorçopH Ma.naKa.nH raHg6o.nHH.napra HHcGaTaH nacT экaн.пнгн Ky3aTH^raH. raHgôon MyTaxaccHc^apH ynyH yKyB-Mamry.noT «apaëHHHH pe^a^amrapHmga MapKa3 yHHHHH^apHHHHr xy^yMgara TexHHK-TaKTHK xapaKaTnapHHH aHHK Ba caMapa^H Ga^apHmra KyMaKnamyBHH TaBcra^ap 6epH.nraH.

As a result of the research it was revealed, that the effectiveness of technical and movements of central players lower than highly qualified handball players. Recommendation of accurate and effective performance of technical and tactical movements of the central players for specialists in handball were given.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.