Научная статья на тему 'Мусиқа уқитувчиси мутахассислигининг замонавий модели ва профессиограммаси'

Мусиқа уқитувчиси мутахассислигининг замонавий модели ва профессиограммаси Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
461
128
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мусиқа / модел / профессиограмма / касбий лаёқат / ўқитувчи / мутахассис / таълим / педагог. / музыка / модель / профессиограмма / профессиональные квалификации / учитель / специалист / образование / педагог

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Юлдошев Умиджон Юлдашевич

Мақолада умумий ўрта таълим тизими учун тайёрланаётган мусиқа фани ўқитувчиси мутахассислигининг замонавий модели ва профессиограммаси хусусида илмий хулосалар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

СОВРЕМЕННАЯ МОДЕЛЬ И ПРОФЕССИОГРАММА СПЕЦИАЛИЗАЦИИ УЧИТЕЛЯ МУЗЫКИ

В статье представлены научные заключения о современной модели и профессиограмме учителей музыки, подготавливаемых для системы общего среднего образования

Текст научной работы на тему «Мусиқа уқитувчиси мутахассислигининг замонавий модели ва профессиограммаси»

Юлдошев Умиджон Юлдашевич,

Тошкент давлат педагогика университети «Мусикий таълим» кафедраси укитувчиси

МУСИНА УКИТУВЧИСИ МУТАХАССИСЛИГИНИНГ ЗАМОНАВИЙ МОДЕЛИ ВА ПРОФЕССИОГРАММАСИ

УДК: 78:371.3

ЮЛДОШЕВ У.Ю. МУСИЦА УЦИТУВЧИСИ МУТАХАССИСЛИГИНИНГ ЗАМОНАВИЙ МОДЕЛИ ВА ПРОФЕССИОГРАММАСИ

Маколада умумий урта таълим тизими учун тайёрланаётган мусика фани укитувчиси мута-хассислигининг замонавий модели ва профессиограммаси хусусида илмий хулосалар берил-

Таянч суз ва тушунчалар: мусика, модел, профессиограмма, касбий лаёкат, укитувчи, мута-хассис, таълим, педагог.

ЮЛДОШЕВ У.Ю. СОВРЕМЕННАЯ МОДЕЛЬ И ПРОФЕССИОГРАММА СПЕЦИАЛИЗАЦИИ УЧИТЕЛЯ МУЗЫКИ

В статье представлены научные заключения о современной модели и профессиограмме учителей музыки, подготавливаемых для системы общего среднего образования

Ключевые слова и понятия: музыка, модель, профессиограмма, профессиональные квалификации, учитель, специалист, образование, педагог.

YULDОSHEV U.Y. MODERN MODEL AND PROFESSIOGRAM OF SPECIALIZATION OF A MUSIC TEACHER

There is presented in the article the scientific conclusions about the modern model and the professiogram of music teachers trained for the system of general secondary education.

Keywords: music, model, professiogram, professional qualifications, teacher, specialist, education.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

Кириш.

Узбекистон Республикасида 2017 йилдан барча сохаларда булгани каби таълим тизими хам ривожланишнинг янги боскичига кута-рилди. Таълим тизимида олиб борилаётган кенг ислохотлар укитувчи шахсини уз устида ишлаши, янгилик ва инновацияларга булган талабни бир кадар оширди. Хар бир укитув-чининг шахсий, табиий ва индивидуал хусуси-ятлари булиб, хозирги замон укитувчиси мута-хассислиги моделини лойихалаштириш лозим. Укитувчи мутахассислиги моделини умумий ва ягона холда тузиш, энг мухими унинг уз хусуси-ятларини ривожлантириши, узига хослигини саклаб колиши, уз кизикишларига мувофик холда илгарига интилишига имкон берилиши зарур. Мазкур масалада куп йиллардан буён илмий изланишлар олиб борамиз. Бирок, мута-хассис моделини яратиш ва уни амалда куллаш буйича олиб борилган ишлар хали етарли эмас, деб хисоблаймиз. Чунки, давр, замон, тарак-киёт узгариши мусика укитувчиси мутахассис-лигининг замонавий модели ва профессиограм-масига куйиладиган талабларни узгартиришни ва такомиллаштириш зарурлигини курсатмокда. Мазкур мацоланинг асосий мацсади ^ам худди ана шундадир.

Мутахассис модели - аник бир касб буйича мутахассиснинг умумлашган образли тузил-маси булиб, у муайян таркибий кисмлардан иборат булади1. Узлуксиз таълим тизимининг мазмуни ва унинг илмий-назарий асоси булган Узбекистон Республикасининг «Таълим туFри-сида»ги хамда «Кадрлар тайёрлаш миллий дастури туFрисида»ги конунлари укитувчининг умумий, касбий, илмий-назарий, педагогик-психологик, илмий-методик тайёргарлик дара-жасини замон талабларига мос булишини такозо этади2. Шуни аълохида эътиборга олган холда таъкидлаш жоизки, узлуксиз таълим тизими укитувчисининг мутахассислик модели сингари айни пайтда умумий урта таълим мак-таби мусика маданияти фани укитувчисининг мутахассислик моделини тузиш бугунги замонавий фан укитувчисининг барча хусусиятла-рини куз олдимизга келтириш имконини яра-тади. Аслида модель асосини педагогга куйиладиган талаблар ташкил этиб, у узида шахс-нинг энг юксак фазилатлари, педагогик

1 www.Humanties/edu/ru/db/msg/.

2 Жураев Р. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини амалга оширишдаги умумий урта таълим вазифалари. // «Педагогик мах,орат», 2001, 2-сон, -2-10-б.

мах,орати, мутахассислик нуктаи назардан уз билими, илмий дунёкараши, сохаси буйича малака ва тажрибага эгалиги, укувчиларни фан нуктаи назардан укита олиш, тарбия бериш ва таълим олувчилар билимларини адолатли бахолай олиш ва назорат кила олиш каби бир катор таркибий кисмларни мужассамлашти-ради.

Мазкур маколада кутарилган масала йирик педагог, олим Ж^.Йулдошев уз тадкикотларида республика укитувчилари шахсининг касб учун ахамиятли хусусиятлари сифатида киришимли-лик, хиссий баркарорлик, етакчилик, ижтимоий етуклик, ишонувчанлик, ижтимоий жасорат, дадиллик, мустакиллик, уз-узини назорат килиш, кУзFалувчанлик каби жихатларни бел-гилаб берган3.

Назаримизда укитувчининг педагогик фао-лиятига ёрдам берадиган фазилатларига илмга чанкоклик, киришимлилик, камтаринлик, мехнатсеварлик, интизомлилик, фидойилик, мехрибонлик, баFрикенглик, одамохунлик, хушмуомалалик4 каби бир катор ижобий шахс фазилатларини киритиш хам максадга муво-фикдир. Чунки юкорида таъкидланган модел-нинг тарбиялай олиш кисмига юкори даражали маданият ва маърифат, шахсий одоб намунаси, нуфузи, ватанпарварлик ва бурч хислари, гуманитар ва гуманистик тайёргарлик, укув-тарбия-вий ишларнинг ташкили киритилган. Мазкур талабларни шакллантиришда узлуксиз таълим тизими олдидаги давлат ва ижтимоий буюрт-малар хисобга олиниши ва аник белгиланиши керак эди.

Мацоланинг илмий янгилиги шундаки, укитувчининг умумлаштирилган моделида педагогнинг укита билиш ва тарбиялай олиш вазифаларининг ажратилиши аслида хали аник илмий асосини топган масала эмас. Чунки бу икки фаолият ягона таълим ва тарбия жараё-нида амалга ошириладиган, Шарк педагогика-сида5 бир бутун холда кулланиладиган фаолият тури хисобланади. Шу билан бир каторда мазкур мусика укитувчисининг мутахассислик модели гарчан бир неча бор тавсия этилаётган булса-да, ундаги талаблар укитувчининг мута-

3 Йулдошев Ж.F. Малака оширишнинг назарий ва мето-дологик асослари: (ёхуд укитувчи булиш осонми?). - Т.: «Укитувчи», 1998.

4 Авлоний А. Туркий гулистон ёхуд ахлок. - Т.: «Укитувчи», 1992.

5 Миллий истиклол Fояси: асосий тушунча ва тамойиллар (Узбекистон файласуфлар жамияти). - Т.: «Узбекистон», 2001. -45-49-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

хaccиcлик мoдeлини oчиб бepишдa мaълум дapaжaдa уз aкcини тoпгaн, дeб x1иcoблaш жoиз. TyFpи, мaзкуp мoдeлдa кeлтиpилгaн xуcу-cиятлapни биp Karop дaвoм эттиpиш мумкин.

Taдrçик1отнинг объекти cифaти умумий ypтa тaълим мaктaблapи муcикa мaдaнияти фaни Укитувчиcи мутaхaccиcлигининг зaмoнaвий мoдeли вa пpoфeccиoгpaммacини яpaтиш жapaёнидиp.

Мoдeлнинг тaълим oлувчилap билимини aдoлaтли бax1oлaй oлиш вa нaзopaт килa oлиш тapкибий киcмигa тaлaбaлapнинг cтaндapтлaн-гaн тecтлapни ишлaб чикиш вa кУллaй oлиши киpитилгaн. Шуни кaйд этиш кepaкки, муcикa укитувчи^нинг мутaхaccиcлик мoдeлидa тax1cил oлувчилapнинг yзлaштиpгaн билим, кyникмa вa тaжpибaлapини нaзopaт килиш вa бax1oлaш, yкув-тapбия жapaёнидaн oлингaн нaтижaлapни тax1лил килиш вa мaзкуp жapaён-нинг бopишигa тeгишли yзгapтиpишлap киpи-тиш кaби янa биp мух,им вaзифacи киpитилгaн 6Ули6, у тaълим-тapбия жapaёнининг aжpaл-мac вa энг мух,им зapуpий ^ми caнaлaди. Шу caбaбли, пeдaгoгнинг ушбу тaйёpгapлигини унинг мeтoдик тaйёpгapлигидaн aжpaтиш мумкин эмac.

Ma3Kyp мarçолaни ёритишдa caнъaтшунoc-лик, муcикaшунocлик, фoльклopшунocлик, пeдaгoгикa, пcихoлoгия cox1acидaги aдaбиёт-лapни ypгaниш, тax1лил килиш, пeдaгoгик ^a-тиш, илFop иш тaжpибaлapни ypгaниш, ^ëc-лaш, умумлaштиpиш тaжpибa-cинoв вa мaтe-мaтик cтaтиcтикa уcуллapидaн ^нг фoйдaлa-нилди.

Рecпубликaмиздa тaйёpлaнгaн пeдaгoглap-нинг умумлaштиpилгaн мoдeлининг тax1лили вa унинг бугунги кун тaлaбидaн кeлиб чик^н x1oлдa янa биp кaтop вaзифaлapни КУЙИЛИШИ бeжиз эмac. Чунки бутун дунё тaълим тизимидa бyлгaни ^би, узлукcиз тaълим тизими oлдигa куйилган тaлaблap дaвp вa зaмoн yзгapишлapи билaн тaкoмиллaштиpилиб, янги-янги иннoвa-циoн Foялap acocидa pивoжлaнтиpилиб, кaм мex1нaт capфлaб, кyпpoк нaтижa oлиш учун x.apa^ килиниб бopилaди. Бу x1oлaт бeвocитa муcикa тaълими Укитувчиcининг мутaхaccиcлик мoдeли хуcуcиятлapигa х^м тaaллуклидиp. Укитувчилapнинг пeдaгoгик фaoлиятидaги aco-cий мacaлaлapни киpитиш вa илмий-пeдaгoгик нуктaи нaзapидaн кaйтa ишлaш лoзимлигини кypcaтди. Шу caбaбли Kaдpлap тaйёpлaш мил-лий дacтуpи тaлaблapи acocидa x,ap биp фaн Укитувчиcи, шу жумлaдaн, му^^ Укитувчиcи

мутaхaccиcлигининг пeдaгoгик фaoлиятидaги узига xoc хуcуcиятлapни x^co6^ oлгaн x1oлдa зaмoнaвий мoдeли вa унгa мoc x1oлдa пpoфec-cиoгpaммa тузиш зapуpaтини кeлтиpиб чикapaди.

Мaзкуp мoдeлнинг acocини муcикa уки-тувчиcи тaшкил килиб, у шaxc cифaтидa:

• юк^к мaънaвиятли вa мaдaниятли;

• узлу^из тaълим тизимини pивoжлaнти-pиш учун иcтикбoл peжaлapни илгapи cуpиш вa х^л этишгa кoдиp;

• ижтимoий-cиёcий x,aë^a муcтaкил xулoca Kилa oлaдигaн вa ундaн aмaлиётдa тyFpи фoй-дaлaнaдигaн;

• yзидa миллий исти^^л мaфкуpacи вa Foялapини cингдиpгaн;

• жaмият тapaккиётигa мунocиб x^cca кУшaдигaн;

• шунингдeк, юкopи мaлaкaли paкoбaт-бapдoш пeдaгoгик кaдp cифaтидa:

• ижoдий вa ижтимoий фaoл;

• Foявий вa мaънaвий-axлoкий eтук булиши;

• мумтoз муcикaни тушуниш учун ижoдий тaфaккуpи булиши;

• yзбeк муcикa мepocининг capчaшмacи x1иcoблaнгaн мaкoм acapлapи x1aкидa eтapличa билимгa эга булиши вa уни aмaлиётдa кУллaй oлиш дapaжacини эгaллaгaнлиги;

• юкopи дapaжaдaги илмий-нaзapий, пeдa-гoгик-пcиxoлoгик, илмий мeтoдик, тaшкилий-уcлубий жих^^н тaйёpгapлик opкaли юкcaк кacб-x1унap мaдaниятигa эга булиши нaзapдa тутилди.

Муcикa Укитувчиcининг мутaxaccиcлик мoдeлини тузишдa куйидaгилap кoнцeптуaл acoc cифaтидa кaбул килинди:

• му^^ Укитувчиcи юкopи дapaжaдaги илмий-нaзapий, пeдaгoгик-пcиxoлoгик вa илмий-мeтoдик тaйёpгapлик opкaли юк^к ^c-бий мaдaниятгa эгa бyлaди;

• муcикa Укитувчиcини тaйёpлaш, кaйтa тaйёpлaш вa мaлaкacини oшиpиш жapaёнидa улapнинг кacбий тaйёpгapлигини opттиpишдa илмий-нaзapий, пeдaгoгик-пcиxoлoгик тapки-бий киcмлap билaн узвий paвишдa илмий-мeтoдик тaйёpгapликни aмaлгa oшиpилaди;

• укитувчининг пeдaгoгикa oлий тaълим муaccacaлapидa yзлaштиpгaн бapчa билим, мaлaкa вa кyникмaлapи пeдaгoгик фaoлиятдa xуcуcий мeтoдик дapaжaдa, яъни му^^ни укитиш жapaёнидa кУллaнилaди. Шу бoиc укитувчининг кacбий тaйёpгapлигининг тapки-

ЗAMOНABИЙ TAЪЛИM / СOBPЕMЕННOЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

1-расм. Мусица уцитувчиси мутахассислигининг замонавий модели.

бий кисмлари ичида методик тайёргарлик асосий уринни эгаллайди.

Мазкур моделни яратишда педагогика фанлари доктори, профессор Ж.Талипованинг «Биология укитувчисининг илмий-методик тайёргарлиги даражасини орттириш назарияси ва амалиёти» мавзусидаги тадкикот ишларидан кенг фойдаланилди. Албатта, мусика укитувчиси мутахассислигининг замонавий модели таркибий кисмлари ва уларнинг шаклланиши йиллар давомида тупланган тажрибалар хамда инно-вацион Fоялардан келиб чиккан холда мусика укитувчисининг методик тайёргарлиги даражасини орттириш масаласи мухим ахамият касб этади. Мазкур моделнинг таркибий кисмлари ва уларнинг шаклланишини таъминловчи билим, куникма ва тажрибаларнинг мажмуаси яна бир кулланиладиган термин - профессио-граммада уз аксини топади.

Профессиограмма - мутахассиснинг шахсий сифатлари ва касбий фаолият турларига кира-диган касбий талаблар ва меъёрларнинг илмий асосланган холдаги тавсифи1. Педагогикага оид

1 Йулдошев Ж^. Малака оширишнинг назарий ва мето-дологик асослари (ёхуд укитувчи булиш осонми?). - Т.: «Укитувчи», 1998.

адабиётлар тахлили шуни курсатмокдаки, К.К.Платонов, В.А.Сластенин, В.Э.Тамарин, Д.С.Яковлева, А.Абылкасымовалар каби куп-гина тадкикотчилар томонидан умумий урта таълим мактаблари укитувчиларининг профес-сиограммасини тузиш буйича муайян изла-нишлар олиб борилган. Бирок, шуни хам ало-хида таъкидлаш жоизки, мазкур профессио-граммалар хозирги ахборотлар алмашинуви жадаллашган кун талабига жавоб бермаган-лиги учун тарихий ва мантикий бирликнинг методологик принципи асосида тахлил килинди.

Профессиограмма моделнинг таркибий кисмлари ва уларни шакллантиришга асос буладиган билим, куникма ва малакаларни узида мужассамлаштиради2. Шу сабабли про-фессиограмма муайян педагогик фаолиятни амалга ошириш учун укитувчидан амалий ва назарий фикр юритишни, ушбу жараённи амалга ошириш учун муайян билим, куникма ва тажрибалар, малакаларни узлаштиришни талаб этади.

2 Уша жойда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

Назарий фикр юритиш таълим-тарбия жараёнидаги умумий конуниятлар, яъни педа-гогик вазифаларни хал этишнинг принциплари ва усулларини ишлаб чикиш, педагогик жараёнларни кузатиш, кузатиш натижаларини умумлаштириш, хулоса ясаш, уз фаолияти билан таккослаш ва узи учун зарур коида-ларнинг келиб чикишига замин тайёрлайди1.

Амалий фикр юритиш асосан мусикани укитишнинг хусусий вазифаларини хал этишга каратилган. Ушбу фикр юритиш муайян вазият-ларни тахлил килиш, таккослаш, умумлаштириш, хулоса чикариш ва муаммоли вазиятлар-дан чикиб кетиш каби куникмаларни уз ичига олади. Укитувчининг педагогик фаолияти ва махорати даражасини амалий педагогик вазифаларни хал этиш жараёнининг илмий-назарий жихатдан туFри асосланганлиги билан белги-лаш зарур.

Мусика фани укитувчиси уз педагогик фао-лиятини тахлил килиб, илмий-назарий асослаб, узига маълум педагогик принциплар ва уни амалга ошириш коидаларини ишлаб чикади. Педагогнинг уз фаолиятини тахлил килиш, умумлашган ва педагогик таъсир курсатишнинг мантикий кетма-кетлигини ишлаб чикиши, унинг педагогик махорат чуккисини эгаллаган-лигини курсатади. Педагогик вазифаларни хал этиш, педагогик вазифаларни тахлил килиш, яъни укитувчилардан аклий фаолият усуллари - танкидий-тахлилий, мантикий фикр юри-тишни талаб этади.

Мазкур педагогик фаолият таълим-тарбия жараёнини асосий буFинларга ажратиш ва истикболдаги вазифаларни лойихалаш куник-маларига асосланади. Укитувчининг педагогик вазифаларни яхши узлаштирганлиги, уз касб-дошларининг иш тажрибаларини тинмай урга-ниши, уз педагогик фаолияти натижасини уму-лаштириш ва мунтазам тахлил утказиш, таълим-тарбия жараёнининг самарадорлигини оширишга, таълим мазмуни хусусиятларини хисобга олган холда самарали восита, метод ва шаклларини танлашга имкон яратади.

Укитувчиларнинг касбий тайёргарлиги тахлил килинганда, унинг илмий-назарий, психологик педагогик, методик тайёргарлиги назарда тутилди2.

1 Исмоилов Н. Миллий менталитетнинг туб илдизи. // «Мулокот», 2001, 4-сон. -29-б.

2 Баротов Ш.Р. Укувчи шахсини урганиш усуллари. - Т.: «Укитувчи», 1995. -58-61-б.

Куйида мусика укитувчисининг профессио-граммасининг таркибий кисмлари ва уларга мансуб билим, куникма ва малакаларни келти-риб утамиз:

I. Мусика укитувчисининг илмий-назарий тайёргарлигига асос буладиган билим, куникма ва малакалар мажмуаси:

- мусика фанини илмий-назарий жихатдан чукур узлаштирган холда унинг назариялари, Fоялари, конуниятларининг мазмун-мохиятини билиши, фаннинг ривожланиши, фанда эри-шилган ютуклар, янгиликлар, муаммолар, илмий-тадкикот ишлари хамда изланишлар натижаларидан хабардор булиб бориши;

- умумий мусикий ва хусусий тушунчаларни ажрата олиши, уларнинг мусикий таълимда тутган урни, укувчиларда шакллантириш йул-ларини тасаввур килиши;

- мусика илмининг умумназарий ва амалий жихатдан шаклланишида улкан хисса кушган мутафаккирларнинг илмий-назарий, маънавий-маърифий, маданий мерослари хамда мусика, мусика таълими фани ривожига салмокли хисса кушган олимларнинг илмий-тадкикот ишларини билиши ва улардан таълим-тарбия жараёнида самарали фойдаланиш малакасига эга булиши.

II. Мусика укитувчисининг психологик-педагогик тайёргарлигига асос буладиган билим, куникма ва малакалар мажмуаси:

- дидактика ва тарбия назарияси Fоялари, укитиш конуниятлари, принциплари, укитиш мазмуни, методлари, воситалари ва шакллари-нинг уЙFунлиги, узвийлиги, уларнинг узвийли-гини таъминлаш йулларини билиши ва тахлил кила олиши;

- укитишнинг турли техник-дидактик, аудио, видео, мультимедиа, онлайн, презентация воситалари, мавжуд дарсликлар, укув куллан-малари, укув-методик адабиётларни тахлил кила билиши, уларнинг бир-биридан фарки ва афзалликларини билиши;

- педагогик ва ахборот технологиялари, укувчиларнинг укув фаолиятини фаоллашти-рувчи усуллардан хабардорлиги ва укув машFулотларида улардан фойдаланиш малакасига эга булиши;

- укувчиларнинг мустакил ишлари ва тахсил олишини ташкил этишнинг ташкилий ва услу-бий таъминланишини билиши;

- уз касбий тайёргарлиги ва малакасини мунтазам ва мустакил равишда оширишнинг усул ва шаклларини билиши ва эгаллаши;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

- укувчиларнинг ёш ва психологик хусуси-ятлари, диккат, хотира, тафаккур, темперамент, характер, кобилиятларини аниклай олиши, укувчилар билан мулокотга киришиш куник-маларини эгаллаган булиши;

- укувчиларда мантикий ва ижодий фикр юритиш куникмаларини ривожлантириш, мантикий операциялардан укув жараёнида фойда-ланиш;

- синф рахбари ишининг мазмун ва мунда-рижаси, укувчилар онги ва калбига миллий истиклол Fоясини сингдиришнинг мазмуни, шакли ва усулларини билиши ва самарали таш-кил этиш малакасига эга булиши1;

- иктидорли укувчиларни аниклаш, сара-лаш ва уларга табакалашган таълим бериш йуллари, шакллари хамда усулларини билиши, амалиётда куллай олиш куникмасига эга булиши.

III. Мусика укитувчисининг методик тайёр-гарлигига асос буладиган меъёрий хужжатлар билим, куникма ва малакалар мажмуаси:

- таълим-тарбия жараёнининг яхлитлиги, таълим мазмуни, воситалари, методлари ва шаклларининг узвийлигини тасаввур килиши;

- мусика буйича дарсдан, синфдан ва мак-табдан ташкари таълим-тарбия ишларининг мазмуни, шакллари ва мазкур машFулотларни ташкил килиш йулларини;

- умумий урта ва урта махсус, касб-хунар таълими хамда олий таълимнинг давлат таълим стандартларини;

- янги тахрирдаги давлат таълим стандарти ва укув дастурининг амалдаги ДТС ва дастур-дан фаркини;

- умумий урта ва урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларида илмий-услубий, таж-риба-синов ишларини олиб бориш тартиб-коидаларини билишни;

- умумий урта ва урта махсус, касб-хунар таълими муассасаларида укувчиларни касбга йуллаш ишларининг тартиби, максад ва вази-фалари хакида маълумотга эга булиши, мусика йуналишида касбга йуллаш ишларини олиб боришни;

- мусикани чукур узлаштиришга ихтисос-лашган мактаб ёки синфларда кулланилаётган дастур, таълимий ва тарбиявий ишларнинг мазмун-мундарижаси, ДТС, мазкур таълим-

1 Баротов Ш.Р. Укувчи шахсини урганиш усуллари. - Т.: «Укитувчи», 1995. -28-32-б.

тарбия жараёнини ташкил этишга куйиладиган дидактик талаблар2, шакл ва усулларини;

- мусикани укитиш жараёнида укувчилар калби, онгига миллий истиклол Fоясини сингдиришнинг мазмуни, воситалари, методлари ва шаклларини3;

- мусикани укитиш жараёнида укувчиларни Хукукий, иктисодий, экологик, санитария-гигиеник тарбиялашнинг мазмуни, методлари ва шаклларини билиши ва амалиётга куллай олишни;

- мусикани укитиш жараёнида укувчиларни миллий ва умуминсоний кадриятларга хурмат, мустакиллик принциплари ва она Ватанга садокат рухида тарбиялашнинг мазмуни, методлари ва шаклларини билиш ва амалиётга куллай олишни;

- мусикадан укув дастури, ДТС, дарсликлар ва укув-методик кулланмаларни тахлил килишни;

- мусикани укитиш концепцияси, методик ёндашувлар асосида укув жараёнини ташкил эта олишни;

- мусика укув фанининг асосий Fоялари, максади ва вазифалари, шунингдек, боблар, мавзуларнинг максади ва вазифаларини аниклай олишни;

- мусикани укитишда замонавий педагогик ва ахборот технологияларини куллай олишни;

- укувчилар билимини назорат килиш ва бахолашнинг замонавий усулларини билиши ва олинган натижаларни тахлил кила олиши, бахолаш тизимини мукаммал билиш ва куллай олишни4;

- мусика дарсларига куйиладиган дидактик талаблардан хабардор булиши, уларни кузатиш ва тахлил килиш малакасини узлаштиришни;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- мусика укитувчиларининг илFор иш таж-рибаларини аниклаши ва уларни узлаштира олиши хамда амалиётга куллаш малакасига эга булиши;

- мусика укув хоналари, лабораторияла-рини намунавий жихозлаш, тегишли меъёрий хужжатларни билиши, жихоз, кургазмали восита, дидактик ва таркатма материалларни тайёрлаш, саклаш, бутлаш ва бойитиш йулла-

2 Жураев Р. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини амалга оширишдаги умумий урта таълим вазифалари. // «Педагогик махорат», 2001, 2-сон. -2-10-б.

3 Миллий истиклол Fояси: асосий тушунча ва тамойиллар (Узбекистан файласуфлар жамияти). - Т.: «Узбекистан», 2001. -58-60-б.

4 Педагогика тарихи. Хасанбоева О. ва бошкалар. (Укув кулланма). - Т.: «Укитувчи», 1997.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

рини билиши, улардан самарали фойдаланган холда укув машFулотларини ташкил этиш ва утказиш тажрибасига эга булиши лозим.

Юкорида курсатиб утилган бир катор вази-фалар хамда укитувчиларга куйилган талаблар асосида мусика укитувчиси мутахассислиги-нинг модели ва профессиограммаси ишлаб чикилди.

Хулоса сифатида айтиб утиш жоизки, мусика укитувчисининг методик тайёргарли-гига уз навбатида методологик, гносеологик, коммуникатив, конструктив, лойихалаш ва ташкилотчилик билим, куникма ва малакалар-дан иборат булибгина колмай, куйидаги яку-ний натижаларга эрилишилди.

Укитувчининг методик тайёргарлигининг таркибий кисмлари сифатида методологик, гносеологик, коммуникатив, лойихалаш ва ташкилий фаолиятга оид билим, куникма ва малакалар белгиланди.

Юксак касб-хунар маданиятига эга булган мутахассис сифатида узида ижтимоий ва ижо-дий фаоллик, Fоявий-сиёсий, маънавий-ахло-кий етукликни мужассамлаштирса, юкори малакали ракобатбардош педагог сифатида республиканинг иктисодий тармокларида малакали кадрлар тайёрлаш ишида узининг муносиб хиссасини куша олади.

Педагог кадрларнинг ижтимоий ва ижодий фаоллиги, Fоявий-сиёсий, маънавий-ахлокий

етуклиги укитувчиларнинг касбий тайёргар-лиги ва уларнинг таркибий кисмларига бево-сита ва билвосита таъсир курсатади1. Маъ-лумки, Fоявий-сиёсий етуклик илмий-методик тайёргарликнинг таркибий кисми булган методологик билим, куникма ва малакаларга асос булиб хизмат килади. Ижтимоий ва ижодий фаоллик укитувчининг уз касбий тайёргарли-гини мунтазам орттириши, юксак касб-хунар маданиятига эга булган укитувчининг педаго-гик фаолиятга ижодий ёндашуви ва ижтимоий фаоллигига уз таъсирини курсатади.

Юкори малакали ракобатбардош педагогик кадр булган мусика укитувчиси, уз навбатида, юксак маънавият ва маданият сохиби, миллий истиклол мафкураси ва Fояларини сингдирган шахс сифатида, таълим-тарбия жараёнидаги истикбол вазифаларини илгари суриш ва хал этиш оркали жамият тараккиётига муносиб хисса кушади, хаётда мустакил равишда мул-жални туFри ола билади.

Мусика укитувчисини тайёрлашда касбий тайёргарликнинг таркибий кисмлари, юкори малакали ракобатбардош педагогик кадр ва шахс сифатидаги хусусиятларини яхлит холда тасаввур килиб, уларнинг уртасидаги узвий-ликни амалга ошириш зарур.

Адабиётлар руйхати:

1. Авлоний А. Туркий гулистон ёхуд ахлок. - Т.: «Укитувчи», 1992.

2. Актуальные проблемы возрастной и педагогической психологии. / Под общ. ред. И.Ивашенко и др. - Минск: «Высшая школа», 1980.

3. Баротов Ш.Р. Укувчи шахсини урганиш усуллари. - Т.: «Укитувчи», 1995. -86-б.

4. Жураев Р. Кадрлар тайёрлаш миллий дастурини амалга оширишдаги умумий урта таълим вазифалари. // «Педагогик махорат», 2001, 2-сон. -2-10-б.

5. Имомназаров М.С., Эшмухамедов М. Миллий маънавиятимиз асослари. (Олий укув юртлар учун маъруза матнлари) - Т.: ТошИУ, 2001.

6. Исмоилов Н. Миллий менталитетнинг туб илдизи. // «Мулокот», 2001,4-сон. -29-б.

7. Миллий истиклол Fояси: асосий тушунча ва тамойиллар (Узбекистон файласуфлар жамияти). - Т.: «Узбекистон», 2001.

8. Хасанбоева О. ва бошкалар. Педагогика тарихи (укув кулланма). - Т.: «Укитувчи», 1997. -248-б.

1 Хасанбоева О. ва бошкалар. Педагогика тарихи (укув кулланма). - Т.: «Укитувчи», 1997. -86-91-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.