Научная статья на тему 'Мактаб таълимида эҳтиёжга кўра узлуксиз малака ошириш'

Мактаб таълимида эҳтиёжга кўра узлуксиз малака ошириш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
380
57
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
бошланғич синф ўқитувчиси / мактаб / таълим / фаолият / эҳтиёж / узлуксиз / малака ошириш / механизм / компетентлик / начальный класс / учитель / школа / образование / деятельность / необходимость / непрерывный / повышение квалификации / механизм / компетентность

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Юлдашев Мақсудбек Абдуллаевич, Пулатова Дилдора Тургуновна

Мақолада бошланғич синф ўқитувчисининг мактаб таълими фаолиятида эҳтиёжга кўра узлуксиз малака ошириш механизми ҳамда узлуксиз малака ошириш жараёнида педагогик компетентлик хусусида фикр ва мулоҳазалар ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НЕПРЕПРЫВНОЕ ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ С УЧЁТОМ ПОТРЕБНОСТЕЙ ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье излагаются мнения и суждения о механизме непрерывного повышения квалификации учителей начальных классов школ, исходя из потребностей школьного образования, а также о роли педагогической компетентности в процессе непрерывного повышения квалификации.

Текст научной работы на тему «Мактаб таълимида эҳтиёжга кўра узлуксиз малака ошириш»

Юлдашев Мак,судбек Абдуллаевич,

Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазири уринбосари, педагогика фанлари доктори, доцент; Пулатова Дилдора Тургуновна,

А.Авлоний номидаги Халк таълими тизими рах,бар ва мутахассис ходимларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти докторанти (PhD)

МАКТАБ ТАЪЛИМИДА ЭЩЕЖГА КУРА УЗЛУКСИЗ МАЛАКА ОШИРИШ

УДК: 37.08: 378.046.4

ЮЛДАШЕВ М.А., ПУЛАТОВА Д.Т. МАКТАБ ТАЪЛИМИДА ЭЦТИЁЖГА КУРА УЗЛУКСИЗ МАЛАКА ОШИРИШ

Маколада бошла^ич синф укитувчисининг мактаб таълими фаолиятида эх,тиёжга кура узлуксиз малака ошириш механизми х,амда узлуксиз малака ошириш жараёнида педагогик компетентлик хусусида фикр ва мулох,азалар ёритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: бошланFич синф укитувчиси, мактаб, таълим, фаолият, эх,тиёж, узлуксиз, малака ошириш, механизм, компетентлик.

ЮЛДАШЕВ М.А., ПУЛАТОВА Д.Т. НЕПРЕПРЫВНОЕ ПОВЫШЕНИЕ КВАЛИФИКАЦИИ С УЧЁТОМ ПОТРЕБНОСТЕЙ ШКОЛЬНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье излагаются мнения и суждения о механизме непрерывного повышения квалификации учителей начальных классов школ, исходя из потребностей школьного образования, а также о роли педагогической компетентности в процессе непрерывного повышения квалификации.

Ключевые слова и понятия: начальный класс, учитель, школа, образование, деятельность, необходимость, непрерывный, повышение квалификации, механизм, компетентность.

YULDАSHEV M.A., PULATOVA D.T. CONTINUOUS QUALIFICATION IMPROVEMENT IN ACCORDANCE WITH SCHOOL EDUCATION NEEDS

There are expressed in the article opinions and judgments in regards of the teachers' continuous professional development mechanism at primary school, based on the needs of school education, as well as the role of pedagogical competence in the process of continuous professional development.

Keywords: primary class, teacher, school, education, activity, necessity, continuous, professional development, mechanism, competence.

%озирги кунда Кадрлар тайёрлаш миллий дастури талаб-ларидан келиб чициб республикамизда педагог кадрлар мала-касини оширишнинг самарали тизимини яратиш устида жадал ишлар олиб борилмоцда. Бундай самарали тизимни яратиш, жумладан, педагог кадрлар касб малакасининг цаци-ций даражасини цисобга олиб ташкил цилинадиган малака оширишни назарда тутади.

Укитувчиларнинг касбий билимлари, махо-ратларини ривожлантириш ва янгилашга ундайдиган эхтиёжлар шахс, давлат ва жами-ятнинг сифатли замонавий таълимга булган эхтиёжларидан иборат булиб, уларни хисобга олган холда таълим хизматлари бозорининг шаклланишига мос янги малака ошириш ва кайта тайёрлаш тизимини яратишга алохида эътибор берилмокда. Бу йуналишда кабул килинаётган карорлар ва меъёрий хужжат-ларнинг бош максади - педагог кадрлар мала-касини ошириш оркали улар ишлаётган таълим муассасаларидаги укув-тарбия жараёни сифатини кутаришдан иборат.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг «Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан бирга курамиз» асарида етук мутахассис ёшлар ва уларнинг роли туFрисида куйидагилар таъкид-ланган: «Фарзандларимизни мустацил фикрли, замонавий билим ва касб-^унар-ларни эгаллаган, муста^кам ^аётий пози-цияга эга, чинакам ватанпарвар инсонлар сифатида тарбиялаш биз учун долзарб ахамиятга эга булган масала хисобланади»1.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,-камаси томонидан кабул килинган бир катор карор ва фармойишлар бу вазифаларни ижро этишда дастуриламал булиб хизмат килмокда. Кабул килинаётган карорларнинг бош максади таълим-тарбия ишлари сифатини кута-риш булиб, бунинг учун педагог кадрлар малакасини ошириш тизимини замонавий даражада такомиллаштириб бориш хал килувчи ахамиятга эга хисобланади.

Мактаб укитувчиларининг малакасини ошириш педагогик муаммо сифатида бугун пайдо булган эмас. Бу сохада мамлакатимизда илмий фаолият олиб борган бир катор олим-

ларимизни санаб утишимиз мумкин. Жумладан, Ж^.Йулдошев малака оширишнинг максади, вазифалари, мазмуни ва шакллари хакида тадкикотлар олиб борган. У укитувчи малакасини ошириш самарадорлигининг бел-гилари хусусида шундай дейди: «Малака оширишни мактаблар доирасида марказлаштириш ва унга катъий кувватлаш асосида рахбарлик килиш, кундалик ишга шунчалик чукур кири-шиш керакки, ишнинг тугагани ва малака ошириш жараёни бошлангани яккол сезилмайди-ган булсин. Янгиликларни жорий килишга зарур имкониятлар яратилганлиги талаб килинади»2. Шунингдек, А.Акмалов педагог ходимлар малакасини ошириш институтла-рида укув жараёнини такомиллаштиришнинг асосий йуналишларига3, М.А.Юлдашев халк таълими ходимлари малакасини оширишда таълим сифати менежментини такомиллашти-ришга ахамият берганлигини куришимиз мумкин. Шунингдек, халк таълими муассасалари педагоглари фаолиятининг мунтазам равишда мониторингини амалга ошириш биринчи галда таълим муассасаларининг, колаверса, таълимни бошкариш буйича худудий орган-ларнинг вазифасига кириши директив хужжат-ларда белгиланган ва бундай ишлар тизимли тарзда амалга ошириб келинмокда4.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 26 сентябрдаги «Педагог кадрларни тайёрлаш, халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш чора-

1 Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халкимиз билан бирга курамиз. - Т.: «Узбекистон» 2017. -157-158-б.

2 Йулдошев Ж^., Усмонов С.А. Педагогик технология асослари. - Т.: «Укитувчи», 2004. -80-б.

3 Акмалов А. Педагогические основы совершенствования учебного процесса в повышении квалификации педагогических кадров. Дисс. канд. пед.наук. - Тошкент: 1994. - 20 с.

4 Фозилов Ж., Юлдашев М., Яхяев М., Тожиева Ф. Педагог кадрларнинг билвосита малакасини оширишни жорий килишнинг илмий-амалий асослари. (Умумий урта таълим мактаблари педагоглари мисолида). - Т.: «Турон замин зиё», 2014. - 7-б.

5

г

6

тардбирлари т^рисида»ги ПК-3289-сон карори, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2017 йил 28 декабрдаги «Педагог ходимларни кайта тайёрлаш ва улар-нинг малакасини оширишни ташкил этиш чора-тадбирлари т^рисида»ги 1026-сон карори, Узбекистон Республикаси Президен-тининг 2018 йил 5 сентябрдаги «Халк таъли-мини бошкариш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар т^рисида»ги ПФ-5538-сон фармони хамда 2018 йил 5 сентябрдаги «Халк таълими тизимига бош-карувнинг янги тамойилларини жорий этиш чора-тадбирлари туFрисида»ги ПК-3931-сон карори халк таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш-нинг самарадорлигини янада такомиллаштириш максадида кабул килинди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 сентябрдаги «Халк таълимини бошкариш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида»ги ПФ-5538-сон фармонида укитувчиларнинг билим даражаси ва педагогик махоратини ошириш масалаларида умумтаълим муассаса-лари фаолиятидаги очиклик ва шаффофлик даражасининг етарли даражада эмаслиги х,акида суз юритилиб, рахбар ва педагог ходимларни танлаш, тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини оширишнинг илFор ва шаффоф ташкилий-х,укукий механизмларини татбик этиш йули билан халк таълими тизи-мида кадрлар сиёсатини шакллантиришнинг замонавий тамойилларини жорий этиш вази-фалари белгилаб утилган. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 сентябрдаги «Халк таълими тизимига бошкарувнинг янги тамойилларини жорий этиш чора-тад-бирлари туFрисида»ги ПК-3931-сон карорида педагог кадрларни танлаш, тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишнинг илFор ва шаффоф ташкилий-хукукий механизмларини жорий этиш, педагог кадрларни танлаш, тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш тартибини бел-гилаш каби вазифалар курсатиб утилган.

Хозирги кунда мактабларда давом этаётган «Таянч мактаблари» фаолияти фан укитувчи-ларининг бевосита мактаб шароитида узлук-сиз малака оширишларини ташкил этиш билан ифодаланади. Фан укитувчилари туманда бел-

гиланган мактабларда долзарб мавзуларда семинар тренинглар ташкил этиб, илFор укитувчилардан тажриба алмашинадилар. Бевосита «Устоз шогирд анъаналари» давом этади. Янги ишга келган, тажрибага эга бул-маган ёш укитувчилар ушбу семинарларга жалб этилиб, малакали укитувчилардан тажриба урганадилар. Бундай семинарлар укитувчиларнинг касбий эхтиёжларини таъмин-лашга хизмат килади. Халк таълими булими методистлари томонидан бундай семинарлар мактаб укитувчиларининг касбий педагогик диагностикасини амалга ошириш оркали ташкил этилса янада максадга мувофик булар эди. Афсуски жойларда укитувчилар уз-узини педагогик диагностика килмаслиги ёки метод бирлашма томонидан кузатилмаслиги укитувчиларнинг х,акикий даражаси аник урганил-маслигига олиб келади.

Эхтиёж инсонларни маълум бир фаолиятга йуналтирувчи омиллар булиб, уларни жисмо-ний ёки аклий мехнатга, шунингдек, дам олиш, билим олиш, хунар урганиш, умуман олганда яшаш учун курашишга чорлайди. Инсон эхтиёжлари турли хил булиб, уларнинг психологик хусусиятлари, яъни одати, диди ва кай-фияти, ёши ва соFлиги, жинси, оилавий ахволи, мехнат килиш ва яшаш шароитларига хам боFлик булади. Ихтиёрий инсоннинг эхтиёжлари узгарувчан булиб, яшаш ва мехнат килиш шароитлари узгариб, ривожланиб борган сари эхтиёжлар хам ортиб боради1.

Р.Х.Джураев ва С.Т.ТурFуновлар фикрича, эхтиёжларнинг кондирилиши мотивлашти-ришни келтириб чикаради: «Мотивлаштириш жараёни мавжуд эхтиёжларга коникиш хосил килиш учун максадни белгилаш ва унга эри-шиш учун харакат килишдан бошланади»2.

Малака оширишга бундай ёндашув хар бир тингловчининг уз касбий фаолиятидан келиб чиккан холда узига зарур булган билим ва малакаларни эгаллашга эришиш, кобилияти ва эхтиёжи хар хил булган тингловчиларга бир хил таълим беришдан кутулиш имконият-ларини беради.

Бошлан^ч таълим. Асосий максад 6-7 ёшдан 10-11 ёшгача булган болаларни уму-

1 Джураев Р.Х., ТурFунов С.Т. Таълим менежменти. - Т.: «Ворис нашриёт», 2006. -139-б.

2 Уша жойда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 1(74)

7

мий интеллектуал ва ижтимоий ривожланти-ришга каратилган. Дастур хусусий ва жамоат мактабларининг ташкилий ва таълимий мак-садлари доирасида булиб, унда анъанавий дастурда белгилаб куйилган укув фанларини урганишдан иборатдир. Синфдан синфга кучи-риш укувчининг укиш, ёзиш, имло, хуснихат, математика, тарих, география, мусика ва санъатда махсус билим-куникмалар борасида эришган ютукларига асосланади1.

Бундан куриниб турибдики, бошланFич мактаб умумий урта таълимнинг пойдевори. Унинг мустахкам ва пишик булиши келгусида эгалланиши керак булган билимлар учун таянчдир. БошланFич синф укитувчиси бу вазифага виждонан ёндашмоFи керак.

Хар бир бошланFич синф укитувчиси - бир олам. Унинг узига хосликлари мавжуд. Бош-ланFич синф укитувчисининг фаркли томони хам шундаки, у хар бир фан буйича чукур билим ва кенг дунёкарашга эга булиши керак. У мафкуравий, бошкарув хамда касбий билимлар буйича катта лаёкатга эга булмоFи лозим.

Мафкуравий билимлар буйича FOявий-мафкуравий жараёнларнинг глобаллашув шароитида таълим-тарбия тизими олдидаги вазифалар, демократик жамият, хукукий демократик давлат туFрисида, харакатлар стратегиясининг устувор йуналишлари ва ундан кузланган максадлар, Узбекистон Республикаси Президентининг миллий тарак-киётимизга тааллукли норматив-хукукий хуж-жатларидан таълим-тарбия жараёнида фойда-лана олишни билиш керак.

Бошкарув жараёни буйича укув фаолия-тини бошкариш буйича билимлар, укувчилар жамоасини бошкариш, ота-оналар билан хамкорликда ишлай билиш ва уларни бошкариш, синфда ва синфдан ташкари ишларни ташкил этиш ва бошкариш масалалари, уки-тувчига хос булган касбий сифатлар ва махсус кобилиятларни узида ривожлантириш ва уз-узини бошкариш, таълим муассасасининг ижтимоий мухитини мувофиклаштириш, COF-лом мухитни яратиш ва бошкаришни билиши керак.

1 Йулдошев Ж.F. Малака оширишнинг назарий ва мето-дологик асослари (Ёхуд укитувчи булиш осонми?). - Т.: «Укитувчи», 1998. -40-б.

Касбий билимлар буйича бошланFич таълимнинг давлат таълим стандартлари, укув дастурларини мукаммал билиши, бошланFич таълим концепциясини билиши, бошланFич синфларда янги дастур буйича математика, она тили ва укиш, табиатшунослик, одобнома, мусика, тасвирий санъат, мехнат, жисмоний тарбия фанларини укитиш методикасини чукур билиши ва талаб даражасида укитиш махоратига эга булиши, бошланFич таълим фанларининг мазмуни, воситалари, методлари ва шаклларининг узвийлиги ва изчиллигини таъминлашни, замонавий ёндашувлар ва инновациялардан касбий фаолиятда фойдала-нишни, оз комплектли синфларда бир пайт-нинг узида турли дастурлар буйича дарс беришнинг шакл ва усулларини билиши керак.

Шу жумладан, укитувчининг касбий фаоли-яти, унинг фанни укитиш махорати, касбий эхтиёжи ва кобилиятини аниклаш узига хос мураккаб жараёндир. Шу сабабли республи-камизда малака ошириш курслари укув-мавзу режалари ва дастурлари умумий ишлаб чикилган.

Малака оширишнинг самарали тизимини яратишда таълим муассасалари ходимлари-нинг малака ошириш таълимига булган эхтиёжини урганиш мухим ахамият касб этади. Эхтиёжни урганиш эса маълум мезонлар асо-сида аникланиб, малака оширишда тинглов-чиларга танлама ёндашувни юзага келтиради.

Мактабда узлуксиз малака оширишни ташкил цилиш. Мактабда дарслар сифати замонавий талаблар даражасида булиши учун энг аввало, педагог кадрлар юкори касбий тайёргарлик даражасига эга булишлари лозим. Бунинг учун эса хозирги ахборот окими тезла-шиб бораётган даврда хар бир укитувчидан узлуксиз равишда узи укитаётган фан соха-сидаги ва шу билан бирга умуман мактабдаги укув-тарбия жараёнига тегишли янгиликлар-дан хабардор булиб бориши талаб килинади. Шу билан бирга, бундай янгиликларнинг мазмун-мохиятини тулик англаб етиш хамда уз амалий фаолиятида ижодий равишда фой-далана билиш куникма ва малакаларига эга булиш жиддий ахамиятга эга.

Бу йуналишдаги масалаларни хал этишнинг узига хос шакл ва усуллари мавжуд булиб, улар таркибига педагог кадрлар мустакил

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 1(74)

г

8

укиб билим орттиришларининг турли шакл ва усуллари хамда малака ошириш турлари киради. Уларнинг барчаси хозирда педагог-ларнинг узлуксиз малака ошириш тизимини ташкил килади. Узлуксиз малака ошириш асо-сан педагогларнинг малака ошириш таълим муассасасидаги курсларда укишлари орали-Fидаги даврларда амалга оширилиб, уларнинг навбатдаги малака ошириш курсларида укиш жараёнида кандай касбий билим, куникма, малакаларни узлаштиришлари кераклиги буйича хакикий эхтиёжларини аниклашга хам хизмат килади.

Мактабда укитувчиларнинг узлуксиз малака оширишларини ташкил килиш, умуман малака оширишнинг энг зарур ва ахамиятли хамда замонавий шакли хисобланади. Бу ишнинг мактабда самарали олиб борилишида фан методика бирлашмалари фаолияти асосий уринни эгаллайди.

Бунинг учун мактабда укитувчиларнинг узлуксиз малака ошириш тизимига тегишли рахбарлик шакли, вазифалар таксимоти, ахбо-рот манбалари, ташкилий шакллари, уларни амалга оширувчилар таркиб топиши лозим. Бу ишларни бажариш буйича ташкилий ишлар йуналишларига куйидагилар киради: умумий рахбарлик, узлуксиз малака оширишни ташкил килиш ва назорат олиб бориш, зарур ахборот манбалари билан таъминлаш, узлуксиз малака оширишнинг ташкилий шаклла-рини ривожлантириб бориш. Мактабда ушбу йуналишлар буйича вазифаларни бажарувчи-лар, воситалар, иш шакллари куйидагича бел-гиланади.

Директор уринбосарлари - мактабда узлуксиз малака оширишни ташкил килиш юзаси-дан умумий рахбарликни олиб боради.

Мактабнинг методика бирлашмалари ра^барлари - узи рахбарлик килаётган методика бирлашмалари аъзолари булган укитувчиларнинг узлуксиз малака оширишини ташкил килади ва назорат олиб боради.

Укитувчиларнинг узлуксиз малака оширишини ташкил цилиш учун энг зарур восита тегишли ахборот манбалари хисобланади. Уларга адабиётлар ва бошка нашр махсулотлари, мактаб ахборот-ресурс мар-кази (кутубхонаси), бошка кутубхоналар, оммавий ахборот воситалари, интернет,

укитувчининг шахсий кутубхонаси ва бошка ахборот манбалари киради.

Мактабда уцитувчилар узлуксиз малака оширишининг ташкилий шаклларига куйидагилар киради:

- укитувчиларнинг мустакил укиб билим орттириш фаолияти билан шуFулланиш;

- методика бирлашмаларидаги маъруза-лар, ахборотлар, максадли, муаммоли ва бошка семинарлар, тренинглар, узаро дарс-лар кузатиш ва тахлил килиш;

- очик дарслар ташкил килиш, уларни кузатиш ва тахлил килиш;

- илFор тажрибаларни урганиш;

- мураббийлик фаолияти;

- кутубхоналарда мутолаа билан шуFулла-ниш;

- интернетдан ахборот олиш;

- турли конференциялар, илмий-услубий кенгашлар, танловлар, курикларда иштирок этиш;

- илмий-тадкикот фаолияти олиб бориш;

- ижодий учрашувлар ташкил килиш;

- илмий маколалар ва бошка илмий-услубий материаллар, тавсиялар, кулланмалар, дарсликлар тайёрлаш ёки шундай ишларда иштирок этиш.

Мактабдаги фанлар буйича методик бир-лашмалар укитувчиларнинг методик ва касбий махоратларини такомиллаштириш, укув-чиларга таълим-тарбия беришга куйилган хозирги замон талабларининг бажарилишини таъминлаш борасида узаро ёрдамни ташкил килиш, ижодий ташаббусларни уЙFунлаш-тириш ва таълим-тарбия беришнинг замонавий усулларини амалга жорий килиш буйича тавсиялар бериб бориш вазифаларини бажа-ради. Бу ишларнинг хаммаси укитувчиларнинг узлуксиз малака оширишларини сифатли ташкил килиш оркали мактабдаги дарслар ва умуман укув-тарбия жараёни самарадорлигини узлуксиз ошириб бориш имкониятини беради. Методика бирлашмалари ишининг сифати уларнинг иш режасида укитувчилар учун зарур, уларнинг касбий усиш эхтиёжларига мувофик мазмундаги масалаларга эътибор каратилганлиги даражасига хамда бу режа-ларнинг уз вактида ва тулик бажариб борили-шини таъминлашга боFлик.

Муаллифлар томонидан тузилган куйида келтирилган 1-схемада мактаб шароитида

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 1(74)

1-схема. Мактабда узлуксиз малака ошириш тизими.

9

узлуксиз малака оширишни ташкил этиш масаласи тах,лил этилган. Демак, мактаб шароитида ук,итувчиларнинг х,ак,ик,ий даража-ларини аниклашда касбий педагогик диагностика якиндан ёрдам беради. Бунинг натижа-сида укитувчининг эх,тиёжлари аникланади, уларни кондириш учун маълумотлар тупла-нади ва урганилади. Метод бирлашмада мустакил укиш, ёрдамлашиш ва тажриба алмашиш ташкил килинади. Эх,тиёжга мос махсус дастур асосида укув-семинар, тренинг-лар ташкил этилади. Ук,итувчи уз устида

тинимсиз ишлаши натижасида анжуманлар, танловларда фаол иштирок этади. Услубий тавсиялар яратади х,амда тезис ва мак,олалар билан республика нашрларида чик,ишлар килади.

Хаммамизга маълумки, эх,тиёжлар давр утиши билан янгиланиб, узгариб бораверади. Кузатувларимиздан маълумки, купгина ук,итув-чиларимиз уз эх,тиёжларини доимий к,онди-ришни истайдилар, лекин ишни нимадан бош-лашни билмайдилар. Шуларни эътиборга олган х,олда бугун мактаб шароитида ук,итув-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 1(74)

с

10

чиларни к,андай к,илиб эх,тиёжларига мос малака оширишларини ташкил к,илиш мум-кинлиги юзасидан куйидаги йуналишларни тавсия этмок,чимиз:

• мустак,ил мутолаа орк,али малака оши-риш;

• мактабда эх,тиёжларига мос равишда малака оширишлари учун тизим ишлаб чик,иш;

• шу тизим асосида ук,итувчилар учун мах-сус дастур яратиш;

• семинар-тренинг асосида тайёргарлик ишларини олиб бориш;

• «Устоз-шогирд» мактаби х,амда метод-бирлашмаларда тажриба алмашувлар ташкил этиш.

БошланFич синф ук,итувчиларининг муста-к,ил мутолаа орк,али малака ошириши режаси-нинг йуналишлари куйидагилар:

- касбий, мафкуравий ва бошк,арув компе-тенциясини ошириш асосида уз-узини касбий ривожлантириш;

- методик, педагогик, илмий тадк,ик,от мах,оратини ошириш;

- педагогик-психологик билимларни мукам-маллаштириш;

- маънавий ва маърифий ишлар буйича мустак,ил ук,иш, мутолаа к,илиш, урганиш.

Хулоса килиб айтганда, ук,итувчиларнинг мактабда узлуксиз малака оширишлари сифати ва самарадорлигини мунтазам тако-миллаштириб бориш республикамизда таъ-лим сох,асининг ^озирги ривожланиш бос-кичида ало^ида а^амиятга эга долзарб масала х,исобланади. Тадкикотлар ва турли урга-нишлар натижасида аникланадиган педагог-ларнинг касбий эх,тиёжларини ^исобга олиш малака ошириш курслари мазмуни ва метод-ларини замонавий даражада такомиллашти-ришга хизмат к,илади. Шу билан бирга, мактабда узлуксиз малака ошириш жараёнини илмий-методик жих,атдан туFри ташкил к,илиш, унинг куп турли шаклларидан унумли фойда-ланиш оркали укитувчиларнинг касбий тайёр-гарлиги х,амда мактабдаги укув-тарбия жараёни сифати ва самарадорлигини ошириб боришга эришилади.

Адабиётлар руйхати:

1. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халк,имиз билан бирга курамиз. - Т.: «Узбекистон», 2017. -157-158-б.

2. Йулдошев Ж.F., Усмонов С.А. Педагогик технология асослари. - Т.: «Ук,итувчи», 2004 й. -80-б.

3. Акмалов А. Педагогические основы совершенствования учебного процесса в повышении квалификации педагогических кадров. / Дисс. канд. пед.наук. - Т.: 1994.

4. Фозилов Ж., Юлдашев М., Яхяев М., Тожиева Ф. Педагог кадрларнинг билвосита малакасини оширишни жорий килишнинг илмий-амалий асослари (Умумий урта таъ-лим мактаблари педагоглари мисолида). - Т.: «Турон замин зиё», 2014. -7-б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5. Йулдошев Ж^. Малака оширишнинг назарий ва методологик асослари (ёхуд укитувчи булиш осонми?). - Т.: «Ук,итувчи», 1998. -40-б.

6. Джураев Р.Х., ТурFунов С.Т. Таълим менежменти. - Т.: «Ворис нашриёт», 2006. -139-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.