Научная статья на тему 'МУСИҚА ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ТАЙЁРЛАШДА ПЕДАГОГИК БИЛИМ ВА МАЛАКАЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ'

МУСИҚА ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ТАЙЁРЛАШДА ПЕДАГОГИК БИЛИМ ВА МАЛАКАЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
114
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мусиқа санъати / бадиий воситалар / ижодкорлик / маънавий / қўшиқ / куй / услуб / восита. / music art / creative means / art / enlightenment / song / melody / method / facilities.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Ходжакулов, Б.Х.

Мазкур мақолада мусиқа ўқитувчилари касбий малакаларини оширишга доир фикр ва мулоҳазалар юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF PEDAGOGICAL KNOWLEDGE AND SKILLS IN THE TRAINING OF PROFESSIONAL COMPETENCE OF MUSIC TEACHERS

This article is devoted to the problem of development of professional knowledge and shills of tesachers music.

Текст научной работы на тему «МУСИҚА ЎҚИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ТАЙЁРЛАШДА ПЕДАГОГИК БИЛИМ ВА МАЛАКАЛАРИНИНГ АҲАМИЯТИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

МУСИНА УКИТУВЧИЛАРИНИ КАСБИЙ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ТАЙЁРЛАШДА ПЕДАГОГИК БИЛИМ ВА МАЛАКАЛАРИНИНГ

АХДМИЯТИ

Ходжакулов Б.Х.

Гулистон давлат университетининг Мусикий таълим кафедраси мудири

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацолада мусица уцитувчилари касбий малакаларини оширишга доир фикр ва мулоуазалар юритилган.

Калит сузлар: мусица санъати, бадиий воситалар, ижодкорлик, маънавий, цушиц, куй, услуб, восита.

Данная статья посвещена прблеме развития профессиональных знаний и умений учителей музыки.

Ключевые слова: музыкальное искусство, творческие средства, творчество, просвещение, песня, мелодия, метод, средство.

This article is devoted to the problem of development of professional knowledge and shills of tesachers music.

Keywords: music art, creative means, art, enlightenment, song, melody, method, facilities.

Бугунги кунда урта таълим мактаб укувчиларини мусика фанини укитиш жараёнида уларни малакаларини пухта эгаллаш учун барча имкониятлар мавжуд. Ушбу жараёнда асосий ролни мусика укитувчиси уйнайди. Унинг фаолиятига катта эътибор бериш зарур. Мусикий таълимнинг узига хос жихатларидан бири шундаки бугун мусика укитувчилари эгаллаган махсус билимлар, юкори касбий махорат, умумий маданият, гоявий-ахлокий сифатлар, иктисодий ва ижтимоий вазифаларни хал килишнинг омили сифатида амалга оширилмокда. XXI асрда ахборот коммуникация куламининг кескин усиши, инсонларда маънавий эхтиёжнинг осиши ёш авлодни укитиш ва тарбиялаш вазифаларини янги даражага кутарди. Чунки, нафакат таълим мазмунига, балки тарбиявий ишларни ташкил килиш, укувчиларни маданиятини устириш, унинг йуллари шаклларига хам талаб ошмокда. Мусика маданияти дарсларда тарбия масалаларига хар томонлама, тизимли ёндашув, тарбиявий ишларни ташкил

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Kunumra $aon hhmhh acocnaHaraH ycnyS Ba BocuTanapuHu :opufi Kunum Kena:aKga uKTucogufi, h^thmohh Ba MatHaBufi xaeT opacugaru y3apo ono^anapHH HyKypnamTupum hmkohhathhh Sepagu. Mycn^a TatnuM yKHTyBHHnapHHHr pHBo:®naHHfflHHHHr acocufi xycycuaTnapugaH Supu 6y: xo3upru nafiTga Maxcyc ÖHHHMnap, WKopn KacSufi TafieprapnuK Ba HHCOHHHHr yMyMufi MagaHuaTu, yHuHr MatHaBufi xucnaraapu uKTucogufi Ba h:thmohh Ba3H^anapHHH enumga acocufi OMun SynuS xu3MaT Ku^MoKga. BapKaMon aBnogHu MatHaBufi KrouKumnapuHuHr Kyn KHppanuru Ba ycuS KenaeTraH aBnogHu TapSuanam Ba TatnuM Sepum, Ba3TH^anapuHH aManra omupumga MatnyM gapa:aga KHfiuHHunuKnap TyrunMOKga. ByHHHr acocufi caSaSu myHgaKu, Ha^aKar TapSuaBufi umnapHu TamKun coHura, Sarau ynapHuHr Ma3MyHu, ycnySu Ba maKnura xaM TanaSanap opTgu. TapSua MyaMMonapu enuMuHu x,an этнmгa arpo^nuna eHgamum 3apypuaTHuHr nafigo Synumu urnuMoufi xaeTHu, MatHaBufi MyxuTHu, u^raMoufi Myxur SunuM y3apo nyKyp SoraaHumu Ba TapSuaBufi ^aonuaTHu Tammn этнm BocuTanapuHu, unMufi acocnaHraH ycnySnapuHu TagSuK этнm SunaH SorauKgup.

MYXOKAMA BA HATH^AHAP

YcuS KenaeTraH em aBnogHu MycuKa Ba amyna caHtaraapu epgaMuga TapSuanam :apaeHura TrouMnu eHgamum y3uHuHr MaKcagnunuru Ba roHucnuru SunaH TaBcu^naHagu. Xo3upru 3aMoH mapouTuga Syna:aK MycuKa yкнтyннпapннн maxc cu^arnga maKmaHumnapu, umuMoufi MyHocaSaraapuHu puBo^naHumu SunaH Sup :apaeHga cogup Synagu. fflaxcHu TapSuanam :apaeHu pe:anamTupunraH Ma3MyH Ba MoxuaT эвaзнгa aManra omupunagu. By эca y3 HaBSaruga MycuKufi TatnuMHuHr Sapna uHcTuTyTnapuHu TatnuM-TapSua ^yH^uanapuHuHr KoopguHarcua acocuga omuMan SomKapumra umkohmt Sepagu. Ynap opacugaru MaKTaS, ouna, MexHar :aMonapuHu y3apo xapaKaraapu, y3ura xoc urnuMoufi axaMuaTra эгa Synagu. MKppuga afiTuS yTunraHugeK, MycuKa Укнтyвннпapннн Tafiepnamga negaroruK HyKTau Ha3apgaH, yHgaru Ha3apufi Ba aManufi TatnuMHuHr yKuTunumu KeHr TapMoKgu KopxoHanapra TaaHraHnurugup. TatnuM Ma3MyHuga negaroruK Ba MycuKufi TafieprapnuK эпeмeнтпapннн KecumyBu eTagu. 3aMoHaBufi unMufi-TexHuKa puBo^naHumuHuHr acocufi xycycuaTu, $aH Ba TexHuKa WTyKgapuHu uhcoh ^onuaTuHu Sapna coxanapura :opufi этнmgaн uSopaTgup. "TexHuKa" - cy3uHuHr MatHocu SyryHru KyHga KeHrafigu, eHru y oggufi Kypon BocuTanapu SunaH nerapanaHuS KonMafi, y3 unura MatnyM Sup unMufi-TexHuK SunuMnapHu xaM KaMpaS onagu. ffly caSaSnu, Sy Syna:aK MycuKa

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

укитувчиларни касбий ва техник тайёргарлиги бугунги кунда куйидагиларни таъминлаши зарур:

- биринчидан, етарлича юкори даражадаги касбий билим ва малакалар бу билимлар нафакат ижро амалиётида шунингдек, илмий тушунча ва конунларни куллашда имкон бериши керак;

- иккинчидан - автоматлаштирилган ишлаб чикариш шароитида самарли ишлаш олиши учун шахсда индивидуал хусусиятлар ва дунёкарашни шакллантириш зарур;

- умумтаълим мактабларида укитувчиларнинг эстетик тарбиялаш ечимини топишда мусика маданияти дарслари катта имкониятларга эгадир. Укувчиларнинг мусикий таълим жараёнида эстетик тамойилларини руёбга чикаришда, укитувчидан укувчиларнинг назарий билимларини мустакил куллай оладиган вазиятларини юзага келтириш талаб этилади. Бусиз, укувчининг уйгунлик тайёргарлигига оид асосий вазифалар уз ечимини топмайди. А бу албатта мусика маданияти укитувчидан касбий билим ва малакаларини булиши талаб этилади. Булар:

1. Ижодий фаолияти, ижрочилик, санъати;

2. Билиш фаолияти (мусикай саводлилик);

3. Мусикий санъатни, фаол ташвикот килишда фойдали фаолият олиб

булиб, доимо ривожланиб боради. Орттирилган билим ва куникмалардан келиб чиккан холда, махсус укув материаллар асоси аникланади.

Хар бир касб уз хусусиятига эга. Мусика укитувчисининг узига хос "сирлари" бор. Мусика, санъатга булган мухаббат, узини болаларга багишлаш, узининг ишига содиклик - бу педагогларнинг доимий хис туйгулардир. Бу касбнинг мураккаблиги - деб ёзади машхур педагог О.А.Апраксина мусика маданияти "укитувчининг", хам "Мусикачи" тушунчаларига кирувчи элементларни узаро бир-бирига жипслигининг зарурийлигини аниклаш билан ифодаланса, уларнинг хар бири куп киррали тушунча эканлигини унутмаслик зарур. Мусика укитвчиси укув-тарбиявий ишларни олиб боради, укитувчиларни дунёкарашларини, фикрлашини ва дидни шакллантиради. У нафакат уз фанини яхши билувчи кенг дунёкарашли ва маълумотли шахс булиблигина колмай, балки бу чолгу сузнинг устаси хамда кенг маъносида жамоа шахси булиб колиши зарур.

бориш;

4. Талабаларга бериладиган барча билим ва куникмалар узаро боглик

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Асосий вазифалардан бири -мактабнинг укув-тарбия фаолиятини янги сифат боскичига кутариш, уни жамоалар билан узаро таъсирини кучайтиришдан иборатдир. Бунинг натижасида укувчилар укув жараёнида танлаган маълум бир касбини танлаш имкониятига эга булсин. Бу вазифа мактабларни юкори малакали мусика маданияти укитувчилари билан таъминлаш оркали амалга оширилади. Мусика укитувчиларини тайёрлаш тизими бир-бирига боглик-тургун бирлик, бутунлик, интеграл хусусиятга эга булган конунларга асосланади.

Мусикай таълимнинг назарий хусусияти биринчи навбатда булажак мусика укувчиларнинг эстетик дидига богликдир.

Бунда биз уйгунликни энг асосий, фундаментал назария булиб, у таълим тизими ва мазмунини аниклаб берувчи, барча укув фанларига (умуммиллий ва махсус) сингдирилганлигининг гувохи буламиз. Укитувчиларнинг уйгунлик жихатидан принципини вазифаси жамият ва табиатнинг асосий конунларини очишдан, талабаларни умумлаштирилган эстетик билимлар билан куроллантиришдан, ижодий фикрлашни ривожлантиришдан, мехнат фаолиятида мустакилликга ургатишдан, касбни яхши эгаллашга тарбиялашдан, компьютер воситаларни куллай олиш билимларини шакллантиришдан иборатдир.

Фанларнинг касбий-педагогик мазмунида мусикий таълим, педагогик, психологик, услубий маълумотлардан уз аксини топиши, укув ишлаб чикариш ишларининг комплекс курилишида умумсоха ва умумтаълим маънога эга булиши, мусика укитувчиларини билимларини тугри куллай олиши, ишлаб чикариш ва мехнатда билим ва куникмаларини конкрет объектларда куллаши, умумий билимларни бир объектдан иккинчисига утказиб олишдан иборат. Педагогика олий укув юртларида булажк мусика укитувчиларини тайёрлашни узига хос хусусиятларини, укув режасига нисбатан фанлараро алокаларини куриб, шуни айтиш керакки, олий педагогик таълим дедактикасида фанлараро алокалар укув режалар тузилишининг асосий тамойилларини ташкил этиб, уз навбатида у гоя, тушунча, конунлар фактлар, билим ва куникмалар орасида алокаларни нафакат баъзи бир укув фанлари, балки бир цикл ичидаги фанлар ва турли цикллардаги фанлар орасида хам алокаларни урнатишга ёрдам беради.

Мусика укитувчиларини тайёрлаш мазмунида укув дастурлари билан асосан уйгун бирликни хосил килиб, мактабга йуналтирилган турли фанлар билимларнинг мажмуасига таянади. Айрим укув режалари мантикий тузилишида куйидаги алока турлари катта ахамият касб этадилар;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

-турли укув фанларида куриб чикиладиган обектлар орасида;

- турли укув фанларда тушунтириладиган турли обуктлар назария конунлари оркали;

-талабаларни амалий харакатлари ва тадкикот услублар оркали;

- айрим фанлар конунларини умумий фалсафий тушунчаларга бирлаштириш оркали.

Касбий тимсоли - жамият узгариши билан узгариб боради ва унинг мафкураси, маданиятига боглик булади. Шу билан бирга мусика укитувчиси касбининг асоси булиб, инсонпрварликка интилиши ва мусикий санъат билан узлуксиз алокада булиши хисобланади.

Мусика укитувчиси ажойиб созанда булиши зарур. Унинг фаолиятининг муваффакиятлилигини мусика асбобида аъло даражада чала олиши, овоз, нозик эшитиш кобилияти, нота саводхонлиги, ифодали укиш каби хислатларини аниклаб беради. Бу масалада Д.Б.Кобалевский шундай деб ёзган эди. "Мусика укитувчиси билиш" зарур булган барча билимлар ичида унинг мусика асбобида чала олишини алохида такидлаш зарур. Дарсда механик ёзув ёрдамисиз кийналиш мумкин, айникса синфда хор, оркестр ёки опера сахнаси янграши керак булса бундай жараёнида мусика асбоби жонли ижро урнига ишлатилмай, укитувчи ижросига ёрдамчи сифатида кулланилиши керак. Бу куйидаги уч нуктаи назардан ута зарур:

- биринчидан - жонли ижро хамма вакт синфда хаяжонли мухатни пайдо булишига сабаб булади;

- иккинчидан - жонли ижро вактида укитувчи керакли вактда хамиша тухташи, зарур деб хисобланган парчаларни такрорлаши мумкин, бошланиш вактида кайтиш имконияти булади ва хаказо;

- учинчидан, мусика асбобида чала олувчи унинг устига яхши куйловчи мусика укитувчиси, уз укувчилари учун яхши куйловчи мусика укитувчиси, уз укувчилари учун яхши намуна булиб, амалиётда мусикани узи ижро эта олиши кандай зарур ва кизикарли эканлигини курсатади.

Мусика асбобида чала олиш, овозга, дирижёрлик махоратига эга булиш, булар мусика укитувчиси билиши зарур булган билимларни тулик руйхати эмас. Умумтаълим ва педагогик-психологик мазмундаги фанлар асосида йигилган мусикий тарбия услубиётига эга булишига имкон яратади. Лекин, бу факатгина махоратга катта педагогик мехнат эвазига йигилган тажрибага, изланиш ва уз-узини доимо манфатларидан воз кечиш эвазига амалга оширилиши мумкин. Хозирги кунда мусика укитувчиси касби илмий тадкикот мавзусига айланиб

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Sopaamu. negaroruK TagKuKoTjap ojuS SopujuS, yKmyBHu ^aonuaTura KyfiunraH TajaSajapHu epuTyBnu MaKonanap non этнпaнптн.

ncuxonorua Ba negaroruKaHuHr 3aMoHaBufi TagKuKoTjapura TaaHraH xpnga MycHKa yKHTyBHHCHHH acocufi ^aonuaT Typu Kyfiugaruna xucoSjaHumu aHuKjaHgu:

- TagKHKOTHHHHK (MycHKa acapjapu Ba caHtarauHr SomKa Typgaru acapjapu; xaMKacSnap Ta^puSacu, yKHTyBHunap Ba y3HHHHr urnuHH Taxjuj Kujum; y3 umuga Kynnam MaKcaguga hhmhh Ba ycjySufi agaSueTHu ypraHum);

- KuHCTpyKTuBnuK (gapcnap, gapcgaH TamKapu MycuKa MamrynoTnap) тyзнпнmн;

- jjofiuxajum (yKuTyBHunapHuHr MatHaBufi^cTeraK TapSuacura KaparnnraH yKyB-TapSuaBufi Basu^anapHu TaKcuMjam Ba puBO^naHTupum, yKKTyBnunapHuHr SunuMnapHu эгaJпamпapн, yjapga Sujum Ba KyHuKMajapHu maKmaHumu, yjapHu MycuKKH Ba u^ogufi puBO^naHumu);

- KOMMyHuKaTuBjuK (yKyBnunap SujaH umoHH Ba xypMaT acocuga y3apo MyHocaSaraap yprarum; yKyBnunap opacuga oSpyotTuSopra эгa Synum);

- TamKunoTHunuK (yKyB-TapSuaBufi Basu^anapHu aMajra enum).

Cy3cu3, SyjapHuHr xaMMacu Sup Supu SujaH Sofjuk SyjuS, yKyBnunapHu MycuKKH TapSuacu Basu^anapuHu enumra roHarrapunraH. ^apc ^apaeHuga MatnyM Sup SunuMnapHuHr umTupoK этмacпнгн negaroruK ^aonuaTura cajSufi Tatcup Kypcaramu MyMKuH. By эca y3 HaBSaruga KyTujaeTraH Hara^anapHu SepMacjuru MyMKuH. YmSy SujuMjap TyFpucuga Sara^cunpoK TyxTajuS yTaMu3. MycuKa yKKTyBHucu MatjyM gapa^aga TagKuKoT umjapu ojuS Sopum KyHuKMajapura эгa Syjumu 3apyp. Y MycuKufi acapjapHu TaHjafigu, yjapHuHr Taxjuj Kunagu, yjapHu xuccufi TatcupuHu aHuKjafigu, MycuKaHu yKyBnunapHuHr emu Ba uHguBugyaj KoSunuaTnapra KapaS TuHrjafi onumnapuHu ypraHagu. YsyB ^apaeHuHu TaKoMunnamTupum MaKcaguga y yKyBnunapHuHr u^ogufi ^aonuaTnapuHu Ba MycuKufi KoSunaTnapuHu ypraHagu. YKyBnuHuHr MatHaBufi gyHecu xaMuma yKKTyBHuHu guKKar MapKa3uga Typagu. YKKTyBHuHu TagKuKoTHunuK ^aonuaTu ^yga KeHr, y SupuHnu cuH^gaH errnHHu cuH^rana SyjraH Sapna yKyBnunapHu y3 unura onagu. ^ouMufi Ky3aramnap Harn^acuga yKKTyBHu negaror ce3rupnuKKa эгa SyjuS, y mapourau Saxpnam, yKyBnuHu uhku xonaraHu aHuKjam Ba negaror Tatcup KujumHuHr TyFpu ycjySuHu Tonumra epgaM Sepagu.

MycuKufi MamFyjoTjapuHu yTKasumHu u^ogufi pe^anamTupum SujaH SuprajuKga yKmyBHu y3 Ta^puSacuHu SofiuTuS, nofixanamTupum Ba KoHcTpyKTuB

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

билимларга эга булади. Уларга укув-тарбиявий вазифаларни фаоллигига диктат эътиборни каратиб, оптимал мос келувчи услубларни танлаш; узини ва уз фанини маънавий бойитувчи ва мусикий маданиятни тарбияловчи восита сифатида караш килади. Укитувчи муомила санъатига эга булиши зарур. У шахс сифатида дарсларда чукур ва бутунлай намоён булади: укитувчи асарни ижро этибгина колмай узининг бастакорга булган муносабатини билдириб, мусикий асар хакида гапириб беради. Шу билан биргаликда укитувчиларга нисбатан пайдо булган диккат-эътиборлилик, уларда нисбатан ишонч в хурмат хиссини пайдо булишига сабаб булади. Укитувчининг обруси унинг талабчан була олишига багликдир. Укувчиларга унинг ёрдами, эътибори, куллаб-кувватлаши хамиша керак. Бусиз эришилган ютукдантула бахраманд була олиш мумкин эмас. Албатта, укитувчи фаолиятида ташкилотчилик кобилияти хам катта урин тутади. Укувчиларни турли хил мусикий фаолиятларига жалб этиш маълум даражада кобилиятли булишни талаб этади. Бу айникса, вокал-хор ишларига тааллукли булиб, бу ёналишда укитувчининг иродаси ва максад сари интилишига куп нарса боглик булади. Шунга карамай натижалар унинг тажрибаси ва машгулотларга тайёргарлиги оркали бахоланади.

Укитувчининг ижоди унинг педагогик топилмалари мактабдаги биринчи мустакил кадамлардан бошланади. Педагог махоратга эга булиш ундан узининг кадир - кимматини ва камчиликларин билиши, узини бошкара олиши уз харакатларига бахо бера олиши узини тарбиялай олишига талаб килади. Укитувчининг рухий бойлиги, куп кирралиги, унинг акли, хуш муомалалаги, маънавий тозалиги укитувчиларни бутун борликлари билан ишлашларига катта таьсир этади. Шунинг учун ишонч билан айта оламизки, укитувчи шахси мусикани фан сифатида аниклаб беради. Йиллар давомида укитувчи минглаб дарс соатларини утиб, укувчиларни эстетик ривожлантириш ва уз мехнатида бахрамад булиш учун уларга диккат билан тайёрланади. Дарс баъзида унча кузга куринмаган машахатли мехнат булиб, укитувчидан катта ирода ва диккат - эътиборлиликни эгилувчан фикрлаш кобилятини турли педагог вазиятларда тез харакат килишни талаб килувчи жараёндир. Уйлаган натижани, омадсизлик сабабларини кидиришга мажбур этади. Мусика дарси мактабда мусикий тарбияни ташкил этишини асосий шаклидир.

Мусикий тугараклар факультетив машгулотларни утилишига карамай барча болаларни бирлаштира оладиган мусика дарслари хеч качон узининг ахамиятини йукотмайди. Дарс жараёни уз ичига турли фаолиятларни камараб олади: куйлаш, мусикий - ритмик харакатлар, болалар чолгу асбоболарда

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

nanum, MycuKa TuHrnam mynap ^yMnacugagup. Amyna paKc eKu MycuKufi acapHu ypraHum ynyH, Sup Hena coar gapc yTunumu 3apyp, myHHHr ynyH Sup gapcga aHru MycuKa acapu SunaH TaHumumu, unrapu ypraHuna SomnaHraH acap napnacHHH ypraHHmHH gaBOM этrнpнm Ba yTunraH gapcHu KafiTupum KaSu xapaKaraap aManra omupunagu.

MacanaH: SupuHnu cuH^ga yKyBnunap "BofinenaK" y3SeK xanK amynacuHu u^po этнmaцн, O.Ha3apoBHuHr "naxTaofi" amynacuHu ypraHumHu gaBOM эттнpнmaцн, ynapra TaHum SynraH "^unxupo:«:" y3SeK xanK MycuKanapuHu эmнтнmagн.

^apcra axmu TafieprapnuK Kypum negaroruK SunuMgaH, MycuKufi MaB3ynapHu puBO^naHTupum uMKoHuaTuHu SepyBnu Ba TatnuM-TapSuaHu TatMuHnaS SepyBnu ^apaeH SynuS, yKmyBnu Maxoparara Sofhuk. X,aKuKaTgaH xaM MycuKufi TapSua вaзн$anapннн nyKyp ypraHumHu, yKyBnunap emura KapaS acap TaHnamHu ynapHu MycuKufi Tafieprapnuru Synumu TanaS этнnagн.

YTunaeTraH gapc Ma3MyHura Typnu Kafi^uaraap Ba xycycuaTnapra эгa SynraH MycuKufi acapnap Kupagu. fflyHuHr ynyH ynapHuHr Sup SyTyHnurura эpнmнmga ynapHuHr тyзнnнmн MycuKufi ^aonuaT Typnapu Syfiuna KeTMa-KeTnuruHu aHuKnam 3apyp.

^apcHuHr Ma3MyHura oug ToMoHnapuHu yfinaS nuKumga Sup acapgaH ukkuhhu acapHu ypraHumra yTumra pyxufi guKKaT эtтнSopnнnнк, yKyBnunap guKKaTuHu SupugaH uKKuHnucura KapaTa onum ^yga 3apypgup. ^apc Ty3umga xap Sup cuh$ SananapuHuHr y3ura xocnuruHu ynapHuHr xuccuHu ^ucMoHufi Ba aKnufi gapa^anapuHu uHoSaTra onum KepaK. Mucon ynyH: kuhuk cuh$ SonanapuHu guKKaT эtтнSopннн y3oK нyзнnмacnнгн ynyH ynap KrouKumnapu nacafiuS KeTMacnuru ynyH ^aonuaT TypnapuHu y3 BaKTuga yзгapтнpнS Typum 3apyp.

MypaKKaS KymuKuu, paKcHu Sup Hena gapc gaBoMuga ypraHum MaKcagra MyBo^uKgup. MypaKKaS MycuKufi putmuk xapaKaTnapHu ypraHraHgaH cyHr amyna afiTumra yTum TaBcua этнnмafigн, nyHKu Kyfinam guKKaT эtтнSopnнnнк SunaH Sup Metepga Ha^ac onumHu TanaS этнnagн. ByHgaH TamKapu gapcHu, gapc ^agBanugaru ypHuHu - my KyHu 1,3 eKu 6 gapc экaнnнгннн uHoSaTra onum 3apyp.

Oxupru gapcnapga SonanapHuHr napnoKnuru ce3unagu. fflyHuHr ynyH Typnu ycnySnapHu anMamuHuS yTunumura, Sonanap KrouKumuHu tukhobhu ycnySnapuHu TaHnum TaBcua этнnaцн. MycuKa gapcuHu, Kaficu gapcgaH KefiuH yTunaeTraHnuru xaM KaTTa axaMuaTra эгa. MexHaT, afiHuKca ^ucMoHufi TapSua MamFynoTnapugaH KefiuH yTunaeTraH gapcnapHu Sonanapga TatcupnaHnuKHu nacafiTupyBHu Ba pe^anamTupunraH umra MocnamTupyBnu ^aonuaTgaH Somnam

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

максадга мувофикдир. Х,ар бир конкрет холда педагог дарс утилаётган синф хусусиятларини болаларни у ёки бу мусикий фаолиятга кизикишни, уларнинг тайёргарлик даражасини инобатга олиши зарур. Тажрибали педагоглар дарсни бир бутун килиб тузишда катта махоратга эга буладилар, дарсни турли элементларини бир бирига боглаб бир бутун килиб ута оладилар. Дарсларда турли услубларни (асарларни, уларнинг айрим кисмларини таккослаш, муоммлали изланиш, уйин холатлари) куллаб укувчиларни ижодий топшириклар лабиринтидан олиб утадилар. Бундай ижодий топширикларни бажариш укувчиларни фаоллаштиради ва кутилаётган натижаларга эришишга ёрдам беради.

Маълумки, замонавий дарс сифати укувчиларнинг фаоллиги билан аникланади. Фаоллик муаммоси дарснинг кизик тузилишига боглик булиб колмай, болаларда кизикиш уйготувчи услубларни кулланишига эмас, балки укитувчини хар бир укувчига инвивидуал ёндошишига богликдир. Бу педагог олдида турган энг мураккаб вазифалардан биридир. Чунки у укувчилар билан хафтада атига бир марта учрашади, мусика дарси эса жадал жараённи намойиш этади, ва талаб этади. Шунинг учун укитувчи уз укувчиларини яхши билиши, уларнинг кучли ва заиф булиши, уларнинг кучли ва заиф томонларини кизикишларини эсда саклаши, бола дунёсига кира олиши, уларнинг хар бирининг имкониятини оптимистик бахолай олиши зарур, дарсда доимо бола билан муомила килишга харакат килиши зарур, чунки тугри берилган саволлар айрим овозда сездирмай айтиб туриш, тушунмовчиликни англатувчи карашлар, далда берувчи бош иргашлар бу жараённи тула амалга оширишга ёрдам беради.

Укитувчининг харакатлари ва мимикаси хам катта таъсир килувчи восита хисобланади. Замонавий мусика дарсини махсус жихозларсиз тасаввур килиб булмайди. Кабинетнинг эстетик жихозланиши турли хил булиши мумкин лекин у дарс утиш учун кулай шарт-шароит яратиши керак булади. Дарсда болаларга мусикий асбоблар, техник воситалар керак булади. Уларнинг сифати, замонавийтайёргарлик ва окилона фойдаланиш дарсни утказишга ёрдам беради. Бугунги кунда мусика маданияти укитувчиси болаларни турли хил ижродаги (орекстр, хор, ансамбл)лар билан таништиришга ёрдам берадиган, тасмага ёзиб олинган мусикий асарлар укувчиларни айрим мусикий асбобларни жаранглаши ва инсон овозининг ифодалилигини курсатувчи услубларни куллаш катта ахамиятга эгадир.

Дарсларда болаларни мусикий эшитиш кобилиятини ривожлантирувчи кургазмали куролларни куллаш хам алохида ахамият касб этади. Нота

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

жадвалларини куллаш жараёнида нотага караб куйлаш куникмаларига эга булиш содир булади. Бу кичик ашула ва куйларни тез урганишга ёрдам беради. 1-синфда кургазмали куроллар мусикий-дидактик уйинларда ва махсус топширикларда кулланилади.

Хулоса килиб, айтиш керакки дарсга тайёргарлик куриш ва уни утказиш мусика маданияти укитувчидан хамиша ижодий ёндошишни билимларини, профессионал тажрибани фаол намоён этишни талаб этади. Мусика дарси укитувчи ижоди натижаси сифатида укувчиларнинг ички дунёсиг гоявий -хиссий куч сифатида таъсир этиб уларда мусикага кизикишни, у билан муамила килишига эхтиёж тугдиради, укувчиларда компьютерларни урганишда техник фикрлашга, тадкикотчи нуктаи назаридан ёндашишга асосланади. Бизнинг педагогик олий укув юртида иш тажрибамиз шуни курсатадики, дарс жараёнини замонавий педагогик технолгиялар оркали ашула ва мусика машгулотларини утказилишида талабаларни эшитиш кобилиятини яхшилайди, мусикий билимни шакллантиради, компьютер саводхонлигини ва тушуниш одатларини тарбиялайди, мусикани урганиш жараёнини тахлил килишни ургатади, Мусикий жараённи такомиллаштириш ёлларини излаш, яъни чин дилдан, топкирлик билан ишлашга уйнайди. Булажак мусика укитувчиларини тайёрлашда, улар эга булган билим ва куникмалар биргаликда максадли тизимини ташкил этган, илмий гоялар, конунлар, тушунчалар, ижодий фикрлаш каби куникмаларининг педагогик фаолиятда кулланилсагина муваффакиятли булиши мумикин. Узвий тамолйилигига риоя килиш биринчи навбатда укув режалари, дастур ва дарсликларини кайта куриб чикиб тузиш учун хам зарур.

ХУЛОСА

Мусика укитувчиларини тайёрлаш заминида уларнинг билимларни мунтазамлигини текшириш, умумлаштиришни, умумтаълим, уйгунлик ва касбий-педагогик даражасида текширилиш зарур. Бу билим даражалари, педагогик фаолиятда узаро муносабатда буладилар. Мусика маданияти укитувчиларини махсус тайёргарлик шаклларини ишлаб чикиш, назарий даражага кутариш, назарий жихатдан ишлаб чикилган укитувчилар тайёрлашни самарадорлигини такомиллаштириш ёллари оркали амалга оширилиши зарур. Педагогика институти талабалари замон талабага мос, укувчиларни профессионал таълим, мусика ва эстетик тайёргарлигини амалга ошириш учун етарлича тайёргарлик курадилар. Бу эсамусикий дарслар тарихий, психологик

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

социологик, назарий, услубий фанларни ва мактабдаги педагогик амалиёт билан биргаликда булган такдирдагина амалга оширилади.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш М Конун устуворлиги ва инсон манфаатларини таьминлаш-юрт тараккиёти ва халк фаровонлигининг гарови. Т,, Узбекистон''2017-48б.

2. Баубекова Г.Д., Халикова Г.Т. Инновационные технологии оптимизации учебного процесса. В кн.: Образование: опыт, проблем, преспективы. Учебное пособие. Т.: "ЯНГИ АСР АВЛОДИ", 2001. - с. 67-99.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг "2004-2009 йилларда мактаб таълимини ривожлантириш давлат умуммиллий дастурини амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ^арори ГГТаълим тараккиёти журнали., 2004--. 5-сон.

4. Узбекистон Республикаси ХТВнинг "Педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш тугрисида"ги 149-сонли буйруги FF "Маърифат" газетаси. - Т.: 2006 йил, июн.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.