Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАР ИЛМИЙ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ САМАРАЛИ УСУЛЛАРИ'

ТАЛАБАЛАР ИЛМИЙ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ САМАРАЛИ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
256
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
илмий тадқиқот / ижодий фаолият / педагогик технология / илмий конференция / илмий ёндашув / методик усул. / scientific research / creative activity / pedagogical technology / scientific conference / scientific approach / method.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Абдуллаева, Насиба Бўроновна

Ушбу мақолада талабаларни илмий – тадқиқот ишларига йўналтиришнинг методик усуллари ва илмий – ижодий фаолиятни ташкил этишнинг илмий, қонцептуал асосларни шакллантириш орқали илмий – тадқиқот ишлари сифатини ошириш, ижодий ишлар самарадорлигини ошириш масалалари таҳлил қилинган. Илмий тадқиқот ишини ташкил этишда илмий конференцияларнинг ўрни алоҳида кўрсатиб ўтилган. Олий таълим тизимида тайёрланадиган мутахассисларни жаҳон стандартлари даражасига етказиш, илмий-педагогик кадрларни тайёрлашга алоҳида эътибор бериш, талабаларни илмий тадқиқот ишига йўналтириш профессор-ўқитувчиларнинг асосий ва муҳим вазифаси ҳисобланиши таъкидлаб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EFFECTIVE METHODS OF ORGANIZING STUDENTS 'SCIENTIFIC ACTIVITIES

This article analyzed the issues of sending students to research work and the formation of scientific foundations for the organization of scientific and creative activities, the effectiveness of creative work and the content of methodological techniques, improving the quality of research work. The role of scientific conferences in the organization of research work has been studied. It was noted that the main and important task of professors and teachers is to direct students to research work, pay special attention to the training of scientific and pedagogical personnel, training specialists to the level of world standards.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАР ИЛМИЙ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШНИНГ САМАРАЛИ УСУЛЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ТАЛАБАЛАР ИЛМИИ ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ КДЛИШНИНГ

САМАРАЛИ УСУЛЛАРИ

Абдуллаева Насиба Буроновна

УзМУ Ижтимоий фанлар факультети, Фалсафа ва маънавият асослари кафедраси проф. в.б., фалсафа фанлари доктори

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада талабаларни илмий - тадцицот ишларига йуналтиришнинг методик усуллари ва илмий - ижодий фаолиятни ташкил этишнинг илмий, цонцептуал асосларни шакллантириш орцали илмий -тадцицот ишлари сифатини ошириш, ижодий ишлар самарадорлигини ошириш масалалари таулил цилинган. Илмий тадцицот ишини ташкил этишда илмий конференцияларнинг урни алоуида курсатиб утилган. Олий таълим тизимида тайёрланадиган мутахассисларни жауон стандартлари даражасига етказиш, илмий-педагогик кадрларни тайёрлашга алоуида эътибор бериш, талабаларни илмий тадцицот ишига йуналтириш профессор-уцитувчиларнинг асосий ва мууим вазифаси уисобланиши таъкидлабутилган.

Таянч тушунчалар: илмий тадцицот, ижодий фаолият, педагогик технология, илмий конференция, илмий ёндашув, методик усул.

В данной статье были проанализированы вопросы направления студентов на научно-исследовательскую работу и формирования научных основ организации научно-творческой деятельности, эффективности творческой работы и содержание методических приемов повышения качества научно-исследовательской работы. Исследована роль научных конференций в организации научно-исследовательской работы.

Было отмечено, что главной и важной задачей профессоров и преподавателей является направлять студентов на научно-исследовательскую работу, уделять особое внимание подготовке научно-педагогических кадров, подготовка специалистов до уровня мировых стандартов.

Ключевые слова: научное исследование, творческая деятельность, педагогическая технология, научная конференция, научный подход, метод.

This article analyzed the issues of sending students to research work and the formation of scientific foundations for the organization of scientific and creative

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

O

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

activities, the effectiveness of creative work and the content of methodological techniques, improving the quality of research work. The role of scientific conferences in the organization of research work has been studied.

It was noted that the main and important task of professors and teachers is to direct students to research work, pay special attention to the training of scientific and pedagogical personnel, training specialists to the level of world standards.

Keywords: scientific research, creative activity, pedagogical technology, scientific conference, scientific approach, method.

MaB3yHHHr go^3ap6^Hrn. TatnuM puBo^naHumHuHr acocufi pecypcnapugaH Supugup. ffly caSaS TatnuMHuHr Sapna Socsunnapuga ucnoxoraap onuS SopunuS, xycycufi Sorna, MaKTaS Ba onufi TatnuM MyaccacanapuHu TamKun этнmra нннoвaцнoн eHgamyB TaKOMHnnamMOKga, xopn^; TatnuM Myacccacanapu ^HnnannapH KynafiuS SopMoKga, cupTKu Ba KenKu TatnuM KafiTa tuktohuS TatnHMHHHr nnöepannarnyBHra KaTTa эtтнSop KaparanMoKga. Y3ÖeKHCTOH PecnySnuKacu npe3HgeHTHHHHr 2017 hhh 7 ^eBpangaru «Y3ÖeKHCTOH PecnyönHKacHHH aHaga puBo^naHTupum Syfiuna X,apaKaraap cTpaTeruacu TyrpHCHga»rH nO-4947-coH ^apMOHHHHHr «TatnuM Ba $aH coxacuHu pHBO^naHTHpnm» geS HOMnaHraH 4.4-SaHguga y3nyKcu3 TatnuM th3hmhhh aHaga TaKOMHnnamTHpnm 3aMoHaBufi эxтнe^пapнгa moc MKppu ManaKanu Kagpnap Taöepnam cuecaraHu gaBOM эттнpнm, MaKTaSrana TatnuM Myaccacanapu, yMyMufi ypTa TatnHM cu^araHu TySgaH omupum, ^aHnapHu yKHTHmHH nyKypnamTupum, ohhh TatnHM Myaccacanapu ^aonuaraHuHr cu^ara x,aMga caMapagopnuruHu omupum, HHMHH-TaOTH^T Ba нннoвaцнa ^aonuaTHHH parSarnaHTupumra KaTTa эtтнSop Kaparanumu KypcaraS yranraH 1 . Ey Y3SeKHCTOHga TatnuMHu pHBO^naHTHpum ycTyBop Ba3u$a cu^arnga KypunaeTraHnHrugaH ganonaT Sepagu. ffly HyKTau Ha3apgaH ymSy fiyHanumgaru aHrunaHumnap Sy cox,aga x,aM 3aMOH TanaSnapuHH эtтнSopra onum, aHruna Kapamnap Ba eHgamyBnapHu TanaS KH^MOKga.

Y3SeKHCTOHga "TatnuM Tyrpucuga" KOHyHHHHr aHru Taxpupu KaSyn KH^HHumu, $aH, TatnuM Ba umnaS nuKapumHuHr MyTaHocuSnuruHu TatMuHnam MexaHu3MnapugaH caMapanu ^oöganaHumra эtтнSopнн KynafiuS SopaeTraHnuruHu TatKugnaS yTMoK 3apyp. TatnuMHuHr MyxuM TapKuSufi kucmu SynraH uhmuh

1 «y36eKMCToH PecnySflnKacnHn aHaga puBo^^aHTupum Syfiuna X,apaKaraap CTpaTernacn T^pp^nga»™ n® -4947-

KHPHm

coh ^apmohn

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

тадкикот инсон дунёкарашини узгартириш, назарий гояларни амалиёт билан уйгунлаштириш, жамият тараккиётини илгарилашига таъсир килувчи омилдир. Талабаларнинг ижодий кучлари ва кобилиятларини юзага чикарувчи илмий фаолият жараёнини такомиллаштириш уларни етук мутахассис сифатида шаклланишига ёрдам беради. Бу эса илмий тадкикот фаолиятини ташкил килиш усулларини тахлил этиш заруриятини келтириб чикаради.

ТАДЦЩОТНИНГ НАЗАРИЙ ВА АМАЛИЙ АХДМИЯТИ

Талабалар илмий фаолиятининг турлари ва куринишлари, илмий фаолиятни ривожлантирувчи педагогик технологияларнинг мазмуни ва укув жараёнида куллаш имкониятлари хусусидаги карашлардан илмий тадкикотни ташкил килишга доир олиб борилаётган тадкикотлар учун назарий манба сифатида фойдаланиш мумкин.

МЕТОДЛАР

Талабаларнинг илмий тадкикотини ташкил килиш масалаларини урганишда тарихийлик ва мантикийлик, анализ ва синтез, умумлаштириш, таккослаш каби мантикий усуллардан фойдаланилган.

ИЛМИЙ МУАММОНИ КУЙИЛИШИ

Илмий-тадкикот муаммосининг турли жихдтлари куплаб олимлар томонидан урганилган. Узбек олимларидан Н.А.Шермухамедова, З.Давронов, З.Мухамедова, И. Саифназаровлар илмий тадкикот ва билиш жараёни уйгунлиги, илмий ижод, инновация ва новацияларнинг узаро алокадорлиги, олимнинг ижтимоий масъулияти муаммоларини тадкик этишган. И С.Аллаярова, Н. ^аюмовалар талабалар илмий тадкикот ишини ташкил этишга доир илмий изланишлар олиб боришган.2

МДХ, олимлари Н. N Лазарев В.С. Ставринова, В.В.Байлук, Гольдентрихт, И.Н. Кузнецов, К.И. Липчиу, В.В. Краевский, А.Г. Бурда, О. П. Панкратовлар талабалар илмий тадкикот ишларини ташкил этишнинг узига хос жихдтлари ва замонавий педагогик технологияларни куллаш масалалари буйича илмий

2Н.Шерму^амедова. Илмий тадкикот методологияси. Тошкент 2021.И. Саифназаров Г.В.Никитченко, Косимов Б.У. Илмий ижод методологияси. Укув кулланмаси - Тошкент: Янги аср авлоди, 2004. З.Давронов Илмий ижод методологияси. - Тошкент: IQTISOD-MOLIYA, 2007. -16 б. З.Му^амедова. Таълим фалсафаси. -Тошкент: ТошМИ, 2004. - Б.14-15.С. Аллаярова . Талабаларнинг илмий тадкикот фаолиятига таъсир этувчи омиллар. Таълим, фан ва инновация. 2020 йил №4сон,-11-15 б.Н.Каюмова. Олий таълим муассаслари талабларини илмий тадикокт ишига йуналтириш муаммолари ва уларнинг ечимлари. Замонавий таълим. 2018 №11 Б.9.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 4

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

тадкикот олиб боришган3. Жумладан, В.С.Лазарев ва Н.Н.Старинова тадкикот фаолиятига тайёрликни ушбу фаолиятнинг вазифаларини бажариш учун зарур булган инсоний фазилатлар мажмуаси билан боглик эканлигини таъкидлайди. Улар ушбу сифатларни когнитив, мотивацион, ориентацион, технологик жихатларини курсатиб утишади 4.

Хорижий олимлардан V.Lamanauskas, Dalia Augiene, M.Healey, L.Baer, E.Barbera, B.Gros, L.Ivanitskaya, L.Boyes, I.Reid, K.Brain, J.Wilson, Brewer5 ва бошкаларнинг тадкикотларида илмий тадкикотни тизимли амалга оширишнинг усул ва воситалари, илмий тадкикот ишининг турлари ва куринишлари, талабаларда тадкикотчилик куникмалари ва кобилиятларни шакллантиришни тахлил этишган. Биз ушбу маколада талабалар илмий тадкикот фаолиятини ташкил этишнинг усулларига эътибор каратдик.

АСОСИЙ ЦИСМ

Узбекистонда таълим хам, таълим йуналишлари хам жамиятдаги сиёсий, иктисодий, хам ижтимоий узгаришлар шароитида ривожланиб бормокда. Таълим парадигмаси узгармокда, унинг максад, вазифалари, мазмуни, технологиялари кайта куриб чикилмокда, янги жараён ва ходисалар хаётга татбик этилмокда. Таълим жамиятнинг ривожланиш ресурси сифатида хар бир инсон жамият аъзоси ва индивид сифатида моддий ва интеллектуал ривожланиши учунгина эмас, балки ишлаб чикариш кучлари ва ижтимоий муносабатларнинг ривожланиши учун хам шарт-шароитлар яратиши лозим. "Таълимсиз, инсон, унинг кобилиятлари ва ижодий кучлари усиши мумкин эмас, зеро, таълим хам (фан билан бир каторда ёки у билан бирга) ривожланишнинг мухим ресурсига айланади»6.

3 В.С.Лазарев Н.И. Ставринова. Критерии и уровни готовности будущегопедагога к исследовательской деятельности // Педагогика. - 2006 - С. А.Г.Бурда . Основы научно-исследовательской деятельности : учеб. пособие (курс лекций) /А. Г. Бурда; Кубан. гос. аграр. ун-т. - Краснодар,2015. - 145 с.И.Н.Кузнецов.Научное исследование : методика проведения и оформление / - Изд. 3-е, перераб. и доп. - М. : Дашков и К°, 2006. -460 с. Байлук В.В Научная деятельност студентов: системний анализ.:.Издатель: ИНФРА-М.Вид издания: монография. 2020. . О. П. Панкратова .Педагогические технологии в развитии студентов и их подготовке к научной исследрвтельской деятельнсоти.Вестник Ставропольского государственного университета 72/2011 С.92

4 В.СЛазарев , Н.И. Ставринова . Критерии и уровни готовности будущегопедагога к исследовательской деятельности // Педагогика. - 2006 - С. 51

5 Healey, M. (2005). Linking research and teaching to benefit student learning. Journal of Geography in Higher Education, 29 (2), 183-201. Vincentas Lamanauskas and Dalia Augiene / Procedia - Social and Behavioral Sciences

167 ( 2015 ) 131 - 140.

6 Мухамедова З. Таълим фалсафаси. -Тошкент: ТошМИ, 2004. - Б.14-15

116

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 4

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

Узбекистонда "Таълим тугрисида" конуннинг янги тахрири кабул килиниши, фан, таълим ва ишлаб чикаришнинг мутаносиблигини таъминлаш механизмларидан самарали фойдаланишга эътиборни кучайиб бораётганлиги, мутлако янгича мазмун ва шаклдаги Президент мактаблари, Ижод мактаблари, янги олий укув юртлари, нуфузли хорижий университетларнинг филиаллари, етакчи хорижий университетлар билан хамкорликда кушма таълим дастури буйича кадрлар тайёрлаш йулга куйилди.

Олий таълимни 2030 йилгача ривожлантириш Концепциясида булажак мутахассисларнинг уз йуналишларида тадкикотчилик куникма ва малакаларга эга булиши олий таълимни ривожлантиришнинг стратегик вазифалари каторида келтирилган. "Илмий тадкикот билан шугулланишнинг асосида шахсда шаклланган тадкикотчилик кобилияти туради. Тадкикотчилик кобилиятининг дастлабки сифатлари мутахассиснинг сохага оид муаммоларни аниклай олиши, керакли маълумотларни кидириб топиши, топилган маълумотларни кайта ишлаши, танкид ва тахлил килиш асосида муаммони хал этишга ижодий ёндаша олиши кабиларда намоён булади. Олиб борилган тадкикотлар олий таълим муассасалари битирувчиларининг уз йуналиш ва мутахассисликлари буйича нуфузли ташкилотларда ишлаб кетишлари куп жихатдан уларнинг профессионал малакалари билан боглик эканлигини тасдиклайди7. Шу боис, олий таълим укув жараёнида талабаларни илмий тадкикот фаолиятига йуналтиришда самарали натижалар берувчи омилларни аниклаш ва уларни тадбик этиш лозим.

Илмий-тадкикот фаолияти инсонга уз-узини англаш, уз-узини бахолашга амалий ёрдам беради, эхтирос ва интилишларини бошкариши, окилона, самарали ва оптимал карорлар кабул килиши, эзгуликка хизмат киладиган эвристик фаолият билан машгул булиши лозим. Бундай фаолиятнинг натижаси кашф килиш, яратувчанлик сифатида намоён булади. Ушбу холат, илмий-ижодий фаолиятни тахлил килиш, тушуниш ва унга бахо беришда янгидан-янги имкониятларни очади. Инсон уз ижодий изланишлари асосида дунёни узгартиради ва узини яратувчи, ижодкор, кашфиётчи сифатида намоён этади. Таълимнинг мухим таркибий кисми булган талабаларнинг ижодий кучлари ва кобилиятларини юзага чикарувчи илмий фаолият жараёнини такомиллаштириш уларни етук мутахассис сифатида шаклланишига хам ёрдам беради.

7 Аллаярова Солиха Нарзуллоевна (2021). Талабаларни илмий тадкикот фаолиятига йуналтиришнинг долзарб масалалари. Современное образование (Узбекистан), (5 (102)), 17-25.

117

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 4

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

B.B.KpaeBcKufi hhmhh TagKuKoTnapHu mth3hmhh, MaKcagra MyBo^uK" 8 xoguca cu^aruga TatKugnafigu. H^ogHuHr Maxcyc maKnu SynraH hhmhh TagKuKoT ^apaeHu y3ura xoc MeTogonoruK xapaKTepra эгa. Y cySteKTHuHr SopnuK XogucanapuHH Kafi gapa^aga Sunumuga HaMoeH Synagu. HnMufi-TagKuKoT ^apaeHuga cySteKT oSteKTra $aon, h3hhh Tatcup KypcaTaguu, ^HrunuKHH aparagu eKH Karn$ этagн. ffly MatHoga ^aonuaT KumunuK ^aMuaTu MaB^ygnuruHuHr 3apypufi mapTu cu^aruga gyHeHu y3uHuHr MaKcagura Kypa yзrapтмpмmra KaparunraH uhcoh xaTTu-xapaKaTuHu HaMoeH этagн. HnMufi-TagKuKoT ^aonuaTuHu Tyrpu Ba caMapanu fiynra Kyfiumga uhcohhuot WKopu caBuacu TagKuKoT ^apaeHuga Te3 Kapop nuKapa onumu, Sup Ba3uaTgaH uKKuHnucura Te3 KyHuKa onumuga HaMoeH Synagu. fflyHuHr ynyH unM-^aH, cuecar, uKTucogueT, м:muмoмfi-MagaHufi xaeTga мnммfi-м:«:ogмfi ^aonuaT axaMuaTuHuHr omuS Sopumu uhcohhuot unMufi canoxuaT gapa^acuHu epKuHpoK aKc эттнpagн. By эca uhcohhuot ^uKpnam gapa^acu, pyxufi 3ypuKumnapgaH o3og Synumura onuS Kenagu.

E.^.BacuH ^uKpuna, "HnMufi u^og maxcHuHr MyxuM Senrucu - paцмoнan Kypum Ba ^aonuaTuHuHr HaMoeH Synum maKnugup. By myHnaKu xuccufi KaSyn Kunum eKu uHTenneKTyan ^aonuaT эмac, SanKu gyHeHu myHgafi KypumKu, yHga xuccueTnap, aKn, TyfiFynap y3Bufi ^uxargaH yfiryHnamraH Tap3ga aKc этagн 9. TagKuKoTHunuK 6y - KyHuKManapHu unM-^aH HyKTau Ha3apugaH ^uKpnam Ba xapaKaT. X,ap KaHgafi unMufi TagKuKoT - yHuHr u^ogufi roacugaH to unMufi umHuHr aKyHufi nofiuxacuraHa aKKa TapTuSga onuS Sopunagu (xaMKopnuKgaru unMufi TagKuKoT KypuHumunapuHu uctucho KunuHMafigu), myHra KapaMafi, yHuHr yMyMufi MeTogonoruK eHgamyBnapu MaB^yg. YpraHum- unMufi HyKTau Ha3apga Kena^aKKa ynyH TagKuKoT onuS 6opum geMaKgup. HnMufi TagKuKoT-MaKcagnu Sunum SynuS, yHuHr HaTu^anapu TymyHnanap, KoHyHnap Ba Ha3apuanap tu3umu maKnuga KypuHagu.

HnMufi TagKuKoT - BoKenuKHu MaKcagnu Sunum SynuS, yHuHr Hara^anapu TymyHnanap, KoHyHnap Ba Ha3apuanap tu3umu maKnuga KypuHagu, aHru unMufi SunuMnapHu umnaS nuKum ^apaeHu oSteKTuBnuK, penpe3eHTaraBnuK, ganun Ba aHuK^uK SunaH xapaKTepnaHaguraH Sunum ^aonuaTu TypnapugaH Supugup.

HnMufi TagKuKoTHu xapaKTepnamga ogaTga Kyfiugaru y3ura xoc xycycuaTnap KypcaTunagu:

- oHrau paBumga aHuK maKnnaHTupunraH Ba3u^anapgaH KenuS nuKKaH MaKcagra MyBo^uK ®:apaeH;

8 KpaeBOKMH B. B. MeTogonorua negarorrnecKoro MccnegoBaHMa. — CaMapa: H3g-Bo CaM rnH, 1994.C.78

9 BacuH E.a. TBopnecTBo u эмnaтмa. // 1987, 54-66.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

- уз олдинга куйиб, куриб чикилаётган масалаларни ёритишда ижодда оригинал гоялар янги нарса топишга каратилган жараён;

- тадкикот жараёнининг узи хам, унинг натижалари хам тизимга келтирилади, тизимлилиги билан ажралиб туради;

- умумлашма ва хулосаларни асослашда изчил, катъий далиллар билан тавсифланади.

Олий укув юртларининг хам узига хос хусусиятларидан келиб чиккан холда талабалар илмий фаолиятини ташкил этиш талаб этилади. Талабанинг илмий тадкикоти унинг улкан потенциали булсада хар доим хам таълим жараёнида намоён булавермайди. Устозларнинг вазифаси эса ана шу потенциални юзага чикариш, унинг билим ва куникмаларини мустакил илмий тадкикот олиб боришга тугри йуналтиришдан иборат. Бунда илмий тадкикот ишининг методологик асослари ва амалий куникмалари билан таништириш максад килиб куйилади.

Талабаларнинг илмий-тадкикот ишларига йуналтириш икки йуналишда амалга оширилиши мумкин: биринчиси, бевосита дарс жараёнида: семинар, амалий машгулот дарсларида муаммоли дарсларни ташкил этиш, муаммоли вазифаларни куйиб, уларни ечишга ундаш, талабаларнинг мутахассислиги ёки бирор фан доирасида укув лойиха (дарс ишланма, технологик харита, электрон кулланма)ларини яратишга эришиш;- иккинчиси, дарснинг мантикий давоми булиб, дарсдан ташкари вактда укув-тадкикот фаолиятини амалга ошириш: мустакил иш, реферат, курс иши, илмий, укув-тадкикот иш ларини бажариш, олимпиада ва кургазмаларда уз чикишлари ва конференцияларда илмий маколалари билан иштирок этиш.

Талабаларнинг илмий тадкикот иши жараёнида куйидаги вазифалар амалга оширилади:

- илмий билишнинг узига хослиги, структураси, инсон ва жамият учун ахамияти билан таништириш;

- талабаларда мустакил илмий тадкикот иши методикасини узлаштириш ва куникмаларни шакллантириш; назарий булажак мутахассисларни илмий эрудициясини ва дунёкарашини кенгайтириш;

- доимий билимларини такомиллаштириш ва бойитиб бориш, укув жараёнида фаоллигини ошириш;

- талабалар хулосалар чикариш, илмий бахслар олиб боришга, нутк маданияти, илмий бахс, мулокот килиш маданиятини шаклланиши;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

- семинар жараёнларида талабани билиш фаолиятини активлаштириш рефератлар ёзиши, маърузалар тайёрлаш, уларни илмий муаммони куйиш тахлил килиш кабилардир.

Айникса конференциялар талабаларни илмий тадкикот ишига йуналтиришда мухим ахамият касб этади. Илмий конференция- (инглизчада academic conference) бу илмий фаолиятни ташкил этиш шакли булиб, унда олимлар, тадкикотчилар, талабалар уз ишларини такдим этадилар ва мухокама киладилар. Одатда олдиндан ахборот хатида анжуман мавзуси, вакти ва жойи, ташкилий бадаллар хакида хабар берилади, конференция тезислари туплам сифатида нашр этилади. Илмий конференция уз макомига кура илмий семинар ва конгресс уртасидаги илмий фаолият шакли хисобланади.

Конференциялар йуналишига караб илмий назарий конференция (яъни бунда турли илмий муаммо ва масалаларни хал этишга каратилган назарий ёндашувлар мухокама килинади), илмий-амалий конференция (турли хил амалий вазифалар буйича тажриба ва билим алмашиш амалга оширилади), Илмий техник конференция (турли хил техник ва технологик масалалар буйича тажриба ва билимлар алмашилади). Бугунги кунда унинг яна бир 4 - тури-бизнес конференцияси хам кенг таркалмокда. Ишга доир. тижорат муаммолари, амалдаги конунчиликнинг узига хос хусусиятлари буйича давлат сиёсати мухокама килинадиган тижорий конференциялар хам ташкил килинмокда.

Конференциялар махаллий (факультет, университет ичида университетлараро), республика (Узбекистон микёсида) халкаро ( жахон микёсда) ташкил килинади. Конференция мавзулари: 1.Тематик жихатдан маълум бир мавзуга багишланган тор ихтисослашган булиб ижтимоий-гуманитар фанлар буйича - (журналистика, тарих, педагогика) - техника фанлари (биотехнология, машинасозлик, нанотехнология), табиий фанлар (археология, кимё, геология, биология, математика), 2. Умумий илмий масалаларни камраб олган кенг мавзулардаги конференциялардан иборат булади.

Конференцияда иштирок этишнинг бир нечта шакли мавжуд: 1. Бевосита иштирокчи конференцияга келади ва тугридан-тугри иштирок этади 2.Билвосита, яъни иштирокчи узининг тезислари ва аризасини конференция ташкилий кумитасининг почтасига юборади иштирок этади. 3. Интернет-конференциялар (конференция форум, ташкилот сайтида) онлайн тарзда утказилади. Айникса пандемия шароитида онлайн конференциялар оммалашиб кетганлигини эътироф этиш лозим.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

O

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

X,ap KaHgafi TagsusoT Hara^anapH Kyfiugaru ^yH^uanapHu Sa^apumu KepaK: aManufi Ba Ha3apufi MyaMMonapHu HHgHBHgyan aHUKgamTupum Ba Taxnun Kunum; Ha3apufi MacananapHu Tyngupum, aManufi TaKnu^nap umnaS Husum; aHru unMufi MeToggapHu, unMufi BOKenuKKa ysrapTupum KupuTum.

Кoн$epeнцнagap Ba Somsa unMufi ^opyMnapga Karaamum TagKuKOTHu, TanaSanapra TagKuKOTHura unMufi ^aMoaTHunuKKa y3uHu Kypcarumra, unMufi MyxoKaMaga, Saxcnapga Ta^puöa oprrapumra, HyTKuHu Hapxnamra, unMufi ceMuHap Ba gнccepтaцнa xuMoanapu ^apaeHuga HyTK cy3nam Ba caBonnapra ^bboS Sepumra TafieprapnuK Kypumra epgaM Sepagu. fflyHuHrgeK y3 unMufi ronaHumnapuHu OMManamTupum umkohuhu Sepagu. Egga Tyrum KepaKKu, кoн$epeнцнflgap Ba Somsa unMufi ^opyMnap TanaSanapHuHr unMufi-aManufi кoн$epeнцнagapн-6y MatnyM Sup $aH coxacugaru MacananapHu MyxoKaMa Kunum, MyaMMoHu xan Kunum fiynnapuHu SupranuKga ronamgaH uSopar SynraH TagSupgup. Кoн$epeнцнagap Typnu ^opMaraapga yTOasunumu MyMKuH: ^aMoar xucoSoTnapHu TuHrnam Ba ynapHu MyxoKaMa Kunum yHyH MatnyM Sup ^ofiga Ba MatnyM Sup BaKTga fiuFunumagu; TanaSanap y3 umnapuHu nopTanra ^ofinamTupagunap, MyHo3apa Maco^agaH TypuS xaM aManra omupunagu (oHnafiH maKnga).

HnMufi кoн$epeнцнaгa TafieprapnuK TanaSanap yHyH ^ofiganugup, HyHKu TanaSa TagsuKoT MaB3ycura HyKyppoK KupuS Sopagu, aHru SunuMnapHu onagu. Typnu maxap Ba TatnuM Myaccacanapuga TanaSanap yHyH unMufi-aManufi кoн^epeнцнa gacTypu $apK Kunumu MyMKuH, aMMo TagSupHu TamKun этнmнннг MatnyM TapTuSu MaB^yg, ynap KyfiugarunapgaH uSopar: Kupum kucmu, TagSupHu oHum; кoн^epeнцнa umTupoKHunapuHu TaSpuKnam; unMufi goKnagnap; MyHo3apanapHuHr ce^ua atHu SyttuMnapra SynuHraH xonga yTOasunumu Ba my acocga yMyMufi xynoca Ba TaKnu^nap Sepunagu. X,ap Sup Matpy3aHura yHuHr Matpy3acu yHyH apuM coaTraHa BaKT Sepunagu. Oxupru umTupoKHuHuHr HyTKugaH cyHr, SynuMga MyHo3apa yTKasunagu. EapHa SynuMnapHuHr um HaTu^anapura Kypa yMyMufi HaTu^a capxucoS KunuHagu. KynuHHa unMufi кoн^epeнцнagap gacTypnapuga экcкypcнagap xaM MaB^yg Synagu.

HnMufi ^aogнaтннн энgнгннa SomnaeTraH TanaSanap кoн^epeнцнa TagSupnapu HuMa yHyH 3apyp Ba ynapga umTupoK этнm mapTMu geraH caBon Sepagunap. fflyHu TatKugnam TanaSa unMufi кoн^epeнцнaga KaTHamumu yHra ^yga Kyn a$зaggнк Ba uMKoHuaTnap Sepagu. EupuHHugaH, KaTTa ayguTopua, onuMnap onguga Matpy3a Kunum Ba y3 HyKTau Ha3apuHu xuMoa Kunum Ta^puSacura эгa Synumagu, uKKuHHugaH, MyHTa3aM HyTKnap ^apaeHuga TanaSa

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

нотиклик кобилиятларни ривожлантира олади, учинчидан, хатоларни тузатиш, туртинчидан, савол- жавоблар жараёнида ноаникликлар ёки шубхали фикрларни курсатилади, бешинчидан, талаба тадкикотда йул куйилган камчиликларни аниклаш ва тузатиш имкониятига эга булади, олтинчидан, оммавий тадбирларда хамфикрлар орасида янги дустлар орттириши мумкин, еттинчидан, келажакда фойдали буладиган фойдали хамкорлик ва алокаларга эга булиши, шунингдек, тижорий шартномалар тузиш хам мумкин. Муваффакиятли чикишлардан сунг йирик ташкилотлар ёш маърузачилар билан шартномалар имзолайдиларИлмий конференцияларда илмий лойихани ишлаб чикиш учун инвестор топиши ёки иш топиш хам мумкин. Яна бир жихати илмий ишларни мунтазам жойлаштириш имконияти пайдо булади. Илмий конференциядаги битта нуткдан кейин хам маърузачининг алока маълумотлари махсус маълумотлар базасига киритилади. Шундан сунг, шахс электрон почта манзилига илмий журналларнинг режалаштирилган масалалари тугрисида маълумот олади, яъни муаллиф уз ижодини кайси нашрда нашр этишни танлаши мумкин. Асарларни нашр этиш жойини тугри танлаш билан талаба нашрлар географиясини кенгайтириши мумкин. Келажакда узи ёктирган ношир билан хамкорлик килишни бошлаши, нашрлардан пул ишлаши мумкин.

Тингловчилар маърузани эслаб колишлари учун илмий-амалий конференцияда кандай маъруза килиш керак? Факатгина яхши маъруза тайёрлаш етарли эмас. Нотик турли вазиятларга тайёр булиши керак. Хдммаси муаммосиз утиши учун бир нечта коидага амал килиш лозим. Биринчидан, мавзу танлашда унинг долзарблиги ва узига хослигига этибор бериш керак. Тор йуналишни олиш ва уни ривожлантириш яхширокдир. Бундай холда, бир нечта маърузачилар бир хил мавзу тайёрлаганда вазиятни минималлаштириш мумкин булади. Иккинчидан, вактни куриб чикиш лозим, агар такдимот куннинг иккинчи кисмига тугри келса, амалий маълумотларга эътибор каратиш тавсия етилади. Учинчидан, нутк ихчам, лунда булиши асосий эътиборни таянч ибораларга каратиш лозим. Туртинчидан, аудитория билан мулокот килиш, нотик тингловчиларни узига жалб кила олиши, тингловчиларни мулокотга жалб кила олиши керак.

Маъруза курилиши, таркибига эътибор каратиш хам мухимдир. Дастлаб нима мухокама килиниши ва канча давом этиши аник булганда тингловчиларни купрок кизиктиради. Шунинг учун биринчи слайдда такдимот масалаларини кискача баён килиш максадга мувофикдир. Маъруза шундай булиши керакки, тингловчилар мавзу буйича максимал маълумотга эга булсин.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 4

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

TuHrnoBHunapHuHr xap KaHgafi caBonura Matpy3anuga onguHgaH ®;aBoS Tafiep Synumu KepaK. Ta^cunoraap xaKuga yHyTMacnuK, HyTKgaH onguH, xaMMa Hapca TaKguMoTHu, MuKpo^oH, TexHuK KypunManapHu TeKmupum KepaK. KyTunMaraH Ba3uaTga TuHrnoBHunap onguga HoKynafi Ba3uaTra TymuS KonMacnuK Ba nay3aHu Tyngupumra Tafiep Synum, BaKTHu Ky3aTuS Sopum no3uM. TuHrnoBHunap yзnapмнм кмзмктмpraн caBonnapuHu Sepumnapu ynyH HyTKHu Supo3 onguHpoK TyraTum TaBcua этмnagм. HnMufi кoн$epeнцмaga umTupoK этмm TanaSanap ynyH yзnapмнм HaMoeH этмm Ba unMufi ^aonuaTHu Somnam ynyH a^ofiuS uMKoHuaTgup. ByHgafi TagSupnapga KaTHamum opKanu Kena^aKga ^yga ^ofiganu Synumu MyMKuH SynraH KuMMaTnu Ta^puSa Ba Kena^aKga unMufi anoKaHu gaBoM этмpмm ynyH TaHumnap opTTupum MyMKuH.

HnMufi-aManufi кoн$epeнцмanap unMufi кoн$epeнцмanapgaн ^apKnu paBumga aManufi вaзм$anapнм MyxoKaMa Kunumra KaparanraH. ByHgafi aH^yMaHnap TanaSanapra HasapuaHu aManga KynnamHu ypraHumra epgaM Sepagu. Em TagKuKoTHunapHuHr unMufi aH^yMaHnapga umTupoK этмmм ynapHuHr umnapu KeHrpoK ayguTopuara eTuS Sopumra эpмmмnagм. By TanaSanapHu HyTKuHu aHaga nyxTa umnamra, ynapHuHr HoTuKnuK кoSмnмaтnapм HapxnaHumra onuS Kenagu. AH^yMaH gaBoMuga TanaSa y3 umuHu yMyMufi unMufi ^uxaTgaH Kypa onagu Ba y3u ynyH Terumnu xynocanap HuKapagu. Onufi TatnuM Myaccacanapuga TamKun этмnagмraн aHtaHaBufi TanaSanap кoн$epeнцмanapм FoaT MyxuM axaMuaTra эra. ffly opKanu TanaSanapHuHr unMufi ^aonuaTra SynraH кмзмкмmм, naeKara aHuKnaHagu, TanaSanapHuHr unMra SynraH мmтмeкм opTagu. "HnMufi-TagKuKoT ^aonuaTu uHcoHra yз-yзннн aHrnam, yз-yзмнм Saxonamra aManufi epgaM Sepagu, atHu arap uhcoh xaKuKufi onuM SynumHu ucTaca, yзмнмнr эxтнpoc Ba мнтмnмmnapмнм SomKapumu, oKunoHa, caMapanu Ba onTuMan Kapopnap KaSyn Kunumu, эзrynмккa xu3MaT KunaguraH эвpмcтмк ^aonuaT SunaH MamFyn Synumu no3uM. ByHgafi ^aonuarauHr HaTu^acu Kam$ Kunum, apaTyBHaHnuK cu^arnga HaMoeH Synagu. 10

XY.TOCA

Xynoca KunraHga, SupuHHugaH, TanaSanapHu unMufi - TagKuKoT ycynnapu Ba ynapHu coxa TanaSu Ba ucTaKnapu acocuga TamKun этмm opKanu MyTaxaccucnuK KacSufi gapa^acu Ba u^ogufi ^apaeHu TaKoMunnamuS Sopagu;

HKKuHHugaH, ycTo3-morupg тмзмммgarм aHtaHanapHu caKnam Ba puBo^naHTupum, ynapHu 3aMoHaBufi TatnuMgaru мннoвaцмanap SunaH

10 H.fflepMyxaMegoBa. HnMufi TagKuKoT MeTogonoruacu. TomKeHT.HHHoBauuoH 3ue. 202, 15 6eT

123

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

уйгунлаштирган холда янги илмий мактаблар шакллантиришни таъминлашга хизмат килади;

Учинчидан, талабаларни илмий - тадикот ишларини ташкил этишни рагбатлантиришнинг иктисодий, техник, ташкилий, фундаментал, молиявий омиллари асосида ташкил этиш биринчи уринда истеъдодни рагбатлантириш ва касбий малакани ривожлантиришнинг асосидир;

Туртинчидан, халкаро хамкорликдаги лойихалар, халкаро конференциялар, халкаро академик дастурлар ва илмий тадкикотларни кенгайтириш талабаларни илмий фаолиятга йуналтириш билан бирга узаро алмашув дастурлари учун хам мухим ахамият касб этади.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикасининг ^онуни Таълим тугрисида. конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 24.09.2020 й., 03/20/637/1313-сон)

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги «Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида»ги ПФ-4947-сон фармони. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2017 й., 6-сон, 70-модда.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони. Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш тугрисида (конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 30.10.2020 й., 06/20/6097/1431-сон)

4. Узбекистон Республикаси Президентининг ^арори. Таълим--тарбия тизимини янада такомиллаштиришга оид кушимча чора-тадбирлар тугрисида (конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси, 07.11.2020 й., 07/20/4884/1484-сон)

5. Аллаярова С. Талабаларнинг илмий тадкикот фаолиятига таъсир этувчи омиллар. Таъ-лим, фан ва инновация. 2020 йил №4,11-15 б.

6. Басин Е.Я. Творчество и эмпатия. // М. 1987, 2, С.54-66.

7. Байлук В.В. Научная деятельность студентов: системний анализ. Издатель: ИНФРА-МВид издания: монография. 2020.С.236

8. Бурда А.Г. Основы научно-исследовательской деятельности : учеб. пособие (курс лекций) /А. Г. Бурда; Кубан. гос. аграр. ун-т. - Краснодар,2015. -

9. Vincentas Lamanauskas and Dalia Augiené / Procedía - Social and Behavioral Sciences 167 ( 2015 ) 131 - 140.

10. Давронов З. Илмий ижод методологияси. - Тошкент: IQTISOD-MOLIYA, 2007. -16 б.

145 с

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 4 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

11. Каюмова Н. Олий таълим муассаслари талабларини илмий тадикокт ишига йуналтириш муаммолари ва уларнинг ечимлари. Замонавий таълим. 2018 №11

12. Краевский В. В. Методология педагогического исследования. — Самара: Изд-во Сам ГПИ, 1994.С.78

13. Кузнецов ИН.Научное исследование :методика проведения и оформление - Изд. 3-е, перераб. и доп. - М. : Дашков и К°, 2006. - 460 с

14. Lamanauskas, V. (2012). Development of scientific research activity as the basiccomponent of science education. Journal of Baltic Science Education,!! (3),

15. Лазарев В.С. Ставринова И.Н. Критерии и уровни готовности будущегопедагога к исследовательской деятельности // Педагогика. - 2006 -

16. Мухдмедова З. Таълим фалсафаси. -Тошкент: ТошМИ, 2004. - Б. 14-15

17. Саифназаров Г.В.Никитченко, ^осимов Б.У. Илмий ижод методологияси.

18. Панкратова В.О.Педагогические технологии в развитии студентов и их подготовке к научной исследовтельской деятельности. Вестник Ставропольского государственного университета.2011, № 72.С.92

19. Шермухдмедова Н Илмий тадкикот методологияси. Тошкент: Инновацион зиё. 2021. Б.15

Б.9

200-202.

С. 127.

Укув кулланмаси - Тошкент: Янги аср авлоди, 2004.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.