Научная статья на тему 'МОРФОЛОГО - ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РАСТЕНИЙ АНГАТ (ОБЛЕПИХИ) - HIPPOPHAE RHAMNOIDES L. В БАССЕЙНЕ РЕКИ ИСКАНДЕР'

МОРФОЛОГО - ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РАСТЕНИЙ АНГАТ (ОБЛЕПИХИ) - HIPPOPHAE RHAMNOIDES L. В БАССЕЙНЕ РЕКИ ИСКАНДЕР Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
169
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
РАСТИТЕЛЬНОСТЬ / БЕЛОЛЕСЬЕ / ЛЕС / БАССЕЙН / ФОРМАЦИЯ / МЕЛКОЛИСТВЕННЫЕ ЛЕСА / РОД / ВИД / ЭФЕМЕРЫ / ВЛАГОЛЮБИВЫЙ

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Садиков Х.Х.

На данном статье дана краткая характеристика морфолого-экологические особенности растений ангат - (аблепихи) Hippophae rhamnoides L. в бассейне реки И скандер в хозяйстве и народном медицине.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MORFOLOGICAL - ECOLOCICAL FEATURES OF PLANTS ANGAT - HIPPOPHAE RHAMNOIDES L. ON ISKANDER RIVER BASIN

On this articale has giken the short morphological - ecological characteristics and medicine using of sea - buckthorr Hippophae rhamnoides L. on the basin of the Iskander river.

Текст научной работы на тему «МОРФОЛОГО - ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РАСТЕНИЙ АНГАТ (ОБЛЕПИХИ) - HIPPOPHAE RHAMNOIDES L. В БАССЕЙНЕ РЕКИ ИСКАНДЕР»

9. Richter JE, Falk GW, Vaezi MF, (1998), Helicobacter pylori and gastroesophageal reflux disease: The bug may not be all bad. Am J Gastroenterol 93:1800

10. Samuels TL, Johnston N, (2010), Pepsin as a marker of extraesophageal reflux. Ann Otol Rhinol Laryngol .;119(3):203-8

11. Sherman PM, Hassall E, Fagundes-Neto U, (2009), et al. A global, evidence-based consensus on the definition of gastroesophageal reflux disease in the pediatric population. Am J Gastroenterol.;104(5):1278-95.

12. Tasker A, Dettmar PW, Panetti M, Koufman JA, Birchall JP, (2002), Pearson JP. Reflux of gastric juice and glue ear in children. Lancet. 359(9305):493

13. Yawn RJ, Acra S, Goudy SL, Flores R, Wootten CT. (2015), Eosinophilic laryngitis in children with aerodigestive dysfunction. Otolaryngol Head Neck Surg.153(1):124-9.

Сведения об авторе: доктор Абдулла Дарман Рахимзада, доцент медицинского факультета Балхского университета.

Сотрудник: похандуи Доктор Мохаммад Юнис Лектор на медицинском факультете Балхского университета.

About the author: Researcher: Dr.Abdullah Darman Rahimzada Assistant Professor at Medical Faculty of Balkh University.

Co-worker: Pohandowi Dr. Mohammad Younis Lecturer at Medical faculty of Balkh University.

ХУСУСИЯТ^ОИ МОРФОЛОГИЮ ЭКОЛОГИИ НАВЪ^ОИ (ШАКЩОИ) РУСТАНИИ АНГАТ (HIPPOPHAE RHAMNOIDES l) ДАР ХДВЗАИ ДАРЁИ ИСКАНДАР

Садиков Х.Х.

Донишгоуи миллии Тоцикистон

Дар асоси талаботи конуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи мухофизат ва истифодаи олами наботот" № 31 аз 17 майи соли 2004 принсипхои сиёсати имрузаи давлат дар сохаи мухофизат ва истифодаи окилонаи олами наботот тахким бахшидан, асосхои хукукй, иктисодй ва ичимоии ин сохаро муайян намудан, ба хифз ва баркарор кардани захирахои олам и наботот нигаронидан мебошад.

Аз ин лихоз, мухофизати табиат ва дуруст истифодабарии боигарихои табии Чумхурии Точикистон хамеша мавзуи асосии давлат ва хукумат ба хисоб меравад. Х,ануз аз даврахои кадим мардуми точик истифодаи сарватхои табииро, аз чумла рустанихои дорувориро бо таври сахех асоси зиндагонй ва муоличаи касалихои гуногун мехисобиданд. Хусусан дар солхои охир, бо ташаббуси Асосгузори сулху вахдат, Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон, Ч,аноби олй, мухтарам Э. Рахмон ахамияти мухим доштани масъалахои мухофизати табиат, муносибати боэхтиёт ба боигарихои кишвари махбуби мо, кабудизоркунии мухити атроф, аз он чумла окилона истифодабарии рустанихои доруворй, ки ба тараккиёти рузафзуни куввахои истехсолкунандаи чамъият ва таъсири фаъолияти инсон ба мухити зист маънидод карда мешавад. Аз ин гуфтахо бар меояд, ки дуруст истифодабарй, нигохдорй ва аз нав баркароркунии сарватхои табий хусусан наботот муносибати эхтиёткорона ва истифодаи онхоро аз руи талаботхои меъёрию хукукй аз мо талаб менамояд [8, 9, 10].

Чй тавре, ки дар маколахои илмии пештара кайд карда будем, хавзаи дарёи Искандар байни каторкуххои Зарафшон ва Х,исор чойгир буда, ба зернохияи марказии нохияи ботаникию географии Зарафшон тобеъ мебошад. Масохати умумии хавза 950 км2 - ро дар бар гирифта, аз баландии 1750 м аз сатхи бахр то баландии 5633 м аз сатхи бахр (к. Чимтарга) чойгир аст [5,9].

Омузиш ва кашфиёти олами наботот ва рустанихои хавзаи дарёи Искандар аз мобайнхои асри XIX сар шудааст. Кашфиётхои аввалинро олимони варзидаи сохаи ботаника А. Леман (1841), О.А. Федченко (1870), А.С. Боршевский (1879; 1880), А.Э. Регел (1882) бурда буданд. Баъдан олимони варзидаи сохаи геоботаника В.Л. Комаров (1892; 1893) омузиши набототи хавзаи номбурдаро давом дода, кисми водии Зарафшонро омухтааст. Баъдан олимони ботаник Ю.С. Григорьев (1938), К.З. Зокиров (1955; 1962) омузиши масъалахои алохидаи набототи хавзаро ба анчом расониданд. Дар солхои охир аз соли 1960-ум то имруз олимон П.Н. Овчинников, О.Н. Запрягаева, Г.Т. Сидоренко, М.И. Исмоилов, У.К. Мамадкулов, А.А. Коннов, С.Ю. Юнусов, Н.С. Сафаров, X,. Х,исориев, И. ^удратов ва дигарон аз чумла устодони кафедраи экологияи ДМТ М. Дарвозиев, А.С. Давлатов, С. Саидов, Саидов М., Х,.Х. Содиков ва дигарон низ кисман барои омухтани набототи хавзаи дарёи Искандар хиссагузорй намудаанд.

Набототи кухистони хавзаи дарёи Искандар новобаста аз мавзеи хурдаш аз навъхо ва намудхои гуногуни растанихои кишоварзй, равгани эфирдор, маъданй, хурока ва аз он чумла намудхои рустанихои шифобахши фоиданок ва гайра хело бой мебошад. Дар ин хавза зиёда аз 80 намуди рустанихои хурокаи хайвонот, 103 намуди рустанихои ёбой, ки хамчун меваю сабзавот дар зиндагй истифода карда мешавад, инчунин зиёда аз 70 намуди рустанихои шифобахш, ки дар сохаи дорусозй ва тибби халки истифода карда мешавад, меруянд [3, 5, 8,

9].

Х,авзаи дарёи Искандар бо кабати руйпуши рустанихои гуногуни худаш барои нохияхои наботот якхела буда, бо нохияхои набототи Шахристон ва хдвзаи дарёи Варзоб хамсархаданд, харчанд набототи Варзоб хамчун дигаргунии намудхои наботот хело зиёд фарк мекунад [1,3,5,8,10].

Яке аз фарматсияхои асосии кабати руйпуши набототи хавзаи дарёи Искандар ин форматсияи чангалзорхои майдабаргхо мебошад, ки кабатнокии бутазори Ангат (Hippophae rhamnoides L.) - ро ташкил медихад. Форматсияи ангат Hippophae rhamnoides L. ва буттазорхои якчоя ва алохидаи онхоро бавучудоваранда дар кисми мобайнии Искандар-дарё, атрофи Искандаркул, дарёхои Хазормеш, Серима, Саридевор ва Саритогу Арк, ки ба Искандаркул мерезанд вомехуранд. Асосан форматсияи Ангат - Hippophae rhamnoides L. ё ангатзорхо кисм-кисм ё гурух-гурух дар баландии 1750 м аз сатхи бахр то 2800 (3200) м аз сатхи бахр во мехурад. Ангатзорхо, хамчун коида, бисёртар дар кисми пастии нишебихои дарё ва резишгоххои дарёхои Саритог, Саридевор, Х,азормеш ва Серима, ки ба Искандаркул мерезанд, инчунин кад-кади Искандар-дарё то резишгохи он ба дарёи Зарафшон гуруххои чавсро ташкил медиханд (зичиашон 0,7-0,9). Буттазорхо ё чангалзорхои ангат - Hippophae rhamnoides L. хеч гох як намуда намешаванд. Дар онхо асосан омехтаи намудхои гуногуни бед, гулхор, булут ва гайра вомехурад. Ангатзорхо асосан ассотсиатсияхои дукабатаро ташкил медиханд. Дар кабати якум, ки баландиашон то ба 1,80-2,20 метр, дар баъзан чойхо то 300 м мерасад. Аз ангатзор, дар кабати дуюм бошад, ки баландиашон то 30-50 см мебошад эфемерхои гуногун вомехуранд [2,7,8,9].

Ангат - Hippophae rhamnoides L. мансуби оилаи санчидхо (Eleagnaceae) буда, бо акидаи олимони ботаник Федченко, Комаров, Овчинников, Запрягаева ва дигарон ду намуд: H. salicifolia Д.Дон, ки танхо дар каторкуххои Х,имолой ва H. rhamnoides L., ки ареали пахншавии васеъ дошта, кариб тамоми вилояти Бореали ва вилояти Миёна Замини кадимро дар бар мегирад, вомехурад [3,5,7,9,11]. Вале бо акидаи олим Елисеев, ки хусусиятхои морфологию анатомии ангатро солхои дароз омухтааст дар авлоди ангатихо се намуд: H. tibetana, H. sibirica ва H. rhamnoides во мехурад, ки намуди тибетй холо аз байн рафтааст [1,4,5,13].

Дар Чумхурии Точикистон танхо як намуди ангат - Hippophae rhamnoides L. во мехурад, ки онро бо номхои ангад, ангед, ангид, ангак, ангакхор, ангатхор, гулгитак, палоч, сангор, сафедхор, сарканак, чунг, хингбед, хиншуд, хори ангак, хори ангад, хори сафед, хорчангак, хори чангал, чинхор, чишканок, счиканак ва гайра ном мебаранд [3, 5, 9,13].

Ангат растании духонагй (баъзан якхонагй) мебошад, буттагии хело калон ё ин ки буттагии дарахтмонанд буда, аз 3 то 11 метр кад мекашад. Фардхои мардонаи ангат нисбати занонааш хамеша хубтар тараккй меёбанд. Шоху навдахои бисёрсолааш хокистаранг, хамвор ё ин ки пустлохаш каме кафидаро дошта, то 5 см хорхои чавони равшани хокистармонанди дароз доранд [4,5,8,9,11,13].

Меваи ангат сероби ширадор буда, дар мадди аввал ранги сурхчатоб ё зарди баланд дошта, баъдан сурхи доирашакли донакдор (то хачми 0,5 см) мебошад. Тухмдонакхояш хурди чилодиханда мебошад, ки 1000 донаи он 12-13,5 грамм вазнро ташкил медихад. Ангат дар моххои апрел - май гул карда, моххои сентябр - октябр мева медихад. Тахкик карда шудааст, ки аз як дарахти ангат аз 5 то 8 кг (дар парвариши зироатй то 16 кг) меваи тарро гирифтан мумкин аст [1,3,5,9,13].

Ангат - Hippophae rhamnoides L. намояндаи хакикй ё хоси сафедчангал ё чангалзорхои равшан ба хисоб меравад. Дар Чумхурии Точикистон ангат дар тамоми минтакахои сохилхои дарёхои кухии обхои тозадор во мехурад. Асосан буттазорхои ангатиро ташкил медиханд. Дар дохили чамоахои буттазори ангатро намуди дарахту буттахои авлоди Salix ва баъзан Betula, инчунин намудхои гуногуни растанихои намидустдори авлоди Rosa ва Lonicera хамрохй менамоянд [9,10].

Аз намуди рустанихои алафй чун коида, намудхои гуногуни фавкулода, ки дар натичаи обхези об онхоро овардааст вомехурад. Ангат дар баландии аз 400 то 3800 м аз сатхи бахр во мехурад. Аммо, шароити оптималии нашъу нуму ва сабзиши ангат дар баландии аз 2000 то 2500 м аз сатхи бахр мебошад [5,8,9,10].

Асосан ангат дар хавзаи дарёи Искандар буттазорхои зич ё гафсро дар атрофи хавзи Искандар-кул, дараи Арк, Саритог, Искандар-дарё, резишгоххои дараи дарёчахои Саридевол, Серима ва Х,азормеш ба вучуд меоваранд [5,10,13].

Дар тибби халкй ангат хамчун рустании доруворй ва шифобахш ба таври васеъ истифода бурда мешавад. Хусусан меваи ангатро барои дарди шикам ва инчунин барои фаъолияти хуби кори узвхои хозима истифода бурдан мумкин аст. Нушокаи аз меваи ангат тайёр карда шударо барои касалии "Захми меъда" инчунин дар он барои пешгирии касалихои пуст кудаконро оббозй медароранд [1,4,7,9,11,13].

Дар тибби халкй мардуми тахчоии Гармчашмаи Вилояти Худмухтори Бадахшони Кухй меваи навчидаи ангат ("гулкитак") - ро хамчун барои мулоим кардани пусти хушк, чои кафидаи пуст, сухта (намудхои гуногун) ва инчунин барои муоличаи намудхои гуногуни касалихои пуст истифода мебаранд. Мардуми чойдории кишлокхои хавзаи дарёи Искандар бошад, шираи тайёрнамудаи меваю барги ангатро муолича барои касалии ревматизм менушанд. Инчунин тухми чушонидаи онро хамчун доруи исхол (дарурравй) истифода мебаранд [1,2,9,10].

Дар илми тиб равгани аз меваи ангат тайёр намударо, ки хосияти тезшифоёбй ва дардро дур кардан дорад васеъ истифода мебаранд. Чунки равгани ангат хамчун доруи эффектоваранда (яъне тез шифоёбанда) ба хисоб рафта, барои муоличаи намудхои касалихои пуст истифода карда мешавад. Бо резонидани касалихои пуст (экзема), бодхурда (волчанка), касалихои занона (эрозияи бачадон), кольпити низ муолича карда мешавад. Истифодаи равгани ангат дар тиб барои муоличаи касалихои назофарангит, касалихои чашм (трахома) ва гайра ва сухтани ягон чой бадан натичахои мусбй додааст. Омехтаи ангат бо равгани вазелин, дар консентратсияи 3-9% барои муоличаи сухта хело таъсири хуб мерасонад. Инчунин равгани ангатро барои истифодаи таъсири шуъохои тератии сиёхбод узвхои хозима тавсия медиханд [1,4,7,10].

Бояд кайд кард, ки меваи ангатро дар саноати хурокворй барои тайёр намудани павидло, нушокихои витаминдор ва гайра васеъ истифода мебаранд. Меваи ангат махсулоти поливитамини ба хисб меравад. Дар асоси маълумотхои адабиёти он то 9% равгани чарбй, ки аз омехтахои глитсеридхо, яъне кислотахои олеиновй, стериновй, минолевй ва палмитиновй мебошад иборат аст. Инчунин дар асоси маълумотхои илмии лаборатории олимон Х.Ю. Юсуфбеков, Н.Д. Гачегиладзе, Е.М. Глазунова, Ю.С. Корзинников, И.М. Потапова ва

дигарон дар меваи ангат - Hippophae rhamnoides К то 10,9-60 мг% каротин, 16,9-500 мг% витамини С, 180-250 мг % каротиноидхо, 8 мг% витамини Е (токоферол) то 0,7% кислотаи фолиявй, витамини В, В6, канд, кислотахои органикй ва гайра вучуд дорад. Бо акидаи олимони дар боло номбурда умуман таркиби химиявии ангат дар минтакахои гуногуни Точикистон кариб 31 навъхои гуногунро дорад ва аз шакли таркиби химиявй ва равганнокй низ фаркияти калон доранд [1,2,6,7,12,13].

Дар охир хаминро бояд кайд кард, ки дар минтакахои чойгиршавии ангат вокеахои нодуруст ва ноокилона чамъоварии мевахои ангат, гайриконуни буридани дарахтони ангат, инчунин чаронидани чорвои хурду калони шахси мушохида карда мешавад. Лек аз як тараф конунвайронкунии экологй дида мешавад ва аз тарафи дигар хифзи мухити зист вайрон карда мешавад. Ин хама метавонад дар оянда чамоаи ангатзорхоро ба нобудшавй ва ё ин ки вайроншавии сохти ландшафти табий оварда расонад.

АДАБИЁТ

1. Гачечиладзе Н.Д. Биологическая и морфологическая характеристика форм облепихи крушиновидной, произрастающей на Западном Памире. //Ю.С. Корзинников, Е.М. Глазунова - Растительные ресурсы, т.XVП, вып.1, Душанбе. -1981

2. Глазунова Е.М. Биохимическая характеристика плодов Hippophae rhamnoides L. произрастающей на Западном Памире. //Н.Д. Гачечиладзе, В.В. Бондаров. Растительные ресурсы. т.ХХ, вып г. Душанбе, 1964

3. Дадабаева О. Словарь научных и местных названий растений Северного Таджикистана //О. Дадабаева/. - Душанбе. 1972

4. Запрягаева Ф.Л. Древесная и кустарниковая растительность Таджикистана. //Ф.Л. Запрягаева. Сов. Ботаника № 6, Сталинабад, 1937

5. Комаров Б.М. Определитель растений Северного Таджикистана. //Б.М. Комаров -И нст. Бот. АН Тадж ССР, Изд-во «Дониш», Душанбе. - 1967. - С.318-319

6. Корзинников Ю.С. Морфологические и биохимические особенности Hippophae rhamnoides L. в Таджикистане //А.М. Головатой, А.Ф. Гурьянов// Растительные ресурсы, Т.ХХ, вып.3, 1984

7. Кабилов А. Лекарственные растения Таджикистана. /А. Кабилов. - Душанбе, 1962

8. Лотапова Н.М. Фловониды ягод Hippophae rhamnoides L. произрастающей на Памире. //Н.Д. Гачечиладзе, Е.М. Глазунова// АН Тадж. ССР, - ХПС, 1980, №9

9. Садиков Х.Х.Дикорастущие лекарственные растения бассейна реки Искандер (Таджикистан). /Х.Х. Садиков. - ТНУ, Изд-во «Сино», Душанбе, 2017. -135стр.

10. Станюкович К.В. «Древесная и кустарниковая растительность». //К.В. Станюкович. - Таджикистан (природа и природные ресурсы). АН Тадж. ССР, Изд-во «Дониш», Душанбе, 1982. - С.368-368

11. Ходжиматов М. Дикорастущие лекарственные растения Таджикистана. //М. Ходжиматов. - Душанбе. Изд-во «Дониш». - 1989. - С.197-200

12. Юсуфбеков Х.Ю «Оценка масличности плодов форм облепихи крушиновидной произрастающей на Западном Памире». //Е.М. Глазунова, Ю.С. Корзинников// Растительные ресурсы. Душанбе, 16 вып.1, 1980

13. Флора Таджикской ССР. М-Л. Изд-во АН СССР, том VI, 1981, стр.626-628

МОРФОЛОГО - ЭКОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РАСТЕНИЙ АНГАТ (ОБЛЕПИХИ) - Н1РРОРНАЕ RHAMNOIDES К В БАССЕЙНЕ РЕКИ ИСКАНДЕР

На данном статье дана краткая характеристика морфолого-экологические особенности растений ангат - (аблепихи) Hippophae rhamnoides L. в бассейне реки И скандер в хозяйстве и народном медицине.

Ключевые слова: растительность, белолесье, лес, бассейн, формация, мелколиственные леса, род, вид, эфемеры, влаголюбивый.

MORFOLOGICAL - ECOLOCICAL FEATURES OF PLANTS ANGAT -HIPPOPHAE RHAMNOIDES L. ON ISKANDER RIVER BASIN

On this articale has giken the short morphological - ecological characteristics and medicine using of sea - buckthorr Hippophae rhamnoides L. on the basin of the Iskander river.

Key words: greeneny, whitewoch, forest, basin, formation, fine-laavel forest, genus, view, effemer, wetness.

Сведения об автора: Х.Х. Садиков - кандидат биологических наук, доцент кафедры экологии Таджикского национального университета. Тел.: (+99237) 918-14-88-14; 223-22-56

Information about the author: Kh.Kh. Sadikov - Candidate of Biological Sciences, Associate Professor of the Department of Ecology of the Tajik National University. Tel.: (+99237) 918-1488-14; 223-22-56

НЕКОТОРЫЕ ОСОБЕННОСТИ РАСТИТЕЛЬНОГО ПОКРОВА БАССЕЙНА

ВЕРХНЕГО ЯГНОБА

Давлатов А.

Институт ботаники, физиологии генетики и интродукции АН Таджикистан

К северу от гребня Гиссарского хребта лежит бассейн верхнего Ягноба - крупнейшего притока реки Зеравшан принадлежит к северному Памиро-Алаю и представляет орографически резко-обособленный участок этой горной страны. Ягноб расположен между двумя широтными горными хребтами - Зеравшанским и Гиссарским и протягивается от места слияния этих хребтов в горном узле Такали на востоке до меридиана перевала Анзоб на западе. Общая площадь района (примерно) около 100 000 га; протяжение его с запада на восток около 70 км и с севера на юг от 5 до 23 км. По характеру ландшафта - это типичная альпийская горно-долинная страна со всеми особенностями, присущими таким странам: резкими формами рельефа и значительной крутизной склонов, мощно развитой долинной сетью, большими колебаниями высот, благодаря чередованию высоких гор и глубоких долин, вечными снегами и ледниками на горных вершинах, хорошо выраженными следами древнего оледенения в виде трогов, цирков, морен и т.д.

Амплитуда колебания абсолютных высот достигает 2900 м. Наименьшая высотная отметка (в долине Ягноба у западной границы района) - 2025 м. Максимальные отметки, связанные естественно, с вершинами хребтов - около 4900 м.

Помимо основной водной артерии - р. Ягноб, пересекающей район с востока на запад, разделяя Зеравшанский и Гиссарский хребты, протекает целого ряда ее притоков, которые часто, в свою очередь, имеют притоки меньшей величины.

Долины 6 ч. V-образного типа, широко открыты кверху, но обычно с узким порожистым дном, занятым рекою во всю его ширину. Речные террасы не выражены; лишь местами развита одна, реже 2 или даже 3 неширокие террасы. Кое-где и особенно там, где долины прорезают массивы известняков, они резко суживаются и имеют профиль каньонов или даже теснин. В верховьях некоторые долины, наоборот, заметно расширяются, приобретая своеобразный характер ледниковых трогов. Склоны долин имеют довольно значительную общую крутизну, которая, однако, обычно наиболее велика в нижней их части и кверху постепенно уменьшается, так что на высоте 3500 - 3700 м они приобретают даже платообразный характер. Однако же еще выше, с началом нивальной области, крутизна склонов вновь и притом резко возрастает, начинается сплошная полоса скал, которая идет до самого гребня водораздела [4, с. 11]. Наряду со всеми этими общими особенностями, необходимо отметить и некоторые существенные различия в рельефе, особенно те, которые имеются между двумя основными орографическими составляющими района - южным склоном Зеравшанского хребта и северным склоном Гиссарского. Зеравшанский хребет, средняя высота которого - 4170 м выше Гиссарского. Южный его склон - короткий, очень крутой и сильно каменистый. Средняя высота Гиссарского хребта - 3850 м, причем северный

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.