Научная статья на тему 'МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТНИНГ ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАРИГА ЎТИШНИ ЖАДАЛЛАШТИРИШ'

МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТНИНГ ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАРИГА ЎТИШНИ ЖАДАЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
520
84
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
халқаро молиявий ҳисобот / молиявий бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботи / молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари / бухгалтерия ҳисобининг миллий стандартлари / умумий фойдаланишдаги молиявий ҳисобот / international financial reporting / financial accounting and reporting / international financial reporting standards / national accounting standards / public financial reporting.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Дилноза Абдураҳимовна Чилматова

Мақолада молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларининг (МҲХС) моҳияти, ПҚ-4611 ижросини таъминлаш борасида олиб борилаётган ишлар ва молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартларини ўқитишнинг замонавий услублари тўғрисида фикрлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Дилноза Абдураҳимовна Чилматова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ACCELERATION OF TRANSITION TO INTERNATIONAL FINANCIAL REPORTING

The article discusses the essence of International Financial Reporting Standards (IFRS), the work being done to ensure the implementation of PK-4611, and modern methods of teaching International Financial Reporting Standards.

Текст научной работы на тему «МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТНИНГ ХАЛҚАРО СТАНДАРТЛАРИГА ЎТИШНИ ЖАДАЛЛАШТИРИШ»

МОЛИЯВИЙ ХДСОБОТНИНГ ХАЛКАРО СТАНДАРТЛАРИГА УТИШНИ

ЖАДАЛЛАШТИРИШ

Дилноза Абдура^имовна Чилматова

Фаргона давлат университети катта укитувчи

АННОТАЦИЯ

Маколада молиявий хисоботнинг халкаро стандартларининг (МХХС) мохияти, П^-4611 ижросини таъминлаш борасида олиб борилаётган ишлар ва молиявий хисоботнинг халкаро стандартларини укитишнинг замонавий услублари тугрисида фикрлар келтирилган.

Таянч иборалар: халкаро молиявий хисобот, молиявий бухгалтерия хисоби ва хисоботи, молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари, бухгалтерия хисобининг миллий стандартлари, умумий фойдаланишдаги молиявий хисобот

ACCELERATION OF TRANSITION TO INTERNATIONAL FINANCIAL

REPORTING

ABSTRACT

The article discusses the essence of International Financial Reporting Standards (IFRS), the work being done to ensure the implementation of PK-4611, and modern methods of teaching International Financial Reporting Standards.

Keywords: international financial reporting, financial accounting and reporting, international financial reporting standards, national accounting standards, public financial reporting.

КИРИШ

Жахонда юз берган глобал пандемия таъсирини бартараф этишга каратилган чора-тадбирлар асосида иктисодиётимиз аста-секинлик билан баркарорлашиб бормокда. Маълумки, Узбекистон Республикси Президентининг 2020 йил 24 февралдаги "Молиявий хисоботнинг халкаро стандартларига утиш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги 4611-сонли карорига асосан 2021 йил 1 январдан бошлаб, акциядорлик жамиятлари, тижорат банклари, сугурта ташкилотлари ва йирик солик туловчилар тоифасига киритилган корхоналар МХХС асосида бухгалтерия хисоби юритилишини ташкил этади ва 2021 йил якунлари буйича молиявий хисоботни МХХС асосида тайёрлайди.

АДАБИЁТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ.

Молиявий хдсоботнинг халкаро стандартлари буйича бир неча мутахасислар уз фикр ва мулохазари билдириб утмокчиман.

1983 йилдан Халкаро бухгалтерлар федерациясига аъзо булган хамма бухгалтерлар касбий ташкилотлари Х,М^СК га хам аъзо булишди. 1983 йилдан 2001 йилга кадар МХХСК таркибига Бухгалтерлар Халкаро Федерациясига аъзо булган барча бухгалтер ва аудиторлар МХХСКга 2 миллион бухгалтернинг вакили хисобланган 112 мамлакатнинг 153 аъзоси кирган

Жахон олимлари томонидан Стандартлар, Бухгалтерия хисобининг назарий асосларини ёритади, Стандартлар туплами эса бухгалтерия хисоби асосларидир, деб изох бериш одат тусига айланган. Масалан, АКШ олимлари Стандартлар молиявий хисоботни тузиш коидалари булиб, умумкабул килинган тамойилларни акс эттиради, деб хисоблашса, Алан Пиззей (Россия Федерацияси Бухгалтерия хисобини ислох килиш халкаро маркази) молиявий хисоботни тайёрлаш ва такдим килиш учун ишлатиладиган норма ёки стандартлар Бухгалтерия хисоби Стандарларидир, деб хулоса берган. Куриниб турибдики, олимлар уртасида "Бухгалтерия хисоби Стандарлари"нинг мохиятини ёритиш буйича жиддий зиддиятлар мавжуд эмас. Марпатов (2018).

"Молиявий хисоботнинг халкаро стандартларига утишни жадаллаштириш оркали хорижий инвесторларни зарур ахборот мухити билан таъминлаш ва халкаро молия бозорларига кириш имкониятларини кенгайтириш, шунингдек хисоб ва аудит сохалари мутахассисларини халкаро стандартлар буйича тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ривожланиб бораётган давлатларнинг олдида турган асосий вазифлардан бири хисобланади" Хидирова (2021):.

Бундан ташкари Узбекистонни жахонга интеграциясини ривожланиши ва молиявий хисоботларни умумкабул килинган шаклда такдим этиш жараёнида проф. З.НДурбанов ва А.Акрамовларнинг фикрича "Республикамизда бухгалтерия хисобини боскичма-боскич молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари асосида ташкил этиш ва молиявий хисоботларни тузиш жахон интеграциясига янада кенгрок кириб бориш имкониятини беради. Бу эса Республикамизда бухгалтерия хисобини ислох этиш ва модернизация килишнинг янги боскичи булиб колади"

ТАД^ЩОТ МЕТОДОЛОГИЯСИ

Маколада илмий мушохада, анализ ва синтез усулларидан самарали фойдаланилган. Шунингдек, молиявий хисоботнинг халкаро стандартларига утишда ва уни амалиётга тадбик этиш жараёнидаги иктисодчи олимлар ва соха мутахассисларининг илмий-назарий карашлари илмий абстракциялаш методи ёрдамида урганилди ва тахлил килинди. МХХС нинг ахамияти ва унинг мамлакат учун зарурияти, Глобал пандемия шароитига карамасдан Молиявий баркарорлик форуми (Financial Stability Forum) томонидан жахон иктисодиётининг баркарор фаолият юритиши учун зарур булган 12 глобал стандартнинг бири сифатида тан олинган МХХСнинг стандартларидан фойдаланилган.

ТАХЛИЛ ВА НАТИЖАЛАР.

Молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари (МХХСлар) - бу Бухгалтерия хисобининг халкаро стандартлари Кенгаши (БХХСК) томонидан чикарилган Стандартлар ва Шархлардир.

Улар куйидагиларни камраб олади:

(а) Молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари;

(б) Бухгалтерия хисобининг халкаро стандартлари;

(в) МХХСларни Шархлаш буйича Кумита (МХХСШК) томонидан чикарилган Шархлар;

(г) Шархлаш буйича Доимий Кумита (ШДК) томонидан чикарилган Шархлар.

Умумий фойдаланиш учун мулжалланган молиявий хисоботларни такдим этиш асосини тадбиркорлик субъектининг олдинги даврлардаги молиявий хисоботлари хамда бошка тадбиркорлик субъектларининг молиявий хисоботлари билан киёсланувчанликни таъминлаш максадида 1-сонли Бухгалтерия хисобининг халкаро стандарти (БХХС) мавжуд булиб, у молиявий хисоботларни такдим этишга нисбатан умумий талабларни, уларнинг тузилишига оид курсатмаларни хамда уларнинг мазмунига доир минимал талабларни урнатади.Умумий фойдаланиш учун мулжалланган молиявий хисоботлар - бу шундай фойдаланувчиларнинг ахборотга булган талабларини кондиришга каратилган молиявий хисоботларки, бундай фойдаланувчилар уларнинг ахборотга булган махсус талабларига мослаштирилган хисоботларни тадбиркорлик субъектидан талаб кила олмайди.

1-сон Бухгалтерия хисобининг халкаро стандартларида молиявий хисоботга куйидагича таърифланган: Молиявий хисоботлар - тадбиркорлик субъектининг молиявий холати ва молиявий натижаларининг тартибга солинган ифодасидир. Молиявий хисоботларнинг максади турли фойдаланувчилар учун иктисодий карорларни кабул килишда фойдали булган, тадбиркорлик субъектининг молиявий холати, молиявий натижалари ва пул окимлари тугрисидаги маълумотларни таъминлашдан иборатдир. Молиявий хисоботлар, шунингдек, рахбарият томонидан унга ишониб топширилган ресурслар бошкарилишининг натижаларини акс эттиради. Ушбу максадга эришиш учун, молиявий хисоботлар тадбиркорлик субъектига тегишли булган куйидаги жихатлар тугрисидаги маълумотларни таъминлайди:

(а) активлар;

(б) мажбуриятлар;

(в) капитал;

(г) даромад ва харажатлар, жумладан фойда ва зарарлар;

(д) мулк эгалари томонидан уларнинг мулк эгалари сифатида амал килишидаги килинган куйилмалар ва уларга таксимланадиган суммалар;

(е) пул окимлари.

Ушбу маълумотлар, изохлардаги бошка маълумотлар билан бирга, молиявий хисоботлардан фойдаланувчиларга тадбиркорлик субъектининг келгуси пул окимларини ва, хусусан, уларнинг муддатини ва аниклилигини башорат килишда ёрдам беради.

Демакки, олий таълим муассасаларида "Молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари" фанини чукур урганиш ва талабаларга ургатиш бугунги куннинг энг долзарб масалаларидан биридир. Шуни таъкидлаш лозимки, молиявий хисоботнинг халкаро стандартларига утишни жадаллаштириш оркали хорижий инвесторларни зарур ахборот мухити билан таъминлаш ва халкаро молия бозорларига кириш имкониятларини кенгайтириш, шунингдек, хисоб ва аудит сохалари мутахассисларини халкаро стандартлар буйича тайёрлаш тизимини такомиллаштириш максадида "Молиявий хисоботнинг халкаро стандартларига утиш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида" ги Узбекистон Республикаси Президентининг Карори (25.02.2020 йил, ПК-4611) кабул килинди. Мазкур карорнинг кабул килиниши Узбекистонда молиявий хисоботнинг халкаро стандартларини жорий килиш хамда бухгалтерия сохасидаги ислохотларнинг янги боскичини бошлаб берганлигидаен далолатдир."Молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари" фани молиявий хисоботни такдим этиш, хисоб сиёсати, концептуал асослари, пул маблаглари харакати тугрисидаги хисобот, оралик молиявий хисобот, консолидациялашган молиявий хисобот, гиперинфляция шароитидаги молиявий хисобот, корхоналар бирлашганда ва кушиб юборилганда молиявий хисоботлар, дисконтланган пул окимлари, хисоб цикли ва трансформация жадвали, молиявий воситалар, хатоларни тузатиш, кейин юз берган ходисалар хисоби, фойда ва зарарларни хисоби, харажатларни тан олиш, карзлар буйича харажатлар хисоби каби масалаларни чукур тахли асосида ургатади, бунинг педагог аввало ушбу масалаларни чукур тахлил кила олиши, бажара олиши, ургата олиши лозимдир.

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР.

Халкаро ривожланиш буйича Узбекистон Республикаси бухгалтерлар ва аудиторлар Миллий Ассоциацияси иштирокида "PAE" НТМ томонидан тайёрланган ва CIPA дастури доирасида "Молиявий хисоб-1"ни урганувчилар учун мулжалланган кулланма хамда Тошкент молия институти томонидан яратилган "Халкаро бухгалтерия хисоби", "Аудитнинг халкаро стандартлари", "Бюджет хисобининг халкаро стандартлари", ва "Тижорат банкларида молиявий хисоботнинг халкаро стандартлари" каби фанлардан яратилган укув адабиётлари мавжуд булиб, улар асосида молиявий хисоботнинг халкаро стандартларини

урганиш мумкин. Ва албатта карорда айтиб утилгандек тажриба-синов тарикасида олинган ОТМ (Тошкент давлат иктисодиёт университети, Тошкент молия институти, Самарканд иктисодиёт ва сервис институти, Фаргона политехника институти)ларида «Бухгалтерия хдсоби» ва «Аудит» фанлари буйича педагог ходимларини аккредитациядан утган укув марказларида МХХС буйича тезлаштирилган укув курслари бугунги кунда узининг самарали натижаларини курсатмокда.

REFERENCES

1. "Молиявий хдсоботнинг халкаро стандартларига утиш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида" ги Узбекистон Республикаси Президентининг ^арори (25.02.2020 йил, Щ-4611).

2. Чилматова, Д. А. (2020). Интеграционный процесс между странами Центральной Азии. Образование и наука в России и за рубежом, (3), 67-68.

3. Ismoilova, S. (2020). How to use local budget?. International Finance and Accounting, 2020(4), 5.

4. Исмоилова, С. Я. (2020). ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ЗАДАЧИ ОБЕСПЕЧЕНИЯ ЭФФЕКТИВНОГО ИСПОЛЬЗОВАНИЯ МЕСТНЫХ БЮДЖЕТНЫХ СРЕДСТВ. In МИНТАКА ЩТИСОДИЁТИНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШНИНГ МОЛИЯВИЙ-ХЩУЩЙВА ИННОВАЦИОНЖИ^АТЛАРИ (pp. 250-258).

5. Чилматова, Д. А., & Холикбердиева, Д. Ё. (2021). ПРИРОРИТЕТНАЯ ЗАДАЧА: ПЕРЕХОД НА МЕЖДУНАРОДНЫЕ СТАНДАРТЫ ФИНАНСОВОЙ ОТЧЕТНОСТИ (МСФО). Актуальные научные исследования в современном мире, (2-7), 175-177.

6. Рахимов, Д. (2020). DIVERSIFIKATSIYA HUDUDLAR SANOATNI MUVOZANATLI STRATEGIK RIVOJLANTIRISh YO 'NALIShLARI. Scienceweb academic papers collection.

7. Хакимов, Д. Р. (2019). Стратегические задачи по развитию государственно-частного партнерства. Образование и наука в России и за рубежом, (16), 158-161.

8. Abdullaeva, S. E. (2021). The urgency of attracting investment to banks. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 11(8), 435-440.

9. Исмоилова, С. Я. (2020). FINANCIAL CONTROL OVER THE LOCAL BUDGET FUNDS AND ASSESSMENT OF ITS EFFECTIVE USAGE. Экономика: анализы и прогнозы, (7-8), 69-73.

10. Рахимов, Д. Ш. (2021). САНОАТ ЩТИСОДИЁТИДА МАХДЛЛИЙЛАШТИРИЛАЁТГАН МАХ,СУЛОТЛАРНИ ДИВЕРСИКАЦИЯЛАШ ОМИЛИ СИФАТИДА. Scientific progress, 1(6), 505-511.

11. Чилматова, Д. А., & Орипов, А. А. (2020). ХИЗМАТ КУРСАТИШ КОРХОНАЛАРИДА ХАРАЖАТЛАРНИ ТАННАРХГА ОЛИБ БОРИШ УСУЛЛАРИ. In МИНТАКА ИКТИСОДИЁТИНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШНИНГ МОЛИЯВИЙ-ХУКУКИЙВА ИННОВАЦИОНЖИХАТЛАРИ (pp. 582-586).

12. Jasurbek, T., & Sanobar, I. (2015). Development of Family Business Management: Cases of Japan and Uzbekistan.

13. Raximov, D. (2021, December). DETERMINED CRITERIA FOR DIVERSIFICATION IN INDUSTRIAL ENTERPRISES. In International Scientific and Current Research Conferences (pp. 60-64).

14. Chilmatova, D. A. (2020). ОСОБЕННОСТИ ПЕРЕВОДА ФИНАНСОВОЙ ОТЧЕТНОСТИ В МЕЖДУНАРОДНЫЕ СТАНДАРТЫ. In МИНТАКА ИКТИСОДИЁТИНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШНИНГ МОЛИЯВИЙ-ХУКУКИЙ ВА ИННОВАЦИОН ЖИХАТЛАРИ (pp. 315-319).

15. Rahmonaliyevich, K. D. (2020). Choosing the optimal rule of monetary policy, taking into account changes in the main macroeconomic indicators. ACADEMICIA: AN INTERNATIONAL MULTIDISCIPLINARY RESEARCH JOURNAL, 70(12), 1351-1356.

16. Yakubovna, I. S. (2020). ENSURING EFFECTIVE USE OF LOCAL BUDGET FUNDS: WHAT IS THE ROOT CAUSE OF THE PROBLEM?. Архивариус, (7 (52)).

17. Рахимов, Д. (2019). Свободно-экономические зоны-расширение экспортного потенциала Узбекистана. Архивариус, (12 (45)).

18. Чилматова, Д. А. (2020). РАЗВИТИЕ СЕРВИСНЫХ ПРЕДПРИЯТИЙ В УЗБЕКИСТАНЕ И ВОПРОСЫ ВВЕДЕНИЯ В МЕЖДУНАРОДНЫЕ СТАНДАРТЫ УЧЕТА. In МИНТАКА ИКТИСОДИЁТИНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШНИНГ МОЛИЯВИЙ-ХУКУКИЙ ВА ИННОВАЦИОН ЖИХАТЛАРИ (pp. 271-278).

19. Rakhimova, L. A. (2021). IMPROVEMENT OF THE TRAINING PROCESS FOR PHYSICAL DEPARTMENTS AND ACHIEVEMENT OF EFFICIENCY. Scientific progress, 2(8), 76-81.

20. Ismoilova, S. Y. (2019). Fiscal advantages and disadvantagesof local government. Образование и наука в России и за рубежом, (16), 165-170.

21. Рахимов, Д. (2018). Эркин иктисодий зоналар ва кичик саноат зоналари фаолиятини самарадорлигини ошириш. Scienceweb academic papers collection.

22. Абдуллаева, Ш. Э., & Жакбарова, З. С. (2020). РЕГИОНАЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ ЗАНЯТОСТИ НАСЕЛЕНИЯ. In МИНТАКА ИКТИСОДИЁТИНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШНИНГ МОЛИЯВИЙ-ХУКУКИЙ ВА ИННОВАЦИОН ЖИХАТЛАРИ (pp. 345-350).

23. Chilmatova, D. A. (2019). Minimum standards of remuneration for labor and its reflection in accounting in Uzbekistan. Образование и наука в России и за рубежом, (16), 161-165.

24. Raximov, D. S. (2021). DIVERSIFIKATSIYA HUDUDLAR SANOATNI MUVOZANATLI STRATEGIK RIVOJLANTIRISh YO 'NALIShLARI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(3), 199-207.

25. Абдуллаева, Ш. Э. (2019). Современное состояние и перспективы развития банковской системы в Узбекистане. Образование и наука в России и за рубежом, (16), 180-182.

26. Рахимов, Д. Ш. (2021). Саноат ишлаб чикариш тармогида диверсификациялашган иктисодий тизимларни яратишнинг жах,он тажрибаси.

Хоразм Маъмун академияси, 10 (81), 262-265.

27. Rahmonaliyevich, K. D. (2020). Role Of Innovation In The Economy. The

American Journal of Management and Economics Innovations, 2(09), 43-47.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.