CC BY
14Вестник «Эрлеу^-kst
m
Жусупова Г.С.,
бшм беру ypdicin педагогикалыц-психологиялыц цолдау кафедрасынъщ ага о^ытушысы
Нег1зг1 свздер: цузыреттшк, кэсгби, модель, парадигма.
Ключевые слова: компетентность, профессиональность, модель, парадигма.
Keywords: competence, business professional, a model, a paradigm.
М¥ГАЛ1МНЩ КЭС1БИ Ц¥ЗЫРЕТТЫ1ГШЩ МОДЕЛ1
Ацдатпа
Автор макаласында м¥гал1мнщ кэшби к¥зы-реттштн педагогикалык т¥ргыдан карастыру барысындагы авторлык моделiн ¥сынады.
Аннотация
В статье автора рассматривается модель профессиональной компетентности учителя на основе педагогической позиции.
Annotation
In the article the author gives the model of professional competence of teachers based on teaching positions.
Каз1рп кезде адам капиталыныц сапалы ка-сиеттерш дамыту мемлекеттщ оркендеушщ ¥закмерз1мдш непз1 болып табылады. Когамдагы озгерютер оскелец ¥рпакты окыту мен тэрбиеле-уге жаца талаптар койып, бЫм беру максатта-рын, нэтижелерш, окытудыц дэстурл1 эдютерш, жеткен нэтижелерд1 багалау жуйелерш тубегейл1 карастыруды талап етл. Сондыктан мугал1мн1ц кэсшкойлыгын калыптастыру мэселес элеумет-т1к саладагы мемлекетлк саясаттыц курамдас бол1п болып табылады.
«К¥зыретттк» угымы педагогика саласында тулганыц субъектшк тэж1рибесше ерекше кощл аудару нэтижесшде енд1ршш отырган ¥^ым. К¥-зырлылык - белгш сала бойынша жан-жакты хабардар, бшпр деген магынаны камти отырып, кандай да б1р с¥рактар тощрегшде беделд1 шеш1м шыгара алады дегенд1 бшд1редь «К¥зырлылык -тек кэс1би бтм1 емес, т¥лганыц жалпы мэдениет
и
мен шыгармашылык элеуетш дамыту кабшетЬ>- ^ деп тушндейд1 белгш галым Т. Г. Браже. g
Казакстан Республикасыныц «Бшм туралы» м зацында окыту формасын, эдютерш, технология- д ларын тацдауда коп н¥скалык кагидасы бектл-
S
ген, б¥л бшм мекемелершщ м¥гал1мдерше озше ^ оцтайлы н¥сканы колдануга, педогогикалык про- g цест кез келген улпмен, тшт авторлык улпмен к¥руга мумкшдш бередь Каз1рп окытудыц жаца- s
ш
Вестник «Oрлеу»-kst
ша технологиясын мецгерудщ eзi ^стаздан шы^армашылыкты талап етедь Ал шыгар-машылыкпен ж^мыс жасау Yшiн м¥Fалiм eзiнiц кэсiби бшктшпн арттырып оты-руы кажет. М^г^мнщ ез кэсiби кызмет-терiн шыгармашыльщпен аткаруына эр децгейдеп эдiстемелiк ж^мыстарды ино-вациялык багытта ^йымдастырып етмзу-дщ ыкпалы мол. Бiлiктiлiгiн арттырушы мYFалiм eзiнщ бшмш, жалпы дYниета-нымын кэсiби жэне эдiснамалык децгешн жогарылатады, психологиялык - педого-гикалык эдiстемелiк сауаттылыгын жетш-дiредi. Ец бастысы, б^л бiлiмдер мен бшк дагдыларды к¥зырлылык ^станымдары-ныц талаптарына сэйкес eздерiнiц мец-геруi жэне сол жолдар аркылы eздерiнщ ойлау жYЙесiн, шыгармашылыгын eнер-тапкыштыгын, рефлексиялык машыгы-ныц дамуына жол ашады. Сол кезде гана мYFалiмнiц eзiне-eзi бага бага беру дец-геш артып, eзiн-eзi аныктап, Yздiксiз eзiн-eзi дамытуга деген кажеттiлiк туады.
«0рлеу» БА¥О» А^ филиалы ^останай облысы бойынша П^ БАИ педагог кызмет-керлердiц бiлiктiлiгiн арттырудыц казiргi жагдайына жYргiзiлген талдауы педагог дамуы мэселесiне деген кызыгушылыктыц арткандыгын дэлелдейдi жэне ^стаздар-дыц тYЛFалык-кэсiптiк дамуына Yдерiстiц ыкпал ететiндiгiн растайды. Курстардыц ^ кыскамерзiмдiлiгi педагогке кажеттi дец-гейде ыкпал етуге мYмкiндiк бермейдi, ю алайда оныц кэЫби бiлiктiлiктерiн арт-^ тырудыц козFаушы кYшi болып табыла-й ды. Осы деректерге CYЙенсек, мынадай ^ мYFалiмнiц кэсiби к¥зыреттiлiгiнiц мо-о делiн к¥PастыруFа болады: ^ Бшктшп:
^ • Окытатын пэнi бойынша психо-
ц логиялык-педагогикалык, теоретикалык
д бiлiмiнiц жоFары децгейi; Д
О • Еылымды, eнердi мецгеру кабшет^
Щ Yздiксiз eз бетiмен бшм алуы; § • ЭртYрлi децгейлi жэне ^пн^скалы
ЕЗ окытуFа дайынды^ы;
• Технологиялык бiлiмдер мен
машыктар жиынтыFын мецгеру;
• Педагогикалык мiндеттерi оцтайлы шешу машыFы;
• Шеберлш.
• Сыни ойлау бiлiктiлiгi.
Кэсшкойлык:
• Инновациялык eзгерiстер мен шы^армашылык кызметке дайындык;
• Балалармен тш табысудыц, оку-тэр-
бие YДерiсiнiц заманауи тэсшдерш мецгеру;
• Танымдык кызмет мэдениетi;
• 0зiн-eзi белсендiру мен окушылар-дыц шыFармашылыFына психологиялык жаFдай жасау;
• Педагогикалык YДерiс пен eз ецбе-гiнiц нэтижелерш объективтi талдау;
• БолжауFа, жоспарлауFа, диагности-каFа, мониторингке кабiлеттiлiк;
• Педагогикалык кызметтщ жеке стилi.
Т¥ЛFалык касиеттерi:
• ЖоFары азаматтык белсендшк жэне элеуметтiк жауапкершiлiк;
• 1згшкт баFыт, рухани с^раныстар, бiлiмпаздык.
• Балалар мен еремектерге катысты адалдык, шынайылык, тYсiнiстiк;
• Окушыныц кабшетш, оныц кYшiне деген сенiмдi ^ру жэне дэлелдеу кабiлетi, кeмек ^рсетуге дайындык жэне кeмек кeрсете бшу;
• 0зiне жэне eзгелерге катысты та-лаптылыкпен YЙлескен мейiрiмдiлiк.
• Бастамашылдык, оптимизм, ак^ц^ш^;
• ^арым-катынас eнерi, коммуника-тивтшк, сeйлеу мэдениетi;
• Педагогикалык интуиция. Жацаны сезiну;
• Эмоционалды байсалдылык.
0нiмдiлiк:
• Барлык окушыларFа катысты жоспарлы нэтижеге жету;
• 0лшемдiк-баFалау кeрсеткiштерi жYЙесiн эзiрлеу жэне колдану машыFы, окушылардыц танымдык кызыгушылыкта-
Вестник «Oрлеу»-kst
Ш
ры мен зияткерлiк машыктарын дамыту;
• Эрiптестерiмен жумыс тэжiри-бесiмен бeлiсу мYмкiндiктерiн колдану.
БYгiнгi тацда дамыFан елдердегi бшм беру мекемелерiнiц барлыFы дерлiк eз кы-зметiнде сыни т¥рFыдан ойлау жYЙесiн колданып, оны жетiлдiруге умтылыс жа-сауда. ЖоFарыдаFы келтiрiлген м:р-ал1мнщ кэсiби к¥зыреттiлiгiнiц моделi курамда-уыштарынан ацFарFанымыздай, сыни ойлау - жоFары да карастырылFан кeптеген категорияларды камтитын кYPделi процесс.
Сонымен, сыни ойлауFа кабiлеттi адамFа тэн касиеттер: ашык ойлылык, шецберден тыс ойлай бшу, акпарат пен жаFдаЙFа катысты секемшiлдiк/актык, ки-сындылык, нактылык, талдай бiлу (анали-тикалык ойлау), шешiм кабылдаFыштык, мэселе шешуге абiлеттiлiк, шыншылдык, эрiден ойлау. Мнiе, сыни ойлау кабшетш мецгерген адам eмiрде жолыккан кандай да болмасын мэселелердiц шешiмiне жол тауып, нендей киыншылыктар болса да тeтеп беруге дайын туратын т¥ЛFа ретiнде калыптаспак.
Кэсiбилiктiц бiрден келе салмайтын-дыFы белгiлi, оны эр м:рил1м ерте ме, кеш пе мецгеруi тиiс. А.Маркова Fалым кэЫби кузыреттшктщ сипаттамасын шебер -м:р-ал1мнщ, жацашыл - м¥Fалiмшц, зерт-теушi - мYFалiмнiц, кэсiби дэрежесiне терiлген мYFалiмдердiц жиынтык бейнесi ретшде карастырады.
Ец бiрiншi кезекте м:р-ал1мнщ «^з^дш жацалы^ы» болуы кажет. Еылым жаца-лыFын тYрлендiруде eз Yлесiн косу аркылы жасаFан нэтижелi жумысы eзгелердiц тэжiрибесiн толык кeшiрмей, жаца ор-таFа икемдеп, eзiндiк ю- эрекет жиынтыFы аркылы айтарлыктай нэтижеге кол жетмзу керек. ^азiрri кэсштш- педагогикалык кы-змет кандай м:р-ал1мд1 талап етедi:
«Бакылаудыц орнына ынталандыру;
МэжбYрлеудiц орнына кецес беру;
Ауыстырудыц орнына сенiм бiлдiру; Yгiттеудiц орнына тYсiндiру; Жоюдыц орнына тегiстеу; Баскарудыц орнына ка-тысу; МэжбYрлеудiц орнына тацдау; Ай-Fайлаудыц орнына эзшдеу; Кiнэлаудыц орнына корFау; Буйрык берш тексерудiц орнына кэсiби кeмек ^рсетш, колдау жасауFа умтылу,- деп Н. Э. Назарбаев ай-ткандай, баланы жеке т¥ЛFа ретiнде eздi-гшен дамуFа итермелеуiмiз керек. Себебi, жаца бшм парадигмасы бiрiншi орынFа баланыц бiлiм алу аркылы eз бетшше да-муын койып отыр. Болашактыц бэсекесiне кабiлеттi XXI Fасыр шэмртш тэрбиелеу бiлiм беру саласыныц еш назарынан тыс калFан емес. СоFан сай устаз - iзденiмпаз Fалым, нэзiк психолог, тынымсыз ецбек-кер, ортаныц уйткысы, жан-жакты шебер, терец казыналы бiлiмпаз, гуманист, белсендi патриот болFанда Fана коFамныц мыкты да бiлiктi, жоFарFы мэдениеттi, жан-жакты дамы^ан, шыFармашылыFы жоFары жеке т¥ЛFаны калыптастырып, тэрбиелейтiнiмiзге нык сенiмдiмiн.
ЭДЕБИЕТ
1. Богаева И.Д.Педагогикалык кызмет-теп кэсiби шеберлiк//2009
2. Дьюи Дж. Педагогика и психология мышления (Как мы мыслим?). М.: Лабиринт, 1999.
3. Горбунова Л. Зерттеу туралы бшм^ бшк даFдысыныц болуы // 2007
4.^¥дайбергенова К.С. ^узырлылык амалыныц непзп ^ымдары -Алматы 2007
5.Маркова А.К. КэЫби к¥зыреттiлiктiц даму децгейi//2009
6.Селевко Г.К. Педагогикалык техноло-гияларды мецгеру факторы//2009
7.Скаткин. М.И. Зерттеу мэдениетьпе-дагогикалык кабiлет// 2008
8.ТYPFынбаева Б.А. ¥стаздык шы^ар-машылык - Алматы 2007
т
о
Рч РЧ
О
О
о &
Й -а X X О
к
т
о
X
