CC BY
8УДК 338.48
М1ЖНАРОДНАЯ ПРАЕКТНАЯ ДЗЕЙНАСЦЬ ЯК ФАКТАР РАЗВ1ЦЦЯ
БЕЛАРУСКАГА ТУРЫЗМУ
В.Г. КАРНЯЛЮК
Гродзенст дзяржауны утвератэт Шя Яню Купалы, г. Гродна, Рэспублка Беларусь
Развщцё турызму не можа быць без мiжнароднага супрацоунщва. Таюя кантакты знаходзяцца у падмурку ушх паспяховых уяздных i выяздных турау. Сярод фактарау турыстычнай паспяховасцi варта адзначыць плён удзелу у мiжнародных турыстычных праектах. Гiсторыя больш-менш ак-тыунага супрацоуштва нашай краiны у такой мiжнароднай дзейнасцi не вельмi вялiкая, ахоплiвае якую пяцiгодку. Праекты гэтыя ажыцяуляюцца у межах розных мiжнародных праграм. Згадаем праграмы «Польшча-Беларусь-Украша», «ТЭМПУС», «Лiтва-Латвiя-Беларусь», ЮТЕККЕО. Толькi у межау праграмы «Польшча-Беларусь-Украша» з 221 праекта, яюя ажыцяуляюцца з 2007 г. ,11,7% маюць выразна турыстычны змест [1]. А праектау, яюя ускосна спрыяюць развiццю ту-рызма, на парадак больш.
Праектная дзейнасць паступава набывае тэмп i уцягвае у сябе усё больш самых розных людзей. Вялiкая колькасць праектау цяпер яшчэ у працэсе сваёй рэалiзацыi, аднак пэуныя вынш ужо ёсць i менавiта iх бачыцца неабходным прааналiзаваць. У нашых разважаннях мы будзем абапiрацца на рэчаюнасцць праграммы «Польшча-Беларусь-Украша» , у межах якой актыуна прыймаем удзел у праекце «Павялiчэнне прывабнасцi трансграшчнага рэгiёна шляхам уключэння этнакультурных рэсурсау у турыстычную дзейнасць (акронiм - «Вандроука у этнаказку» )» . Праект ажыцяуляецца з сакавiка 2012 г. i працягнуты да канца 2014 г. 34 месяца праектнай працы дазволiлi грунтоуна ушкнуць у спецыфшу мiжнароднага праектнага супрацоунщтва, убачыць шэраг прывабных бакоу праектнай практыю, набыць пэуны досвед у адмшстрыраванш такога кшталту мерапрыемствау. Але галоунае, выкананне праекту у турыстычнай галше, дазволiла зрабiць пэуныя высновы пра ролю i магчымасцi праектау мiжнароднай тэхнiчнай дапамогi у развiццi нацыянальнага турызму, увогуле.
Кажучы пра таюя высновы дадзенай праектнай працы, акрэ^м чатыры асноуныя, якiя, як сведчаць i працэс супрацоунщтва з удзельнiкамi iншых праектау, i iнфармацыя разнастайных фо-румау i канферэнцый, падчас дзейнасцi праграмы «Польшча-Беларусь- Украша» знаходзяць вод-гук сярод шматлiкай колькасщ удзельшкау праектнай працы [2].
Найперш, звернем увагу на такую прыкмету праектнай працы, як шчыльнае камунiкаванне з самымi рознымi ступенямi юраунщтва мiжнароднай праграмы. Гэта абмекаванне, высвятлене, дыскутаванне аб самых розных тэхшчных, юрыдычных, эканамiчных, бухгалтарскiх, адмшютра-тыуных пытаннях, што узшкаюць дастаткова частка i заужды патрабуюць аператыунага i вельмi дакладнага вырашэння. Такая аператыунасць i iстотная адказнасць кожнага элементу праекта вы-мушае дакладнай i гарантаванай сувязi, чалавечага паразумення, увагi i дасканаласцi ва уах звест-ках. Праектная дзейнасць - ва уих, без выключэння, тэмах - гэта функцыянаванне створанага, па-водле iснуючай неабходнасцi, новага часовага прадпрыемства. У такога прадпрыемтсва адначасо-ва пераважна два юраунщтва. Адное - на базе якога ажыцяуляецца праект, другое - юраунщтва мiжнароднай праграмы.1 Абавязковая прадумова паспяховасцi праекта - макшмальна эфектыунае канструктыунае супрацоунщтва з кожным з гэтых адмшютратыуных узроуняу. Безумоуна, вялiкаю акалiчнасццю такой эфектыунасщ будзе найбольшая празрыстаць праектных учынкау, дакладнасць i аператыунасць рэагавання паводле самых розных зауваг ^ заусёды - уласнае да-кладнае разуменне глыбiннага сэнсу сваёй праектнай працы, зместу праектных мерапрыемствау, калi уселяю элемент iх можа i мусiць быць патлумачаны i асэнсаваны кожным сябрам праектнай каманды. Практыка праектнай працы назбiрала немала прыкладау, калi толькi згаданыя вышэй якасщ каманды праекту дазвалялi знаходзiць адзшае правiльнае рашэнне праблемы2.
1 Можна згадаць 1 трэцяе - Мшстэрства эканомш Рэспублш Беларусь, якае непасрэдна курыруе усе м1жнародныя праекты у нашай кра1не, 1 чацвёртае - Трансграшчны шфарамацыйны цэнтр у Брэсце -сапраудных памагатых 1 дарадцау на працягу усяго праекту.
2 Прыкладам такога вырашэння праблемы можна згадаць набыццё на "маршу" прыекту туз1ну веласшедау для якаснага аметрычнага ажыцяулення практыш польских студэнтау. Правамочнасць дадзенага праектнага
19
Згаданыя умовы адмшютрыравання праекту паварочваюць нас да наступнай высновы -стварэння адмысловай прафесiйнай каманды. Нельга не прызнаць, што на пачатку, калi у кантэкс-це знашнепалiтычных працэсау быу даны старт праектнай актыунасщ у нашай краiне, разуменне пра практычную iх рэалiзацыю у немалай частцы супрацоушкау было даволi цмянае. I нават трэншп на тэму праектнай дзейнасщ нешмат дапамагалi. Справа па ушм напрамкам была новая. Такой навшой стала i аргашзацыя каманды. Мы ужо зауважыл^ што праектная каманда - гэта, па-сутнасцi, асобнае прадпрыемства са сваiмi задачамi, мэтамi, сродкамi ажыцяулення, акрэсленымi тэрмiнамi функцыянавання i немалай адказнасццю. Час iснавання праграмы дау свой плен - праз пэуную чараду трэншгау, дасведчанасць паступова узрастала. Яшчэ больш яе надавала штодзен-насць рэалiзацыi асобных мерапрыемствау. Не трэба свярджаць, што праект патрабуе нешта большае, чым вырашэнне усякай шшай вытворчай задачы. Але i не менш. Таму такiя якасцi сябрау каманды, як адказнасць, добрасумленнасць, шщыятыунасць першасна спатрэбiлiся пры рэалiза-цыи праекту. Абавязковаю умоваю выканання праектных дзеянняу стала абсалютная прафесiйная падрыхтаванасць. Калi гэта было часам не так, гэта вяло да змены складу каманды. Тут важна ад-значыць, што характар усей працы у праекце арганiзаваны такiм чынам, што яна робiцца па-за асноунай дзейнасццю - па-за выкладчыцкаю, па-за юрыдычнай, па-за бухгалтарскай цi якой ш-шаю. Практыка сведчыць пра складанасць такой схемы працауладкавння у праекце. Праца на «два фронта» зауседы трацiць у якасцi на адным з дзвух напрамкау. Выйсця з такога становiшча можа быць два: або фармаваць умовы аплаты працы у праекце такiм чынам, каб гэта быу адзшы занятак на час праекта, або, зноу жа, з з улiкам памерау ацэнкi працы у праекце, змяньшаць асноуную пра-цу Удзельнiка праекта. Нельга чакаць высокай якасцi ад праектных учынкау, калi разглядаць iх у якасцi «халтуры на дом». Ад пачатку увесь комплекс мерапрыемствау нашага праекту фармавауся як шэраг сур'езных, поунавартасных, сацыяльна-значных дзеянняу, неабходных для выканання асобных задач i мэты праекту i карысных для кожнага партнера паасобку. Каб выканаць iх належ-ным чынам спатрэбшася немала намаганняу, аднак i не без шэрагу адмшютратыуных х1бау i не-дарэчнасцяу.
Вялiкае месца праектнай працы у набыццi самага рознага вопыту у ходзе мiжнароднага супра-цоунщтва. Гэта яшчэ адна з высноу нашай праектнай рэчаiснасцi. Менавiта абсалютная практыч-ная накiраванасць праектных мерапрыемствау дазаляла кожны раз знаëмiцца з метадам^ падыхо-дамi, сродкамi выканання тых цi iншых дзеянняу нашых польскiх партнерау. Да прыкладу, гэта тычылася зместу i формы правядзеня трэнiнгау. Наша ментарская «настаунщкая» форма данясен-ня iнфармацыi разбiлася аб незгоду прыймаць такi фармат паводзш нашых выкладчыкау. Больш практыкi! Больш вiзуалiзацыi! Больш дынамiкi у ходзе заняткау! - такой была рэакцыя практы-кантау-палякау. Запатрабавалася выключна эурыстычная педагогiка [3]. Мы вучылюя ад трэнiнга да трэнiнга. Узгадненне фармату удзелу у турыстычных выставах, у студэнцкiх практыках, у прэс-туры для журналiстау - гэта добрая школа адмшютрыравання i школа педагапчная. Патрэба для УдзельнiкаУ трэншгау i практык канкрэтных практычных ведау, уключэнне iх у самую практыку дзеяння, гатоунасць адказаць на самыя розныя пытаннi, паусюдны паварот практыкау турызму кожнай наяунай турыстычнай прапановы да магчымасцi яе рэалiзацыi на турыстычным рынку -менавiта таюя рамкi фармавала сумеснае ажыцяуленне праекту у фармаце трансгранiчнасцi. У якасщ прыкладу мэтазгодна прывесцi рэакцыю польсюх практыкантау на паводзiны нашага экс-курсавода. Яны ад яго ...збегт. Як тлумачэнне свайго учынку, польсюя калегi адзначылi дрэннае валоданне моваю i чорныя акуляры, праз яюя не было вiдаць вачэй экскурсавода, яго эмоцый. Якасць прапановы павшна быць вышэй за усе. Гэтае, быццам бы элементарнае правiла рынку, раз за разам нагадвала нам кожнае мерапрыемства праекту, робячы яго пакрысе i нашым правiлам.
Чацвертаю высноваю праектнай дзейнасцi сфармулюем месца i ролю у ее рэалiзацыi дзяржавы, яе устаноу. Якiя бы не былi немалыя грошы праграмы тэхншай дапамогi, яны нiколi не вырашаць унутраннiх праблем. 1х роля толью дапаможная, толькi штуршок, не больш, як прадумова. Ас-ноуная роля заужды застаенецца за дзяржаунай або прыватнай, аднак уласнай беларускай
учынка, незапланаванага адпачатку стварэння бюджэту [ лопка-структурнай матрыцы праекту, але неабходнай па сэнсу рэал1зацьп канкрэтнага мерапрыемства, спатрэбша комплекс дзеянняу, наюраваных на паццверджанне слушнасщ факту набыцця гэтых веласшедау. Такая праца магла быць праведзена толью пры умове, кал1 як увесь сэнс праекту, так [ дадзеная яго частка быт зразумелыя для юраунщтва установы - у д.в. - факультэта турызму [ сэрвгсу - [ адпаведныя наюруню ажыцяулення адыкацыйнага працэсу быт выкананы з практычным выкарыстанне новай тэхшчнай магчымасщ. Веласшеды стал1 ютотным элементам аргашзацьп набыцця адпаведных прафесшных навыкау студэнтау турыстычных спецыяльнасцяу. З цягам часу, праз колькасць в1зуальных паццверджанняу, праект атрымау "адабрэнне" факту набыцця гэтых роварау. ( якя працягваюць актыуна выкарыстоуваць у падрыхтоучай турыстычнай практыцы) 20
шщыятывай. У нашым выпадку, адным з асноуных элементау праекту была рэканструкцыя Гуд-3eBi4CKara дзяржаунага лгаратурна-краязнаучага музея. HenpocrbiMi намаганнямi пастауленныя задачы былi цалкам выкананы. Музей атрымау, на наш погляд, новы подых, новы патэнцыял у вы-глядзе дадатковай iнфpаcтpуктуpы i абноуленых якасна экспазщыйных залау. Але праца па фар-маванню экcпазiцый у адрамантаваных памяшканнях - гэта справа дзяржавы [4]. I, нельга не ад-значыць, гэты учынак быу аблаcнымi дзяpжаунымi cтpуктуpамi зроблены: у 2013 г. уздагон пра-ектным дзеянням для музея былi выдаткаваныя пэуныя грошы i на iх створаны дзве экcпазiцыя з нoвымi якаcнымi змяcтoунымi элeмeнтамi. Спадзяемся, што гэтым намаганнi дзяржавы не абмя-жуюцца i музей у поуным памеры па-новаму разгорне свае унiкальныя магчымасщ. Сам факт та-кога павароту бачыцца нам найбольш пpавiльным. Карысць праектных учынкау можы быць толью пры cуадняceннi iх з намаганнямi унутpаннiмi - у межах населенага пункту, раёна, вoблаcцi. Пра-ектнае фшансаванне не кoлi не стане ратаваннем ад уласных праблем. Але можа стаць каталiзата-рам добрых перамен. Гэта тычыцца сферы культуры. Па сваёй сутнаснай адметнасщ - светапогля-даваму, нацыянальнаму зместу, наяунасщ уласных традыцый - культура можа толью абапepцicя на замежную тэхшчную дапамогу. Асноуную долю выдаткау, матрэяльных i чалавечых, заусёды будзе несщ кpаiна. Калi ад пачатку так арыентавацца на уздзел у праектнай дзeйнаcцi i планаваць такiм чынам свае учынкi, карысць ад мiжнаpoднага праекту можа тoлькi узpаcцi.
Пepалiчвая некаторыя высновы мiжнаpoднай праектнай працы, зазначым яшчэ адзiн аспект. Без сумневу, ён ключавы, хаця i не выступае часцяком сярод задач праектных мерапрыемствау. Гаворка iдзe пра такую тонкую сферу, як сфера мiжнацыянальных зносш у межах праекту. Змя-стоуны праект, з дэталёва cпланаванымi мepoпpыeмcтвамi, даклана акpэcлiнымi функцыямi розных сябрау праектных каманд, наладжанным камунiкаваннeм - гэта сур'ёзны грунт для далейшага cупpацoУнiцтва, яюм, у нашым выпадку, з'яуляецца супрацоунщтва у турыстычнай iндуcтpыi. Нельга не прызнаць icнуючыя зацвярдзелыя стэрыятыпы успрыняцця людзей iншай нацыяналь-наcцi, побытавыя уcтoйлiвыя ацэнкi iх павoдзiн, здзервянелыя вузeлкi гicтаpычнай памяцi i пста-рычных крыуд - тое, што сур'ёзна замшае канструктыунаму cупpацoУнiцтву. Пра якое працяглае турыстычнае тpанcгpанiчнаe кантактаванне можа ющ гаворка з таюм ментальным багажом? I той факт, што атрымалася нарэшце знайcцi паразуменне пра лщыруючую ролю беларускага боку у праекце, i тое, што падчас працяглага i вeльмi шматвектарнага праекту здзeйcнiлаcя якаснае вы-кананне ушх мерпраемствау - ёсць сведчыць аб немалай працы у наюрунку шторазовага знаёмства i шторазовага паразумення [5]. Кожны праект мiжнаpoднай тэхшчнай дапамoгi меу раздзел, звяза-ны з наcтупcтвамi пасля заканчэння праекту. Наступствы нашага праекту найперш ва узаемаразу-мeннi i разнастайнай абазнанасщ, i у самой праектнай працы, i у турыстычных магчымасцях як польскай прыпамежнай тэpытopыi, так i - асобная дасягненне - сваёй частю праектнай тэpытopыi.
Пepалiчаныя разважанш паводле праектнай працы у турыстыцы, мяркуем, маюць сэнс, бо такая праца у нас яшчэ напачатку. Тут важныя кожная рэфлекшя i розны вопыт. Укладанне у нацыяна-льны турызм замежных iнвecтыцый - справа паусюдная, i мы не выключэнне. Таму паварот да мiжнаpoдных праектау - дадзенасць сёнешняй рэчаюнасщ, элемент мiжнаpoдных знociн, iнcтpу-мент працэсау глабалiзацыi. Мы у гэтых праявах часу цалкам i назаусёды, таму праектнай працы працягваем вучыцца i надалей.
СП1С ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫН1Ц
1. Cross-border Cooperation Programme Poland - Belarus - Ukraine 2007-2013/- Рэжым доступу: http://www.pl-by-ua.eu. - Дата доступа: 8.12.2014.
2. Dwarfs and fabulous creature ethnic fairytale comes alive// The Crossborderer. - autumn. - 2014. - P11/ -Режим доступа : http://www.pl-by-ua.eu/news.php?cat_id=1. - Дата доступа : 8.12.2014
3. Вишневская, Т. Рената Закжевска: Владельцы агроусадеб должны предлагать клиентам оригинальные аутентичные туристические услуги»/Т. Вишневская. - Режим доступа : http://www.wildlife.by/node/30061. -Дата доступа : 8.12.2014
4. Вишневская, Т. Около Br600 млн требуется на завершение реконструкции Гудевичского литературно-краеведческого музея /Т. Вишневская. - Режим доступа : http://kultura.grodno-region.by/ru/news/ _i_450.html. - Дата доступа : 8.12.2014
5. Пракопчык, Б. Вандроука у этнаказку / Б. Пракопчык // Звязда. - 11 лшеня. - 2014. - С.6.
INTERNATIONAL PROJECT ACTIVITY AS A FACTOR IN THE DEVELOPMENT
OF THE BELARUSIAN TOURISM
V.R. KARNYALIUK Summary
The article offers an analysis of some of the results of the project of international technical assistance. The author draws attention to a number of key aspects of successful participation in international project activity. Given a set of practical recommendations based on the analyst project experience.
© Карнялюк В.Р.
Поступила в редакцию 16 сентября 2014 г.
