CC BY
42
Вестник КазНМУ №3-2020
УДК 616.127-005.8
Миокард инфарктiн еткерген наукастардын физикалык кардиореабилитациясы
А.Б. Кыдыралиева, Ж. Таранкызы, А. Алмазкызы, Н.О. Бейсембинова
С.Ж. Асфендияров атындат Казак ¥лттык медицина университет1
Вул макалада инфаркт миокардын алFан наукастармен реабилитация жург1зу мумк1нд1ктер1 карастырылды. Кардиореабилитация бойынша каз1рг1 танда Казакстанда жэне баска да шет елдерде колданылып жатырFан 1с-шаралар турлер1, олардын ти1мд1л1г1, со^ы статистика мэл1меттер1 каралып, зерттеленд1. КазакстандаFы жэне шет елдердеп жасалып жаткан кардиореабилитациялык 1с-шаралар кешен1ндег1 нег1зг1 проблемалары айкындалып, олардын медицина саласындаFы езект1л1г1мен катар б1р-б1р1нен артыкшылыктары мен кемш1л1ктер1 талкыланды. Сол шаралардын медицина саласындаFы езект1л1г1, сонымен катар артыкшылыктары мен кемш1л1ктер1 карастырылды. Эрб1р елдег1 кардиореабилитациянын, онын ш1нде пациенттерд1н денсаулыFына эсер етуд1н тшмдЫп де зерттелген. Сонымен катар, кершл Ресей мемлекет1ндег1 журек реабилитациясынын жет1спктер1, олардын нускаулыктарынын ерекшел1ктер1 жэне жана к¥рылFыларды пайдалану карастырылды.
Туй1нд1 сездер: реабилитация, физикалык реабилитация , салауатты ем1р салты, сауыктыру, инфаркт миокарды, жаиму комплекстер1, оналту, журект1н ишемиялык ауруы
6зект1л1г1
Реабилитация термин! латын т1л1нен аударFанда -мумк1нш1л1кт1 калпына келт1ру дегенд1 б1лд1ред1. Вул комплекс социалды тyрFыда денсаулыFын, психологиялык статусын, енбек жасау мумк1нш1л1г1н калпына келлруге баFытталFан шаралар жиынтыFы [1]. Кардиологияда летальдылык, инвалидизация, ел1м керсетк1ш1 жоFары болуына байланысты нег1зг1 актуальды проблемалардын б1р1 инфаркт миокарда болып келед1 [2]. Дуние жуз1нде журек кан тамыр ауруынан 17,5 млн адам кез жумады, 75 пайызы экономикасы нашар елдердег1 ел1м керсетк1ш1 болып есептелед1 [3]. Инфаркт миокардын алFан адамдарды емдеуд1н жэне реабилитациянын тшмдшпн арттырудын медициналык жэне социалды маныздылы^ы ете жоFары. Дуниежуз1л1к Денсаулык Сактау ¥йымынын аныктамасы бойынша,
кардиореабилитация - созылмалы немесе басынан еткен журек-кантамыр жуйес1н1н ауруларымен наукастарFа физикалык жэне психикалык жаFдайын жаксартуFа, коFамда ез орнын калпына келт1руге жэне сактауFа баFытталFан ен ти1мд1 1с-шаралар комплекс! [4]. Казакстан РеспубликасындаFы статистикасы: Казакстан Республикасында 100 адамFа шаккан 2016 жылдары АГ-мен байланысты дерттер саны 1223,9 , ал накты Алматы каласында 1240,3 [5].
Ал 2017 жылFы жалпы кан тамыр аурулары аурушаншылык керсетк1ш1 100 000 адамFа 16360 , 2018 де 16398 есуге тенденция болып тyрFанын керем1з. 2017 жылы КР-да ел1м жет1м керсетк1ш1 журек кан тамыр ауруларынан 100 000 адамFа 174.83, ал 2018 жылы 167.28, яFни ел1м керсетк1ш1 бойынша журек кан тамыр аурулары КР 1-ш1 орында эл1 де [6]. Осы мэл1меттерге суйешп КР Журек кан тамыр аурулары ете аукымды, элеуметт1к, экономикалык тyрFыда ете манызды екен1н байкаймыз.
0к1н1шке орай, сонFы жылдары аурулардын алдын алуFа жетк1л1кт1 кен1л бел1нбейд1, оналту кызметУн профилактикалык жэне емд1к компоненттер1 еленбейд1 [7]. Алайда Казакстанда медициналык реабилиталогиялык кемекке катысты б1ркатар буйрыктар жарияланFан жэне клиникалык протоколдар жасалынды. 2009 жылдан бастап Казакстанда жана медициналык мамандык «Медициналык реабилитация, оналту ем1» буйрык бек1т1лген болатын [8]. «Медициналык-элеуметтк сараптама жург1зу ережелер1н беюту туралы» № 44 буйрыкта Медициналык оналтудын нег1зг1 принциптер1 керсет1лген (№ 759 буйрыкка сэйкес): ерте басталу; койылым; сабактастык; эртурл1 тэс1лш1л1к; кол
желмдшк жэне оналту шаралары накты осы тужырымдалFан максаттарFа назар аударылFан [9].
850 буйрыкта Медициналык техниканын ен теменг1 стандарттарымен денсаулык сактау уйымдарынын медициналык жабдыктар мен буйымдарды жабдыктандыруды бек1ту туралы керсет1лген [10].
Казакстанда оналту ем1 жэне медициналык оналту уш денгейде медициналык уйымдарда жузеге асырылады. В1р1нш1 денгейдег1 медициналык уйымдар - келес1 жаFдайларда медициналык оналтуFа амбулаториялык-емханалык кемек керсетет1н медициналык уйымдар: оналту белмеа, наукастар уш1н кунд1зг1 стационар. Ек1нш1 денгейдег1 медициналык уйымдар - олардын курылымында медициналык оналтуды жузеге асыратын жэне келес жaFдaйлaрдa медициналык оналту кемег1н керсететЫ мaмaндaндырылFaн орталыктары бар мaмaндaндырылFaн медициналык уйымдар: оналту кабинет!, кунд!зг! стационар жэне стационар жaFдaйындa. Yш¡нш¡ денгейдеп медициналык уйымдар -курылымында бел1мдер1 жэне немесе орталыктары бар, медициналык онaлтуFa, онын 1ш1нде жоFaры технологиялык медициналжык кемек керсетет1н, амбулаторлык, кунд1зп стационарлык жэне немесе стационар жaFдaйындa медициналык кемек керсетет1н мaмaндaндырылFaн медициналык уйымдар [11].
Оналту ем1 жэне медициналык оналту уш кезеннен турады: В1р1нш1 кезен (ерте) - аурудын жедел жэне жеделдеу кезендер1нде, хирургиялык араласу кез1нде, жаракат кез1нде калпына келт1ру ем1. В1р1нш1 кезен клиникалык хaттaмaлaрFa сэйкес нег1зг1 ауруды емдеуде аскынулардын алдын-алу жэне функционалды калпына келт1руд1 жеделдету уш1н реабилитологпен кенескеннен кей1н мaмaндaндырылFaн, онын 1ш1нде жоFaры технологиялык медициналык кемек керсетет1н ауруханалардын курылымдык бел1мшелер1нде (реанимация жэне реанимация бел1мшес1 немесе мaмaндaндырылFaн бел1мше) жузеге асырылады. Вул 1 aЙFa дешн жaлFaсуы мумк1н.
Ек1нш1 кезен (жaлFaсы) - оналту ем1 жэне медициналык оналту мaмaндaндырылFaн бел1мдерде немесе оналту тесектерЫде, республикалык денсаулык сактау уйымдарында, мaмaндaндырылFaн оналту орталыктарында жэне кеп салалы ауруханаларда жузеге асырылады. ¥закты№ы:6-9 ай [11]. 10 жумыс кун1 1ш1нде б1р пациентке керсет1лген медициналык оналтудын непзп эд1стер1: Оналтудын непзп эд1стер1: кинезотерапия; ингаляция - 14 процедура; Оналтудын косымша эд1стер1: электрофорез - 7 процедура; лазерлк терапия - 7 процедура; миостимуляция -10 процедура;
ультрадыбыстык терапия / сок,к,ы толкыны терапиясы - 6 процедура [12].
YoiiHoii кезен (кешлклршген немесе калпында устап турушы ) жедел, жеделдеу кезенде емдеу аякталFаннан кейiн жэне МКФ критерийлерЫ баFалаFаннан кейiн БСФ сакталFан кезде жузеге асырылады. Yшiншi сатыдаFы медициналык оналту мамандандырылFан бeлiмдерде немесе республикалык денсаулык сактау уйымдарынын созылмалы аурулары бар жэне кейбiр нозологиялык формалары бар балалар Yшiн, амбулаториялык уйымдарда, кYндiзгi стационарларда, санаторий-курорттык уйымдарда, Yйдегi ауруханаларда жYргiзiледi. ¥закlтыFы 3 жылFа созылуы мYмкiн. Оналтудын Yшiншi кезенiнiн негiзгi эдiстерi: 10 жумыс кYннiн iшiнде шектелген серуендеу - 14 рэам; велосипед эргометрiнде динамикалык, жаттыFу (жаттыFу велосипедi) - 7 рэам; лазерлк терапия - 5 процедура. Оналтудын косымша эдiстерi: бальнеотерапия -5 процедуралар; жаFа мойын аймаFына массаж- 5 процедура. Бул эдiстердiн барлыFын наукlастардаFы косымша аурулары бойынша карсы кeрсеткiштерi жок, болFан жаFдайда орындалады [13]. Алматы каласынын еюншл ДYниежYзiлiк соFыс мYгедектерiнiн республикалык, клиникалык ауруханасында иондалFан сэуле алFан наукастарды - Семей полигонында, Чернобыль АЭС-да, Афган соFысына катыскан адамдардын шЫен ишемиялык жYрек акаулары бар 97 наукасты зерттеуге алды. Онын шЫен ФК II 75 (77.3%), ФК III 22 (22.7)7. Наукаска дэрi -дэрмекпен еммен коса, физикалык реабилитациялык программа жYргiзiлдi. Зерттеу нэтижесiнде жаFымды деректер алынды: 800ден 2100 граммFа дейiн салмак, жоFалтты. Булшык еттер к,атынасы артты. Сонымен катар физикалык жаттыFуларFа шыдамдылыктын жоFарылауымен катар, СЖЖ ФК III-тен ФК II, ал ФК II ден ФК I ауысып, жаFдайы жаксарды [14]. К,азак,стан Республикасында денсаулык, сактауды одан эрi дамытудын перспективалары кeбiнесе медициналык, кадрлардын, онын iшiнде медициналык, оналту бойынша мамандарды даярлаудын кэсiби денгейiне жэне сапасына байланысты болады. ЖоFары оку орнынан кейiнгi резидентура жэне косымша бiлiктiлiгiн арттыру жэне кайта даярлау кезендерЫде реабилитация дэрiгерлерiн даярлауды жYзеге асыратын оку орындарына Yлкен жауапкершшк жYктеледi. Алматы каласы бойынша реабилитациялык кемекпен каншалыкты жабдыкталуын аныктау максатында КР-нын «Халык денсаулыFы жэне Денсаулык сактау жYЙесiнiн кызметЬ ресми деректерЫе анализ жасалынды. Келесiдей корытынды жасалынды: Алматы каласы бойынша реабилитациялык койкалармен камтамасыз ету денгейiнiн темен керсетюшт кeрсеттi, физиопроцедуралар 18 жаска толFан наукастарFа КТМК тiзiмiне кiрмейтiндiгiне жэне акылы екендiгi, 850 бап бойынша карастырылFан медициналык мекемелердi минимальды медициналык техникалармен
жабдыктартандыру тек мемлекеттiк медициналык денсаулык сактау мекемелерЫ камтылFанымен, алайда реабилитациялык орталыктарды, санаториялык-курорттык орталыктарды KамтылмаFандыктан, сондыктан МР айналысатын материалды техникалык базалармен каншалыкты камтылFандыFы жайлы МР жYргiзетiн мекемелерге сараптама жYргiзу мYмкiн болмады [15].
Ресейде КР жYргiзбестен бурын наукасты мiндеттi тYрде GRACE шкаласымен алдаFы 6 аЙFа eлiм кауiпiн баFалап, жедел ИМ калай eрбитiнiн бакылап болжап алады. [16]. Killip бойынша жедел жYрек жеткпеушшк ауырлык денгейiн 4 класс бойынша баFалайды [17]. НаукастарFа кандай жатть^ды, ауырлык денгейiн, жаттыFудын жалпы жYргiзiлу уакытын бэрiн Д.М.Ароновтын 2014 жылы усынылFан «жедел инфаркт миокарды бар наукастардын клиникалык жаFдайынын ауырлык дэрежес бойынша реабилитациялык классификациясы» аркылы аныктап алады [18].
Реабилитацияны 3 этапка бeлген [19].
1-шi этапта реанимация мен интенсива терапия бeлiмiнде журпзшу карастырылFан. Дэрiгер 0Fан тeсектiк режим, бiрiншi дэрежелi козFалыс активтiлiгi усынады. Наукаска отырFызуFа (бiрiншi-екiншi кун) жэне одан эрi тiгiнен туруFа (еюншл -Yшiншi кун) руксат етшедк Комплекс узактылыFы 10-15 минут. Жеке ЛФК эдiскерi наукастармен тыныс алу жатть^уларынан, кiшi булшык ет топтарына (кол, аяк) жаттыFулардан туратын № 1 ЛФК бастапкы кешенiн орындайды. 2-3 куннен кейiн наукасты кардиология бeлiмiне жаткызады. ОFан екiншi сатынын, козFалыс белсендшпнщ режимiн (Палата децгешнде журу жэне белсендiлiк) таFайындайды. Палатада козFалыс, №2 ЛФК кешенi орындалады. 0лiм-жmмнiн жеке каупiне жэне дене белсендшпшн кенейтiлген кeлемiне организмнiн реакциясына байланысты наукас 3-7 куннен кешн козFалыс белсендiлiгiнiн Yшiншi сатысына (дэлiздiк режим) ауыстырылады. Бул кезенде наукаска №3 кешен таFайындалады
2-шi кезен- стационарда мамандандырылFан кардиореабилитациялык бeлiмше жаFдайында жYргiзiледi. Бул кезенде медикаментозды емдi жалFастырады, кимыл белсендiлiгiн одан эрi кенейтiп, тренажерлармен жаттыFу жасап, далада серуендеп журедк
3-шi кезен- поликлиника денгешндеп кардиореабилитация. Кардиореабилитациянын Yшiншi кезени ен маныздысы, ол eмiр бойы жалFасады жэне мультидисциплинарлык кeзкарасты талап етедк Аронов Д.М. Ресейде 2014 жылFы калпына келтiру усынысында тура жоFарыда айтылFан ЛФК жаттыFулары пайдаланылFан [20].
Ресейде Аронов Д.М. ЛФК бойынша жатты^ларды жасаFаннан 41 пайызFа eлiм кeрсеткiшi азаЙFан, 23 пайызFа госпитализация азаЙFан, 32 пайызFа жYрек кан тамыр жYЙесiнен патология азаЙFан [21]. 2015 жылы Ресейде Инфарк миокардын eткерген наукастарда реабилитация мен еюншшк профилактика арналFан жана тэсш шыFарылды [22]. Ол жерде непзп принцип тек медикаментозды ем Fана емес жэне де : «ЖИА бар наукастар мен олардын туыскандарына арналFан мектеп » программасы аясында наукастарды жYрек кан тамыр аурулары сурактары бойынша толык жауап нускаулык усыну, eмiр салтын eзгерту, кау^ факторларын озгерту; наукастардын физикалык реабилитацияFа жэне созылмалы физикалык жаттыFуларFа , онын шЫде YЙ жаFдайындаFы да, катысуы; созылмалы ауруынын барына психикалык адаптация, реабилитацияFа катысуFа кeптеген мотивациялар, керек болса психолог жэне психотерапевттерд^ темепмен. Ресейде практикада тыныс гимнастикасы- диафрагмальды тыныс алу жаттыFулары колданылады [23]. ЖаттыFуларды стационардан шыкканнан кешн алFашкы 30 кYнде жасаFан тшмд^ себебi пациентте элi де жаттыFуларFа деген KызыFушылыFы сакталады жэне бул жатты^а наукасты Fана емес, отбасы мYшелерiнде Yйрету жаксы нэтижеге алып келген. Ерте бастап жасаFан жатты^лар алFашкы 3 айда госпитализацияланудын кайталануын азайткан, 12 айдан кейiн тыныс жатты^уларын кYнделiктi жасап жYрген наукастарда физикалык жYктемеге шыдамдылык арткан. РФ-даFы сонFы жылдар статистикасына сYЙенсек, жYрек кан -тамыр ауруы бойынша eлiм кeрсеткiшiнде 67% стационардан тыс eлiмдi кeрсетедi [24]. Ол реабилитациянын 3-шi кезеннiн дурыс уйымдастырылмауы жэне наукастардын eз денсаулыктарына керек денгейде кeнiл бeлмеуiнен. Реабилитациядан жаксы желспктерге жету Yшiн, бiр Fана жаттыFу емес, комплекса тYрде медикаментозды ем, eмiр сYру салтын eзгерту ( мектептер поликлиника денгешнде, бiлiм беру акпараттык баFдарламалары), диета, психотерапия, физиотерапия осыларды косу аркылы эр этапты жYргiзудiн технологиялык картасы уйымдастырылFан [25]. Шет мемлекеттердеп тэжiрибелер:
ТYрiк ел iнiн 65 жастан Yлкен жэне 65 жастан кш кардиологиялык наукастардын жаFдайын физикалык
Вестник КазНМУ №3-2020
кepceткiштepi, эxoкapдиoгpaфия, липидтi cпeктpi, пcиxoлoгиялыкl жaFдaйы бoйыншa 12 aптaлыкl кapдиopeaбилитaция кypcын бacтaмac б^ын жэнe бiткeннeн кeйiн тeкcepгeн. Ocbi зepттeyдiн нэтижeci жac aйыpмaшылымынa кapaмacтaн бipдeй нэтижe aлFaнын кepceттi [26]. Emnerre гeндepлiк aйыpмaшылыктын кapдиopeaбилитaция нэтижeciнe acep eтyiн зepттeгeн. 3О ep aдaм 3О aйeл aдaм кapдиoлoгиялык aypyлapы бap нayкacтap aлынFaн. Tэжipибe жYpгiзбec буpын caлмaк, дeнe caлмaк индeкci, биoxимиялык зepттey (липид cneiapi, глюкoзa, xoлecтepин), эxoкapдиoгpaфия apкылы нayкacтapдын, кepceткiштepiн тipкeгeн. 12 aптa жaттыFy кeшeнi aяктaлFaндa кaйтa тeкcepiлiп caлыcтыpылFaн. Ep aдaмдapдa жYpeк coFy жишп, жaлпы xoлecтepин жэнe тpиглицepидтep дeнгeйiнiн тeмeндeyi бaйкaлaды, aл эйeлдepдe диacтoлaлык кысым мeн HBAlc тeмeндeyi кeбipeк бaйкaлFaн [27]. Кapдиopeaбилитaция eH бipiншici caтыcы бул дуpыc дeмaлy бoлып тaбылaды, ocы дуpыc дeм aлy мeн дeм шыFapyдын eзeктiлiгiн Жaпoндык дэpiгepлep Fылыми тэжipибeлepiндe кepceткeн. PI max 1ОсмН20 жoFapылayы клиникaлык oкиFaлap жиiлiгiнiн 23% тeмeндeyiн кepceттi [28]. Индиялык дэpiгepлep YЙpeншiктi кapдиopeaбилитaция жaттыFyлapынын xaлык apacындa aз Koлдaнылaтынын e«epe oтыpып, xaлык apacындa жaкcы тapaFaн кapдиoйoгaмeн (Yoga-CaRe) aйнaлыcy нayкacтapдын eздepiн жaкcы ceзiнyiнe кeмeктecкeн. Йoгa - бYкiл элeмдe тaнымaл бoлFaн a^rn^ мeн дeнeнiн дэcтYpлi Yндiлiк тэжipибeci. Oл жум«к физикaлык жaттыFyлapды (физигалык жумыс) тыныс aлy мeн мeдитaциямeн (пcиxoлoгиялык кызмeт) YЙлecтipeдi жэнe caлayaтты eмip caлтын нacиxaттaйды (кaйтaлaмa пpoфилaктикa), coл apкылы жYpeк peaбилитaцияcынын нeгiзгi мiндeттepiн шeшeдi [29]. Дeнe бeлceндiлiгiнiн жeтicпeyшiлiгi жYpeк-кaн тaмыpлapы aypyлapынын дaмyынын фaктopы бoлып caнaлaды. ДДСУ-Fa гайгес epeceк aдaм aптacынa opтaшa aлFaндa кeм дeгeндe 15О МИНУТ ^льт™ дeнe шыныктыpyмeн aйнaлыcyы кepeк [3О]. Кopoнapлык peвacкyляpизaция пpoцeдypaлapынaн кeйiн пaциeнттep физикaлык бeлceндiлiктiн ocы cтaндapтты тaлaптapынa cэйкec кeлмeйтiндiгi aйтылды [31]. Рeвacкyляpизaциядaн кeйiнгi пaциeнттep кYндeлiктi eмipдe ^6ÍP эpeкeттepдi opындayдaн кopкaды. Bул нayкacтapдын кapдиopeaбилитaция пaйдacын тoлык бiлмeyiнe бaйлaныcты. Сoндыктaн нayкacтapды кapдиopeaбилитaцияFa oкытy eз пaйдacын кepceтyдe. ЖYpгiзiлгeн зepттeyлep нeгiзiндe жYpeктiн oнaлтy бaFдapлaмaлapын ap тypлi жaFдaйлapдa (aypyxaнaдa, YЙдe нeмece oнaлтy opтaлыктapындa) уcтaнy кopoнapлык peвacкyляpизaциядaн гешни дeнcayлыккa бaйлaныcты фyнкциoнaлды MYMкiндiктepдi, физигалык бeлceндiлiктi жэнe eмip caпacын жaкcapтaды дeп шeштi [32]. Opтaлыктa жэнe YЙдe бaFдapлaмaлapдын эcepiн caлыcтыpy зepттeyлep жYpгiзiлгeн. Bул зepттeyдe жacaлынaтын жaттыFy кeшeнi 6ÍP, бipaк жacaлынaтын opны эpтYpлi бoлFaнмeн eкi бaFдapлaмa дa aдaмнын фyнкциoнaлдыFын жaкcapтyдa бipдeй тиiмдi дeгeн кopытындыFa кeлдi [33]. Yйдeгi кapдиopeaбилитaция бaFдapлaмaлapынын caпacын жaкcapтy ушлн кocымшa жeткiзiлiм эдici peтiндe тeлeбaйлaныc eнгiзiлдi. Beйнe нeгiзiндeгi бaFдapлaмaлap мeн мoбильдi бaкылay YЙдe жумыс icтeйтiн бaFдapлaмaлapды пaйдaлaнaтын aдaмдapFa Kocымшa aкпapaтты кaмтaмacыз eтy Yшiн кoлдaнылды. Oлap YЙдe opындaлaтын жaттыFyлapдын cэйкecтiгiн жэнe caпacын бaкылayдa тиiмдi бoлды. Нayкacтapдын cэйкecтiгi мeн тYciнiгi oлapдын oc! бaFдapлaмaлapFa кeбipeк бeйiмдiлiгi тypaлы xaбapлaнды [34]. Kopытынды
Kopытындылaй кeлe, жoFapыдa кepceтiлгeн cтaтиcтикaFa cYЙeнceк KP^a жYpeк-кaнтaмыp aypyлapынaн eлiм-жiтiм кepceткiшi бoйыншa 1-шл opындa туpFaнын кepyгe бoлaды. Oнын нeгiзгi ceбeбi, кaзipгi тaндa KlР-дaFы кapдиopeaбилитaциянын бacкa eлдepмeн caлыcтыpFaндa
элдeкaйдa apттa бoлyындa. Физикaлык кapдиopeaбилитaция нayкacтын eзiнiн дeнcayлыFынa Faнa eмec нayкacтын eмдey мeкeмeciнe кaйтaдaн тYcyiн бoлдыpтпay apкылы дeнcayлык caктay жYЙeciндe дe шыFындapды aзaйтaды. Kaзaкcтaн coнFы жылдapы мeдицинa caлacынa, coнын iшiндe peaбилитaциялык шapaлapFa, мeдикaмeнтoзды eмгe кeп ш^л бeлiп oтыp. Дeгeнмeн, жacaлынып жaтыpFaн ic-шapaлapFa Kapaмacтaн элi дe бoлca кapдиopeaбилитoлoгтap, ЛФК тpeнepлepi, жaттыFyлapды кaдaFaлaйтын мeдбикeлep, физиoтepaпeвттiк кaбинeттep, бacceйндep мeн жaттыFy зaлдapы жeтicпeйтiндiгi нeгiзгi пpoблeмaлapFa aйнaлды. Сoндыктaн шeт мeмлeкeттepдe жaкcы кopытынды кepceтiп, тиiмдiлiгi бaFaлaнFaн ИM aлFaн нayкacтapFa Д.M.Apoнoвтын ЛФК жaттыFyлap кeшeнiн видeoнуcкay peтiндe усыну eтe тиiмдi. Сeбeбi, бул жaттыFyлap геш^шн ap нayкac YЙ жaFдaйындa дэpiгepдiн кeмeгiнciз кaзipгi зaмaн тaлaбынa «й уялы тeлeфoн, кoмпьютep нeмece Yлкeн экpaнды тeлeдидapдaFы Faлaмтop жeлiciнiн кeмeгiмeн кapaй oтыpып, ap жaттыFyды MYлтiкciз opындayFa mymкiндiгi бap. ^ны^н кaтap видeoнуcкayдaFы жaттыFyлap кeшeнi нayкacтын ayыpлык жaFдaйынa бaйлaныcты тoптapFa жiктeлe oтыpып, apнaйы бeлiнiп бepiлгeн. Видeoнуcкayдa жaттыFyлap нaкты кepceтiлгeнiмeн Koca apнaйы дыбыcтaлFaн. Сoндыктaн ap нayкac бул жaттыFyлapды eшкaндaй кeдepгiciз кYндeлiктi дуpыc opындay apкылы eз дeнcayлыFын oдaн api жaкcapтyFa Yлкeн MYMкiндiгi бap.
Oл Yшiн бipiншi кeзeктe нayкacтap дeнcayлыктapынын eз eMipi Yшiн, гешн дэpiгep мeн мeмлeкeт Yшiн мaныздылыFын тYciнy apкылы ceзiнгeнi aбзaл. Сoндa Faнa нayкacтap эpбip ic-apere^e жayaпкepшiлiкпeн кapaп, кoFaммeн бipгe жумыс a^api^, дeнcayлыктapынa кeнiл бeлiп, caпaлы жэнe узaк eMip cypyre умтылaтын бoлaды.
Сoнымeн кaтap дэpiгepлep ap yaкыттa нayкacпeн жэнe oнын тyыcтapымeн кapым-кaтынacтa бoлып, ceйлeciп, ИM жэнe ЖИA тypaлы мaFлумaттap бepiп, oлapдын ыктимaл caлдapынын кaндaй eкeнiн жeткiзiп, cтaциoнapдaFы жэнe уй жaFдaйындaFы мeдикaмeнтoзды eммeн кoca peaбилитaциялык шapaлap жYpгiзy apкылы кaйтaлaмaлы aypyдын aлдын aлy - бiздeгi Yлкeн мaкcaт eкeндiгiн тYciндipy дe eтe мaнызды. Ocu opaйдa нayкacтapFa дэpi-дэpмeктepдi yaкытылы дуpыc кaбылдayмeн кaтap
aнтиapтepocклepoтикaлык диeтaны ca^ay, туpмыc-тipшiлiктe бeлceндiлiктi apттыpy, тeмeкi ш^^ тoктaтy жэнe Д.M. Apoнoвтын ЛФК жaттыFyлap кeшeнiн кYндeлiктi жacay Kaйтaлaмaлы ИM aлyдын нeгiзгi ic-шapaлapы бoлып тaбылaды. KaзaкcтaндaFы кapдиopeaбилитaция шapaлapын oдaн api дaмытып, eMip caлтын жaкcapтy нeгiзгi мaкcaт бoлып тaбылaды:
^ayKaaapFa peaбилитaция этaптapынын мaныздылыFын тyciндipiп, o^^y;
-ocы ic бapыcындa Kaзaкcтaн Рecпyбликacы ayмaFындa « ЖИA бap нayкacтapFa жэнe oлapдын тyыcкaндapынa apнaлFaн Me^en » уйымдacтыpып, coл мeктeптe нayкacтapмeн жэнe oнын тyыcтapымeн жaкын кapым-кaтынac opнaтy apкылы кapдиoлoгиялык aypyлapдын пaйдa бoлy ceбeбiн, coл cипaттa пaйдa бoлFaн aдaм opгaнизмiндeгi eзгepicтep мeн oнын acкынyын тYciндipiп, кapдиopeaбилитaциялык шapaлapды тoлык opындayFa шaкыpып, дaFдылaндыpy; -coнымeн кaтap, KaзaкcтaндaFы peaбилитaция caпacын жaкcapтyдын 6íp кepiнici peтiндe BMСК кызмeткepлepiн peaбилитoлoг мaмaны peтiндe oкытy;
-peaбилитaция caлacындa штaттap KУPУ apкылы ЛФК нуcкayшылapынын, физиoтepaпeвттepдiн, лoгoпeдтep мeн пcиxoлoгтapдын caнын apттыpып, мyльтифoкaлды бpигaдaлap Kaлыптacтыpy кepeк;
-KP Дeнcayлык caктay миниcтpлiгiнiн 2010 жылFы 27 кaзaндaFы KaбылдaнFaн №SS0 буйpыFынa cэйкec мeмлeкeттiк дeнcayлык
сак,тау уиымдарын медициналык, максап^ы медициналык, техникалык камтамасыздандыру кажет;
-мобильдi мониторингтi дамыту ,яFни видео нускаулыкты паИдалу аркылы немесе наукастарды кашыктыктан бакылауды жуИеге енгiзу.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Аронов Д.М. Основы кардиореабилитации // КАРДИОЛОГИЯ: новости, м нения, обучение. - 2016. - №3. - С. 104-110.
2 Негызгы паракша. Журек кан тамыр аурулары. // ДД¥ онлайн жарияланымдар. URL: https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds) (дата обращения: 15.06.2020).
3 Денсаулыксактау бойынша сурактар. Журек кан-тамыр жуйеа ауруларымен курес. // ДД¥ онлайн жарияланымдар. URL: https://www.who.int/cardiovascular_diseases/ru/ (дата обращения: 15.06.2020).
4 Аронов Д.М., Бубнова М.Г.. Проблемы внедрения новой системы кардиореабилитации в России // Российский кардиологический журнал. - 2013. - №4(102). - С. 14-22.
5 Конысбаева К.К., Хабиева Т.Х., Утеулиев Е.С. Распространённость болезней системы кровообращения по г. Алматы // Medicine(Almaty). - 2017. - №12(186). - С. 96102.
6 Здоровье Населения Республики Казахстан И Деятельность Организаций Здравоохранения В 2018 Году Статистический Сборник Нур-Султан 2019 // Рцрз. Министерство Здравоохранения Республики Казахстан URL: http://www.rcrz.kz/files/Документы/Сборник_2018.pdf (дата обращения: 17.06.2020).
7 Шевелева Н.И., Абдрахманова А.О., Минбаева Л.С. Проблемы развития медицинской реабилитации в Республике Казахстан // Журнал Успехи Современного Естествознания. - 2015. - №6. - С. 77-81.
8 Об утверждении Номенклатуры медицинских и фармацевтических специальностей // Информационно-правовая система нормативных правовых актов Республики Казахстан URL: http://adilet.zan.kz/rus/docs/V090005885_ (дата обращения: 18.06.2020).
9 Денсаулык сактау министрУн, буйрь^ы № 759 27 желтоксан 2013 жыл // Информационная система "ПАРАГРАФ" - юрист URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id = 31514487#pos=0 ;0 (дата обращения: 15.06.2020).
10 Казакстан Республикасынын халкына медициналык оналту кeрсетудi уйымдастыру стандартын бекггу туралы // Казакстан Республикасы нормативтк кукыктык актмерЫн акпараттык-кукыктык жуйес URL: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1300009108 (дата обращения: 15.06.2020).
11 Калпына келтiру емi жэне медициналык оналту, онын шЫде балаларды медициналык оналту кагидаларын бекiту туралы // Казакстан Республикасы нормативтк кукыктык актшерЫщ акпараттык-кукыктык жуйес URL: http://adilet.zan.kz/kaz/docs/V1500010678 (дата обращения: 15.06.2020).
12 Второй этап «Реабилитация II А», профиль «Кардиология и кардиохирургия», (взрослые) Клинический Протокол По Медицинской Реабилитации №9.12.2014 г. // РГП на ПХВ «Республиканский центр развития здравоохранения» URL: http://www.rcrz.kz/docs/clinic_protocol/2014/Медицинская %20реабилитация/Кардиология%20и%20кардиохирургия %20(взрослые)/file1.pdf (дата обращения: 18.06.2020).
13 Третий Этап "Амбулаторная Реабилитация Ii", профиль «Кардиология и кардиохирургия», (взрослые)
Клинический Протокол По Медицинской Реабилитации №9.12.2014 г. // РГП на ПХВ «Республиканский центр развития здравоохранения» URL:
http://www.rcrz.kz/docs/cl¡n¡c_protocol/2014/Медицинская %20реабилитация/Кардиология%20и%20кардиохирургия %20(взрослые)/f¡le1.pdf (дата обращения: 18.06.2020).
14 Агыбаева А.Б. , Арзыкулов Ж.А. , Алмагамбетова Л.А. , Аширбекова К.Ж. , Беккулиева С.А. К вопросу об эффективности физической и медикаментозной кардиореабилитации у больных с ИБС // Журнал Терапевтический Вестник. - 2017. - №2. - C. 5-8.
15 Сейданова А.Б., АбильдиноваД.К., Байтуганов Р.Т., Жолдасбекова А.С. Анализ системы управления и организационной структуры реабилитационной службы (на примере г. Алматы) // Казнму Вестник. - 2016. - №3. -С. 451-455.
16 Кокорин В.А., Арефьев М.Н., Гордеев И.Г. Шкала GRACE 2.0 для прогнозирования течения острого коронарного синдрома: какой из маркеров повреждения миокарда использовать? // Комплексные проблемы сердечнососудистых заболеваний. - 2019. - №8(4). - С. 37-45.
17 Моисеев В.С., Терещенко С.Н., Павликова Е. П. Диагностика и лечение острой сердечной недостаточности // Кардиоваскулярная терапия и профилактика. - 2006. - №5(6). - C. 445-451.
18 Реабилитация пациентов после инфаркта миокарда. // Рекомендации по диагностике и лечению. Иркутское отделение Российского кардиологического общества. -2015. - C. 7-14.
19 Практические методы поэтапной кардиореабилитации // Российское общество кардиосоматической реабилитации и вторичной профилактики (РосОКР) URL: http://www.rosokr.ru/material/material-proekt/3-pr-met (дата обращения: 17.06.2020).
20 Реабилитация И Вторичная Профилактика У Больных, Перенесших Острый Инфаркт Миокарда С Подъемом Сегмента St. Российские клинические рекомендации // Российское общество кардиосоматической реабилитации и вторичной профилактики (РосОКР) URL: https://scardio.ru/content/Guidelines/Project_reabilit_190514. pdf (дата обращения: 17.06.2020).
21 Физическая реабилитация, перенесших острый ИМпST // Российское общество кардиосоматической реабилитации и вторичной профилактики (РосОКР) URL: http://www.rosokr.ru/material/material-proekt/4-fiz-re (дата обращения: 17.06.2020).
22 Аронов Д.М., Бубнова М.Г., Красницкий В.Б. Новые подходы к реабилитации и вторичной профилактике у больных, перенесших острый инфаркт миокарда с подъемом сегмента ST электрокардиограммы // Кардиология. - 2015. - №55(12). - С. 82-87.
23 Арутюнов Г.П., Колесникова Е.А., Рылова А.К. Современные подходы к реабилитации больных c хронической сердечной недостаточностью// Ca^юСоматика. - 2010. - №1. - С. 247-256.
24 Бойцов С. А., Демкина А. Е., Ощепкова Е. В., Долгушева Ю. А. Достижения и проблемы практической кардиологии в России на современном этапе // Кардиология. - 2019. -№59(3). - C. 53-59.
25 Мисюра О.Ф., Шестаков В.Н., Зобенко И.А. и др. Организационные основы кардиореабилитации // Са^юСоматика. - 2018. - №9(4). C. 11-16.
26 Demir Gundogmu§, P., Top^u Ozcan, B., Hayiroglu, M., Gundogmu§, i., Olgu, E. B., Uzun, M., & Orhan, A. L. The effect of the age on outcomes at a cardiac rehabilitation center in Turkey. // Turk Kardiyoloji Dernegi arsivi: Turk Kardiyoloji Derneginin yayin organidir. - 2020. - №48(3). - C. 270-277.
27 El Missiri, A. M., Awadalla, H. M., & Almoudi, M. M. Gender differences among ischemic heart disease patients enrolled in a cardiac rehabilitation program. // The Egyptian heart journal : (EHJ) : official bulletin of the Egyptian Society of Cardiology. - 2020. - № 72(1). - C. 15-19.
28 Hamazaki, N., Kamiya, K., Yamamoto, S., Nozaki, K., Ichikawa, T., Matsuzawa, R., Tanaka, S., Nakamura, T., Yamashita, M., Maekawa, E., Meguro, K., Noda, C., Yamaoka-Tojo, M., Matsunaga, A., & Ako, J. Changes in Respiratory Muscle Strength Following Cardiac Rehabilitation for Prognosis in Patients with Heart Failure. // Journal of clinical medicine. -2020. - №9(4). - 952 p.
29 Prabhakaran, D., Chandrasekaran, A. M., Singh, K., Mohan, B., Chattopadhyay, K., Chadha, D. S., Negi, P. C., Bhat, P., Sadananda, K. S., Ajay, V. S., Singh, K., Praveen, P. A., Devarajan, R., Kondal, D., Soni, D., Mallinson, P., Manchanda, S. C., Madan, K., Hughes, A. D., Chathurvedi, N. Yoga-Based Cardiac Rehabilitation After Acute Myocardial Infarction: A Randomized Trial. // Journal of the American College of Cardiology. - 2020. - №75(13). - C. 1551-1561.
30 Dorairaj Prabhakaran, Ambalam M. Chandrasekaran, Kalpana Singh, Bishav Mohan. // Journal of the American College of Cardiology. - 2020. - №75 (13). - P. 1603-1612.
31 Moholdt, T. T., Amundsen, B. H., Rustad, L. A., Wahba, A., Lovo, K. T., Gullikstad, L. R., Bye, A., Skogvoll, E., Wisloff U., & Slordahl, S. A. Aerobic interval training versus continuous moderate exercise after coronary artery bypass surgery: a randomized study of cardiovascular effects and quality of life // American heart journal. - 2020. - №158(6). - P. 1031-1037.
32 Niramayee V. Prabhu, Arun G. Maiya, and Nivedita S. Prabhu. Impact of Cardiac Rehabilitation on Functional Capacity and Physical Activity after Coronary Revascularization: A Scientific Review» // Cardiol Res Pract. - 2020. - №5. - P. 297-306.
33 Hartog, J., Blokzijl, F., Dijkstra, S., DeJongste, M., Reneman, M. F., Dieperink, W., van der Horst, I., Fleer, J., van der Woude, L., van der Harst, P., & Mariani, M. A. study protocol for a prospective, randomised, open, blinded endpoint (PROBE) trial // BMJ open. - 2019. - №9(9). - C. 317-338.
34 Deskur-Smielecka, E., Borowicz-Bienkowska, S., Maleszka, M., Wilk, M., Nowak, A., Przywarska, I., & Dylewicz, P. Early phase 2 inpatient rehabilitation after acute coronary syndrome treated with primary percutaneous coronary intervention: short- and long-term effects on blood pressure and metabolic parameters // American journal of physical medicine & rehabilitation. - 2011. - №90(7). - C. 589-598.
А.Б. Кыдыралиева, Ж. Тарановна, А. Алмазовна, Н.О. Бейсембинова Казахский Национальный медицинский университет имени С.Д. Асфендиярова
ФИЗИЧЕСКАЯ КАРДИОРЕАБИЛИТАЦИЯ БОЛЬНЫХ ИНФАРКТОМ МИОКАРДА
Резюме: В данноИ статье рассматриваются возможности реабилитации больных с инфарктом миокарда. По кардиореабилитации были рассмотрены и изучены итоги и виды мероприятии, применяемые в настоящее время в Казахстане и других зарубежных странах, их эффективность, а также данные последней статистики. Были определены основные проблемы комплекса кардиореабилитационных мероприятий, проводимых в Казахстане и за рубежом. Была рассмотрена их актуальность в области медицины, а также преимущества и недостатки. Также была изученна
направленность кардиореабилитационных мероприятий в каждой стране, включая эффективность для здоровья пациента. Кроме того, были рассмотрены достижения кардиореабилитационных мероприятий в соседнем российском государстве, особенности их рекомендаций и применения новых аппаратов.
Ключевые слова: реабилитация, физическая реабилитация, здоровый образ жизни, оздоровление, инфаркт миокарда, комплекс упражнений, ишемическая болезнь сердца
A.B. Kydyralieva, Zh. Taranovna, A. Almazovna, N.O. Beisembinova Asfendiyarov Kazakh National medical university
PHYSICAL CARDIOREHABILITATION OF PATIENTS WITH MYOCARDIAL INFARCTION
Resume: This article discusses the possibilities of rehabilitation of patients with myocardial infarction. On cardiac rehabilitation, the results and types of measures currently used in Kazakhstan and other foreign countries, their effectiveness, as well as the latest statistics were reviewed and studied. The main problems of the complex of cardiac rehabilitation measures carried out in Kazakhstan and abroad were identified. Their relevance in the field of medicine, as well as the advantages and disadvantages were
examined. The focus of cardiorehabilitation in each country, including efficacy for patient health, was also studied. In addition, the achievements of cardiac rehabilitation in the neighboring Russian state, the features of their recommendations and the use of new technologies were examined.
Keywords: rehabilitation, physical rehabilitation, healthy lifestyle, recovery, myocardial infarction, a set of exercises, coronary heart disease
