Научная статья на тему 'МИНЕРАЛ ЎҒИТЛАРНИ ОЛМАНИ ЎРТА БЎЙЛИ ПАЙВАНДТАГЛАРИДА ЎСТИРИЛГАН ИНТЕНСИВ БОҒЛАР ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ'

МИНЕРАЛ ЎҒИТЛАРНИ ОЛМАНИ ЎРТА БЎЙЛИ ПАЙВАНДТАГЛАРИДА ЎСТИРИЛГАН ИНТЕНСИВ БОҒЛАР ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

21
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Боғ / ўғит / пайвандтаг / навлар / олма / кўчат / дарахт / экиш схемасм / новда / куртак / гул / мева / ҳосил. / garden / fertilizer / stock / varieties / apple tree / seedlings / tree / planting pattern / shoot / buds / flowers / fruit / harvest.

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Ихтиёр Чориевич Намозов, Сохиб Яхшибекович Исламов

Мақолада паст бўйли ММ106 пайвандтагида ўстирилган олма навларининг ўсиши, ривожланиши ва ҳосилдорлигига минерал ўғитларни таъсири ўрганилган ҳамда илмий асосланган маълумотлар келтирилган. Олмани ўрта бўйли ММ106 пайвандтагида ўстирилган интенсив олма боғларни ҳар хил меъѐрда озиқлантириш олма боғлар ҳосилдорлигига юқори даражада таъсир кўрсатади. Бунда энг юқори ҳосилдорлик олманинг Голден Делишес навида 25,9 т/га ва Фуджи навида 26,9 т/га Гренни Смит навида 26,4 т/га ва Пинк Леди навида эса 27,5 т/га минерал ўғитлар N160 P120 K40 ҳисобидан берилган тажриба вариантида аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по естественным и точным наукам , автор научной работы — Ихтиёр Чориевич Намозов, Сохиб Яхшибекович Исламов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article examines the effect of mineral fertilizers on the growth, development and yield of apple varieties grown on low MM106 grafts and provides scientifically based information. Intensive feeding of apple orchards grown on the medium-sized MM106 graft at different rates has a high effect on the productivity of apple orchards. In this case, the highest yield was given by Golden Delishes variety 25,9 t/ha and Fuji variety 26,9 t/ha, Granny Smith variety 26,4 t/ha and Pink Lady variety 27,5 t/ha due to mineral fertilizers N160 P120 K40 was determined in the experimental version

Текст научной работы на тему «МИНЕРАЛ ЎҒИТЛАРНИ ОЛМАНИ ЎРТА БЎЙЛИ ПАЙВАНДТАГЛАРИДА ЎСТИРИЛГАН ИНТЕНСИВ БОҒЛАР ҲОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ»

ISSN: 2181-1385 ISI: 0,967 | Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,9 | ASI: 1,3 | SJIF: 5,771 | UIF: 6,1

МИНЕРАЛ УГИТЛАРНИ ОЛМАНИ УРТА БУЙЛИ ПАЙВАНДТАГЛАРИДА УСТИРИЛГАН ИНТЕНСИВ БОГЛАР ХОСИЛДОРЛИГИГА ТАЪСИРИ

Ихтиёр Чориевич Намозов

Тошкент давлат аграр университети, доцент Ihtiyor_8226@mail. ru

Сохиб Яхшибекович Исламов

Тошкент давлат аграр университети, профессор

Маколада паст буйли ММ106 пайвандтагида устирилган олма навларининг усиши, ривожланиши ва хосилдорлигига минерал угитларни таъсири урганилган хамда илмий асосланган маълумотлар келтирилган.

Олмани урта буйли ММ106 пайвандтагида устирилган интенсив олма богларни хар хил меъёрда озиклантириш олма боглар хосилдорлигига юкори даражада таъсир курсатади. Бунда энг юкори хосилдорлик олманинг Голден Делишес навида 25,9 т/га ва Фуджи навида 26,9 т/га Гренни Смит навида 26,4 т/га ва Пинк Леди навида эса 27,5 т/га минерал угитлар ^60 P120 хисобидан берилган тажриба вариантида аникланди.

Калит сузлар: Бог, угит, пайвандтаг, навлар, олма, кучат, дарахт, экиш схемасм, новда, куртак, гул, мева, хосил.

The article examines the effect of mineral fertilizers on the growth, development and yield of apple varieties grown on low MM106 grafts and provides scientifically based information.

Intensive feeding of apple orchards grown on the medium-sized MM106 graft at different rates has a high effect on the productivity of apple orchards. In this case, the highest yield was given by Golden Delishes variety 25,9 t/ha and Fuji variety 26,9 t/ha, Granny Smith variety 26,4 t/ha and Pink Lady variety 27,5 t/ha due to mineral fertilizers N160 P120 K40 was determined in the experimental version.

Keywords: garden, fertilizer, stock, varieties, apple tree, seedlings, tree, planting pattern, shoot, buds, flowers, fruit, harvest.

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

June, 2023

КИРИШ

Дуне буйича олма етиштиришда етакчилик килаётган мамлакатларда супер пакана, пакана ва урта буйли олма богларида пайвандтаг турларидан ташкари бог шароитида дарахтларни жойлаштириш схемалари ва уларга шакл беришнинг такомиллаштирилган усуллари ишлаб чикилган. Кулланилаётган ушбу замонавий технологиялар экстенсив олма богларига нисбатан карийб 7-8 баробар купрок хосил олиш имконини бермокда. Узбекистан Республикасининг 2022-2026 йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегиясида «^ишлок хужалигини илмий асосда интенсив ривожлантириш оркали дехкон ва фермерлар даромадини камида 2 баравар ошириш, кишлок хужалигини йиллик усишини камида 5 фоизга етказиш» мухим стратегик вазифалар сифатида белгилаб берилган.

АДАБИЕТЛАР ТАХДИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

М.П. Тарасенко [150; 9-15-6.] ва бошка куплаб олимларнинг маълумотлари билан хам тасдикланади, унинг махсус тажрибаларида XVI пайвандтаг типида усув даври она кучатзорда жуда кеч бошланган булсада, бог шароитларида унга пайванд килинган навларда усув даврининг эрта бошланиши кайд этилган.

Якубов М.М., Назарова ДД. ва бошкалар [103; 35-38-б.] томонидан мевали олма усимлигида куйидаги фенофазалар урганилган: куртакларнинг буртиши: барг куртакларининг буртиши, гул куртакларининг буртиши (вегетациянинг бошланиши); гуллашнинг бошланиши, ялпи гуллаш ва гуллашнинг тугаши; новдалар усишининг тугаши (вегетациянинг тугаши). Тадкикотда куртакларнинг ёзила бошлаши ва меваларнинг пишиш муддати кун ора, гуллаш муддати - хар куни, новдаларнинг усиш муддатларининг тугаши, хазонрезгиликнинг бошланиши ва тугаши хар беш кунда бир марта урганилган. Бунинг натижасида иклим шароитларининг фенофазаларга таъсири, усув даврининг бошланиши, вегетациянинг давомийлигига кура, турли худудларга олма навлари тавсия килинган.

В.И.Сенин [90; 11-13-б.] сугориладиган богдорчилик институтида 20 йилдан ортик M-VII пайвандтагига пайванд килинган хар хил олма навларининг усиши, ривожланиши ва махсулдорлигини M-VIII ва M-IX пакана пайвандтаглари хамда уртача усувчи M-II, M-IV пайвандтагларига пайванд килинган айнан шу навларнинг холати билан таккослаб урганган.

Тадкикотни олиб бориш шароити ва услуби.

June, 2023

472

Тажрибалар "Мевачилик ва узумчилик" кафедрасида ишлаб чикилган услуб буйича олиб борилди. Дала тажрибалари Тошкент давлат аграр университетнинг илмий тадкикот ва укув-тажриба хужалик станциясидаги хосилли олма богида утказилди. Биометрик улчовлар ва хисоблар: хар бир вариантда 10 та усимликда олиб борилди. Тажриба турт кайтарикда урганилди.

Тажрибалар Х.Ч.Буриев ва бошкаларнинг «Мевали ва резавор мевали усимликлар билан тажрибалар утказишда хисоблар ва фенологик кузатувлар методикаси» (2014), В.Ф.Моисейченконинг «Методика учетов и наблюдений в опытах с плодовыми и ягодными культурами» (1967) номли услубий адабиётларида келтирилган тавсияларга мувофик ва Тажриба маълумотларига статистик ишлов бериш Б.А.Доспехов (1985) услуби буйича дисперсион тахлилдан утказилди.

НАТИЖАЛАР

Олмани урта буйли ММ106 пайвандтагида устирилган интенсив боглар хосилдорлигига минерал угитлар меъёрининг таъсири урганиш буйича олиб борилган тадкикотларимизда шу нарса маълум булдики 4х3 м схемада экилган 6 ёшли дарахтларнинг бир тупидан олинган хосил угитланмаган назорат варинтидаги кузги Голден Делишес навида 25 кг, кишки Фуджи навида 26,1 кг, Гренни Смит навида 24,9 кг, Пинк Леди навида эса 26,4 кг мева олинди (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

Олмани ММ106 пайвандтагида устирилган интенсив боFлар хосилдорлигига минерал ^итлар меъёрининг таъсири, 2020-2022 йиллар.

(4х3 м схемада экилган 6 ёшли 6of)

T/p Вариантлар Тупдаги х,осил, кг Х,осилдорлик, т/га Назоратга нисбатан, %

Голден Делишес нави

1. Угитланмаган - назорат 25,0 20,8 100

2. N60 P30 K15 26,5 22,0 105,7

3. N120 P90 K30 28,2 23,4 112,5

4. N160 P120 K40 31,1 25,9 124,5

5. N200 P150 K50 29,8 24,9 119,7

Фуджи нави

1. Угитланмаган - назорат 26,1 21,7 100

June, 2023

473

2. N60 Р30 K15 27,2 22,6 104,1

3. N120 Р90 К30 29,8 24,8 114,2

4. N160 Р120 К40 32,3 26,9 123,9

5. N200 P150 K50 30,1 25,0 115,2

Гренни Смит нави

1. Угитланмаган - назорат 24,9 20,7 100

2. N60 Р30 К15 26,1 21,7 104,8

3. N120 Р90 K30 28,3 23,5 113,5

4. N160 P120 K40 31,8 26,4 127,5

5. N200 P150 K50 30,3 25,2 121,7

Пинк Леди нави

1. Угитланмаган - назорат 26,4 21,9 100

2. N60 р30 K15 27,8 23,1 105,4

3. N120 Р90 K30 26,5 25,0 114,1

4. N160 Р120 K40 33,1 27,5 125,5

5. N200 P150 K50 30,7 25,5 116,4

МУХОКАМА

Интенсив типдаги олма боглар хосилдорлигига минерал угитларнинг таъсири гектар хисобидан олинган натижаларда янада яккол уз ифодасини курсатди. Бинобарин, олманинг Голден Делишес навида энг юкори хосилдорлик - 25,9 т/га ёки назоратга нисбатан кушимча 24,5% хосил минерал угитлар N¡60 Р120 К40 хисобидан берилган тажриба вариантида аникланди. Энг кам хосилдорлик угитланмаган назорат вариантида булиб - 20,8 т/га ни ташкил этди.

Олманинг кишки навларида эса энг юкори хосилдорлик Фуджи навида 26,9 т/га, Гренни Смит навида 26,4 т/га, Пинк Леди навида эса 27,5 т/га булганлиги кузатилди бу эса назоратга нисбатан 23-27 % гача юкори хосил олинганлигидан далолат беради.

Минерал угитлар ^60Р120К40 ва ^00 Р150 К50 хисобидан берилганда хосилдорлик юкоридаги вариантлар уртасида оралик ифодага эга булди назоратга нисбатан кушимча хосил 5-7 т/га ни ташкил этди.

Замонавий интенсив типдаги мевали боглар анча махсулдор ва уларнинг илдиз системаси юза жойлашган. Шу боис улар тупрокни юза кисмидаги унумдорлигига анча талабчан. Бу богларда, табиийки, минерал угитларнинг меъёри оддий богларга нисбатан анча юкори булади ва бог хосилдорлигига узвий боглик хисобланади. Барча холатларда азот угити 2-4 булиниб берилади - апрель ва июль ёки март, май ва июль ойларида йиллик меъёри тенг булган холда. Фосфор ва калий

June, 2023

474

угитлари 50% кузда (шудгорга) ва колган 50% июль ойида. Бу, уз навбатида, мева куртакларини сифатли шаклланишига имкон беради ва дарахтларни кишга тулик ва яхши тайёрланишига ёрдам беради.

ХУЛОСА

Олмани урта буйли ММ106 пайвандтагида устирилган интенсив олма богларни хар хил меъёрда озиклантириш олма боглар хосилдорлигига юкори даражада таъсир курсатади. Бунда энг юкори хосилдорлик олманинг Голден Делишес навида 25,9 т/га ва Фуджи навида 26,9 т/га Гренни Смит навида 26,4 т/га ва Пинк Леди навида эса 27,5 т/га минерал угитлар N160 P120 K40 хисобидан берилган тажриба вариантида аникланди.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022-йил 28-январдаги ПФ-60-сон "2022 — 2026-йилларга мулжалланган янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги Фармони.

2. Сенин В.И., Ковалева А.Ф. Продуктивность яблони на подвое М9 в уплотненных посадках // Садоводство и виноградарство. - 1992. - № 7. - С. 11-

3. Тарасенко М.П. Влияние качества посадочного материала на продуктивность плодовых насаждений. // Основы технологии интенсивного садоводства в Украинской ССР. - Киев, 1978. - С. 9-15.

4. Якубов М.М., Назарова ДД., Бобоева Х,.А. Интенсив олма боглари фенологик фазаларининг утишига иклим шароитларини таъсири// Узбекистонда мевачилик ва узумчиликни ривожлантиришнинг асосий омиллари. Республика илмий-амалийанжуманимаколалари туплами. -Тошкент, 2017. - Б. 35-38.

13.

June, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.