Научная статья на тему 'МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯ – ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ СОҲАСИДАГИ ИСЛОҲОТЛАР САМАРАСИ'

МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯ – ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ СОҲАСИДАГИ ИСЛОҲОТЛАР САМАРАСИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

CC BY
92
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Strategy of Uzbekistan
Область наук
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МИЛЛИЙ СТРАТЕГИЯ – ИНСОН ҲУҚУҚЛАРИ СОҲАСИДАГИ ИСЛОҲОТЛАР САМАРАСИ»

Узбекистан Стратегияси №02 (2020) / ISSN 2181-2535 Журнал уй варакаси https://journal.strategy.uz

МИЛЛИЙ СTPATЕГИЯ - ИНСОН ^yrçy^APM СО*AСИДAГИ ИСЛОX1ОTЛAP СAMAPAСИ

AKMAЛ САИДОВ,

УЗБЕ^СТОН РЕCПУБЛИKACИ ОЛИЙ МАЖЛИСИ К.ОНУНЧИ-ЛИK ПАЛАТАСИ СПИ^РИ-НИНГ БИРИНЧИ УРИНБОСАРИ, ИНСОН ХУКУКЛАРИ БУЙИЧА УЗБЕ^СТОН РЕCПУБЛИKACИ МИЛЛИЙ MAРKAЗИ ДИРЕKТOРИ, AKAДЕMИK

w

Узбeкиcтондa инcон xyкyк ßa эpкинликлapини тaъминлaш cоxacидa олиб боpилaëтгaн caъй-xapa^rnap xan^a cys боpгaни-дa, энг aßßaло, кeйинги дaвpдa Пpeзидeнт Шaßкaт Mиpзиëeß бош-чилигидa 6утун хaлк янги Узбeкиc-тонни бyнëд этиш учун шиддaтли вa кaмpоßдоp иcлоxотлapни aмaл-гa ошиpaëтгaнигa эътибоp кapaтиш лозим. Aнa шу тизимли иcлоxотлap тaлaби, жyмлaдaн, мaмлaкaтдa ин-cон xyкyклapи ßa эpкинликлapини Xимоя килиш мeхaнизмини янaдa тaкомиллaштиpиш мacaлacини кун тapтибигa куйди.

Ушбу вaзифa 2017-2021 йиллapдa Узбэки-cтон Рecпyбликacини p^ вожлaнтиpишнинг бeштa ycтyвоp йyнaлиши бyйичa Xapara^ap cтpaтeгияcидa уз aкcини топди. Дaвлaт paxбapининг 2020 йил 24 янвapдaги Олий Maжлиcгa Mypожaaтномacидa мaз-к/p вaзифaни caмapaли вa уз вaктидa aмaлгa ошиpиш зapypлиги кэтъий тaъкид-лaнди.

Шу acоcдa Инcон xyкyклapи бyйичa Mил-лий мapкaз томонидaн Инcон xyкyклapи бyйичa

Узбeкиcтон Рecпyбликacи-нинг Mиллий cтpaтeгияcи лойиxacи ишлaб чикилди. Лойиxa мaтни миллий, хоpижий вa хaлкapо xaм-коpлap билaн биpгaликдa генг мyxокaмa килинди.

Утгaн дaвpдa Mиллий cтpaтeгия лойиxacи жaмо-aтчилик мyxокaмacи учун regulation.gov.uz caйтигa, шyнингдeк, Инcон x^^z^a-pи бyйичa Mиллий мapкaз-нинг pacмий caйтигa икки мapтa, яъни дacтлaбки вa тaклиф-мyлоxaзaлap би-лaн тaкомиллaштиpилгaн вapиaнтлapи жойлaшти-

pилди. Myxокaмaлap жa-paëнидa дaвлaт оpгaнлapи вa нодaвлaт нотижоpaт тaшкилотлapидaн кyплaб тaклифлap олинди.

Бyндaн тaшкapи, лойи-xa юзacидaн Mиллий мacлaxaтлaшyв тaшкил этилди. Ундa фyкapолик жaмияти инcтитyтлapи, оммaвий aхбоpот воcитa-лapи, хaлкapо тaшкилот-лap, дипломaтик коpпyc вaкиллapи фaол f^a^ai^^. Ушбу иштиpокчилapдaн xaм Cтpaтeгия лойиxacини янaдa мyкaммaллaшти-pиш юзacидaн киммaтли

fSWI Й^еШ-

■: r «

Ü*1

таклиф ва тавсиялаp олин-ди.

Шу маънода, 2020 йил 22 июнда Узбекистон Ре-спубликаси Пpезиденти томонидан имзоланган «Инсон xyкyкrлаpи буйича Узбекистон Республи-касининг Миллий стpа-тегиясини тасдиклаш тyFpисида»ги Фаpмон-да таъкидланганидек, «халкаpо ташкилотлаp, жумладан, БМТнинг устав оpганлаpи ва шаpтно-мавий кyмиталаpининг тавсиялаpини инобатга

олган \олда, шунингдек, инсон xyкyкrлаpини таъ-минлаш ва \имоя килиш буйича долзаpб маса-лалаpни xаp томонлама у^ганиш, амалдаги ко-нунчилик, xyкyкни кул-лаш амалиёти ва илFоp хоpижий тажpибани таx,лил килиш \амда кенг жамоатчилик му\окама-си, халкаpо ва миллий маслаxатлашyвлаp нати-жасида ишлаб чикилган».

Даpxакикат, кейинги вактда Узбекистонда инсон xyкyклаpини \имоя

килишнинг конунчилик ва ташкилий-xyкyкий базасини муста\камлаш, инсон xyкyклаpи буйича халкаpо стандаpтлаpни миллий конунчиликка имплементация килиш ва халкаpо мажбypиятлаp-ни бажаpиш, шунингдек, инсон xyкyклаpини \имоя килиш масалалаpи юзаси-дан халкаpо ташкилотлаp билан xэмкоpликни фаол-лаштиpишга доиp тизимли ишлаp олиб боpилмокда.

Натижада Узбекистон халкаpо xyкyкнинг субъ-

БМТнинг Инсон х/кукл^и бyйичa кeнгaши Ba шapтнoмaвий кyмитaлapигa мyнтaзaм paвишдa миллий мaъpyзaлap тaкдим этиб кeлинмoкдa.

eкти cифaтидa инcон Xyкyклapи cоxacидa xaлкa-pо xaмкоpлик боpacидa xaм pивожлaнишнинг янги боcкичигa кyтapил-гaни эътиpоф этилмок1дa. Maмлaкaт xaлкapо ноpмa ижодкоpлиги фaолияти-нинг фaол иштиpокчиcи cифaтидa янги xaлкapо шapтномaлapнинг тaшaб-бycкоpи cифaтидa жaxон мaйдонигa дaдил чикaëт-гaни буни тacдик,лaйди.

БMT Бош Accaмблeя-cи томонидaн «Maъpифaт вa диний бaFpикeнглик» peзолюцияcининг кaбyл килиниши Узбeкиcтон Пpeзидeнти ушбу xaлкapо тaшкилотнинг 73-ceccия-cидa илгapи cypгaн тaшaб-бyc xaëтгa тaтбик этилгани-гa яккол aмaлий миcолдиp. Бу мyxим ютук Узбeкиcтон-нинг жaxон xaмжaмияти-

дaги нуфузи юкcaлишигa кaттa тypтки бepди.

Янгилaнгaн Узбeкиcтон-нинг тaшaббycлapи БMT дapaжacидa кyллaб-кyв-вaтлaнмок1дa. Maмлaкaтгa БMT Бош котиби, Иноэн Xyкyк,лapи бyйичa Олий комиccap, БMTнинг Диний эътикод бyйичa мaxcyc мaъpyзaчиcи xaмдa БMT Инcон /у^ук^^и бyйичa кeнгaшининг cyдьялap вa aдвокaтлap мycтaкиллиги мacaлaлapи бyйичa мaxcyc мaъpyзaчиcининг aмaлгa ошиpгaн тaшpифлapи ^т-тa axaмиятгa эгa булди.

Хозиpги вaктдa Узбeкиc-тон Рecпyбликacи инcон xyкyк,лapи бyйичa 80 дaн оpтик xaлкapо xyжжaтлap-гa, жyмлaдaн, Биpлaшгaн Mиллaтлap Taшкилоти-нинг б тa acоcий шapтно-мacи вa 4 тa фaкyльтaтив

пpотоколигa кyшилгaн. Ушбу xaлкapо xyжжaтлap-нинг aмaлгa ошиpилиши юзacидaн БMTнинг Инcон Xyкyклapи бyйичa ^н^ши вa шapтномaвий кyмитa-лapигa мyнтaзaм paвишдa миллий мaъpyзaлap тaк-дим этиб кeлинмокдa.

Maмлaкaтдa мaзкyp xaлкapо xyжжaтлapдa мycтaxкaмлaнгaн инcон Xyкyклapи вa эpкинликлa-pигa доиp ноpмaлapни миллий конунчилик^ имплeмeнтaция килиш, инcон xyкyклapи бyйичa миллий инcтитyтлapни pивожлaнтиpиш боpacидa биp кaтоp ижобий ишлap aмaлгa ошиpилди. Шунин-гдeк, инcон xyкyклapини Xимоя килишдa фyкapолик жaмияти инcтитyтлapи-нинг pолини ошиpишгa жиддий эътибоp кapaтил-

мокда.

Содда кил и б айтганда, Инсон хукуклари буйича Узбекистон Республикаси Миллий стратегияси ай-нан Бирлашган Миллат-ларТашкилоти Низоми имзоланган тарихий кун арафасида тас-дикланганида хам узига хос рамзий маъно бор.

Биринчидан, БМТ Низоми-нинг1945 йил 26 июнь куни имзоланга-ни жахон жамоатчи-лиги учун канчалик улкан тарихий ахамият касб этган булса, Инсон хукукда-ри буйича Узбекистон Республикаси Миллий стратегияси хал ким из учун шунчалик мухим тарихий кимматга эгадир. Иккинчидан, БМТ Низомида акс этган халкаро принцип ва нормалар ер юзидаги инсонлар-нингхаётини яхшилаш учун глобал хамкорлик-нинг мухимлигига таяна-ди. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти уз Низомида такдим этил га н ваколатла-ри ва узининг ноёб халка-ро хусусиятидан келиб чикиб, тинчлик ва хавф-сизлик, иклим узгариши,

баркарор ривожланиш, инсон хукуклари, курол-сизлантириш, терроризм, гуманитар ва фавкулодда вазиятлар, гендер тенглик, бошкарув, озик-овкат мах-сулотлари ишлаб чикариш каби XXI асрда инсоният олдида турган масалалар буйича карорлар кабул килиши мумкин.

Эътибор беринг, Фар-монда Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарига Инсон хукуклари сохасида халка-ро мажбуриятларга риоя этилиши буйича Парламент комиссиясини ту-зиш тавсия этилган. Шу биргина далилнинг узиёк, фикримизча, Миллий стра-тегияда белгилаб берил-ган вазифалар хам глобал хамкорлик принципига таянишини яккол англатиб турибди.

Учинчидан, БМТ Низоми инсон хукукларини химоя килиш сохасида глобал куллаб-кувватланган би-ринчи хужжатдир. БМТ Низоми матнида «инсон хукуклари» атамаси етти маротаба келтирилгани БМТ фаолиятининг усту-вор йуналишлари ва асо-сий тамойилларидан бири инсон хукукларини химоя килиш ва илгари суриш эканидан далолат беради. 1948 йилда Инсон хукуклари умумжахон деклараци-яси инсон хукуклари ту-шунчасини халкаро хукук сохасига киритди. Шундан бери БМТ уз Низоми дои-расида тегишли хукукий воситалар ва бир катор аник чора-тадбирлар

I ~ К Л "Лнинг Инсон хукуклари буйича

| кенгаши аъзолигига Узбекистан

Республикаси сайланишини таъминлашга каратилган чора-тадбирларни амалга ошириш.

оркали инсон хукукларини химоя килиб келмокда.

Инсон хукукларини химоя килиш борасидаги Узбекистоннинг позиция-си БМТ Низоми, Инсон хукуклари умумжахон декларацияси коидалари, улардан келиб чикадиган халкаро келишувларга асосланади. Айникса, Вена декларацияси ва Х,ара-катлар дастури асосида Узбекистон Республикаси Президентининг Фармо-ни билан Инсон хукуклари буйича Узбекистон Республикаси Миллий стратегияси тасдиклан-гани мамлакатда амалга оширилаётган хукукий ислохотларнинг ва инсон хукукларини химоя килиш институционал меха-низмларини яратишнинг мухим боскичи хисоблана-ди.

Инсон хукуклари буйича Узбекистон Республикаси Миллий стратегияси Узбекистон Республикаси Конституцияси ва Узбекистон томонидан ратификация килинган халкаро шартномаларда белгилаб берилган инсон хукуклари ва эркинликларини химоя килиш сохасида ягона ва мувофиклаштирувчи сиё-сатнинг самарали восита-си булишига шубха йук

Инсон хукуклари буйича Узбекистон Республикаси

Миллий стратегиясининг максади - Узбекистонда инсон хукуклари ва эркинликларини таъминлаш буйича изчил олиб бори-лаётган давлат сиёсати-ни амалга оширишнинг асосий вазифалари ва йуналишларини белгилаб олишдир.

Миллий стратегиянинг асосий вазифалари хакида суз борганда, куйидаги-ларни санаб утиш зарур:

- мамлакатни ижтимо-ий-иктисодий ривожлан-тиришнинг устувор йуналишларини, умумэътироф этилган халкаро стандарт-лар хамда Узбекистоннинг инсон хукуклари сохаси-даги мажбуриятларини, шунингдек, БМТнинг устав органлари ва шартнома-вий кумиталарининг тав-сияларини хисобга олган холда конунчиликни тако-миллаштириш;

- 2030 йилгача булган даврда Узбекистоннинг Баркарор ривожланиш максадларига эришишида парламент ва фукаролик жамияти институтлари-нинг ролини ошириш, конун устуворлигини мустахкамлаш, миллий конунчилик ва хукукни куллаш амалиётини инсон хукуклари буйича халкаро мажбуриятларга муво-фиклаштириш;

- Узбекистоннинг инсон

хукуклари ва эркинли-клари сохасидаги халкаро рей-тинглар ва индекслар, яъни конун УСТУ"

ворлиги, норма ижод-корлиги сифати, хукумат фаолияти самарадорлиги, суз ва ахборот эркинлиги, жино-ятчилик ва коррупцияга карши кураш, бизнесни олиб бориш шарт-шаро-итлари, глобал ракобат-бардошлик, инновацион

ривожланиш ва бошка курсаткичлар буйича ду-нёдаги 50 та етакчи мамла-катлар каторига киришини таъминлаш;

- инсон хукуклари бузи-лишларига бархам бериш максадида суд хокимияти мустакиллигини таъминлаш, прокуратура органла-ри фаолиятини такомил-лаштириш ва одил судлов тизими ваколатларини мустахкамлаш, шунингдек, инсон хукукларини химоя килиш буйича миллий ин-ститутлар фаолияти учун кенг шароитларни яратиш, инсон хукуклари сохасида-ги давлат сиёсатини мониторинг килиш ва бахолаш-нинг миллий тизимини янада ривожлантириш, ахолининг хукукий онги ва хукукий маданиятини

ошириш, жамиятда инсон хукуклари маданиятини шакллантириш;

- шахсий, сиёсий, икти-содий, ижтимоий ва ма-даний хукукларни химоя килишда давлат хокимияти ва бошкаруви орган-лари, фукаролик жамияти институтлари, оммавий ахборот воситалари хамда хусусий сектор фаолияти-нинг очиклиги ва узаро хамкорлиги самарадор-лигини ошириш, шунингдек, конун ижодкорлиги жараёнида фукаролик жамияти институтлари би-лан маслахатлашувларни утказиш амалиётини тако-миллаштириш;

- жиноятчилик, айникса одам савдоси, коррупция, кийнокка солиш, уюшган ва трансмиллий жиноят-

чиликнинг олдини олиш ва бу иллатларга карши курашиш, шунингдек, уш-лаб турилганлар, камокка олинганлар ва махкум-ларни саклаш жойлари тизимида одил судловга ва инсон хукукларига риоя этилишини таъминлаш;

- ахолининг имконияти чекланган, кам таъминлан-ган гурухлар хукукларини БМТ Баркарор ривожланиш максадларининг «хеч кимни оркада колдирмас-лик» тамойилига мувофик химоя килишни таъминлаш, давлат ва жамиятнинг алохида химоясига мухтож булган шахслар, шу жум-ладан, Узбекистон Респу-бликаси фукароси булма-ган шахсларни ижтимоий куллаб-кувватлаш хамда уларга хизматлар курса-

тиш сифатини ошириш;

- дин, суз ва фикр эркин-лиги, маълумот олиш, кам-ситишга йул куймаслик, гендер тенгликни таъмин-лаш, барчанинг сифатли таълим ва тиббий хизмат-лардан тенг фойдалани-ши, кекса одамларнинг ижтимоий интеграцияси, болалар, ёшлар, аёл-

лар, ногиронлиги булган шахслар ва мигрантлар хукукларини химоя килиш сохаларида хукукни куллаш амалиётини янада такомиллаштириш;

- оила институтини, она-лик, оталик ва болаликни химоя килиш, оилада зура-вонликнинг олдини олиш ва унга карши курашишни хукукий, ижтимоий-икти-содий ва бошка жихат-лардан куллаб-кувватлаш

даражасини ошириш;

- инсоннинг иктисодий хукукларини таъминлаш, хусусий мулкчилик ва давлат-хусусий шериклик алокаларини ривожланти-риш;

- таълимнингсифати ва барча даражадаги камро-вини ошириш, узлуксиз таълим тизимини риво-жлантириш, укитиш тизи-мининг инклюзивлиги ва ундан барчанинг фойдала-на олишини таъминлаш;

- инсон хукуклари соха-сида ахборот-маърифий фаолиятининг сифати хамда манзиллигини ях-шилаш;

- давлатлараро му-носабатларни, халкаро ташкилотлар билан узаро хамкорлик алокаларини уйрунлаштириш, инсон

хукуклари буйича халкаро шартномавий органлар-нинг тавсияларини сифатли ва уз вактида бажариш максадида инновацион та-мойилларни жорий этиш;

- БМТнинг Инсон хукуклари буйича кенгаши аъзолигига Узбекистон Республикаси сайлани-шини таъминлашга кара-тилган чора-тадбирларни амалга ошириш.

Шуни алохида эътироф этиш керак, мазкур Фар-мон билан Инсон хукуклари буйича Узбекистон Рес-публикасининг Миллий стратегиясидан ташкари яна иккита мухим хужжат хам тасдикланди. Булар-дан бири - Инсон хукуклари буйича Узбекистон Республикасининг Миллий стратегиясини амалга

Иул харитаси»да белгиланган масъул ижрочилар узларига юклатилган вазифалар ижроси тугрисидаги маълумотларни х,ар ойнинг 5-санасига кадар Марказга такдим этади.

ошириш буйича «Йул ха-ритаси» булса, иккинчиси - БМТнинг инсон хукукла-ри буйича устав органлари ва шартномавий кумита-лари хабарномалари ва карорларини куриб чикиш юзасидан Узбекистон Рес-публикаси давлат орган-ларининг узаро хамкорлик килиш тартиби туррисида-ги Низом хисобланади.

Шу уринда Миллий стратегия ва «Йул хари-таси»нинг амалга ошири-лиши юзасидан асосий масъулият Инсон хукукла-ри буйича Узбекистон Республикаси Миллий марказига юкланганини кайд этиш лозим. Фармон билан урнатилган тар-тибга мувофик, Марказ бу борада мунтазам мониторинг олиб бориб, чо-ра-тадбирлар сифатли ва уз вактида ижро этилиши буйича таклиф ва тавсия-ларни тегишли вазирлик ва идораларга киритиб боради. Доимий равишда аник курсаткичлар ва эришилган натижалар акс эттирилган батафсил ахборотни уз веб-сайтида жойлаштиради.

Хар чоракда Узбекистон Республикаси Президен-ти Администрацияси ва Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига умумлаштирилган маълу-

мот киритади. Ахборот-тах-лилий шархлар тайёрла-ниши, хорижий тилларга таржима килиниши ва эълон килинишини таъ-минлайди.

Шуни хам айтиш керак-ки, «Йул харитаси»да белгиланган масъул ижрочилар узларига юклатилган вазифалар ижроси турри-сидаги маълумотларни хар ойнинг 5-санасига кадар Марказга такдим этади. Миллий стратегия ва «Йул харитаси»нинг ижро хола-ти юзасидан хар олти ойда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг Раёсати мажлисларида вазирлик ва идораларнинг ахбороти тингланади.

Фармонда вазирлик ва идоралар рахбарлари-нинг Миллий стратегия ва «Йул харитаси»нинг ижро холати юзасидан ахборотини хар чоракда эшитиш ва танкидий мухо-кама килиш зарурлиги курсатилган. Шунингдек, Коракалпогистон Республикаси Жукорги Кенге-си, вилоятлар ва Тошкент шахар халк депутатлари Кенгашларига вазирлик ва идоралар худудий булин-малари рахбарларининг Миллий стратегия ва «Йул харитаси»нинг худудлар кесимида ижро этилиши юзасидан ахборотини хар

чоракда эшитиш ва танкидий мухокама килиш тав-сия этилди.

Бундан ташкари, инсон хукукларини химоя килиш ва инсон хукуклари маданиятини оширишда курсатган хизматлари учун хар йили Халкаро инсон хукуклари кунида топши-риладиган «Инсон хукуклари химояси учун» кукрак нишони таъсис этилади.

Хар икки йилда юкори савияда хамда халкаро ташкилотлар вакиллари, хорижий давлатлар му-тахассислари ва фахрий мехмонлар иштирокида Инсон хукуклари буйича Самарканд форуми уткази-лади.

Хулоса килиб айтганда, Фармонда таъкидланга-нидек, «инсон хукуклари сохасида узок муддат-ли стратегиянинг кабул килиниши ушбу сохада давлат сиёсатининг са-марали амалга оширили-шига, инсон хукуклари ва эркинликларига хурмат муносабати шаклланиши-га, мамлакатнинг халкаро майдондаги обруси яна-да мустахкамланишига, шу жумладан, Узбекистон Республикасининг икти-содий ва сиёсий-хукукий рейтинг хамда индекслар-даги мавкеи яхшиланиши-га хизмат килади».

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.