Научная статья на тему 'МИЛЛИЙ МЕНТАЛИТЕТНИНГ ЁШЛАР МАДАНИЯТИГА ТАЪСИРИ'

МИЛЛИЙ МЕНТАЛИТЕТНИНГ ЁШЛАР МАДАНИЯТИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

241
48
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
менталитет / миллий менталитет / ижтимоий ҳарактер / иқтисодий базис / ёшлар / маданият / иқлим / жамият / урф-одатлар / ишлаб чиқариш усуллари / маънавий қадриятлар. / mentality / national mentality / social character / economic basis / youth / culture / climate / society / traditions / production methods / spiritual values.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Жамолиддин Абдурахимович Маманов, Жасурбек Машарибович Розиқов

Мақолада миллий менталитет ва бугунги кун ёшларининг маданият шаклларини ўзлаштириш қобилиятлари ҳамда янги маданият намуналарига бўлган ўзига хос муносабатлари тарихий мисоллар, атоқли файласуфларнинг ижодий ғоялари асосида таҳлил этилган. Шунингдек, мақолада миллий менталитетнинг таркибий қисмлари, менталитетни шакллатирувчи омиллар минтақавий асослар мисолида ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF NATIONAL IDENTITY ON YOUTH CULTURE

The article analyzes the abilities of national mentalists and modern youth to master the forms of culture and their specific attitudes to the samples of a new culture based on historical examples, creative ideas of outstanding philosophers. The article also examines the components of the national mentality, the factors that form the mentality, using the example of regional bases.

Текст научной работы на тему «МИЛЛИЙ МЕНТАЛИТЕТНИНГ ЁШЛАР МАДАНИЯТИГА ТАЪСИРИ»

МИЛЛИЙ МЕНТАЛИТЕТНИНГ ЁШЛАР МАДАНИЯТИГА ТАЪСИРИ

Жамолиддин Абдурахимович Маманов

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети катта укитувчиси

mamanovj @mail.ru

Жасурбек Машарибович Розицов

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети катта укитувчиси

jas.07@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Маколада миллий менталитет ва бугунги кун ёшларининг маданият шаклларини узлаштириш кобилиятлари хамда янги маданият намуналарига булган узига хос муносабатлари тарихий мисоллар, атокли файласуфларнинг ижодий FOялари асосида тахлил этилган. Шунингдек, маколада миллий менталитетнинг таркибий кисмлари, менталитетни шакллатирувчи омиллар минтакавий асослар мисолида урганилган.

Калит сузлар: менталитет, миллий менталитет, ижтимоий характер, иктисодий базис, ёшлар, маданият, иклим, жамият, урф-одатлар, ишлаб чикариш усуллари, маънавий кадриятлар.

INFLUENCE OF NATIONAL IDENTITY ON YOUTH CULTURE

Jamoliddin Abdurakhimovich Mamanov

Senior Teacher, Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

Jasurbek Masharibovich Rozikov

Senior Teacher, Uzbekistan State University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

The article analyzes the abilities of national mentalists and modern youth to master the forms of culture and their specific attitudes to the samples of a new culture based on historical examples, creative ideas of outstanding philosophers. The article also examines the components of the national mentality, the factors that form the mentality, using the example of regional bases.

Keywords: mentality, national mentality, social character, economic basis, youth, culture, climate, society, traditions, production methods, spiritual values.

КИРИШ

Ёшлар маданият намуналарини фаол узлаштиручиларидир. Жамиятда тарбия топаётган келгуси авлод узидан олдинги авлоднинг эришган ютуклари, анъана ва маросимлари, урф-одатлар бир суз билан айтган маданият намуналарини узлаштирибгина колмай, болки уни ривожлантиради ва кейинги авлодга етказади. Мана шу ёшларнинг маданият намуналарини узлартиришлари жараёнида бир катор муаммолар келиб чикадики, уларни аниклаш ва узига хос ижобий ечимларни топиш мухим масаладир. Хусусан, халкнинг асрлар давомида узига хос тарихий йулни босиб утиш асносида шаклланган миллий менталитет хусусиятларини ёш авлод томонидан узлаштирилиши жараёни мураккаб жараёндир. Ёшларнинг хаётда фаолият олиб боришларида кайси менталитет хусусиятларини узлаштирганликлари асосий уринга эгадир. Шу нуктаи назардан менталитетни урганиш ва илмий жихатдан тадкик этиш ута долзарб хисобланади.

Менталитет узини маълум миллат, халк миллий менталитетида уз аксини топади. Миллий менталитетнинг узаги бу ижтимоий характердир яъни уз хусусиятларини ижтимоий характер оркали намоён этади. Хуш, ижтимоий характер кандай килиб миллий менталитетда узини намоён килади?

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Ижтимоий характер асосан ишлаб чикариш усули талаблари ва хусусиятлари асосида шаклланади. Моддий неъматларни ишлаб чикариш халк хаётининг асосини ташкил этсада, аммо халк ёлFиз моддий неъматлар ишлаб чикариш билан чегараланиб кола олмайди. Х,ар бир халк хаётида маданий, маънавий, сиёсий, диний сохалар хам катта урин тутади. Аслида ана шу сохалардаги кадриятларнинг шаклланишида хам ижтимоий характернинг таъсири етакчи роль уйнасада, аммо уларнинг шаклланишига турли -туман бошка омиллар ташки таъсир, тарихий тараккиёт йулининг узига хослиги, географик шарт-шароитдаги маълум узига хослик (икки мамлакат уртасида иклимий жихатдан ухшашлик булсада, аммо айнан бир хил булиши мумкин эмас) маълум бир халк менталитетининг шаклланишидаги узига хос хусусиятларни келтириб чикаради. Демак, умумий (ухшаш) географик шарт-шароит умумий (ухшаш) ишлаб чикариш усулини, умумий (ухшаш) ишлаб чикариш усули эса умумий (ухшаш) ижтимоий характерни яратади. Умумий (ухшаш) ижтимоий характер асосида умумий (ухшаш) менталитет шаклланади. Аммо икки ёки бир неча халк, миллатлар менталитети уртасидаги ухшашлик худди ана шу халклар, миллатлар ижтимоий характерлари уртасидаги ухшашликка нисбатан коида тарикасида

камрок булади. Яъни икки халк ижтимоий характерларида минтакавий хусусиятлар кучлирок булгани холда уша халк менталитетида миллий хусусиятлар купрок намоён булади.

Демак, биз энди ижтимоий характер билан миллий менталитет орасидаги боFланиш хакида маълум мулохазага эга булдик деб айта оламиз: миллий менталитет - бу маълум бир ишлаб чикариш усули асосида шаклланган ижтимоий характернинг миллий хусусиятлар билан бойиган шаклидир.

Купчилик тадкикотчилар бир нарсага купрок УPFУ берадилар: миллий менталитет тарихий тараккиёт жараёнида маълум даражада узгаришларга учрасада, аммо бу узгаришлар жуда секин юз беради. Хуш нима учун миллий менталитетдаги узгаришлар жуда секин юз беради? Умуман олганда, жамият иктисодида устувор булган ишлаб чикариш усули узгармасдан туриб миллий менталитетда жиддий туб узгаришлар юз бериши мумкин эмас. Аммо, маълум бир жамиятда ишлаб чикариш усули тубдан узгармаган пайтда хам ишлаб чикариш самадорлигининг усиши, сиёсий ва бошка ташки таъсир омиллари туфайли миллий менталитетда маълум узгаришлар юз бериши мумкин. Мазкур нуктаи-назардан дунё халкларини икки асосий гурухга ажратиш мумкин:

1. Доимо, тухтовсиз оддийдан мураккабга ва куйидан юкорига караб ривожланиб борувчи жамиятлар. Динамик ривожланиб борувчи жамиятлар.

2. Тараккиёти даврий (турFун) шаклга эга булган жамиятлар. Тараккиётнинг доимо илгарилаб борувчи шакли иктисодиёти лалмикор дехкончилика асосланган (Гарб) жамиятларидир.

Таракиётнинг иккинчи шакли эса асосан кучманчи -чорвадорлар хамда суFорма дехкончилик билан яшовчи (Шарк) жамиятларига хосдир.

Динамик ривожланиб борувчи жамиятларда гарчи ишлаб чикариш усулида кескин узгариш юз бермасада, ишлаб чикариш унумдорлиги тухтовсиз ошиб боради. Ишлаб чикаришга илм-фан янгиликларини жорий этиш йулида тусикларнинг камлиги туфайли саноат ишлаб чикариш усулининг хам секин-аста иктисодиётдаги улуши ортиб боради. Иктисодиётнинг усиши, илм-фан ривожи, шахарлар ахолисининг усиши маънавий, маданий хаётдаги янгиликлар ахоли менталитетида хам маълум узгаришлар пайдо килади. Аммо бу узгаришлар тарихий тараккиёт жараёни билан боFлик булганлиги учун хам уни тезда пайкаш кийин. Ахоли ижтимоий характери ва миллий менталитетида сезиларли сифатий узгаришлар юз бериши учун коида тарикасида бир неча авлод умри керак булади.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бу юкорида айтилганлар Урта асрларга, тараккиёт жуда хам суст бораётган даврларга тегишлидир. Аммо XIX, айникса XX асрга келиб Гарб мамлакатларида тараккиёт мисли курилмаган суръатларга эришди. Энди деярли хар бир Гарб мамлакати иктисодиётида кишлок хужалиги эмас, балки саноат ишлаб чикариши етакчи уринга кутарилди. Саноатлашган индустриал ишлаб чикаришнинг жамият олдига куядиган талаблари кишлок хужалигига асосланган ишлиб чикариш усули талабларидан кескин равишда фарк килади. Масалан кишлок хужалигига асосланган ишлаб чикариш усулига нисбатан саноатлашган ишлаб чикариш усули ишчи ходимларнинг юксак даражада билимли, махоратли, уюшган хамда тартиб-интизомли булишини талаб килади. Агарда феодал жамияти анъаналарга, баркарорликка асосланган жамият булса, саноатлашган жамият харакат ва ташаббусга, шахсий тадбиркорликка суянувчи жамиятдир. Шарк мамлакатлари орасида хам ХХ асрнинг иккинчи ярмидан бошлаб жадал суратларга ривожланган мамлакатлар мавжуд. Масалан Тайвань давлатини олайлик. Агар 50-йилларда мамлакатда асосан пахта ва кимёвий воситалар тайёрланган булса, 70-йилларга келиб у саноат махсулотлари экспорт килувчи йирик давлатга айланди. 1952-95 йилларда йиллик иктисодий усиш суръатлари уртача 8,5 фоизни, ахоли жон бошига хисоблаганда эса 6,3 фоизни ташкил этди.[1] Мана шу жадал иктисобий усиш мамлакатни саноатлашган жамиятга айлантирди хамда ахолининг ижтимоий-сиёсий фаоллиги ошиб борди. Хусусан 1951 йили Тайвань давлатининг кишлок хужалиги махсулотларининг экспортдаги улуши 91,9 фоиз, саноат махсулотлари 8,1 фоизни ташкил этган булса, 1990 йили вазият тамоман узчага тус олди: кишлок хужалиги махсулотлари улуши 4,4 фоизни, саноат махсулотлари 95,5 фоизни ташкил этди. Мамлакатдаги жадал иктисобий ривожланиш ижтимоий-сиёсий узгаришларга олиб келди. Жумладан, урта синфнинг кудратли ижтимоий кучга айлангани жамиятда сиёсий плюрализм, фикрлар хилма-хиллиги учун шарт-шароитлар яратди.[2]

Айрим тадкикотчилар фикрича менталитетни узгартириш нихоятда кийин иш булиб уни тарбия воситасида узгартириш учун 100 (юз) йил вакт керак булар эмиш.[3]

Юкоридаги фикрлардан келиб чикиб миллий менталитет хар бир жамиятга хос булган ишлаб чикариш усули асосида шаклланади деган фикр асоссиз эмаслигига яна бир бор икрор буламиз.

Тараккиётнинг иккинчи йули кучманчи-чорвадорлар хамда иктисодиётида суFорма дехкончилик устувор булган халкларга хос булиб бу йул тараккиётнинг нисбатан турFунлиги билан ажралиб туради.

Бизнинг фикримизча, миллий менталитетнинг ижтимоий характердан ташкил топган кисми яъни узак кисми энг баркарор кисмидир. Биз юкорида таъкидлаб утганимиздек, ижтимоий характер асосан ишлаб чикариш усулининг талаб ва эхтиёжлари асосида шаклланади. Модомики, ижтимоий характер ишлаб чикариш усулининг талаб ва эхтиёжлари асосида шаклланар экан, демак маълум бир жамиятга хос булган ишлаб чикариш усули узгармасдан туриб ижтимоий характерда хам узгаришлар булишини кутиш мумкин эмас.

Миллий менталитетнинг асосий таркибий кисми булган ижтимоий характер мазкур жамиятга хос булган ишлаб чикариш усулининг талаб ва эхтиёжлари асосида шаклланади. Ижтимоий характер миллатнинг узига хос бошка хусусиятлари - миллий узликни англаш даражаси, миллий FOя, диний эътикод, фалсафа, санъат, адабиёт, кадриятлар тизими ва хокозоларда уз ифодасини топади, уларга уз таъсирини утказади, уларга уз мухрини босади. Шундай килиб курамизки, миллий менталитет маълум ишлаб чикариш усули асосида шаклланган ижтимоий характер билан миллатга хос бошка барча хусусиятларнинг узаро таъсирлашувидан келиб чикар экан.

Бу ерда ушбу алокадорликнинг таг-заминини англаш мухим. Ижтимоий характер жамиятда мавжуд булган ишлаб чикариш усули - иктисодий базис билан мазкур жамиятда карор топувчи FOялар, эътикод, диний, сиёсий ва хокозо кадриятлар уртасидаги боFловчидир. Шундай килиб курамизки, Эрих Фромм тула-тукис хак булиб чикмокда - жамиятнинг хукмрон ишлаб чикариш усули-иктисодий базис билан мазкур жамиятда мавжуд булган сиёсий усткурма уртасидаги боFловчи вазифасини жамоавий характер бажаради.

Эрих Фроммнинг фикрича бу таъсир бирёклама эмас, балки икки ёкламадир. Яъни, нафакат базис усткурмани белгилайди, балки, усткурма, яъни жамиятда мавжуд булган кадриятлар, FOялар хам базисга уз таъсирини курсатади. Мантикий жихатдан олиб карайдиган булсак, бу фикрнинг хам туFрилигига хеч шубха йук - жамиятда мавжуд булган FOялар, кадриятлар, илмий, диний, фалсафий карашлар жамиятнинг иктисодий ривожланишига уз хиссасини кушиб бораверади. Натижада бир куни жамиятнинг ишлаб чикариш усулида туб узгариш юз беради. Иктисодий базисда юз берган узгариш ижтимоий характерни узгартириб юборади, бу эса уз навбатида миллий менталитетни, сиёсий усткурмани хам узгартиради ва хокозо.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Лекин бу юкорида айтилган фикрлар бутун кишилик жамиятининг тараккиёт йулини ифода эта олмайди.

Кишилик жамияти тарихини урганишга доир бир неча ёндошувлар булиб, булар:

1. Формацион;

2. Цивилизацион;

3. Социологиядаги географик мактаб.

Формацион ёндошув - назария буйича кишилик жамияти бирин-кетин келадиган бешта боскич-формациядан иборатдир:

1. Ибтидоий жамоа тузуми;

2. Кулдорлик;

3. Феодализм;

4. Капитализм;

5. Коммунизм.

Мазкур назарияга мувофик жамият тараккиётининг асоси ишлаб чикариш кучларнинг усишидир. Яъни мазкур назария буйича у ёки бу жамиятга хос булган ишлаб чикариш кучларининг даражасига мувофик равишда мазкур жамиятда мулкчилик хамда ишлаб чикариш муносабатлари яъни иктисодий базис ташкил топади.

Атокли файласуф Эрих Фроммнинг таъкидлашича "на Маркс, на Энгельс иктисодий базис кандай килиб мафкуравий усткурмани хосил килишини курсатиб бермаган". [4]

Марксизмни купчилик тор синфийлиги хамда зуравонликка мойил карашлари учун хакли суратда танкид килишади. Аммо марксизмнинг яна бир иллати-жамият тараккиётини белгиловчи омилларни ишлаб чикариш кучларининг ривожи билан чегаралаб куйганлигидир. Гарчи, ишлаб чикарувчи кучлар жамият тараккиётида фаол урин тутсада, аммо у жамият тараккиётини белгиловчи бирдан-бир омил була олмайди. Социологиядаги георафик мактаб намоёндалари жамият тараккиётини белгиловчи икки омилни курсатишади:

1. Ишлаб чикарувчи кучлар ривожи.

2. Жамиятни ураб турган табиий-географик мухит (иклим, дарёлар, тупрок, релъф ва х. к.)

Жамият тараккиётида ишлаб чикарувчи кучлар фаол урин тутиши купинча унинг ахамиятига булган эътиборнинг ошишига сабаб булади. Хдкикатан хам жамият тараккиётида ишлаб чикариш кучлари жудаям мухим урин тутиши

хамма учун рад килиб булмас хакикатдир. Аммо ишлаб чикариш кучларининг ахамиятига булган эътиборнинг ошуви факат шу билангина белгиланмайди.

Ишлаб чикариш кучларининг жамият хаётида тутган урни географик омилга нисбатан кузга тезрок ва якколрок ташланиши хам куп холларда айрим тадкикотчилар томонидан ушбу омилга эътиборнинг ошишига сабаб булади. Жамият тараккиётининг иккинчи омили-географик омил куп холларда бир карашда кузга ташланавермайди, яъни унинг тараккиётга курсатувчи таъсирини хаммаям хаммавакт пайкайвермайди. Географик мухит жамият тараккиётида пассив урин тутсада, аммо унинг ахамиятини асло камситиб булмайди.

Жамият тараккиёти хакидаги назариялардан бири-социологиядаги географик мактаб асосан XVIII асрга келиб шаклланди. Бу мактаб намоёндаларининг дастлабки карашлари анчагина содда эди. Масалан, Ш.Монтекъе иклим кишиларнинг феъл-атворига туFридан-туFри таъсир курсатади деган фикрни илгари сурган эди: "Иссик мамлакатлар халклари кариялар каби журъатсиз, совук мамлакатлар халклари эса ёшлар каби дадил буладилар".[5]

Гарчи, хар бир мамлакатга хос булган иклим мазкур мамлакат тараккиётига хал килувчи таъсир курсатиши купчилик учун аён куриниб турган булсада, аммо ана шу иклим-яъни табиий шарт-шароит тараккиётга кайси воситалар билан таъсир курсатиши анча замонлар аникланмай колаверди.

Эрих Фромм фикрича иктисодий базис хамда жамиятда шаклланувчи сиёсий усткурма-давлатчилик, мафкура, диний карашлар, маънавий кадриятлар тизими уртасидаги боFловчи вазифасини ижтимоий характер бажаради.

Хуш, ижтимоий характер кандай килиб базис хамда маънавий кадриятлар, маданият орасидаги боFловчи вазифасини бажаради?

Бу саволга жавоб топиш учун миллий менталитет узи нима деган масалага яна бир бора кискача булсада тухталиб утишимизга туFри келади.

ХУЛОСА

Бизнинг фикримизча миллий менталитетнинг асосини ижтимоий характер ташкил килади. К,оида тарикасида ижтимоий характер миллий менталитетнинг англанмаган кисмидан иборатдир. Чунки, ижтимоий характер аввалги бобларимизда айтиб утилганидек, ишлаб чикариш усулининг хусусиятлари ва талаблари асосида пайдо булади хамда жамият аъзолари томонидан Fайришуурий тарзда, уйлаб утирмасдан бажариладиган хатти-харакатлар, фикрлаш тарзи ва хокозолардан иборат булади. Ижтимоий характернинг маълум бир жамият аъзолари учун умумийлиги, унинг шу жамият аъзолари учун табиий

кабул килиниши унинг шу жамиятда эътибордан четда колишига, яъни англанмаган холда колишига сабаб булади. Шунинг учун хам миллий менталитетнинг ана шу кисми-бизнинг фикримизча энг асосий ва мухим кисми миллий менталитетнинг англанмаган кисми дейилади.

Ижтимоий характернинг жамиятдаги функцияси хакида юкорида айтиб утилди, яъни унинг жамиятда бажарадиган функцияси шу жамият аъзоларининг хатти-харакатлари ва энергиясини шу жамият учун керакли йуналишга йуналтиришдан ибратдир.

Иктисодиётида суFорма дехкончилик устувор булган жамиятлар ахолиси ижтимоий феъл-атворига хос булган итоаткорлик, узаро муросасозлик, андиша, миллий ва диний баFрикенглик нисбатан баркарор, иктисодий, маданий, маънавий жихатдан юксак булган жамиятлар барпо булишига олиб келди. Бундай жамиятлардаги баркарорлик иктисодий фаровонлик, илм-фан, санъат, маданиятнинг юксалишига сабаб булади. Урта асрларда ватанимиз сархадларида илм-фаннинг гуллаб-яшнаганлиги, халк фаровонлигининг ошиши, буюк олиму-фузалолар, донишмандлар, жахон ахлини лол колдирган шоирлар етишиб чикканлигига тарих гувохдир.

Иктисодида лалмикор дехкончилик етакчи булган жамиятларга хос булган эрксеварлик, индивидуализм, шахс манфаатларининг биринчи уринга куйилиши озодлик, тенглик, инсонпарварлик каби кадриятларнинг эртарок шаклланишига ва эътибор козониб жамиятнинг харакатлантирувчи кучига айланишига олиб келди. Мазкур FOялар жамиятнинг ижтимоий-сиёсий ривожланишига кандай таъсир курсатганлиги ва кандай натижаларга олиб келганлиги тарихга маълумдир.

REFERENCES

1. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Тренировочные нагрузки хоккеистов в подготовительном периоде. Фан-тортга, (4), 33-34.

2. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Физическая работоспособность в годичном цикле подготовительного периода подготовки квалифицированных футболистов. Фан-^ортга, (3), 10-13.

3. Турсунов, Н. Б. (2017). Деятельность Узбекского государственного института физической культуры в рамках проекта европейского союза ModeHEd Erasmus. Молодой учёный, 1, 276.

4. Ражабов, Г. К. (2020). Повышение результативности и надежности соревновательной деятельности квалифицированных боксёров. Теория и практика физической культуры,

(7).

5. Ражабов, Г. К., Каландаров, Д. Ш., & Каримов, Ш. К. (2016). Влияние изменений правил соревнований и судейства в боксе на тренировочный и соревновательный процесс. Молодой ученый, (21), 974-976.

6. Orif, R., Komil, U., Bakhtiyor, K., Raupov, O. K., Sam, D. U., SU, U. K. Z. V., & Khaydarov, B. T. (2018). Dynamics of general and special physical training of experienced female boxers. European science review, (7-8).

7. Серебряков, Ю. В., & Исраилова, Ш. (2018). Совершенствование технической подготовки квалифицированных боксеров. Молодой учёный, 46(232), 415-417.

8. Azizova, M. M., & Gapparova, A. N. (2021). Communicative language teaching. Academic Research in Educational Sciences, 2.

9. Egamnazarova, F. A., & Mukhamedova, M. S. (2021). Improving english language listening skill. Academic Research in Educational Sciences, 2.

10. Рустамов, Д. У., & Кенжаева, С. Х. (2021). Значение ролевых игр в формировании коммуникативных компетенций студентов изучающих иностранный язык. Academic Research in Educational Sciences, 2.

11. Ли, Т. Г., & Ходжиев, Р. М. (2021). Толкование терминов узбекской национальной борьбы «кураш». Academic Research in Educational Sciences, 2.

12. Tursunboyeva, L. T., & Ashirova, M. F. (2021). Positive teacher- student relations. Academic Research in Educational Sciences, 2.

13. Баходир Зокир. "Осиё йулбарслари": либераллашувнинг шаркона тажрибаси. Тафаккур журнали. 2012 йил, 2-сон, 15-бет.

14. Баходир Зокир. "Осиё йулбарслари": либераллашувнинг шаркона тажрибаси. Тафаккур журнали. 2012 йил, 2-сон, 16-бет.

15.Переслегин С.Б. Понятие менталитета. //www.iqstab.com/matertals. peresleqin/per. Mental.htm.

16. Фромм Э. Душа человека. М-1992 г. стр: 327.

17. Баскин М.П. Ш.Л. Монтескъе. М-1975 г. стр: 350.

18. Xabibullayev, C. X. (2020). Жисмоний имконияти чекланган укувчилар организмининг функционал холатини бахолаш услубияти. Мугаллим , 7(4), 148-153.

19. Самандар Хабибуллаевич Хабибуллаев. (2020/10). Футбол буйича йиллик ва ойлик укув машгулотлар иш режасини тузишнинг самарали усули. Academic research in educational sciences (ares), volume 1, issue 2, 325-332.

20. Самандар Хабибуллаевич Хабибуллаев. (2020/11). Жисмоний тарбия дарсларида спорт уйинлари коидаларини ургатишнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш. Academic research in educational sciences (ares), volume 1, issue 3, 1150-1156.

21. S. X. Xabibullayev. (2020). Umumiy o'rta ta'lim maktablarida sport to'garaklarini tashkil etishning samarali usuli. Maktab va hayot, №2, 23-25.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.