Научная статья на тему 'Миллий ўз-ўзини англаш миллий ўзига хосликни сақлаш омили сифатида'

Миллий ўз-ўзини англаш миллий ўзига хосликни сақлаш омили сифатида Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
3071
298
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
миллий / ўз-ўзини англаш / маънавият / этностереотип / стереотип / этник идентиклик / national / self-consciousness / spirituality / ethnostereotype / stereotype / etnic identity

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Амирова Г. Б.

Мақолада миллий онг, миллий тафаккур, уларни шакллантириш омиллари хусусида фикрмулоҳазалар баён қилинган ва тавсиялар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

NATIONAL SELF-CONSCIOUSNESS AS A FACTOR OF THE PRESERVATION OF NATIONAL ORIGINALITY

In the article opinions speak out the author of national consciousness and national thinking, and also about factors their forming; recommendations are given.

Текст научной работы на тему «Миллий ўз-ўзини англаш миллий ўзига хосликни сақлаш омили сифатида»

Амирова Г.Б.,

Самарканд кишлок хужалик институти «Педагогика, психология ва укитиш методикаси» кафедраси катта укитувчиси

МИЛЛИЙ УЗ-УЗИНИ АНГЛАШ МИЛЛИЙ УЗИГА ХОСЛИКНИ САМАШ ОМИЛИ СИФАТИДА

АМИРОВА Г.Б. МИЛЛИЙ УЗ-УЗИНИ АНГЛАШ МИЛЛИЙ УЗИГА ХОСЛИКНИ САКЛАШ ОМИЛИ СИФАТИДА

Маколада миллий онг, миллий тафаккур, уларни шакллантириш омиллари хусусида фикр-мулох,азалар баён килинган ва тавсиялар келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: миллий, уз-узини англаш, маънавият, этностереотип, стереотип, этник идентиклик.

АМИРОВА Г.Б. НАЦИОНАЛЬНОЕ САМОСОЗНАНИЕ КАК ФАКТОР СОХРАНЕНИЯ НАЦИОНАЛЬНОГО СВОЕОБРАЗИЯ

В статье автором высказываются мнения о национальном самосознании и национальном мышлении, а также о факторах, их формирующих; даны рекомендации.

Ключевые слова и понятия: национальный, самосознание, духовность, этностереотип, стереотип, этническая идентичность.

AMIROVA G.B. NATIONAL SELF-CONSCIOUSNESS AS A FACTOR OF THE PRESERVATION OF NATIONAL ORIGINALITY

In the article opinions speak out the author of national consciousness and national thinking, and also about factors their forming; recommendations are given.

Keywords: national, self-consciousness, spirituality, ethnostereotype, stereotype, etnic identity.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

Инсоният жамияти тахминан икки миллион йиллик му-раккаб тарихга эга булиб, жацондаги %ар бир халц, миллат, тарих деб аталмиш вацт силсиласининг муайян даврларида шаклланиб, узига хос ижтимоий тарацциёт йулини босиб утган. Бу йул шунчалик мураккабки, баъзан буюк юксалиш-лар, баъзан отрицли инцирозлар билан босиб утилган1.

Мамлакатимиз мустакилликка эришгандан кейин тарихан киска давр ичида иктисодий, ижтимоий, сиёсий, маънавий-маърифий сохаларда жуда катта ютукларга эришилди. Бу ютуклар Республикамиз Президенти Ислом Каримов то-монидан ишлаб чикилган, узида демократик жа-мият, эркин ва фаровон хаёт куришни ифода эт-ган «узбек модели» билан боFликдир. Бугунги кунда халкаро микёсдаги ижтимоий-сиёсий, маънавий сохалардаги анжуман ва тадбирларда иштирок этган жахоннинг энг йирик сиёсий ар-боблари томонидан «узбек модели» тан олинмокда. «Узбек модели»нинг узига хос то-монларидан бири утиш даврида пайдо буладиган муаммоларни хал этишда аждодларимиз колдирган улкан маънавий мерос, халкимизнинг узига хос урф-одатлари, анъаналари, кадриятла-рига таяниш ва улардан кенг фойдаланишга асослангандир.

Мустакиллик туфайли юртимизда юксак маънавий фазилатлар, демократик кадриятлар мус-тах,камланмокда. Энг мухими, халкимиз кенг куламли узгаришлар туфайли узлигини англаб, мамлакат келажагига булган ишончи ортиб бормокда. Шахсда маълум бир миллатга дахл-дорлик хиссининг пайдо булиши унда масъулият хиссини шакллантиришга сабаб булади. Масъу-лиятни хис этиш биринчи навбатда давлат ва умуммиллий манфаатларни уз манфаатларидан устун куйиш билан белгиланади. Миллий ифти-хор, ватанпарварлик, узликни англаш туЙFулари давлатга хавф тугдирадиган хар кандай тахдид ва тажовузларни енгишнинг асосий манбаидир. Шунинг учун Ватан хавфсизлиги ва баркарор-лигини таъминлашда, унинг куч-кудратини оши-ришда инсон омилига купрок эътибор килиш, индивидуал-психологик хусусиятларини урганиш нихоятда зарур. Бугунги ахборот асри, гловалла-шув даври инсон онги ва дунёкарашида сифат

1 Авазов Ш., Ходиев У., Касимов Ш., Авазов Э. Амалий-касбий таълим методикасининг мазмуни ва асосий йуналишлари. // «Таълим муаммолари» журнали, 2014, 4-сон. -70-72-б.

жихатдан узгариш руй бериши, узлигини англаб етишини талаб килмокда.

Шахс миллий уз-узини англаши учун уз мам-лакати, аждодлари тарихини урганиши керак. Чунки тарихни урганиш хозир ва келажакни англаш, стратегик тафаккур юритиш, юз бераётган вокеаларга холисона бахо бериш куникмаларини шакллантириш, узининг маълум бир миллатга дахлдор эканлигини англашга ёрдам беради.

Хар бир инсон ёшликдан уз миллати, халки-нинг анъаналари, тил бойлиги, оFзаки хамда ёзма адабиёти, санъати ва мусикаси, хуллас чукур маънавий меросини урганиб, билиб, узида мужассамлаштириб боради. Акс холда у маълум бир халкка мансуб эканлигини курсата олмайди. Шунинг учун хам халк таълими тизимининг бош-ланFич даврлариданок ёшлар онгида миллий ахлохий сифатларни, орзу-истаклари, иймон-эътикодлари, дунёкарашларини миллий асос-лардагина шакллантира бормас экан, кузланган максадга эришиб булмайди. Бунинг учун, шубхасиз, келажагимиз булмиш фарзандлари-мизнинг, баркамол, ахлокли булиб тарбияла-нишларига эришишда факат миллий таълим-тарбияга асосланган таълим муассасаларига эга булишимиз даркор.

Утган асрнинг етмишинчи йилларидагина миллий туЙFу, уз-узини англаш ва унинг мохияти жиддий урганила бошланди. Масалан, Н.Жан-дильдин миллий психология тушунчасини тахлил этар экан, миллий туЙFу ва унинг психологик хусусиятларини ёритишга уринди. Унинг фикрича, миллий туЙFу нафакат уз халки, балки бошка миллатлар, инсоният турмуш тарзининг узга-риши билан ривожланадиган инсон рухиятининг узига хос куринишларининг мураккаб мажмуи. Бу узгаришлар халкнинг такдири, Fурури ва иф-тихорига бевосита ёки билвосита таъсир килади, унинг тарихдаги урни ва бошка миллатлар билан муносабатларида акс этади2 .

2 Жандильдин Н. Природа национальной психологии. / Монография. - Ал ма-Ата: «Казахстан», 1971. -С. 179.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

Бизнинг фикримизча, Н.Жандильдин миллий туЙFуларнинг ижтимоий детерминизм, яъни, та-биат, жамият ходисалари хамда инсон иродаси, хулк-атвори конуниятларининг узаро таъсири, алокадорлигини туFри курсатади. Зеро, узлигини англай олган миллатгина узга миллатларнинг урф-одатлари, анъаналари, эътикоди, турмуш тарзи ва дунёкарашини табиий кабул килади ва хурмат килади.

Миллий уз-узини англаш субъектлар маъна-виятида психологик феномен сифатида ифода-ланади, амалга ошади. Маънавият - мураккаб ва куп маъноли тушунча. У инсон онги, фикри, эътикодларининг куп томонлари, маданий ме-рос ва замонавий илмий ва адабий кадрият-ларнинг тизими, урф-одатлар, маросимлар, ди-ний эътикодларни камраб олади. Уз навбатида, санаб утилган ходисаларнинг хар бири купгина аник кадриятлардан ташкил топган. Табиийки, уларнинг хаммаси хам узининг имкониятлари, мустакиллик эхтиёжларига хизмат килиши, жамият ва одамларга таъсири буйича тенг кий-матли эмас. Психология фани олдида бу мураккаб феномен ичидан шундай психологик ходи-саларни ажратиб олиш зарурлиги аник белгилаб олинганки, уларни хисобга олиш миллий уз-узини англашнинг шаклланишига ёрдам беради.

Дарх,акикат, бугунгидек ахборот, ташки сал-бий таъсирлар хавфи ортиб бораётган бир пайт-да ахолининг хар бир катлами ва ижтимоий тои-фасини узига хос хусусиятларини урганган холда, уларнинг миллий узлигини англашларини шак-ллантирувчи амалий ишлар, тадбирларни амалга оширишнинг янги-янги усулларини ишлаб чикиш зарур. Зеро, Президентимиз Ислом Каримов таъкидлаганидек: «Бу сохадаги энг асосий вазифамиз - миллий кадриятларимизни тиклаш, узлигимизни англаш, миллий Fоя ва мафкурани шакллантириш, мукаддас динимизнинг маъна-вий хаётимиздаги урнини ва хурматини тиклаш каби мустакиллик йилларида бошлаган эзгу иш-ларимизни изчиллик билан давом эттириш, уларни янги боскичга кутариш ва таъсирчанли-гини кучайтиришдир»1.

Сунгги вактларда миллий уз-узини англашга булган кизикиш нафакат ижтимоий-сиёсий, фал-

сафий, тарихий, балки психологик ёндашувларда хам кузатилмокда.

А.Б.Багдасарова миллий уз-узини англаш ту-шунчасини бутун олам нигохи назарида тахлил килади: миллий уз-узини англаш узида ижтимоий, сиёсий, экологик, таълимий, эстетик, фалса-фий, диний карашларни намоён килади ва ди-ний ривожланишни турли миллатларда акс этти-ради. Шу йусинда миллий тафаккур миллатларнинг ижтимоий-иктисодий, сиёсий, хаётий жараёнлари билан бирга миллий таълимини акс эттиради2.

Г.Никишов (1998) урFуни узликни англашнинг маъносига каратади: узликни англаш хар бир инсоннинг алохида рационал холда ёки акл оркали эмас, уни чукур англашда, хиссиётда намоён булади ва унинг ривожланишига купгина омиллар, интуиция ва сезги таъсир курсатади. Рус тилида у оддий калб деб эътироф этилади3.

П.И.Ковалевскийнинг фикрича, миллий тафаккур интеллектуал табиатга эга. «Миллий узликни англаш, - деб ёзади Ковалевский, -идрокнинг акти хисобланиб, унда шахс узини миллатнинг бир кисми деб хисоблайди. Бу хаёт бошланишининг асосини тушуниш ва максад-ларнинг узаро уЙFунлиги таъсири булиб, унга бутун халк ва унинг алохида аъзолари кириб кетади»4.

Г.П.Федотов миллат ва миллий уз-узини англаш муаммоларини урганишда, аввало бирор бир халкнинг мавжуд булиш тарихи, унинг дав-лат куришга булган интилишларини англаш ло-зим, деб хисоблайди5. Миллий узликни англашни ривожлантиришда асосий маънавий вазифалар интеллегенцияга юкланади, яъни бу тушунча сиёсий характерга эга булади.

Шундай килиб, узликни англаш онг ости да-ражасида хосил булиб, тафаккур даражасида намоён булади; узининг миллий хусусиятларини

1 Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон хаёт - пировард максадимиз. - Т.: «Узбекистон», 2000. -341-бет.

2 Багдасарова А.Б. Механизм перерастания национального сознания в националистическое. // Журнал «Этнические проблемы современности». Вып. 4. - Ставрополь: издательство СГУ, 1996. -С. 79.

3 Никишов Г. Русская музыка как зеркало русского самосознания. // «Русское самосознание»: философско-исторический журнал. СПб., 1998, № 4.

4 Ковалевский П.И. Психология русской нации. - СПб: «Граница», 2005. -С. 10.

5 Федотов Г.П. Судьба и грехи России. В 2 т. Т. 2. - М.-СПб., 1992.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

саклаб колишга интилаётган индивидлар карашларини акс эттиради.

Уз-узини англаш куйидаги вазифаларни ба-жаради:

1) куниктириш;

2) химоялаш;

3) билиш;

4) узини назорат килиш.

Куниктириш функцияси - хаётий фаолият да-вомида индивиднинг миллий хусусиятларига урганиши. Бу жараёнда асосий ролни узида кадриятларнинг хусусият тизимини саклайдиган тил уйнайди. Шу билан бирга бу ерда тарихий вокеаларга таяниш, кахрамонлар, миллий мада-ният намоёндаларига хам таянилади. Тил урганиш оркали шахс миллий маданият оламига кириб боради.

Миллий узликни англашнинг яна химоя функцияси хам мавжуд. У маданий кадриятларни саклашда намоён булиб, миллий-маданий кизи-кишларни химоялаш ва ривожлантириш, миллий кадриятларни ички ёки ташки таъсирлардан асрашни таъминлайди. Миллий узликни англаш анъаналарини авлоддан-авлодга узатишда, бун-дан ташкари тарихий, диний ва маданий бойли-кларни саклашда иштирок этади. Билиш функцияси нафакат авлодлар хотирасини саклашда, балки хаётнинг узида бутунлигича хам иштирок этади.

Узини назорат килиш ва жавобгарлик функцияси хам бу жараёнларда зарур булиб, миллий узликни англаш бахслардан холи эмас, яъни узликни англаш асосларининг бузилиши ижти-моий харакатга таъсир этади. Жавоб реакцияси маданий хулкнинг ички даражасига боFлик булади.

Н.В.Кокшаров эса миллий уз-узини англашнинг шаклланиши ва ривожланишидаги асосий омилларни санаб утади: маданият, фан, тил, таъ-лим тизими, зиёлилар ва уз-узини назорат килиш. Тил миллий маданиятнинг асоси хисоб-ланиб, тилни йукотиш миллий тафаккур йуко-лишига куйилган биринчи кадамдир1.

Бунда асосий урин фанни ривожлантириш, миллий маданият ва миллийлик, замонавийлик ва тарихийликни уЙFунлаштира оладиган кадр-

1 Кокшаров Н.В. Диалог культур и этнополитика. Библиографическое описание журнальной статьи. - СПб: «Наука», 2001. -С. 54.

ларни шакллантириш хисобланади. Миллий узликни англаш ва миллий рух узаро боFлик булиб, бир-бирига асосланади. Миллий тафаккур маданиятга таъсир килгани каби, инсоният маданияти дин рухиятига хам таъсир этади. Миллий узликни англашнинг зарурий компо-нентларидан бири - хотира. У туфайли аждодлар ва авлодлар уртасида узилмас занжир, боFлик-лик хосил булади. Инсон хотираси унинг виждо-нини шакллантиради, утганларга муносабат, кариндош ва дустларга хурматни яратади. Мил-латнинг тарихий хотираси халк иклимини хосил килади, унда халк яшайди, унда барча маданий ривожланиш намоён булади. Миллий тафаккур-нинг улчамли шакли этностереотиплар хисобланади, улар мухим вазифани бажаради. Этностереотиплар инсоннинг ижтимоийлашуви ва маданийлашувини урганади. Этностереотип -ижтимоий асосланган тизимли образ ёки бошка этник тасаввурлардир. Стереотиплар инсоннинг абстракт тушунчаларга интилиши булиб, инсон-ларнинг умумий бирлашуви характеридир. Улар умумий этник мулокотда шаклланади ва ташкил-лаштирилмаган ахборот тушунчаларидан хосил булади. Шу билан боFлик холда стереотиплар танланиш асосида шаклланади2.

Категориялашув - «биз-улар», индивид ижтимоий гурухлар билан боFлик. Шу каторда диф-ференцация3 ва идентификация4 жараёни бир бутун булиб, улар ижтимоий мансубликни шакл-лантиради - узини кайсидир гурух аъзоси деб хисоблайди. Маданиятда асосий урин мансуб-ликка каратилади. Унда мухим мезон сифатида диний мослашув олинади ва шу билан Fарб ва Шарк оламига ёндашув олдинга чикади. Бу та-саввурлар маданий ижтимоийлашувда ва бошка халклар билан алокада намоён булади. Бу тасав-вурларнинг асосий кисми умумий тарих, маданият, анъана, давлатчилик тасаввурларидан хосил булади. Этноижтимоий тасаввурларда фикр, ишонч, Fоя акс этиб, улар афсоналарда уз аксини топади. Этник мансублик шу билан бирга тизимнинг курилиши ва бошка этнослар ораси-даги мулокотни намоён этади. Унинг ёрдамида инсон уз урнини жамиятда топади ва гурух ичи-

2 Джабборов А.М. Этник стереотип нима? // «Фан ва турмуш» журнали. 1990. 2-сон.

3 Ажратиш (тахр.)

4 Ухшатиш, аниклаштириш (тах,р.)

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

да ва ташкарисида хулкини ургана бошлайди. Инсон этник мансубликда узини идеал билан со-лиштириб, узига ухшашини кидиради. Бирок этник мансублик бу этник жамиятнинг ахамиятли аъзоси хисобланади.

Ундан ташкари, у инсонга уз урнини топиш ва урнатишда кенг имкониятлар беради. Бу имко-ниятлар этник жамиятга таянади ва унга нисба-тан маънавий алокаларга эга. Миллий узликни англаш миллий характерга эга. Миллий характер - махсус, физик, рухий сифатлар булиб, у ёки бу миллат тасаввурларини намоён этади.

Хар бир халкнинг тарихи мураккаблик ва карама-каршиликларга туладир.

Шу сабабли, хар бир халкнинг характери хам мураккаб ва географик таъсирга эга. Миллий характер 2 гурухга булинади: табиий-биологик ва ижтимоий-маданий. Биринчи гурух омилларида турли ижтимоий катламга мансуб кишилар узига хос турлича меъёрларни узида акс эттиради; реакция ва темперамент, жамият унда турли кадриятлар тизими билан белгиланади.

Шунинг учун Т.Г.Грушевицкая фикрича, миллий характер остида ижтимоий кадриятлар ёта-ди. Кадриятларнинг турFунлиги миллат, жамият турFунлигини таъминлайди1.

Шундай килиб, миллий узликни англаш мада-ният билан белгиланиб, миллий характер дара-жасида намоён булади.

Юкоридаги фикрларга асосланиб куйидаги хулосани чикариш мумкин:

Миллий тафаккурнинг ишчи хусусиятлари -миллат тасаввурларини худди узиники сифатида кабул килиш, унинг кайсидир этник жамиятга тегишлилигини тушуниш, мамлакатни диний бирлик, тил хамда анъаналар, кадрият ва бошка жамиятларга хурмат оркали мухимлаштириш. Бу йуналишда учта асосий омил курсатилган. Уларнинг асосида эса туртта асосий миллий тафаккур хусусиятлари ажратилади:

а) хар бир миллат узини социал субъект сифатида кабул килиши;

б) миллий, диний фаолият стимули;

в) бошка этносдагилар;

г) уларнинг ишончига хурмат билан караш.

1 Грушевицкая Т.Г., Попков В.Д., Садохин А.П. Основы межкультурной коммуникации. - М.: «Юнити», 2002. -С. 292.

Миллий уз-узини англаган инсонгина Ватан кадрини билади. Ватан эса туFилиб усган киш-локдан бошланади. Уз-узидан маълумки, инсон качонки менинг Ватаним, юртим, жойим деган онгли тушунчага эга булсагина, ушбу халк, миллат дардида ёниб яшайди, унинг равнаки учун узини фидо килади. Бунда таълим тизимининг ахамияти катта. Чунки таълим фаолияти инсон-нинг дунёкарашини шакллантириб, келгуси мехнат фаолиятининг самарали булиши, фаро-вон келажагини таъминлайди.

Таклиф ва хулоса сифатида куйидаги фикр-ларни келтирмокчимиз:

- таълим муассасаларида укувчи-ёшлар ва талабаларнинг ёшига мос равишда миллий-ахлокий сифатларни сингдириш оркали узлигини англашга ёрдам берадиган дифференциал педа-гогик-психологик дастурларни яратиш;

- дарслик, укув кулланмаларда миллий-ах-локий сифатлар, кадриятлар, аждодларимиз ме-росини акс эттирувчи манбалардан унумли фой-даланиш;

- таълим муассасаларида маънавий-ахлокий тарбияни бугунги кун талаблари даражасига кутариш, ёшлар дунёкарашига таъсир килувчи турли маданий, сиёсий, ижтимоий тадбирларни ташкил этиш;

- педагог кадрларни маънавий-ахлокий би-лимларини чукурлаштириш, уз фанининг сирла-рини ёшларга етказишда миллий Fурурни шакл-лантирувчи тарихий манбалардан фойдаланиш;

- ёшлар билан турли соханинг етакчи, наму-нали, яъни замонамиз кахрамонлари билан дав-ра сухбатлари ва учрашувлар утказиш; уларда маънавий ахлокий сифатларни ривожлантириш учун ёш ва писихологик хусусиятларни хисобга олиш;

- ёш даврларга мос тарбия воситалари ва методлари, психологик таъсир утказувчи усул-ларни танлай билиш;

- ёшларда миллий уз-узини англашни шакл-лантиришда муборак кадамжоларни зиёрат килиш, тарихий масканларга саёхат уюштириш, халк оFзаки ижоди билан якиндан таништириш FOЯT мухим.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

/- 8 к. КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ ДАСТУРИ АМАЛДА / НАЦИОНАЛЬНАЯ ПРОГРАММА ПОДГОТОВКИ КАДРОВ В ДЕЙСТВИИ

Адабиётлар:

1. Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон х,аёт - пировард максадимиз. - Т.: «Узбекистон», 2000.

2. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т. «Узбекистон», 2008.

3. Амирова Г.Б. Масъулиятлилик укувчиларнинг субъектив назорат омили сифатида. // «Замонавий таълим» илмий-амалий оммабоп журнали, 2015, 4-сон. -59-63-б.

4. Багдасарова А.Б. Механизм перерастания национального сознания в националистическое. // «Этнические проблемы современности», Ставрополь, 1996, вып. 4. -С. 79.

5. Грушевицкая Т.Г., Попков В.Д., Садохин А.П. Основы межкультурной коммуникации. - М.: «Юнити», 2002. -С. 292.

6. Джабборов А.М. Этник стереотип нима? // «Фан ва турмуш» журнали, 1990, 2-сон.

7. Жандильдин Н. Природа национальной психологии. / Монография. - Алма-Ата: «Казахстан», 1971. -С. 179 стр.

8. Ковалевский П.И. Психология русской нации. - СПб: «Граница», 2005. -С. 10.

9. Кокшаров Н.В. Диалог культур и этнополитика. Библиографическое описание журнальной статьи. - СПб: «Наука», 2001. -С. 54.

10. Никишов Г. Русская музыка как зеркало русского самосознания. // Философско-исторический журнал «Русское самосознание», СПб., 1998, № 4.

11. Авазов Ш., Ходиев У., Касимов Ш., Авазов Э. Амалий-касбий таълим методикаси-нинг мазмуни ва асосий йуналишлари. // «Таълим муаммолари» журнали, 2014, 4-сон. -70-72-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2016, 8

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.