Научная статья на тему 'Миллий иқтисодиётда кластерларни ривожлантиришнинг хорижий мамлакатлар тажрибаси таҳлили'

Миллий иқтисодиётда кластерларни ривожлантиришнинг хорижий мамлакатлар тажрибаси таҳлили Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
681
184
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МИЛЛИЙ ИқТИСОДИЁТ / ЖАҳОН ИқТИСОДИЁТИ / КЛАСТЕР / CLUSTERS / ИННОВАЦИЯ / INNOVATION / РАқОБАТБАРДОШЛИК / ТАДБИРКОРЛИК / ИЛМИЙ-ТАДқИқОТ / ТАЪЛИМ / ОБРАЗОВАНИЕ / EDUCATION / НАЦИОНАЛЬНАЯ ЭКОНОМИКА / NATIONAL ECONOMY / МИРОВАЯ ЭКОНОМИКА / WORLD ECONOMY / КОНКУРЕНТОСПОСОБНОСТЬ / COMPETITIVENESS / ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО / ENTREPRENEURSHIP / НАУЧНЫЕ ИССЛЕДОВАНИЯ / SCIENTIFIC RESEARCH

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдувалиев Абдулазиз Абдувалиевич

Мақолада хорижий мамлакатларда кластерларни ривожлантириш ҳолати ва амалга оширилаётган ислоҳотлар таҳлил қилинди. Иқтисодиёти ривожланган мамлакатларда кластерларни ривожлантиришда давлатнинг иштироки ва роли очиб берилди.В статье анализированы тенденции развития кластеров и проводимые реформы по совершенствованию их деятельности в зарубежных странах. Раскрыта роль и участие государства в развитии кластеров в экономически развитых странах.In the article is analyzed the tendency of development of the clusters and the reforms implementing in some countries. There is discussed the role and participation of government on clusters development the in the national economies of developed countries.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Миллий иқтисодиётда кластерларни ривожлантиришнинг хорижий мамлакатлар тажрибаси таҳлили»

АБДУВАЛИЕВ Абдулазиз Абдувалиевич,

«Узбекистан иктисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари» илмий-тадкикот маркази илмий котиби, иктисод фанлари номзоди

МИЛЛИЙ ИКТИСОДИЁТДА КЛАСТЕРЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАР ТАЖРИБАСИ ЩЛИЛИ

УДК: 658:338.012 (575.1) ББК: 65.7

АБДУВАЛИЕВ А.А. МИЛЛИЙ ИЦТИСОДИЁТДА КЛАСТЕРЛАРНИ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ ХОРИЖИЙ МАМЛАКАТЛАР ТАЖРИБАСИ ТАЦЛИЛИ

Маколада хорижий мамлакатларда кластерларни ривожлантириш х,олати ва амалга оши-рилаётган ислох,отлар тах,лил килинди. Иктисодиёти ривожланган мамлакатларда кластерларни ривожлантиришда давлатнинг иштироки ва роли очиб берилди.

Таянч иборалар: миллий иктисодиёт, жах,он иктисодиёти, кластер, инновация, ракобатбардошлик, тадбиркорлик, илмий-тадкикот, таълим.

АБДУВАЛИЕВ А.А. АНАЛИЗ ОПЫТА ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН РАЗВИТИЯ КЛАСТЕРОВ В НАЦИОНАЛЬНОЙ ЭКОНОМИКЕ

В статье анализированы тенденции развития кластеров и проводимые реформы по совершенствованию их деятельности в зарубежных странах. Раскрыта роль и участие государства в развитии кластеров в экономически развитых странах.

Ключевые слова: национальная экономика, мировая экономика, кластер, инновация, конкурентоспособность, предпринимательство, научные исследования, образование.

ABDUVALIEV A.A. INTERNETIONAL EXPERIENCE OF CLUSTERS DEVELOPMENT IN NATIONAL ECONOMIES

In the article is analyzed the tendency of development of the clusters and the reforms implementing in some countries. There is discussed the role and participation of government on clusters development the in the national economies of developed countries.

Keywords: national economy, world economy, clusters, innovation, competitiveness, entrepreneurship, scientific research, education.

Сунгги эллик йил ичида дунёда кескин технологик узга-ришлар руй бердики, натижада янги технологияларнинг амалиётга жорий цилиниши тобора уларнинг узаро боглицлиги билан ацамиятлидир (микроэлектроника, нанотехнология, телекоммуникация, компьютерлар ва бошцалар). Мазкур технологиялар уз навбатида инновацион жараёнларнинг янги шаклларидан фойдаланишни тацозо цилмоцдаки, бунинг учун куплаб мамлакатларда миллий саноатни ривожлантиришга йуналтирилган сиёсатни амалга оширишда кластерли ёнда-шувдан кенг фойдаланилмоцда.

Кластерли ёндашув аввало янги бош-карув технологияси булиб, алох,ида х,удудлар, тармоклар ва/ёки давлатларнинг ракобат-бардошлигини оширишга хизмат килади.

Бугунги кунда саноати ривожланган куплаб мамлакатларда кластерларнинг юкори ижти-моий-иктисодий ах,амиятини белгилайдиган куплаб мисоллар келтириш мумкин. Европа-нинг айрим давлатларида мух,им саноат кла-стерлари ташкил этилган, масалан, Герма-нияда кимё ва машинасозлик тармокларида, Францияда озик-овкат ва косметика ишлаб чик,аришда. Данияда бугунги кунда 29 та етакчи кластер фаолият курсатаётган булиб, уларнинг аксарияти кишлок хужалигида ташкил этилган. Финляндиянинг иктисодиёти кластер-лаштириш сиёсатига асосланган булиб, 2000 йилдан буён кластерларнинг юкори самара-дорлиги х,исобига жах,онда ракобатбардошлик буйича етакчиликни эгаллаб келмокда. Мазкур мамлакат дунё буйича 0,5 фоиз урмон ресурс-ларига эга булса-да, унга дунё буйича дарахт-дан кайта ишланган мах,сулотлар экспортининг 10%и ва коFоз мах,сулотларининг 25%и туFри келади. Телекоммуникация бозорида мобиль алока воситалари экспортининг 30%и уяли телефонлар экспортига туFри келади1.

Жах,он иктисодиётида сунгги ун йилликда кластерларнинг фаол ривожланиши кузатил-мокда ва бундай фаоллик деярли иктисодиёти ривожланган мамлакатларнинг ярмига туFри келмокда. Масалан, АКШда мавжуд корхона-ларнинг ярми кластерларга жалб килинган булиб, улар томонидан ишлаб чикилган ЯИМ

1 Oulu Region - The Direction for Expertise. Oulu: Painotalo Suomenmaa, 2003. P.24.

60%ни ташкил этган. Европа Иттифоки дав-латларининг 38% ишчи кучи кластерларда мужассамланган2. Норвегия, Швеция ва Дания иктисодиёти деярли тулик кластерлар билан камраб олинган. Тах,лил маълумотларига кура, 2013 йилда миллий иктисодиётда ташкил этилган кластерларнинг сони буйича етакчилик АКШда - 380та кластер, Буюк Британияда 168та кластер, Италияда 206та кластер ташкил этилган (1-жадвал).

Бугунги кунда куплаб мамлакатларда клас-терларни шакллантириш ва ривожланти-риш давлат дастурлари кабул килинмокда ва амалга оширилмокда. Жумладан, бундай дастурлар Европа Иттифокининг деярли барча мамлакатларида ишлаб чикилган ва улардан амалда фойдаланилмокда. Ушбу борада кластерларнинг шаклланишида давлатнинг урни ва ролини х,ам алох,ида урганиш максадга мувофикдир, зеро, бизга яхши маълумки, даст-лаб кластерларнинг шаклланиши ва ривожланиши боскичларида Трансмиллий корпо-рацияларнинг урни ва роли юкори булган булса, сунгги йилларда куплаб мамлакатларда (иктисодиёти ривожланган ва ривож-ланаётган мамлакатларда) х,укуматлар томонидан давлат-хусусий х,амкорлиги доирасида уларни ташкил этиш ва куллаб-кувватлашга х,ар томонлама кумак берилмокда. Хорижий мамлакатларда кластерларни ривожланти-ришда давлат томонидан амалга оширила-ётган чора-тадбирлардан бири инфратузил-мани шакллантириш х,исобланади. Масалан,

2 Моржакова К.Э., Крюкова О.Г., Особенности инновационных кластеров. // Электронный научно-экономический журнал «Стратегия бизнеса», 2016, №6 (26).

1-жадвал. 2013 йилда айрим ик,тисодиёти ривожланган мамлакатларда кластерлар сони1

Мамлакат Кластерларнинг сони Мамлакат Кластерларнинг сони

АКШ 380 Дания 34

Буюк Британия 168 Германия 32

Италия 206 Польша 61

Хиндистон 106 Нидерландия 20

Франция 96 Финляндия 9

Францияда Режалаштириш миллий агентлиги (DATAR), Люксембургда кластерларни излаш ва тизимлаштириш ахборот тизими (CASSIS), АК,Шда Миллий ракобатбардошлик кенгаши, Буюк Британияда кооперация дастури (LINK) ва бошкалар.

Кластерларни миллий иктисодиётда ривож-лантириш максадида айрим мамлакатларда амалга оширилаётган ислохотларни тахлил килиш максадга мувофик булади.

АКШда. 2009 йилда Барак Обама АКШ Конгрессидаги илк маърузасида миллатнинг баркарорлигини таъминлашда инновацион стратегияни амалга оширишнинг долзарбли-гини белгилаган. Жумладан, худудлар мик,ёсида кластер стратегияси асосида йирик ва кичик корхоналар, университетлар, молиявий ташки-лотлар уртасидаги алокадорликларни ривож-лантириш ва куллаб-кувватлаш мухимлиги тутрисида фикр билдирган ва 2010 йилги бюджет маблаFлари хисобидан худудий инновацион кластерлар ва бизнес-инкубаторларни ривожлантириш учун 100 млрд АКШ дол-лари ажратилишини миллий иктисодиётнинг истикболдаги ракобатбардошлигини белги-ловчи омиллардан бири сифатида белгилаган. Ушбу маърузадан сунг айрим мутахассислар-нинг фикрларига кура, худудий кластерлар-нинг давлат микёсида куллаб-кувватланиши илк бора намоён булди, зеро, мазкур масала-лар худудий хокимият микёсида хал килиниши белгиланган. Чунки кластерларни ривожлантириш борасида Федерал хукуматнинг штат-ларда амалга оширилаётган сиёсатга бевосита аралашиш ваколатлари белгиланмаган. Аммо мутахасисларнинг кайд килишича, сунгги 3-4

1 Моржакова К.Э., Крюкова О.Г., Особенности инновационных кластеров // электронный научно-экономический журнал «Стратегия бизнеса». №6 (26). 2016.

йил ичида мазкур муносабатлар хукуматнинг марказий дастурларига киритилган ва бунда аник тармоклар (электроника, интернет) ёки алохида университетлар ва илмий-тадкикот муассасалари белгиланади.

Бу каби чора-тадбирлар Европа Иттифоки давлатларида хам кузатилган, чунки кластер асосида ривожланиш стратегияси худуднинг инновацион ривожланишини таъминловчи мухим инструмент сифатида курилган. Тад-биркорлик ва саноат сиёсати учун масъул булган Европа комиссияси вице-президенти Гюнтер Верхуженнинг таъкидлашича, «Европа Иттифокининг жахон микёсидаги куплаб клас-терларга эхтиёжи юкори. Улар фирмаларимиз-нинг инновацион ривожланиши ва янги иш уринларини яратишда мухим хаётий вазифани бажаради».

Тадкикотларга кура бугунги кунда кластерларни куллаб-кувватлашда давлатнинг сиёсати миллий иктисодиётни ривожлантириш хусу-сиятларидан келиб чикади, натижада у турли шаклларда булиши мумкин:

- бюджети ва ривожланиш стратегияси белгиланган, бир нечта саноат тармокларини узида мужассамлаштирган аник шаклланти-рилган сиёсат;

- кластерларнинг маълум жихатларини ривожлантиришга йуналтирилган сиёсат: тармокдаги алокадорликлар ёки бизнес ва илмий-тадкикот муассасалари билан алок,адорликни шакллантиришга йуналтирилган ва бошкалар.

Кластер билан ботлик булган ислохотларда мухим ролни университетлар амалга оши-риши белгиланган, бунда ишланмалар ва тех-нологиялар саноат тармотига узатилиши АКШ конунларида аник акс эттирилган. Мухими, мазкур хамкорликда рак,обат мухити хам шакл-лантирилган, яъни хусусий сектор томонидан

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2017, 7

2-жадвал. Давлат томонидан кластер сиёсатини амалга оширишнинг узига хос хусусиятлари1

Кластер сиёсатининг элементлари Европа Иттифоки давлатлари Шаркий Осиё давлатлари ва дунёнинг бошка худудлари

1. «Кластер» тушунчаси Умумий муаммоларни хал килиш ва хамкорликдаги лойихаларни амалга оширишда худудий субъектлар томонидан ташкил килинадиган ташкилий механизм (бизнес, университетлар, илмий-тадкикот ташкилотлари, молия институтлари ва бошкалар) Худуднинг асосий ихтисослиги булган экспортга йуналтирилган фаолиятларнинг узаро алокадорлиги

2. Кластер иштирокчиларининг аникланиши кластер фаолиятининг мезони сифатида Мавжуд. Кластерлар корпоратив бошкарув булиб, ундаги иштирокчилар учун атроф-мухит билан самарали алокадорликни ташкил этади (ракобатчилар, контрагентлар, таълим муассасалари, илмий-тадкикот муассасалари ва бошка). Компаниялар мазкур тамойилни кабул килишлари ва маълум кластерга тегишлисини белгилаши керак Мавжуд эмас. Кластерлар саноат, инновация, кичик бизнесни куллаб-кувватлаш ва бошкаларда давлатнинг инструменти сифатида намоён булади. Компаниялар кластер нималиги туFрисида билмасликлари хам мумкин, аммо унинг бир кисми сифатида фаолият юритишади

3. Давлат томонидан курсатиладиган ёрдамга даъвогарлик килувчи кластерларни танлаш Узини кластер сифатида белгилаган гурух ташкилотлари очик танловда иштирок этишлари мумкин. Аналитик усулдан ёки сиёсий карордан фойдаланган холда кластерни аниклаш кулланилади

4. Куллаб-кувватлаш чораларини аниклаш Кластер иштирокчилари билан хамкорликда лойихаларни ишлаб чикиш ва давлат томонидан курсатиладиган кумакнинг имкониятларини аниклаш. Давлат кластерни мустакил ташкил этишда ва алокадорликни ривожлантирилишда кумаклашади Кластернинг «кучли» ва «кучсиз» томонларини аниклаш асосида ёндашилади

университетни молиялаштиришнинг камайиши ёки купайиши илмий-тадкикот натижаларига бевосита боFлик1. Шу билан бирга, таълим жараёнларига салбий таъсири бартараф этилган булиши хам керак.

Канада. Канадада хам кластерларни ташкил этиш, куллаб-кувватлаш ва ривожлантириш-нинг бой тажрибаси тупланган. Жумладан, ташкил этилган ва машхур булган биотехнология кластери (Монреаль, Торонто, Ванкувер, Оттава, Галифакс); ахборот-технологиялари кластери

1 Моржакова К.Э., Крюкова О.Г. Особенности инновационных кластеров. // Электронный научно-экономический журнал «Стратегия бизнеса», 2016, №6 (26).

(Монреаль, Онтарио); виночилик кластери (Ниагара), озик-овкат кластери (Торонто) ва бошка кластерларни мисол килиб келтириш мумкин. Канада иктисодиётида кластерларни ривожлантиришда бошкарув хокимиятининг барча поFоналари кумаклашишга сафарбар килинган - федерал, худудий ва муниципал. Шу билан бирга кластер стратегияси мамла-катнинг миллий инновацион стратегиясининг бир кисми хисобланади. Мазкур стратегияни мувофиклаштириш Миллий тадкикот кенгаши - илмий-тадкикот фаолиятини ривожланти-ришнинг етакчи федерал агентлиги томонидан амалга оширилади. Ундан ташкари, Канада хукумати томонидан федерал ваколат доира-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2017, 7

сида кластерларга инвестицияларни жалб килиш, ташки бозорларга махсулотларни силжитишда кумаклашиш, мехнат бозорини тартибга солиш, муваффакиятли илмий-тадкикотларга инвестицияларни йуналтириш, таълим дастурларини яратиш, интеллектуал мулкни химоя килиш ва бошкалар.

Германия. Сунгги йилларда АКШ сингари, кластерларни ташкил этиш ва ривожлантириш борасидаги хукумат томонидан эътибор Гер-манияда хам кузатилган. Амалиётда, Германия худудларида кластерларнинг ривожланиши давлат хокимиятининг аралашувисиз амалга ошириб келинган булса, 2003 йилдан бошлаб хукумат томонидан юкори технологияларни ривожлантиришга асосланган кластерларни куллаб-кувватлашга эътибор берилмокда, айникса, саноат ва илмий-тадкикот муассаса-лари билан алокадорликни ривожлантириш ва молиявий таъминотни нафакат худудий, балки федерал манбалари хисобидан таъ-минлаш борасида чора-тадбирлар амалга оширилган. Ислохотларнинг бири натижа-сида Германиянинг Рур худуди 0Fир саноатга ихтисослашган булиб, бугунги кунгда ахборот технологияларига ихтисослаштириш режалаш-тирилган. Шунингдек, юкори самарадорликка эришган Баден-Вюртембергедаги автомобил-созлик кластери, Тутлингенедаги тиббиёт уску-налари кластери, Дрездендаги чиплар ишлаб чикариш кластери ва Берлин-Бранденбургдаги биотехнологиялар кластерини мисол килиб келтириш мумкин.

Мутахассисларнинг белгилашича, албатта куплаб кластерлар томонидан юкори дара-жадаги самарадорлик ва ракобатбардошликка эришилмаган булса хам, етакчиликни кулга киритиш борасидаги фаолиятлари амалга оширилмокда. Кластерларнинг истикболда ривожланиши ва юкори самарадорлигига бево-сита илмий-тадкикотлар, илмий салохиятнинг мавжудлиги ва илмий-тадкикот институтлари-нинг фаоллиги таъсир курсатади. Бунда давлат томонидан илмий-тадкикот институтининг фаолият доираси белгиланади, зарурий вако-латлар ва анжомлар билан таъминланади. Германия профессорлари куп холларда илмий-тадкикот фаолияти билан шуFулланишади,

илмий-тадкикот муассасалари уз навбатида хусусий фирмалар билан узаро алокадорлиги урнатилган. Университет худудида профессор-лар учун мустакил юридик шахс макоми билан хусусий илмий-тадкикот марказларини ташкил этиш имконияти хам яратилган.

Франция. 2005 йилда Франция хукумати томонидан миллий кластер сиёсатини амалга ошириш бошланган булиб, устувор вазифа сифатида 15-20 йил ичида иктисодиётнинг асосий тармокларининг ракобатбардошлигини таъминлаш белгиланган. 2006-2008 йилларда 66 та кластер, жумладан 16 та инновацион кластерни куллаб-кувватлаш учун 1,5 млрд евро микдорида маблаF сарфланган. Фран-циянинг кластер сиёсати учта мухим буFинни узаро боFлашга каратилган. Булар: бизнес, илмий омма ва таълим муассасалари. Куп холларда илмий-тадкикот ва ишланмаларни амалга ошириш учун хорижий компаниялар жалб килинади. Жумладан, микро ва нано-технологияларга асосланган «Minalogic» кластерининг «Foremost» лойихаси доира-сида юкори даражадаги микрочипларни яратиш учун 8 та давлатдан 24 та хамкор билан алокалар урнатилган.

Козогистон. КозоFистонда йирик саноат корпорациялари таркибида кластер тузил-маларини ташкил этиш буйича катор чора-тадбирлар курилмокда. 2004 йилда КозоFистон президенти томонидан миллий иктисодиётни диверсификация килишнинг асосий усуллари-дан бири сифатида эълон килинган. Ушбу йилдан КозоFистоннинг АО «Центр маркетингово-аналитических исследований1» АКШнинг «JE Austin» консалтинг компанияси хамкорлигида иктисодиётнинг амалдаги ва истикболдаги тармокларининг ракобатбардошлиги тахлили амалга оширилган. Пировард максад мамла-катда кластерларни ташкил этишга каратилган. Ушбу лойихага кластернинг тарFиботчиларидан бири Майкл Портер рахбарлик килган. Тадкикотлар натижасида металлургия, нефть-газ, машинасозлик, тукимачилик, озик-овкат саноати, курилиш материаллари саноати, туризм, транспорт логистикасида кластерлар

1 Маркетинг-тахлилий тадкикотлар маркази.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2017, 7

3-жадвал. Айрим хорижий мамлакатларда кластерларни ривожлантириш инструментларининг

к,иёсий тах,лили

Европа Шимолий Америка

Нидерландия: - тижорат инвестицион худуни ташкил килишда лойихани амалга ошириш; - миллий даражада «Инновацион платформанинг яратилиши» юкори технологик тармоклар ва инновацион кластерларни куллаб-кувватлаш; - «Брэйнпорт» махсус юкори технологик худуднинг ташкил этилиши; - кишлок хужалиги ва озик-овкат саноати компаниялари учун жозибадор шароитлар яратиш («Озик-овкат водийси») АК.Ш: - фаол равишда технопаркларнинг яратилиши; - худудий технологик альянсларни ташкил этиш ва ривожлантиришни куллаб-кувватлаш буйича дастурларни ишлаб чикиш ва куллаш; - инновациялар ва инновацион кластерларни инвестициявий куллаб-кувватлаш; - Калифорнияда юкори технологик инновацион худуднинг ташкил этилиши.

Германия: - давлат-хусусий хамкорлик; - макбул инфратузилманинг яратилиши (Германиянинг Fарбий ерларига нисбатан Шаркий ерларида ишлаб чикаришнинг паст харажатлари); - мазкур худудларда иктисодиётида катта штатга эга булмаган кичик ва урта корхоналарнинг куплиги; - инсон капиталини ривожлантириш (малака ошириш даражаси); - таълим инфратузилмасининг ривожланиши Канада: - мамлакатнинг федерал даражасида миллий инновацион ривожланиш стратегиясининг ишлаб чикилиши; - федерал ва худуд доирасида мувофиклаш-тириш хокимият ташкилотларини ташкил этиш; - Технологик Кластер Ташаббусларни ишлаб чикиш ва жорий килиш; - инвестицияларни жалб килиш сиёсати доирасида кластерларни давлат томонидан куллаб-кувватлаш; - ташки бозорларда компания махсулотларини сотилишида кумаклашиш; - мехнат бозорини тартибга солиш; - истикболли илмий тадкикотлар ва ишланмаларга инвестиция киритиш; - таълим дастурларини яратиш; - молиявий кумаклашиш; - интеллектуал мулкни химоялаш.

ташкил этиш белгиланган. Шу билан бирга, аксарият махаллий олимларнинг фикрларига кура, мамлакатда бошк,а тармок,ларда хам кластерларни яратиш имкониятлари мавжуд, жум-ладан, нефть ва газ саноати, биотехнология, фармацевтика, кимё саноати, машинасозлик, ахборот технологияларида. Шунингдек, дав-латлараро кластерларни ташкил этиш гоялари илгари сурилган.

Хорижий мамлакатларда кластерларни ташкил этиш ва ривожлантиришнинг таж-рибаси тах,лилидан хулоса килиш мумкинки, миллий иктисодиётда кластерларни ташкил килишда мамлакатнинг иктисодий ривожла-ниш холатини инобатга олиш такозо килинади. Шунинг учун кластерларни ташкил килишнинг мухим жихатларидан бири - унинг инструмент-

ларини аниклаш талаб килинади. Бу борада, В.В.Прохорова, М.С.Хачатурова узларининг «Замонавий Россиянинг худудий ик,тисодиётида кластерларни ривожлантиришнинг инстру-ментлари ва вазифалари» деб номланган илмий-тадкикот ишларида айрим хорижий мамлакатларда кластерларни ривожлантиришнинг инструментларини тадкик килишган (3-жадвал).

3-жадвал маълумотларида тахлил кили-наётган мамлакатларда айнан инновацион кластерларни ривожлантириш инструментлари урганилган. Жадвалда асосан иктисодиёти ривожланган мамлакатлар тахлил килинган-лигини инобатга олган холда хулоса килиш мумкинки, бугунги кунда иктисодиёти ривожланган мамлакатларда айнан иктисодиётда

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2017, 7

инновацион кластерларни ривожлантиришга каратилган механизмларни шакллантириш ишлари фаоллашган.

Хорижий мамлакатларда кластерларни таш-кил этиш ва ривожлантириш холати тахлилидан хулоса килиш мумкинки, кластерларнинг таш-кил этилиши ва ривожланиши эркин иктисодий жараён булиб, унинг ташкил этилиши ва ривожланиши бозор конуниятлари асосида руй беради ва бу жараёнларга хукуматнинг аралашуви (айникса, иктисодиёти ривожланган мамлакатларда) минимал булган. Аммо тадки-котларга кура, сунгги йилларда кластерларни инновацион сохаларда ташкил этиш, куллаб-кувватлаш ва ривожлантириш борасида хукумат даражасидаги эътибор ортиб бор-мокда, айникса, иктисодиёти ривожланган мамлакатларда мазкур жараённинг фаолла-

шуви кузатилган. Уз навбатида, ушбу жараён-лардан хулоса килиш мумкинки, бугунги кунга келиб иктисодиёти ривожланган мамлакатларда бозор ракобати курашида сакланиб колган, ривожланган ва ракобатбардошликка эришган кластерларнинг янги ривожланиш боскичи бошланган, яъни инновацион кластер-лар шаклланиш боскичи. Бу борада, давлат-нинг инновацион иктисодиётни шакллантириш ва ривожлантириш борасидаги стратегик мак-садларини айнан фаолият курсатаётган клас-терларда амалга ошириш имконияти мавжуд ва бу борада давлат томонидан айнан хозирги боскичда мавжуд кластерларнинг инновацион кластерлар сифатида шаклланишида кумак-лашиши истикболда мамлакат ракобатбардош-лигини оширишдаги мухим омил булиб хизмат килади.

Адабиётлар руйхати:

1. Грановеттер М. Успех инновационного кластера основан на открытости, гибкости и свободе. // The New Times, 2010 год 6 апрель.

2. Ленчук Е.Б., Власкин Г.А. Кластерный подход в стратегии инновационного развития зарубежных стран. //http://ckr-ugra.ru/upload/medialibrary/120/12024db33e858 d44dc9ab6b5563be06e.pdf.

3. Ли С. Кластеры - новые формы организации инновационного процесса. // <http:www.naukakaz.kz>.<http:gazeta.kz>

4. Моржакова К.Э., Крюкова О.Г., Особенности инновационных кластеров. // Электронный научно-экономический журнал «Стратегия бизнеса», 2016, №6 (26).

5. Прохорова В.В., Хачатурова М.С. Функции и инструменты развития кластеров в региональной экономики современной России. Монография. 2015.

6. Суханов П.А. Индикативная оценка региональной инновационной системы с учетом кластерного подхода. Дисс.....канд. экон. наук. - Пермь, 2015.

7. Ketels Ch., Lindqvist G. and Solvell O. (2012) Strengthening Clusters and Competitiveness in Europe. The Role of Cluster Organizations [Online], available at: http://gosbook.ru/ note/84334 (Accessed 7 December 2016).

8. Jonathan Sallet and Ed Paisley Innovation Clusters Create Competitive Communities. Huff Post Social News September 21, 2009.

9. Powerful dusters: Main Drivers of Europe's Competitiveness. Brussels, 17i1 October 2008. <http://ec.europa.eu/enterprice/innovation/index_en.htm>

10. Oulu Region - The Direction for Expertise. Oulu: Painotalo Suomenmaa, 2003. P. 24.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.