CC BY
12УДК 378.016:93
В. У. Коваль, канд. пет. навук, аслстэнт
МЕЖДЫСЦЫПЛШАРНАСЦЬ IГ1СТОРЫЯ У ВЫХАВАУЧЫМ АСПЕКЦЕ
This article is about the wide list of questions, connected with the development of the ties between different sciences. It is given the analysis of the new education technologies, Belarusian and Polish experience. The aim of the article is to explore the synthesis of sciences and the correlation in different methods of historical researches. One of the characteristic features of contemporary Belarusian history is the move to the new forms of research activities. This article is devoted to the development of the ties between history, sociology, literature, ethnography, philology, philosophy, ethic, etc.
Уводзшы. Мтдысцыплшарнасць дазваляе вывучаць, даследаваць 1 выкладаць псторыю Беларуси болын шырока 1 глыбока. Выкарыстанне мшдысцыплшарнага сштэзу неабходна пашы-раць не толыа пры навуковым пошуку, але 1 пры выкладанш псторьп. Вывучэнне гумаштарных прадметау з выкарыстаннем метадау м1ждыс-цыплшарнасщ стала неабходным элементам у сютэме сучаснай ушверсиэцкай адукацьп. Псто-рыя павшна фарм1раваць у свядомасщ студэнта вобраз узаемазвязанага свету, нгго дазваляе вы-карыстоуваць у методыцы выкладання метады шшых дысцыплш.
Асноуная частка. На сучасным этапе тэма м1ждысцыплшарнага сштэзу з'яуляецца дастат-кова папулярнай, аднак слаба распрацаванай. У магчымай мадэл1 м1ждысцыплшарных каму-шкацый дыскусшньпш застаюцца пытанш на-вуковай мовы 1 тэрмшалоги, не цалкам вывуча-ным1 л1чацца метадалапчная схема анал1за 1 агульныя умовы штэрпрэтацш вышкау. Неабходна падкрэслщь, што псторыя прашкае ва усе сферы грамадсих адносш, актыуна узае-мадзешпчае з эканомисай 1 пали-алопяй, сацыя-льным1 адносшам1, духоуным жыццём, можа вызначацца ¡х развщцём 1 сама уплываць на кожную з гэтых сфер грамадства. Метады иста-рычнай навуи даследчыю аб'ядноуваюць дас-таткова часта з метадам1 сацыялоги, лшгв1сты-и, фшасофи, культуралоги, пс1халоги, этыю, педагогш 1 г. д. Гумаштарныя дысцыплшы аб-меньваюцца паняцшным апаратам, катэгорыя-м1, практычным11 тэарэтычныш вынисам1. Важным укладам у развщцё с1нтэзу навук можа стаць пашырэнне зместу сам1х падручнисау раз-настайных гуманиарных дысцыплш прыкладам1 1 заданиям! з выкарыстаннем м1ждысцыплшар-нага метаду даследавання.
На сённяшн1 дзень можна падкрэслщь тэн-дэнцыю навуковых супрацоунисау 1 выкладчы-кау да выкарыстанння 1 рэал1зацы1 м1ждысцып-лшарнага дыялогу. Становщца вщавочным, што для сучаснага грамадства патрэбны м1ж-дысцыплшарныя камунисацы1, а некаторыя и-руню навуи не у стане сёння разв1вацца вык-лючна ва узаемнай ¡заляцы1. Актыунае выкарыстанне 1 даследаванне метадау м1ждысцыпл1-нарнасщ можна знайсщ у навуковых працах па акмеалоги, дзе асабл1вая роля адводзщца рэаль
зацы1 творчага патэнцыялу асобы пры дапамозе м1ждысцыплшаранага дыялогу.
Пашырэнне пстарычнага даследавання, з'яу-ленне новых падыходау i метадау, характэрных для шшых навук, атрьшшп актыунае распаусюдж-ванне з пачатку 1990-х гадоу. Асабл1вую увагу псторыкау выклйсал1 новыя м1ждысцыплшар-ныя наируни, ташя, як «вусная» псторыя, nci-хапсторыя, пстарычная шфарматыка, псторыя паусядзёнасщ, жаночая псторыя, гендэрная псторыя i г. д. Менавта актыуны м1ждысцыплшар-ны дыялог станоуча пауплывау на павышэнне навуковага статусу ricTopbii як навуи.
Як вядома, выхаванне i навучанне неразрыу-на звязаны пам1ж сабой. Змена адукацыйных прыярытэтау непасрэдна пауплывала i на выха-ваучы ттрацэс студэнтау. Стратэпчнай мэтай вы-шэйшай школы выступае выхаванне ¡нтэл1гент-нага, кампетэнтнага спецыялюта, яи здольны збудаваць гарман1чныя адносшы пам1ж сабой, грамадствам, навакольным светам i прыродай.
Актыунае выкарыстанне метадау м1ждыс-цыплшарнага сштэзу дазволщь шырока ужы-ваць новыя шавацыйныя методыи выкладання, a ix неабходнасць у сучасным ун1верстце вща-ваочная. Жыццёвыя устаноуи мал ад ora пака-лення мяняюцца вельм1 ¡мкл1ва. Аутар кнМ «Фшасофсия праблемы вачыма студэнтау» трапна адзначыу: «Вучэбныя праграмы не пас-пяваюць за рытмам жыцця i шмат у чым сы-ходзяць са стэрыятыпау пра мэты i задачы на-вучання, не зауважаюць зменау з thmí людзьм1, hkíh сядзяць у студэнцк1х аудыторыях» [1]. М1ждысцыплшарны дыялог дазволщь выклад-чыку па-новаму выкладаць матэрыял сучасным студэнтам.
Выкладанне ricTopbii ва ушверсиэце павшна быць праблемным, гэта азначае, што буду-чым спецыялютам неабходна ведаць увесь спектар праблем сучаснага грамадства, каб яны умел1 крытычна падыходзщь пры анал1зе паль тычных працэсау у дзяржаве. Таму асабл1вую увагу выкладчык павшен удзяляць навуковым сувязям ricTopbii Беларус1 i палггалоги.
Можна прьгеесщ некаторыя прыклады пста-рычных там, у ягах выкарыстанне м1ждысцыпл1-нарнасщ асабл1ва неабходна. У выхаваучым ас-пекце тэма вайны для выкладчыка ricTopbii Беларуси яшчэ працяглы час будзе заставацца
галоунай. Асабл1ва моцнае уражанне на студэн-цкую аудыторыю заусёды аказваюць сустрэчы з ветеранам!, непасрэдным1 удзелыпкам1 Бела-рускай наступальнай аперацьи «Багращён», а таксама навуковыя дыскусп з беларусиш 1 за-межньпш даследчыкамь
Асобную увагу неабходна удзялщь святка-ванню юбшейных дат у псторьп Беларусь Уша-наванне мшулага выхоувае у студэнтау павагу да сваей псторьп, адчуванне адказнасщ за яе, пераконвае моладзь, што мшулае нельга забы-ваць. Менави-а метады м1ждысцыплшарнага па-дыходу дазволяць выкладчыку больш шырока прадставщь дадзеную тэматыку, распавесщ як пра гера1чныя старони псторьп, так 1 яе трапч-ныя падзеь
Выкладчык можа шырока выкарыстаць магчымасщ м1ждысцыплшарнага сштэзу пры арга-шзацьп 1 правядзенш студэнцкай канферэнцьп. Педагог можа звярнуцца да творчай працы студэнтау. Напрыклад, прананаваць нашсаць эсэ на актуальную тэму дня, якую можна аднесщ адразу да некальих дысцыплш.
Важнае значэнне неабходна надаваць самас-тойнай працы студэнтау. Акрамя таго, што са-мастойная работа выклнсае актыунасць студэнтау, яна нociць яшчэ 1 шдывщуальны, творчы ха-рактар. Кожны выкарыстоувае крынщу шфарма-цьп у залежнасщ ад свак уласных патрэб 1 маг-чымасцяу. Менави-а пры самастойнай працы студэнт абаснавана можа выкарыстаць падручш-и па щэалоги беларускай дзяржавы, пали-алогп, культуралогп 1 г. д., што дазваляе пашырыць уп-лыу м1ждысцыплшарнага падыходу пры выкла-данш 1 выхавант студэнтау. У рацыянальным выкарыстанш самастойнай работы захаваны таксама 1 значны патэнцыял для павышэння маты-вацьп студэнтау, асабл1ва, кал1 самастойная работа мае добраахвотны характар.
Шырока 1 плённа выкарыстоуваюцца вык-ладчыкам1 Беларускага дзяржаунага тэхналапч-нага ушверсиэта бшарныя лекцьп з запрашэн-нем выкладчыкау шшых дысцыплш, круглыя сталы, культурна-асветнщюя канферэнцьп. На прафесшнае 1 маральнае станауленне студэнтау ва ушверсиэце актыуны уплыу аказваюць гумаштарныя кафедры - гэта кафедра пто-рьп Беларус1 1 пали-алогп, кафедра фшасофп 1 права, кафедра замежных моу, кафедра беларускай мовы, на яюх актыуна ужываюцца м1ж-дысцыплшарныя формы выкладання.
Вучэбна-выхаваучы працэс не павшен аб-мяжоувацца акадэм1чнай аудыторыяй. Трады-цыйныя формы заняткау i метадычныя прыёмы не заусёды могуць зацпсавщь студэнтау. Таму можна уключыць у навучальны працэс па псто-pbii Беларус1 музейныя заняла.
Апрабацыя выннсау м1жнароднага даследаван-ня па теме м1ждысцыплшарнага сштэзу (М. Ялоза, В. Коваль) была праведзена на II М1жнародным кангрэсе «Ушверсиэцкая адукацыя: вопыт ты-сячагоддзяу, праблемы, перспектывы развщця» [2], яю адбыуся 14—16 мая 2008 г. у Мшску на базе Мшскага дзяржаунага лшгв1стычнага уш-версиэта. У рамках даследавання быу праведзе-ны анал1з эфектыунасщ выкарыстання м1ждыс-цыплшарнага сштэзу псторьп i ли-аратуры у працэсе выкладання. Вынпа дадатковага выкарыстання шшай дысцыплшы выключна станоу-чыя. Магчымасць выкладчыка праводзщь пара-лел1 пстарычных падзеяу i ли-аратуры, суадно-сщь асобы i вобразы, пашырала матэрыял лекцьп, фарм1равала дадатковую защкауленасць студэнтау предметам. С пробы выкарыстання м1ждысцыплшарнага падыходу паказал1 ста-ноучы вышк як у студэнтау Беларускага дзяржаунага тэхналапчнага ушверсиэта, так i у студэнтау Варшаускага ушверслтэта, што можа сведчыць пра шыроия магчымасщ м1ждысцып-лшарнасщ розных навук i разнастайных сту-дэнщпх аудыторый.
Заключэнне. Таим чынам, псторыя як наву-ка мае шыроия магчымасщ у выкарыстанш м1ж-дысцыплшарнага сштэзу. Ужыванне м1ждыс-цыплшарнага падыходу у працэсе выкладання i выхавання дазваляюць павысщь узровень адказнасщ выкладчыка i студэнта у адукацыйным працэсе, пашырыць сувяз1 пам1ж кафедрам1, ак-тыв1заваць творчыя здольнасщ студэнтау, павысщь защкауленасць дысцыплшай у цэлым.
Лггаратура
1. Васильков, В. Н. Философские проблемы глазами студентов / В. Н. Васильков. — Витебск: ВГУ им. П. М. Машерова, 2007. - 221 с.
2. Коваль, В. У. М1ждысцыплшарнае вык-ладанне псторьп ВялЬсай Айчыннай вайны / В. У. Коваль, М. Ялоза // Университетское образование: опыт тысячелетия, проблемы, перспективы развития: тезисы докладов II Международ, конгресса, Минск, 14—16 мая 2008 г.: в 2 т. / МГЛУ. - Минск, 2008. - Т. 2. - С. 39-41.
