CC BY
18УДК 37.091.31:001.895
Т. У. Жукоуская, выкладчык
ПРАЕКТ ЯК АДНА 3 1НАВАЦЫЙНЫХ ФОРМ АРГАН13АЦЫ1 ВУЧЭБНА-ВЫХАВАУЧАГА ПРАЦЭСУ
One of the generally recognized educational goals in domestic pedagogy is the development of rational and critical thinking. In organization of educational process its importance attributes to formation of intellectual skills and cognitive search. Project method helps to solve a range of tasks of personality-oriented pedagogy. In this article we illustrate one of the innovative forms of critical thinking development on practical examples - a project that reflects the implementation of personal creative students' abilities in the process of search and research activity.
Уводзшы. Сёння, каш штэнауна расце удзель-ная вага творчай, даследчай, самастойнай працы студэнтау, важным наюрункам развщця сютэмы адукацьи з'яуляецца распрацоука новых кан-цэптуальных шавацый, яюя адрозшваюцца арып-нальнасцю, свежай щэяй, нешаблонным 1 больш эфектыуным спосабам рашэння той щ шшай педагапчнай задачы.
Праектаванне - гэта адзш з вщау шавацый-най дзейнасщ, яю разв1вае актыунасць як студэнтау, так I педагогау. Слова «праект» запазы-чана з лацшскай мовы, яно паходзщь ад слова «ргоекш», што абазначае л1таральна «выкшу-ты наперад». У сучасным тлумачэнш праект -гэта намер, яю ажыццявщца у будучым; гэта форма праяулення творчасщ, арыгшальнасщ штэлекту, новых ¿дэй.
Асноуная частка. Праект як адна з шава-цыйных форм аргашзацьп вучэбна-выхавауча-га працэсу прымяняецца апошшм часам вельм1 часта у педагапчнай практыцы. А. I. Кочатау разглядае яго як пэуную сютэму поглядау пры мадэляванш нейкага працэсу щ з'явы, пры фар-муляванш той або шшай задумю педагога або калектыву. Асноунай мэтай праектнай дзейнас-щ з'яуляецца фарм1раванне творчага мыслення студэнтау, бо менав1та творчыя, актыуныя лю-дз1, здольныя да самарэал1зацьп, запатрабава-ныя ва ус1х сферах нашага жыцця. Праектны метад дапамагае у вырашэнш шэрагу задач асобасна-арыентаванай педагогш: разв1вае паз-навальны штарэс студэнтау, уменне сам1м кан-струяваць свае веды, арыентавацца у шфар-мацыйнай прасторы, анал1заваць атрыманую шфармацыю, сам1м прапаноуваць гшотэзы, прымаць рашэнш.
Метад праекта дазваляе будаваць навучанне 1 выхаванне на актыунай аснове праз мэтанаю-раваную дзейнасць студэнта, арыентуючыся на яго асабюты штарэс I практычную запатрабава-насць атрыманых ведау. Дадзены метад праду-гледжвае наяунасць значымай для студэнта, выкладчыка праблемы, пошук шляхоу рашэння, практычнае увасабленне атрыманых вышкау у працэсе дзейнасщ.
Праект можа выконвацца ¿ндывщуальна, але часцей 1 эфектыуней - у калектыве. Важным момантам з'яуляецца падвядзенне студэн-
тау да самастойнай фармулёую праблемы 1 п-потэзы яе рашэння. Выкладчык можа падказаць крынщы шфармацьи або даць направление для самастойнага пошуку. У вышку сумесных на-маганняу студэнты павшны разгледзець праб-лему I пастарацца яе рашыць з дапамогай ведау з розных галш
Практыка паказвае, што галоуныя цяжкасщ выкткае фармулёука праблемы. Праблема часта падмяняецца тэмай абмеркавання, а гэта не адно I тое ж, так як праблема заусёды будуецца на супярэчнасщ 1 патрабуе некальюх варыянтау рашэння.
Прапануем асноуныя патрабавант да вы-карыстання метаду праекта у вучэбна-выхавау-чым працэсе: наяунасць у творчым вучэбным щ выхаваучым плане праблемы, якая патрабуе ш-тэграваных ведау, мерапрыемствау; практыч-ная, тэарэтычная, пазнавальная значнасць атрыманых вышкау; самастойная (шдывщуальная, калектыуная) дзейнасць студэнтау, выкладчы-кау; структураванне зместавай частю праекта, г. зн. падзел праекта на этапы \ размеркаванне абавязкау пам1ж выканауцамц выкарыстанне даследчых метадау («мазгавы штурм», «круглы стол»), яюя прадугледжваюць вызначэнне праблемы; прапанова гшотэз рашэння пастауленых задач; абмеркаванне варыянтау афармлення канчатковых вышкау (прэзентацыя, вщэаклш, даклад \ шш.).
Праекты могуць быць некальюх вщау: дас-ледчыя (напрыклад, этнаграф1чныя, анамастыч-ныя, псторыка-культурныя, радаводы \ шш.); творчыя (напрыклад, «Беларуска эстрадная песня у ацэнцы сучасшкау», «У. Мулявш - сын зямл1 адзшай»); шфармацыйныя; прыкладныя.
У рэальнай практыцы часцей за усё сустра-каюцца змешаныя тыпы праектау, яюя называ-юць творчым1 праектамь
Праз праектную дзейнасць можна дасяг-нуць наступных мэт: развщь мысленне \ лопку выкладання сва1х думак; сфарм1раваць навыю пошукавай навукова-даследчай працы; выха-ваць адказнасць за выкананне пастауленай задачы пры складанш праекта; прывщь навыю вядзення дыскусп, уменне аргументавана, ка-рэктна адстойваць свой пункт гледжання; атры-маць канкрэтныя творчыя вышю; праявщь
уласную крэатыунасць; развщь навыю публ1ч-нага выступления; выхаваць адказнасць за вы-шк ¿ндывщуальнай 1 калектыунай працы.
Пры падрыхтоуцы праекта неабходна выраз-на разумець сэнсавае значэнне яго частак. Пра-пануем каротю слоушк некаторых тэрмшау.
1дэя - асноуны сэнс творчага праекта, яю вышкае з усёй сютэмы частак праекта. Творчы праект можа мець грамадскую, выхавауча-паз-навальную каштоунасць толью у тым выпадку, кат аутар адкрывае для грамадства нешта но-вае, дае сваё разумение, сваё бачанне I тлума-чэнне пэунай з'явы.
Тэма - кола грамадсюх з'яу \ звязаных з ¿м1 пазнавальна-выхаваучых пытанняу, яюя аутар кладзе у аснову зместу праекта.
Мэта - тое, што ¿мкнуцца ажыццявщь.
Праблема - гэта вострае грамадскае пытан-не, якое аутар ставщь зыходзячы са свайго светапогляду, вырашае у творчым праекце.
Кампазщыя - уся будова творчага праекта, размяшчэнне 1 спалучэнне асобных яго частак.
Этап - стадыя працэсу складання праекта.
Дасканала валодаючы методыкай складання праекта, ведам1 \ навыкам!, складальшк больш яскрава можа выразщь сваю аутарскую паз> цыю. Але нягледзячы на тое, што складальшк праекта разумее змест паняццяу «тэма», «мэта», «праблема», «¿дэя» \ г. д., ¿х вызначэнне \ фармулёука у канкрэтным кантэксце часта вы-клшае цяжкасщ. Таму такая праца павшна рэгу-лярна весщся на працягу усяго вучэбна-выха-ваучага працэсу. Перад выкладчыкам1 востра стащь пытанне удасканалення методыю працы над складаннем праекта.
Прапануем свой алгарытм падрыхтоую праекта «СямЧ маёй пачатак», яю быу прадстаулены студэнцюм аб'яднаннем «Пошук» на Рэспубл1-кансюм аглядзе-конкурсе на лепшую аргашза-цыю ¿дэалапчнай \ выхаваучай працы у вышэй-шай навучальнай установе Рэспублш Беларусь 1 узнагароджаны Мшютэрствам адукацьп Дып-ломам II ступень Алгарытм рэатзуецца праз наступныя складальнт:
Назва праекта: «СямЧ маёй пачатак».
Праблема: павышэнне рол1 сямЧ у выхаван-ш моладзц сацыяльныя \ маральныя падыходы да павышэння узроуню правш юнавання сучас-най сямЧ, яе роля у пабудове грамадскай стабшь-насщ, у вырашэнш дэмаграф1чнай праблемы.
Аб'ект доследования: стан сямейных адно-сш у пстарычным \ сучасным аспектах.
Прадмет доследования: пстарычныя \ музей-ныя дакументы-сведчанш традыцыйнай сямей-най абрацнасщ, зашсы захавальшкау сямейных традыцый.
Мэта праекта: пстарычна-культурны ана-л1з рол1 сямейных каштоунасцей у развщщ цы-вшзацьи наогул \ беларускай псторьи у пры-ватнасщ. Усведамленне \ прыняцце студэнтам1
таюх якасцей \ каштоунасцей, як павага правоу \ асабютай годнасщ кожнага члена сям'1, рау-напрауе, давер, адданасць, узаемадапамога \ падтрымка адзш аднаго.
Заданы праекта: складанне культурных сямейных адносш; фарм1раванне у моладз1 уста-новак здаровага ладу жыцця; падтрымка сямЧ \ яе умацаванне; павышэнне рол1 сямЧ \ яе прэс-тыжу у грамадстве; умацаванне маральных ас-ноу сям'ц павышэнне культуры шлюбна-сямей-ных адносш; папярэджанне \ вырашэнне праб-лем сямейных узаемадачыненняу; выкарыстан-не творчых даследаванняу студэнтау у вучэбна-выхаваучым працэсе; шфармаванасць студэнтау па пытаннях, яюя звязаны з фарм1раваннем сям'1, унутрысямейным1 адносшамь
Метады даследавання: пошук, анатз, сютэ-матызацыя \ абагульненне вывучанага матэрыя-лу шляхам анкетавання, штэрв'ю1равання, апы-тання, працы у арх1вах.
1навацыйныя формы / метады укаранення праекта: асобасна-арыентаваны падыход (вы-карыстанне праекта пры выкладанш гумаш-тарных дысцыплш); рэферыраванне (падрых-тоука тэматычных дакладау); вучэбныя дэбаты (свабодны абмен думкам1 пры падрыхтоуцы праекта); бшарная лекцыя (лекцыя праводз1ц-ца асноуным лектарам \ запрошаным1 гасцям1 па заяуленай тэме. Напрыклад, пры правядзен-н1 куратарам лекцы1 на тэму «Сямейная пал1тыка у Рэспублщы Беларусь» был1 за-прошаны мнагадзетная мац1 \ пс1холаг Жано-чага ¿нстытута «Энв1ла»; в1дэазанятк1 (выка-рыстанне загадзя падрыхтаваных студэнтам1 в1дэаматэрыялау); партфолю (збор п1сьмовых матэрыялау, неабходных для падрыхтоую праекта); прафесшна-арыентаваныя сустрэчы (тэ-матычныя сустрэчы з шсьменшкам1, напрыклад, «Жаночыя вобразы у мастацкай л1тарату-ры»); музейна-экскурс1йныя занятю па тэме «Роля жанчыны у г1сторы1 Беларус1»; крытыч-нае мысленне (уменне дыскутаваць, выказваць уласныя думю на падзе1 жыцця, пошук альтэр-натыу); «мазгавы штурм» (выкарыстоуваецца пры падрыхтоуцы праекта); самастойная праца (пошук арх1уных матэрыялау, дакументау, за-тсы сямейн1кау).
Атрыманыя еынМ: даследаван^1 1 творча апра-цаван^1 малавядомыя звестю трацыцыйнай сямей-най абраднасц1 беларусау у некаторых рэг1ёнах кра!н^1; пацрыхтаваны навукова-творчыя працы, радаводы; прадстаулены выставачны матэрыял; студэнцк1я навукова-творчыя працы прэзентава-ны у студэнцк1х вучэбных 1 куратарсюх групах; матэрыялы навукова-творчых прац выкарыста-ны у выступлениях валанцёрсюх груп; лепшыя навукова-творчыя даследаванн1 был1 прадстаулены на гарадск1, рэспублшансю, м1жнародны конкурсы. Лепшыя студэнцк1я працы адзначаны дыпломам1 1 прэм1ям1.
Сфера выкарыстання: матэрыял праекта можа быць выкарыстаны для самастойнага вы-вучэння традыцый \ абрадау беларускай сям'1, а таксама пры правядзенш заняткау па беларускай \ рускай мовах, куратарсюх гадзшах, у выступлениях фальклорных гуртоу \ валанцёрсюх груп, пры мадэляванш сучаснага вяселля.
Удзелъшкамг праекта з'яуляюцца члены студэнцкага аб'яднання «Пошук», выкладчык!.
Этапы выкананн:
1. Вызначэнне праблем, мэт \ задач праекта. Акцэнтуецца увага на неабходнасщ падрыхтоу-ю праекта для прэзентацьн яго падчас пра-вядзення акцый «Тыдзень мащ», «Тыдзень даб-ра». Падрыхтаваны праект будзе прадстаулены на рэспублшансюх \ ушверсгоцюх выставах, падчас правядзення конкурсау \ канферэнцый ушверсгоцкага, рэспублшанскага, м1жнародна-га узроуняу. Абмяркоуваюцца падыходы да творчага выканання праекта.
2. Збор матэрыялау для навукова-творчага даследавання. Разгледжаны, праанал1заваны \ сютэматызаваны прад'яуленыя студэнтам1 ма-тэрыялы, абмеркавана тэма праекта \ форма яго рэал1зацьп. Праведзена дыферэнцыяцыя наву-ковых I творчых тэм.
3. Прэзентацыя ¿ндывщуальных студэнцюх прац у вучэбна-выхаваучым працэсе. Студэнты прэзентуюць свае праекты, вызначаюць ¿х мэты I задачы, щэалапчную наюраванасць.
4. Адбор лепшых навуковых прац для прэ-зентацьи ¿х на студэнцюх канферэнцыях. Удзел ва ушверсгоцкай канферэнцьн «Псторыя маёй сям'1 - адна са старонак шматвяковай псторьи крашы», у XV Рэспублшанскай навукова-прак-тычнай канферэнцьн «От идеи - к инновации».
5. Прэзентацыя ¿ндывщуальных праектау на 7-м семшары студэнтау ВНУ Рэспублш Беларусь «Сям'я: шлях жыццясцвярджальнай любовЬ».
6. Прадстауленне лепшых навуковых прац на рэспублшансюя 1 м1жнародныя конкурсы. На Рэспублшансю конкурс навуковых прац студэнтау вышэйшых навучальных устаноу был1 вылучаны навуковыя працы: «Асабл1васщ бела-рускага вяселля», «Асабл1васщ традыцыйнай вясельнай абраднасщ беларусау на Гродзенш-чыне», «Сямейная паттыка: псторыя 1 сучас-насць», «Цяжарная жанчына у традыцыйнай культуры беларусау». На М1жнародны конкурс студэнцюх навуковых прац Расшскай Федэра-цьп была прадстаулена навуковая праца «Особенности белорусской свадьбы».
7. Прэзентацыя тэматычных творчых прац пры правядзенш выстау. Працы дэманстрават-ся на ушверсгоцюх выставах «Мащ 1 Радз1ма адзшыя», «Вечна жыв1 1 кв1тней, Беларусь», «Да мащ з любоую», на рэспублшансюх выставах «Выхаванне грамадзянскасщ 1 патрыятызму у дзяцей I навучэнскай моладзЬ», «Маральна-прававое 1 сямейнае выхаванне, прафшактыка процшрауных паводзш дзяцей 1 навучэнскай моладзЬ».
8. Апрабацыя творчых даследаванняу ва установах адукацьи шшых тыпау (школы, пм-назп, дашкольныя установы). Выступленш ад-былюя у СШ № 140, СШ № 79, СШ № 19, пм-назп № 23.
9. Удзел у акцыях гарацсюх I рэспублшанс-юх узроуняу: «Тыдзень мащ», «Тыдзень дабра».
10. Правядзенне конкурсу рацаводау з запра-шэннем сямейных дынастый.
11. Правядзенне л1таратурных чытанняу, прысвечаных «Тыдню мащ» (л1таратурны клуб «Ветлща», вучэбныя групы).
12. Правядзенне конкурсу на лепшую дз1-цячую казку (падрыхтаваны студэнтам1 спецы-яльнасщ «Выдавецкая справа»).
У прадстауленым праекце прыведзены прыклады, яюя шюструюць тэарэтычныя пала-жэнш, але кожны аутар можа ¿х падаць самас-тойна, зыходзячы з асабл1васцей тэмы 1 мэты праекта. Дацзены метац дапамагае цэласна успры-маць праект як адну з шавацыйных форм аргашзацьп вучэбна-выхаваучага працэсу, што даз-валяе пры складанш яго не забыцца ш на адзш з крытэрыяу, важных пры ацэнцы працы; дэ-манструе узаемасувязь I узаемаабумоленасць кампанентау праекта.
Заключэнне. Праанашзаваушы праект як адзш з творчых шавацыйных метадау педагапч-нага працэсу, адзначым, што ён уключае у сябе ашсанне прапануемай тэхналогп навучання 1 выхавання моладз1, якая прэзентуе асноуную щэю 1 канструктыуны прынцып яе рэашзацьи. Стварэнне праекта пацпарацкоуваецца пошуку шавацыйных пацыходау, тэарэтычнаму абгрун-таванню 1 рэашзацьи аптымальнай мадэл1 вырашэння пастауленых задач. Вщавочна, што дадзеная форма аргашзацьн вучэбна-выхавауча-га працэсу паказвае несумненную мэтазгоднасць яе выкарыстання, што сацзейшчае разв1ццю творчай, тэарэтычна 1 практычна граматнай асобы, якая валодае умением лаг1чна абгрунта-ваць I давесц1 да паспяховага вын1ку задуманае.
