МЕЙРАМХАНА ІСІНДЕ БИЗНЕС-ЖОСПАР ҚҰРУДЫҢ МАҢЫЗЫ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

УДК 1

Тулекова Г.^.

ф.г.д.

«Т^ран» Университетi Гуманитарлы-зац факультет

Жацбырова А.А.

«Т^ран» Университетi Гуманитарлы-зац факультет

Нарынбай Ш.А.

«Т^ран» Университет Гуманитарлы-зац факультетi

МЕЙРАМХАНА 1С1НДЕ БИЗНЕС-ЖОСПАР К^РУДЫЦ МАЦЫЗЫ

Аннотация: бул мацалада мейрамхана шн журггзудщ жаца жагдайларына квшкендег1 бизнес-жоспарлаудыц мацыздылыгы мен взектыт аталып кврсет1лед1, б1рац, жаца сапада,вйткет нарыцтыц экономика экономиканы да, мейрамхананы да дамытудыц жаца тэсшдерт талап етедг. Осы ретте бизнес-жоспардыц цажет1 неде деген сурац туындайды. Ол мейрамхананы юр1стшкке, пайда алуга, тутынушылардыц муцтаждыцтарын талдауга,сол арцылы мейрамхананыц бэсекеге цабыеттшт мен турацтылыгын арттырудан турады. Бизнес-жоспарлау процес1 мейрамхана 1с1н1ц болашац операцияларыныц барлыц кешенгн квруге жэне оцигаларды дамытудыц ыцтимал нусцаларын алдын ала талдауга мYмкiндiк бередг.

Ключевые слова: бизнес-жоспарлау, мейрамхана шндегг бизнес-жоспарлау,мейрамхана,бизнес,экономика.

Бизнес-жоспар-белгш бiр кэсшорынныц^здщ жагдайда мейрамхананыц алдына койган максаттары мен оны жYзеге асыру жолдары,мiндеттерi мен эдю-

тэсшдерi баяндалатын к^жат.Бизнес-жоспарды жасауда ец бастысы-максаттар мен мiндеттердi айкындап алу.[5]

Бизнес-жоспар рестораторга келесi непзп мiндеттердi шешуге кeмектеседi: мейрамхана кызметшщ накты багыттарын, осы нарыктардагы максатты базарлар мен мейрамхананыц орнын аныктау; мейрамхананыц ^зак мерзiмдi жэне кыска мерзiмдi максаттарын, оларга кол жетюзу стратегиясы мен тактикасын т^жырымдау, сондай-ак оларды iске асыруга жауапты т^лгаларды аныктау;eндiрiлетiн мейрамхана eнiмдерiнiц номенклатурасын тацдау, сондай-ак сатуга ж^мсалатын алдагы шыгыстардыц (eндiрiс жэне айналым шыгындары) сомасы мен децгейiн аныктау);мейрамхана кадрларыныц койылган максаттарга кол жеткiзу бойынша талаптарга сэйкестiгiн жэне олардыц ецбегiн уэждемелеу Yшiн жагдайларды багалау;мейрамхананыц нарыкты зерттеу, жарнамалау, сатуды ынталандыру, бага белгшеу, етк1зу арналары бойынша маркетингтiк ю-шаралар к¥рамын аныктау;мейрамхананыц материалдык жэне каржылык жагдайыныц койылган максаттарга жетуiне сэйкесттн багалау;бизнес-жоспардыц орындалуына кедергi келтiруi мYмкiн киындыктар мен "су асты тастарын" карастыру [2].

Бизнес жасау Yшiн нарыктык орта жан-жакты зерттеледШарьщтык ортаныц агымдагы жагдайы,болуы мYмкiн езгерютер мен кедергiлер,Жобаны iске асырудан тYсетiн табыс мeлшерi накты кeрсетiледi.Бизнес-жоспарды дайындау нарыктагы колда бар мYмкiндiктердi пайдалануга жэне мейрамхананыц ресурстарын багалауга мYмкiндiк бередi. Сэйкесiнше бизнестi жYргiзу жэне одан эрi дамытуга арналган перспектива жолды тацдауFа,бизнестi бастаудагы алга койылган максаттарга жету Yшiн барлык тапсырмаларды уактылы орындауга,сондай-ак ыктимал кауiптер мен непзшз шыгындардыц алдын алуга мYмкiндiк бередi.

Ка^рп кезде бизнес-жоспар жасау мейрамхана бизнесш ашуга немесе дамытуга арналган стандартты жэне мацызды к¥жат болып саналады. Кэсiби т^ргыдан накты жасалган бизнес-жоспар ж^мыстыц 80% жетютт екенi сeзсiз. Бизнес-жоспар колга алынып отырган бизнес-идеяны нарыктагы eзектiлiгi т^ргысынан багалауга, оны iске асыруга кажетт ресурстарды есептеуге кeмектеседi.

Колда бар ресурстарды тиiмдi пайдалану жэне бизнест жоспарлау аркылы мейрамхана кiрiсiн арттыру бYгiнгi тацда нарыктагы eзектi мэселелердiц бiрi болып кала бередi. Егер жоспарлау жан-жакты,накты белгiленген максаттар мен мiндеттермен,оныц шщде зерттеу мен бакылауды ескере отырып, кол жетiмдi ресурстармен,нарыктык мYмкiндiктермен максатка жетудiц жолымен жYзеге асырылса, онда бизнес-жоспар нарыктагы мYмкiн болуы ыктимал eзгерiстердi алдын-ала бiлуге жэне оларга уактылы дайындыкта болуга мYмкiндiк бередг [7]

Маркетингтiк жэне каржылай талдау,сондай-ак бизнес-жоспар к¥рудагы багытталган мейрамхана eнiмiн одрыс тацдау нарыктагы жагдайды жэне ондагы кэсiпкерлердiц мYмкiндiктерiн обьективтi тYPде багалауга кeмектеседi.ЖоFары тиiмдi тауарларды карастыру жэне колда бар ресурстарды тиiмдi пайдалану кэсiпорынныц эрi карай дамуын аныктайды.

Сондай-ак,бизнес-жоспардыц теракты к^жат емес екенiн атап eткен жeн,керiсiнше туындаган жагдайларга байланысты eзгерiп отыруы мYмкiн. Бизнес-жоспарды мейрамхананыц стратегияларын модельдейтiн индикаторлар мен эдютер жиынтыгы бар к¥рал ретiнде кабылдаган д^рыс.

Бизнестi жоспарлау процесi к^жат ретiнде бизнес-жоспардыц мiндеттерi мен оларды шешу жолдарын камтуы керек.Бизнес-жоспардыц к¥рылымдык мазм^ны эртYрлi болуы мYмкiн,оныц накты моделi жок.

Бизнес-жоспар к^рылымыныц мeлшерi мен ерекшелiгi багытталган бизнестiц тYрiне байланысты аныкталады. Мейрамхана бизнесiндегi бизнес-жоспар шешiм кабылдауга жеткiлiктi акпаратты кeрсететiн,сенiмдi кeздер мен фактiлерге CYйене отырып,шешiм кабылданатын уакытта eзектi болуы тшс[4].

Мейрамхана iсiндегi бизнес-жоспар к^рылымыныц жш колданылатын компоненттерi:

Мейрамхана жобасыныц кыскаша мазм^ны

Мейрамхананыц кандай жетiстiкке жеткiсi келетiнiн,оныц элеуетi кандай

екенiн,канша каражат кажет етедi жэне кандай пайда экелетшш танытанын бизнестi

жалпы идеясы мен тYсiнiгi. Жобаныц мазм^ны келес бeлiмдерде кeрсетiлген

жоспарлар мен болжамдарды кыскаша кeрсетедi. Егер жобаныц кыска мазм^ны

93

элеуетл инвесторлар мен серiктестердi кызыктырмаса,бизнес-жоспардыц калган

бeлiмдерi толык каралмайды деп сенiмдi тYPде айтуга болады.Бершетш

жоспарды(т^тынушылардыц кажеттшктерш канагаттандыруга негiзделген

мейрамхананыц т^жырымдалган жаhандык максаты)жэне мейрамхананыц

максаттарын(оныц кызметтершщ болжамды нэтижелерш) накты,тYсiнiктi эрi кыскаша

тYPде жеткiзiлуi кажет.[6] Мейрамхананыц модел^Интеграцияланган бизнес-

процестер тYрiнде мейрамхананыц к¥рылымдык диаграммасын жасау.Ол тауарларды

жетюзу,етюзу жагдайларын сипаттайтын тауарлык,каржылык,акпараттык агындардыц

визуалды кестесi тYрiнде жузеге асырылады.Нэтижесшде,жобаны бастаушы жобаны

мYмкiндiгiнше дэл бейнелеуi керек жэне жобаныц iскерлiк ортада географиялык

т^ргыда калай ^йымдастырылатынын тYсiнуi керек. Инвестициялык

жоспар:Инвестициялык жоспарды эзiрлеу-б¥л мейрамхана курудагы жобаныц

мацызды бeлiктерiнiц бiрi.Нэтижесiнде,жоба бастамашысы не iстеу керектiгiн,кандай

мерзiмде жэне кандай шыгынмен жасалатынын бшп отыруы керек.Жоспарлау Гант

диаграммасын к¥ру аркылы жYзеге асырылады(кезецдердiц басталуы,сатылардыц

к¥ны,ресурстардыц багасы,жабдыктардыц тозуы,сатылардыц езара байланысы

керсетшген ж^мыс кестесi). Инвестициялык жоспар уакыт ете келе жобаны iске

асырудыц (ж^мыс басталганнан бастап жобаны юке косуга дейiн пайдалану кызмет)

жэне инвестициялык ресурстарды оцтайлы орналастырудыц Yлгiсiн жасауга арналган.

Операциялык жоспарЖобаныц жедел жоспары eшм(кызмет)eндiрiсi жeнiндегi

кызметке жатады.Нэтижесшде жоба бастамашысы накты eнiм eндiрiсiн

^йымдастыруды мYмкiндiгiнше дэл елестетуi керек.Жалпы,жоба келесi бeлiмдердi

камтуы керек:Мейрамхана eнiмдерiнiц немесе кызметтерiнiц

сипаттамасы(атауы,максаты,бeлiмшесi,жоспарланFан сатылымныц басталуы)Осы

eнiмдердi немесе кызметтердi eндiруге арна^ан энергия ресурстары,материалдар мен

компоненттер(атауы,к¥ны,шыFындар мен сатып алынуы мYмкiн тауарлардыц жалпы

схемасы)Энiмдi немесе кызмет кeрсетудi eндiру мен eткiзуге Yстеме

шыFыстар(калыптастыру принцит,атауы,айына шыFатын шыFындар мeлшерi жэне

пайыздар)Кадрлар жоспары(кызметкерлер к¥рамы,саны,жалакы,бонустык

жYЙе)Эндiрiс жоспары(жалакы,жартылай фабрикаттар,накты шыFындар,eндiрiс

94

кестеш)Сату жоспары^шм немесе кызмет багасы,ай сайынгы сату,мYмкiн сатылым схемалары)Салык жоспары(салык тeлемдерiнiц тiзiмi,ставкалар,тeлемдердiц жиiлiгi,арнайы тeлемдер)Маркетингтiк жоспар:Б^л жобаныц мацызды бeлiмдерiнiц бiрi.МацыздылыFы бойынша оны инвестициялык жоспардыц алдына коюга болады.Б^л пайымдау нарыкты талдау кезiнде орынды еместiгiн кeрсетiлсе,жобаны бастаудыц ешкандай мэнi жок.Нэтижесшде,жобаны бастаушы оныц жобаны бастаудыц кажетi бар немесе жоктыгын тYсiнуi керек.

Жалпы,жобаныц маркетинглк жоспары келесi бeлiмдердi камтуы

керек:Потенциалды нарыкты талдау(саланы тацдау,жоспарланган eнiмдi т^тынушылар

к¥рамы,мейрамхана eнiмiнiц нарыктык талдауы,бэсекелестiк талдау,баганы талдау

жэне т.б.)Нарыкка кiру стратегиясы(eнiмдi жылжыту багдарламасы,сауда

маркасы,жарнама компаниясы жэне т.б.)Сату мен нарыктыц болу

тактикасы(маркетингтщ жедел бюджет^т^тынушылармен ж^мыс жасау

к¥ралдары,т^тынушыларды ынталандыру жYЙесi,жаца клиенттердi тарту жYЙелерi

жэне т.б.)¥йымдастыру жоспары:¥йымдастырушылык жоспарга мейрамхананы

басцару жYЙесi(project management) жатады. Мейрамхананыц ^йымдастырушылык

жоспары келесi бeлiмдердi камтуы керек:Мейрамхананыц ^йымдастырушылык

жоспары(мейрамхана жобасыныц ^йымдьщ моделi,жобаFа катысушылар,олардыц eзара

эрекетi,операциялык кызметт жYзеге асыратын ^йымдык к¥рылым)Мейрамхана

жобасын бастаушы кэсiпорынныц сипаттамасы(тарихи негiзi,саласы,даму

келешеп,баскару тобы(юм,бшм^ж¥мыс тэжiрибесi,бiлiктiлiгi)Баскарушы

компанияныц курылымы мен бизнес-процестерше сипаттама.Мейрамхана жобасыныц

инвестициялык жэне пайдалану жоспарларын эзiрлегеннен кейiн жобаны

каржыландыру кажеттiлiгi есептелед^КК)КК= Инвестициялар+Айналым

капиталы.Инвестициялар инвестициялык жоспарда калыптасады.Айналым капиталы

операциялык жоспардыц талаптарына сэйкес автоматты тYPде

есептелед^4]Даржыландыру жоспары:Мейрамхана жобасыныц каржылык бeлiмi

инвестициялык шыгындарды каржыландыру жэне айналым капиталын калыптастыру

процедураларын сипаттауга арналFан.Нэтижесiнде,мейрамхана жобасын бастаушы

мейрамхана калай жэне кандай жагдайда каржыландырылатынын тYсiнуi

95

керек.Мейрамхана жобасыныц каржылык жоспары келес бeлiмдердi камтуы

керек:Мейрамхана жобасыныц экономикалык жаFдайы(кайта каржыландыру

ставкалары,валюта баFамдары,дисконттау ставкалары)Мейрамхана жобасын

каржыландыру кeздерiнiц сипаттамасы(меншшт

капитал,бюджет,несие,лизинг,меншiктi пайда,амортизация,баска кeздер).Мейрамхана

жобасын каржыландыру шарттары(каражат алу мерзiмi,кайтару мерзiмi,кызмет ^рсету

мерзiмi,кепiлдеме),Пайда бeлу к¥рылымы,Салык жецiлдiктерi(бар болFан

жаFдайда).Мейрамхана жобасыныц моделiн есептегеннен кешн,каржылык

т^рактылыкты кестелер бойынша баFалауFа болады:Акша аFымы,Пайда мен залал

туралы есеп,Бухгалтерлш баланс.

^аржылык коэффициенттер(болжанатын каржылык-шаруашылык кызметл

терецiрек талдау Yшiн)

Интегралды кeрсеткiштер(таза аFымдаFы к^ндайтару мерзiмi,инвестицияныц

iшкi кайтарымдылы^ы,инвестициялардыц кайтарымы)[1]Мейрамхана жобасыныц

анализi:Мейрамхана жобасыныц б^л бeлiмi жобаныц мацызды параметрлерiнiц

мщдерш eзгерту аркылы мейрамхана Yлгiсiн талдауFа арналFан.Мысалы: сату

кeлемi,eнiм баFасы,материал баFасы жэне т.б. Нэтижесiнде,мейрамхана жобасын

бастаушы белгiлi бiр окиFалар басталFан кезде(жаFымды да,терiс те) мейрамханаFа не

болатынын тYсiнуi керек. Мейрамхананыц жобасын талдау келес бeлiмдердi камтуы

керек:Мейрамхананыц инфляциясын талдауМейрамхананыц негiзгi параметрлерiнiц

eзгеруiне сезiмталдыFын талдау(эр параметрдiц жYЙелi eзгеруi)Валюталык

тэуекелдердi талдау(егер мейрамхана жобасында валюталык компонент болса)

^осымшалар Б^л бeлiм Yшiншi тарап жобаларына

катысушыларFа(каржыгерлер,серiктестер)мейрамхана жобасыныц орындылы^ын

дэлелдеуге арната^ан.Б^л бeлiмге мейрамхана жобасыныц тшмдшгш растайтын кез-

келген косымша акпараттар кiредi-макалалар,фотосуреттер,сараптамалык

пiкiрлер,ниет хаттамалары,жабдыктыц сипаттамалары жэне т.б.[3]Корытындылай келе,

сауатты эрi накты к¥рылымда^ан бизнес-жоспарды к¥ру кез-келген бизнес бастаудаFы

мацызды сатылардыц бiрi деп айтуFа болады^йткен^бизнес-жоспар-б^л кэсiпорынныц

болашакта болатын немесе болып eткен ец басты элементтерi кeрiнетiн к¥жат;б^л

96

кэсшорынныц барлык проблемаларын жэне оларды шешу тэсшдерш талдауFа,кYштi жэне элшз жактарын анык;тауFа мYмкiндiк беретш к¥жат;б^л мYдделi тYЛFалармен 6epiK карым-катынас жасауFа мYмкiндiк беретiн к^жат.

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:

Л.С. Кучер, Л.М. Шкуратова, С.Л. Ефимов, Т.И. Голубева. "Ресторанный бизнес в

России: технология успеха" / РКонсульт. 2002, 468б;

Барроу П. "Бизнес-план, который работает" / Альпина Бизнес Букс. 2006;

Майкл Гарви,Хезер Дизмор,Эндрю Дизмор. "Ресторанный бизнес для чайников" ISBN

978-5-8459-1253-4. 2008,78б;

Гылыми журнал "Атырау м^най жэне газ университетшщ хабаршысы" №2(50)2019ж. 156-159б, 181-184б.

T. Berry. A simple business plan // Entrepreneur. URL:https://www.entrepreneur.com/artide/78610 .

Верников В.А. Бизнеспланирование стартапов в контексте привлечения венчурных инвестиций / В.А. Верников // МИР (Модернизация. Инновации. Развитие). 2015. №4(20). С. 7787.

Любанова Т.П. Бизнесплан: учебнопрактическое пособие / Т.П. Любанова, Л.В. Мясоедова, Т.А. Грамотенко. -М.: «Книга сервис», 2004. -96 б.