Научная статья на тему 'Мейірбике ісін реформалау: жетістіктері, мәселелері және перспективалары'

Мейірбике ісін реформалау: жетістіктері, мәселелері және перспективалары Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
521
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
білікті медицина қызметкері / медициналық дайындық / медбике / мейірбике қызметкерлері / медициналық қызметтер / медициналық құжаттама / имидж / заманауи қоғам / Qualified medical worker / medical training / nurse / nursing staff / medical services / medical documentation / image / modern society

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — С К. Ахмадиев, А Е. Мендекина

Бүгінгі таңда мейірбике қызметі лауазымды мамандық тобына кіруде. Мамандықтың жаңа мағынаға толтырылуын білім алушы және оқытушы арасындағы нәтижелі жұмысының жемісі ретінде қарастыруға болады. Мейірбике жұмысы жауапкершілікті, адамгершілік және этика-деонтология сынды қасиеттерді, жаңашырлық және жұмсақтықпен қатал тәртіптің гармониялы қызметін атқарады. Мейірбике әртүрлі гуманитарлық пәндердің білімі мен әдістеріне, сондай-ақ физикалық, әлеуметтік, медициналық және биологиялық заңдарды зерттейтін ғылымдарға негізделген нақты дағдыларды, білімдерді, тәжірибе жағдайында қолдану дағдыларын меңгеруді талап етеді. Мейірбике ісін реформалау үрдісі бірнеше себептерге байланысты баяу және қиын. Әлемнің көптеген елдерінде мейірбике қызметкерлеріне сұраныс артып жатыр, себебі олардың тәжірибелік дағдылары демографиялық, экономикалық және әлеуметтік өзгерістерге икемді жауап бере алады. Нәтижесінде мейірбике қызметінің кез келген жағдайында, медициналық көмек негізгі компонентке айналды. Мейірбикелердің қызмет саласы алғашқы медициналық-санитарлық көмек шеңберінде қызметтердің кең спектрін атқаруды және жоғары технологиялық ғылыми зерттеулер жүргізуге қатысуды қамтиды. Осы уақытқа дейін мейірбике мамандығы тәуелсіз мамандық болып саналмады. Қазіргі қоғамдағы мейірбике кәсібінің төмен беделі, кәсіби өсудің шектеулігі, ғылыми зерттеулерді орындау үшін жағдайдың болмауы, тәжірибелі және білікті мейірбике қызметкерлерінің белгілі бір бөлігі уақыт көрсеткендей, дәрігер мамандығын, биология немесе химия мұғалімі дипломын алуға, кейін медициналық мекемелерге медициналық лауазымдарға орналасуға итермеледі. Медициналық көмектің сапасы мен тиімділігін арттыру үшін құқықтық білімді және нормативтік құжаттаманы, іс-қағаздарын жүргізуді және мейірбике басшысының қызметін компьютерлендіруді арттыру, экономикалық базалық білімді игеру қажет. Қазіргі уақытта «мейірбике қызметкерлері – дәрігерлер» кадрлық диспропорциясы бар. Ол дәрігерлік қызметте жақсы дайындалған медбикелер жүзеге асыруы тиіс медициналық қызмет түрлерінің үлесінің ұлғаюымен сипатталады, ал екінші жағынан, мейірбике қызметкерлеріне арнайы медициналық дайындықты қажет етпейтін техникалық персоналдың рөлі беріледі. Соңғы жағдай мейірбикелік көмектің сапасына, мейірбике кәсібінің имиджіне және тартымдылығына теріс әсер етеді.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — С К. Ахмадиев, А Е. Мендекина

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Reforming Nursing: Achievements, Problems and Prospects

Today, the nursing service is included in the group of the official profession. The new content of the specialty can be considered as the result of productive work between a student and a teacher. The work of a nurse involves responsibility, humanity and ethical deontology, innovation and the gentleness of strict discipline. A nurse requires the possession of specific skills and knowledge: practical application of skills based on the knowledge and methods of various humanities disciplines, as well as sciences that study physical, social, medical and biological laws. The process of reforming nursing is slow and complicated for several reasons. In many countries of the world, the demand for nurses is growing because their practical skills can flexibly respond to demographic, economic and social changes. As a result, in all conditions of nursing, medical care has become the main component. The activities of nurses include the implementation of a wide range of services within the framework of primary health care and participation in high–tech scientific research. To improve the quality and effectiveness of medical care, it is necessary to increase legal knowledge and regulatory documentation, record keeping and computerization of the activities and mastering basic economic knowledge. Currently, there is a personnel disparity «nursing staff – doctors». It is characterized by an increase in the proportion of types of medical services that should be provided by well-trained nurses in medical activities, and on the other hand, nursing staff is assigned the role of technical personnel who do not require special medical training. The latter circumstance negatively affects the quality of nursing care, the image and attractiveness of the nursing profession.

Текст научной работы на тему «Мейірбике ісін реформалау: жетістіктері, мәселелері және перспективалары»

ШОЛУ МАКАЛА

DOI: 10.24412/2707-6180-2022-64-195-200 УДК 614.253.52 МРНТИ 76.75.75

МЕЙ1РБИКЕ 1С1Н РЕФОРМАЛАУ: ЖЕТ1СТ1КТЕР1, МЭСЕЛЕЛЕР1 ЖЭНЕ

ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

С.К. АХМАДИЕВ, А.Е. МЕНДЕКИНА

Семей медицинальщ колледжу Семей, Казахстан

Citation/

библиографияльщ сттеме/ библиографическая ссылка:

Akhmadiyev SK. Mendekina AY. Reforming Nursing: Achievements, Problems and Prospects. West Kazakhstan Medical Journal. 2022;63(4):195-200. DOI: 10.24412/2707-6180-2022-64-195-200

Ахмадиев СК, Мендекина АЕ. Мешрбике iсiн реформалау: жетiстiктерi, мэселелерi жэне перспективалары. West Kazakhstan Medical Journal. 2022;63(4):195-200. DOI: 10.24412/27076180-2022-64-195-200

Ахмадиев СК, Мендекина АЕ. Реформирование сестринского дела: достижения, проблемы и перспективы. West Kazakhstan Medical journal. 2022;63(4):195-200. DOI: 10.24412/27076180-2022-64-195-200

Reforming Nursing: Achievements, Problems and Prospects

S.K. Akhmadiyev, A.Y. Mendekina "Semey" Medical College, Semey, Kazakhstan

Today, the nursing service is included in the group of the official profession. The new content of the specialty can be considered as the result of productive work between a student and a teacher. The work of a nurse involves responsibility, humanity and ethical deontology, innovation and the gentleness of strict discipline. A nurse requires the possession of specific skills and knowledge: practical application of skills based on the knowledge and methods of various humanities disciplines, as well as sciences that study physical, social, medical and biological laws. The process of reforming nursing is slow and complicated for several reasons. In many countries of the world, the demand for nurses is growing because their practical skills can flexibly respond to demographic, economic and social changes. As a result, in all conditions of nursing, medical care has become the main component. The activities of nurses include the implementation of a wide range of services within the framework of primary health care and participation in high-tech scientific research.

To improve the quality and effectiveness of medical care, it is necessary to increase legal knowledge and regulatory documentation, record keeping and computerization of the activities and mastering basic economic knowledge.

Currently, there is a personnel disparity «nursing staff - doctors». It is characterized by an increase in the proportion of types of medical services that should be provided by well-trained nurses in medical activities, and on the other hand, nursing staff is assigned the role of technical personnel who do not require special medical training. The latter circumstance negatively affects the quality of nursing care, the image and attractiveness of the nursing profession.

Keywords: Qualified medical worker, medical training, nurse, nursing staff, medical services, medical documentation, image, modern society

Мешрбике iciH реформалау: жепспктер^ мэселелерi жэне перспективалары

С.К. Ахмадиев, А.Е. Мендекина

Семей медицинальщ колледж!, Семей, Казахстан

Бугшп тацда мешрбике кызмет лауазымды мамандык тобына труде. Мамандыктыц жаца магынага толтырылуын бшм алушы жэне окытушы арасындагы нэтижелi жумысыныц жемта ретгнде карастыруга болады. Мешрбике жумысы жауапкершшжп, адамгершЫк жэне этика-деонтология сынды касиеттерд^ жацашырлык жэне жумсактыкден катал тэртгптщ гармониялы кызметш аткарады. Мешрбике эртYрлi гуманитарлык пэндердщ бiлiмi мен эдютергне, сондай-ак физикалык, элеуметпк, медициналык жэне биологиялык зацдарды зерттейтш гылымдарга непзделген накты дагдыларды, бшмдерда, тэжiрибе жагдайында колдану дагдыларын мецгерудi талап етедi. Мейiрбике iсiн реформалау урдга бiрнеше себептерге байланысты баяу жэне киын. Элемнщ кептеген елдергнде мешрбике кызметкерлерше сураныс артып жатыр, себебi олардыц тэжiрибелiк дагдылары демографиялык, экономикалык жэне элеуметтж езгерiстерге икемдi жауап бере алады. Нэтижесгнде мейiрбике кызметшщ кез келген жагдайында, медициналык кемек непзп компонентке айналды. Мешрбикелердщ кызмет саласы алгашкы медициналык-санитарлык кемек шецбершде кызметтердщ кец спектргн аткаруды жэне жогары технологиялык гылыми зерттеулер журпзуге катысуды камтиды.

©

Ахмадиев С.К.

e-mail: [email protected]

Received/ Кет'п mycmi/ Поступила: 09.11.2022

Accceteed BacbinbiMfa цабыаданды/ Принята к публикации: 02.71.0020

ISSN 2707-6180 (Print) © 2021 The Authors Published by West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University

С.К. Ахмадиев, А.Е. Мендекина

Осы уак;ытк;а дейн мешрбике мамандыгы тэуелиз мамандьщ болып саналмады. ^аирп к;огамдагы мешрбике кэибшщ темен бедел1, кэаби есудщ шектеулт, гылыми зерттеулерд1 орындау ушш жагдайдын болмауы, тэж1рибел1 жэне бшжт1 меИрбике кызметкерлершщ белгш б1р белт уа;ыт керсеткендей, дэр1гер мамандыгын, биология немесе химия м^гатм дипломын алуга, кейн медицинам; мекемелерге медицинам; лауазымдарга орналасуга итермелед1. Медицинам; кемектщ сапасы мен ттмдшгш арттыру ушш крыты; бЫмд1 жэне нормативтж кужаттаманы, 1с-;агаздарын журпзуд1 жэне меИрбике басшысынын ;ызметш комиьютерленд1руд1 арттыру, экономикам; базалы; бшмда игеру ;ажет.

^аирп уа;ытта «мешрбике ;ызметкерлер1 -дэр1герлер» кадрлы; диспропорциясы бар. Ол дэршерлж ;ызметте жа;сы дайындалган медбикелер ЖYзеге асыруы ттс медицинам; кызмет турлершщ улесшщ улгаюымен сипатталады, ал екшш1 жагынан, меИрбике ;ызметкерлерше арнайы медицинам; дайындыщты ;ажет етпейтш техникам; персоналдын рел1 бершед1. Сощы жагдай мейрбикелж кемектщ сапасына, меИрбике кэибшщ имиджше жэне тартымдылыгына тергс эсер етед1.

Негiзгi свздер: бiлiктi медицина цызметкерi, медициналъщ дайындыц, медбике, мешрбике цызметкерлерi, медициналъщ цызметтер, медициналъщ ц^жаттама, имидж, заманауи цогам

Реформирование сестринского дела: достижения, проблемы и перспективы

С.К. Ахмадиев, А.Е. Мендекина Медицинский колледж «Семей», Семей, Казахстан

На сегодняшний день сестринская служба входит в группу должностных профессий. Новое наполнение специальности можно рассматривать как результат продуктивной работы между обучающимся и преподавателем. Работа медсестры предполагает ответственность, гуманность и этико-деонтологию, новаторство и мягкость строгой дисциплины. Профессия медицинской сестры требует овладения специфическими навыками, знаниями, навыками применения в условиях практики, основанными на знаниях и методах различных гуманитарных дисциплин, а также науках, изучающих физические, социальные, медицинские и биологические законы. Процесс реформирования сестринского дела - медленный и сложный по нескольким причинам. Во многих странах мира спрос на медсестер растет, потому что их практические навыки могут гибко реагировать на демографические, экономические и социальные изменения. В результате в любых условиях сестринской деятельности медицинская помощь стала основным компонентом. Сфера деятельности медицинских сестер включает в себя выполнение широкого спектра услуг в рамках первичной медико - санитарной помощи и участие в проведении высокотехнологичных научных исследований.

Для повышения качества и эффективности медицинской помощи необходимо повышение правовых знаний и нормативной документации, делопроизводства и компьютеризации деятельности руководителя медицинской сестры, овладение базовыми экономическими знаниями.

В настоящее время существует кадровая диспропорция: сестринский персонал -врачи. Она характеризуется увеличением доли видов медицинских услуг, которые должны осуществляться хорошо подготовленными медсестрами во врачебной деятельности, с другой стороны, сестринскому персоналу отводится роль технического персонала, не требующего специальной медицинской подготовки. Последнее обстоятельство негативно сказывается на качестве сестринской помощи, имидже и привлекательности профессии медсестры. Ключевые слова: квалифицированный медицинский работник, медицинская подготовка, медсестра, сестринский персонал, медицинские услуги, медицинская документация, имидж, современное общество

Бугшп кунде мешрбике ici мамандыгы кептеген езгерютерден етп. Мешрбике мамандыгы бугшп танда жацарып келедг Бершген макала максаты - медициналъщ бшм алып жаткан келешек урпактьщ мей-iрбике мамандыгы туралы кезкарасын езгерту, маман-дыкты жандандыру жэне артыкшылыктарын кебейту.

Мамандык жайлы жана ой жэне тусшш калыптастыру.

Мешрбике ici - халыктын колжетiмдi жэне ко-лайлы медициналык кемекке деген кажеттшктерш канагаттандыру ушш едэуiр кадрлык ресурстары мен накты элеуметпк мYмкiндiктерi бар денсаулык сактау жуйесшщ курамдас белiгi [1]. Мейiрбике ганщ бiр-

шама аньщтамаларыньщ iшiнде ец танымал жэне жиi келтiрiлген аньщтамасы [2].

Саланы курылымдык кайта куру мэселеа - Ецбек ресурстарын утымды пайдалану саласындагы kyp-делi элеуметлк-психологиялык мiндеттердi шешуде жаца тэсiлдердi кажет етедi. Денсаулык сактауды ма-териалдык камтамасыз етудi оцтайландырудыц негiзгi багыттары:

- функциялардыц кайталануын жою аркылы ресур-стардыц тiкелей жогалуын шектеу;

- дэрiгерлер мен орта медициналык кызметкерлер арасында, орта жэне Rrni медициналык кызметкерлер арасында жумыс кызметiн кайта белу;

- медициналык кызмет керсетудiц барлык децгей-лервде орта медициналык персоналдыц позиция-ларын кYшейту;

- саланыц кадрлык курылымындагы орта медицина кызметкерлерiнiц Yлесiн улгайту;

- олардыц кукыктык жэне материалдык мэртебесiн арттыру жэне т.б. к шараларды камтиды. 9цiрлердегi бас медбикелердщ тэжiрибесiн сауал-

нама эдiсiмен талдау мейiрбике iсiндегi езгерiстерге кедергi келпретш бiркатар факторларды керсетедi, олардыц шщде:

- кукыктык (мейiргерлiк кызмет туралы, оныц шш-де жогары мешргерлж бiлiмi бар адамдар Yшiн стандарттар мен зацнаманыц болмауы);

- уйымдастырушылык-баскарушылык (Денсаулык сактау жYЙесiнiц жекелеген буындарын реформа-лауга кешендi тэсiддiц болмауы, менеджмент пен маркетингтщ заманауи эдасгерш мецгерген, мешр-герл1к кемектiц сапасы мен тиiмдiлiгiне сараптама жYргiзуге кабшетп мейiрбике iсiн уйымдасты-рушылардыц жетюпеушшп);

- мейiрбике кадрлары мен Rrni мейiрбике персона-лыныц тапшылыгы, жогары бiлiмi бар мейiрбике iсiн уйымдастырушы мамандармен аз камтылуы;

- эртYрлi децгейдегi мамандардыц сараланган жYк-темеа мен жалакысыныц болмауы (мысалы, орта арнаулы жэне жогары мейiрбикелiк бiлiмi бар бас медбике).

Журпзшген зерттеулер мешрбикелердщ пациент-терге кYтiм жасауды уйымдастыру кезшде дербесп-пн кецейтуге, орындалатын манипуляциялар санын улгайтуга дайындыгын растайды. Пациентке кYтiм жасау бойынша манипуляциялар келемш кецейтуге дайындыкты колдау Ymrn жалакыны, жумыс орында-рын заманауи материалдык-техникалык камтамасыз етудi, емдеу-диагностикалык процестiц жаца техно-логияларын ескере отырып, ецбектi уйымдастыруды, кэсiптiк бшмнщ есуiн камтитын белгiлi бiр жагдай-лар кажет. Мейiрбикелер кейбiр жагдайларда темен жалакы мелшерi жэне жш Yстеме жумыс iстейдi, кол-дануга ыцгайсыз жэне жеткiлiксiз кYгiм жабдыктары, бул оларды наукас адамдарга кызмет керсетудщ темен стандарттарын басшылыкка алуга мэжбYP етедi [2].

Осы уакытка дейiн мейiрбике мамандыгы тэуел-аз мамандык болып саналмады. Казiргi когамдагы мейiрбике кэсiбiнiц темен беделi, кэаби есудщ шек-

теулт, гылыми зерттеулердi орындау Yшiн жагдай-дыц болмауы, тэжiрибелi жэне бiлiктi мейiрбике кы-зметкерлерiнiц белгiлi бiр белiгi уакыт керсеткендей, дэрiгер мамандыгын, биология немесе химия муFалiмi дипломын алуFа, кешн медициналык мекемелерге медициналык лауазымдарFа орналасуFа итермеледi.

Мейiрбике кызметкерлерiнiц рел^ функцияла-ры мен уйымдастырушылык формалары денсаулык сактаудыц жаца мiндеттерiне сэйкес езгередг

- алFашкы медициналык-санитарлык кемекп дамы-ту;

- аурулардыц алдын алу жэне денсаулыкты ныFайту, гигиеналык окыту жэне халыкты тэрбиелеу;

- стационарда болу мерзiмдерiн оцтайландыру-ды шарттайтын медициналык мекемелердi кайта курылымдау;

- ^пм мен мейiрбике процесiнiц жаца технологи-яларын пайдалана отырып, YЙде кемек керсету келемiн кецейту;

- оцалту iс-шараларыныц жYЙесiн, нысандары мен кезендерш жетiлдiру;

- ауруханаларды немесе мешрбикелш кYтiм белiм-шелерiн калыптастыру;

- ^F^rnffl медициналык, элеуметтiк жYЙелерi мен рухани институттарыныц бiрлiгiне непзделген хоспис жYЙесiн дамыту жэне елiм уакыты таяFан адамдарFа паллиативтiк кемек керсету.

Муныц бэрi мейiрбике мамандарын даярлау жэне бiлiктiлiгiн арттыру жуйесшщ бiлiм беру белiгiн жетiлдiрудi талап етедi.

Н.И. Пирогов, С.П. Боткиннен бастап мейiрбике iсiнiц даму тарихы жоFары медициналык мектеп пен медициналык мектептердщ кызметi мен бiлiм беру кещстшнщ интеграциясы туралы куэландырады. Ка^р калыптасып жаткан мейiрбике мамандарын да-ярлаудыц кеп децгейлi жYЙесi окыту децгейiне сэйкес бiлiм мен дагдылардыц накты сабактастыFын калып-тастырады. Ол мамандыктыц мазмунын жаца магына-мен толтыратын жоFары бiлiмдi жоFары оку орнынан кейiнгi окыту тэжiрибесiнде колданылады.

Кейбiр елдерде мейiрбике кызметкерлерiнiц 15 немесе одан да кеп косымша санаттары бар, олар ез-дершщ кэсiби дайындык децгейiнде ерекшеленедг ЖоFары децгейдегi дайындыктан еткен мешрбикелер-ге мыналар тэн:

- мамандандыру;

- кецейтiлген бшм жэне жетiлдiрiлген даFдылар;

- жоFары бiлiм жэне тэжiрибенi зерттеулермен нын-ату;

- практикалык жумыстаFы тэуелсiздiктiц едэуiр дэрежесi жэне шешiм кабылдаудаFы тэуелаздж. Медициналык уйымдардыц кызметiн талдасак,

кадрлык жэне каржылык мYмкiндiктер бiрдей болFан кезде жеке ужымдардыц жетiстiктерi эр тYрлi бола-тындыFы мэлiм. Мэселе тек объективл жагдайда Fана емес, сонымен бiрге уйымдастырушыныц жеке ба-сында.

Сауалнамата сэйкес интеллект, Yстемдiк, езь не деген сенiмдiлiк, эмоционалды тепе-тецщк жэне стресске тезiмдiлiк, шыFармашылык, кэсшкерлш,

C.K. AxMagueB, A.E. MeHgeKUHa

^ayanKepminiK ®9He ceHÍMginiK cbiHgbi Ka^eTTi ®eKe Kacuerrep epeKmeneHegi, 6^n imiHapa 6ac Meg6uKeHÍR ugeaggbi KacHerrepme c9HKec Kenegi [3].

Meñip6HKe ^eTeKmicimR ncuxonoruanHK nopTpeTi-He Ha3ap aygapa oTbipbin, oKbnymbinap Kem6acmbinHK rypanH 6iniMgi apTTbipy, K9ci6u KYH3enicKe KapcH T^py Ka6ineTÍH YHpeTy, icKepniK M9cenenepgi memyge gaFgbi-nap geRreñiH KeTepy YmiH ^orapH oKy opHHHaH KeñiHri gaHHHgHRTH ^eringipygiR nepcneKTHBanapHH Kepegi. Сoцнonorнanнк cayanHaMa cayarra 6acKapy memiM-gepiHÍR K^panH 6onbin Ta6binagH. Meñip6HKenepgi 6acKapygHR TuiMginiriH aprr^ipyra MaRH3gH Ynec Ka-pHM-KaTHHac ncuxonoruacbi MeH Kem6acmHHHR ncu-xorurueHacH Heri3gepiH oKHTygbi ^eringipy 6onHn Ta-6HnagH.

Bi3giR eniMi3ge cayaTTH, ®aH-®aKTH gaMHFaH, ®ora-pH 6iniKTi 9neyMerriK Meg6uKe gaapnayra MyMKÍHgiK 6ap. OpTa мegнцннanнк ®9He $apMa^BTHKanbiK 6iniMi 6ap MaMaHgapgH Kanra gaapnay, 6iniKTiniriH aprrbipy opTanHFHHHR 6a3acHHga En¥, apgarepnep MeH Myre-geKTep Ynnepi 6acmbinapHHHR c^paHHCTapH 6oHHHma ocHHgan MaMaHgapgH gaapnaygbi ^ocnapnay Ka^eT.

Meñip6HKe 6acmHnapHH OKHTyga nanganaHarbiH Meñip6HKenep, $enbgmepnep ®9He aKymepnep ®y3ere acbiparbiH geHcaynHK caKTay canacHHgaFH 6iniM 6epy canacHH aprrHpygHR aHTapnHKTan pe3epBTepi 6ap.

* HayKacTHR ®eKe TineKTepiH ecKepe oTbipbin, caHH-TapnHK aFaprygbi ®y3ere acbipy.

* HayKacTHR geHcaynHFHH caKTayra ®9He HbiFan-Tyra gaHHHgHK geRreñiH aHHKTay.

* ®eKe T^nraHHR geHcaynHFHHHR HamapnayHHa ®9He aypynapgHR Ke6eroiHe TÍKeneñ nponopцнoнangн npo^unaKTHKa MeH canayaTTH eMip canTHHa gereH hh-TacHH ecKepy.

* CayHKT^ipy, npo^unaKTHKanHK ®9He ORanTy mapa-napHH ^ocnapnay aypy ^argaHHHga eMec, npaKTHKanHK geHcaynHK Ke3eRiHge ®y3ere acbipHnagH.

* HayKacTapMeH ®^mhc ®ypri3y Mep3iMgepi, KeneMi MeH HbicaHgapbi onapgHR gaHHHgHFH MeH geHcaynHKTH HHraHTyra ®9He caKTayra ya^geMeciHe 6annaHHcTH 6o-nyH thíc.

* ®eKe agaMHMR, ohhr gocTapH MeH OT6acH Myme-nepiHiR aypynapHHHR angHH any ^ocnapHH icKe acH-pyra TapTy.

Corfm ^^ingapgarH 3eprreynepre canKec geHcaynHK caKTaygHR xanHKTHR geHcaynHFHHa acep eTy mymkíh-giri ^aKTopnapgHR ^annbi KeneMiHiR maMaMeH 10-15% K¥pangH, onapgHR ^hhhthfhhhr 8-10% - m 6^phh 6onFaH [3].

ManiMeTTepi 6oHHHma engiR aneyMerriK^-KOHOMHKan^iK gaMy geRreñi MeH Meñip6HKenÍK npaK-THKaHHR ayKHMH apacHHga TÍKeneñ 6añnaHHc ®ok. XanHKTHR Ta6bcH TeMeH 6ipKaTap gaMymbi engepge Menip6uKe ^aKcbi gaMHFaH ®9He 6apnHK anFamKH Me-gнцннanнк-caннтapnнк KeMeKTi KaMTaMacH3 eTegi. Er Kegen engepge Meg6uKenep мegнцннanнк KH3MerrepgiR Ken 6eniriH 6acKapagH. Onap Ke6iHece KOFaMHHR eR Ke-gen ®9He ocan TonTapHMeH ®^mhc icrengi [4].

geHcaynHK caKTay ®9He Meñip6HKe iciH ^HHMga-cTHpymbinap Meñip6HKenÍK KH3MeT M9cenenepiH ®aKcH 6inegi [5, 6]:

1. ^oFapbi 6iniMi 6ap Meg6uKenepgi ^MbicKa opHana-crapy.

2. 3aRHaManHK 6a3aHMR 6onMayH ®9He ^oFapbi 6iniMi 6ap Menip6HKeniK naya3HMgapgHR Tap HoMeHKnaTy-pacH.

3. Meñip6uKenepgiR K9ci6u 6iniMi MeH gaFgbinapMH ^eringipyre MopanbgHK ®9He MarepuangHK KM-

3HFymHnHFHHHR TeMeHgiri.

4. Рenaкcaцнн ®9He penaкcaцнн MYMKÍHgiri ®ok $H3H-

KanHK ®9He эмoцнoнangн ay^ip ®^mhc.

5. Menip6uKeniK K9cinTiR e3iH-e3i 6aFanayH MeH 6e-geniHiR TeMeH geRreni.

6. ^^mhc opHHHga ®ac MaMaHgapgH 6eniMgey.

7. fflapmay ®9He co3HnManH mapmay cHHgpoMgapH [7].

8. ^YKTeMe HopMarHBTepiHiR, cana cTaHgaprrapHHHR 6onMayH.

K^oFaMgHK geHcaynHKTH ^HbiMgacTHpymMnap MeH oKHrymHnap ^oFapH 6iniMi 6ap Menip6uKenepre ap-HanFaH MaMaHgaHg^ipygHR mymkíh H^cKanapHH TanKH-nangH. Meñip6uKe iciH ^HHMgacTHpy 6oHHHma MaMaH-gaHg^ipy Keneci 6aFHrrap 6oñHHma 6onyH mymkíh:

- Meñip6HKe iciH ^HHMgacT^ipymH HeMece Menip6uKe ícíhír MeHeg^MeHTi ®9He экoнoмнкacн;

- Baneonoraa;

- мegнцннanнк-9neyмeтriк oRanry;

- 3epTxaHanHK guarHocTHKa;

- Meñip6HKenÍK kytím aypyxaHacHHHR 6acmHcH;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- 9neyMeTTÍK KeMeK aypyxaHacHHHR Ka6bngay 6enÍMÍHÍR MeRrepymici;

- ®annH npaKTHKa MaMaHgapH 6puragacHHHR MeRrepymici;

- co3HnManH HayKacTap MeH MYregeKTepre nannu-arHBTÍK мegнцннanнк-9neyмeтriк KeMeK Kepcery 6puragacHHHR MeRrepymici.

B^n MaMaHgHKTapgH 6eKÍTy ^oFapH 6iniMi 6ap Meg-6uKenepgi yrHMgH ^^MHcKa opHanacT^ipyFa ^aFMMgbi 9cep eTegi.

CoHHMeH KaTap, Menip6uKe 6acmHnapHH oKHTygH 6enceHgipeTÍH HHTanaHg^ipy Ka^eT. m^hh ®Y3ere acH-py apKHn^i mymkíh 6onagbi:

* oKHTy KopHTHHgHcH 6oHHHma 6a3anHK 6iniM ®9He KoMnbMTepniK 6aFgapnaManap 6oHHHma MaMaH-gap gaapnaygH TecTiney;

* ^ayanKepminiKTiR, 6acTaMamHn^iKTHR, MaKcar-THnHKTHR, KpeaTHBTiniKTÍR, ^^MHcKa Ka6inerrinÍKTÍR, eR6eKcYñrimTÍKTÍR, T9pTinTiniKTiR ®eKe KacuerrepiH ga-MHTy 6oHHHma y9®geMe;

* cTpeccangH memiMgepgi Ta6y, 6on®ay, ^ocnapnay, Tangay, T9yeKenre gaHHH 6ony, cTpeccKe Te3ÍMgi 6ony Ka6ineTTepi;

* KoMMyHHKarHBTÍK gaFgHnapgH ^eTingipy, nepco-HangH 6acKapy cTHni 6onHHma 6enHe onHHgap, pengiK ®9He icKepniK onHHgap;

* ®ac MaMaHgapgH MeKeMeHÍR g9cTYpnepiHe K9ci6u 6eniMgey MaKcaTHHga MeniprepniK gaFgHnapgHR cana-

сын арттырудыц турт нысандарын кызметте пайдала-

ну;

* белгiлi бiр уйымныц фирмалык сенiмi мен мис-сиясын жариялау, езiн езi уйымдастырудыц оц проце-стерiне ыкпал ететш ез мекемесiнiц кызметтiк этикетi мен мэдениетш жаксарту.

«Дэрйер - мешрбике - пациент» жYЙесiндегi ка-рым-катынастар тек жалпыадамзаттык кундылыктар, байланыс зацдары Fана емес, сонымен катар «деон-тологиялык кодекс: медициналык деонтологияныц принциптерi мен нормалары», «мейiрбикенiц кэаби кызметiнiц кодека» деп саналатын жэне басшылыкка алынатын кужаттар. Дэрiгер мен эпкенщ жеке басына койылатын талаптарды егжей - тегжейлi керсете отырып, олар дэртердщ медбикемен жэне олардыц еке-уiнiц де пациентпен алкалы серiктестiгiне назар ауда-рады. Мейiрбике iс-эрекетiнiц белгiлi психологиялык ерекшелшгерше эмоционалды турактылык, карым-ка-тынас, стресске тезiмдiлiк, ерiк-жiгер, тапкырлык та-лаптары жатады.

Казiргi уакытта «мейiрбике кызметкерлерi - дэрь герлер» кадрлык диспропорциясы бар. Ол дэрйер-лiк кызметте жаксы дайындалFан медбикелер жYзеге асыруы тиiс медициналык кызмет тYрлерiнiц Yлесiнiц улFаюымен сипатталады, ал екiншi жатынан, мейр-бике кызметкерлерiне арнайы медициналык дайын-дыкты кажет етпейтiн техникалык персоналдыц релi берiледi. СоцFы жаFдай мейiрбикелiк кемектiц са-пасына, мешрбике кэабшщ имидж1не жэне тартым-дылынына терiс эсер етедi.

Медициналык кемектщ сапасы мен тиiмдiлiгiн арттыру Ymrn кукыктык бiлiмдi жэне нормативтiк ку-жаттаманы, iс кагаздарын жургiзудi жэне мешрбике басшысыныц кызметiн компьютерлендiрудi арттыру, экономикалык базалык бiлiмдi игеру кажет.

Мешрбике жумысыныц релiн, дербестiгiн жэне беделш арттыру орта медициналык кызметкерлердщ эртYрлi салалардагы кэсiби кызметiнiц стандартта-рын куру жэне мейiрбике жумысыныц уйымдастырушылык формаларын жетiлдiру аркылы мумкiн бо-лады.

Мейiрбике жетекшсшщ болашакта iзашар жэне езгерiстер кешбасшысы, мейiрбикеного бойынша Yздiксiз бiлiм беру идеологы болуFа мумкiндiк беретiн бiркатар артыкшылыктары бар. Негiзгi мешрбике-лердi дайындауда мыналарды колдану кажет:

- оку процесшщ эртYрлi нысандарын пайдалана отырып, басшылык, менеджмент, кешбасшылык бойынша бiлiм алу Yшiн жаздайлар жасау;

- окытудыц психологиялык ахуалын, ецбектi уйымдастырудыц жоFары мэдениетш, неFурлым жа-рaктaндырылFaн Денсаулык сактау мекемелершщ материалдык-техникалык базасын пайдалануды камтамасыз ету, оларда Этика, деонтология дэстYр-лерiн дамытуFа жэне басшыныц жеке басын кур-меттеуге ыкпал ету;

- оку процеанде КоFaмдык пэндердi окытуда (эле-уметтану, баскару психологиясы, саясаттану жэне т.б.), сондай-ак тaнылFaн мейiрбике жетек-

шiлерiнiц тэжiрибесiн пайдалану, бул практикалык сабактардыц сапасы мен мазмунын едэуiр артты-рады;

- Денсаулык сактау комитеттершщ Штаттарында жоFaры бiлiмi бар окытылFaн басшылар катарынан мейiрбике мaмaндыFы женшдеп мамандарды тiр-кеуге кол жетшзу;

- мейiрбике басшылары лауазымдарыныц номенкла-турасыныц тiзбесiн кецейту, бул жакын болашакта оларды утымды жумыска орналастыру жэне ынта-ланд^1ру мэселелерiн шешуге мумкiндiк бередi. Осылайша, жоFaры бiлiмi бар мейiрбикелердi ди-

пломнан кейiнгi даярлауда кадрлык элеуеттi жэне мей-iрбике iсiн дамыту перспективаларын утымды пайда-лaнуFa негiзделген сапалы езгерiстер болуы керек.

Нэтижелерi. Бiздiц ойымызша, бул мэселелердi шешудiц перспективалык жолдары:

1. КоFaмныц мейiрбике кэсiбiне катынасын iзгiлен-ДiPУ:

- мейiрбике басшыларын, педагогтар мен тэлiмгерлердi колледжден жэне медициналык училищеден бастап, будан эрi Yздiксiз бiлiм берудiц барлык 6 кезещ бойынша жэне езiндiк жумыс процеанде мешрбикелердщ iшкi езiн-езi бaFaлaу децгейiн артт^1румен бiр мезгiлде юкерлж кэсiби карым-катынас негiздерiне окы-ту;

- мерзiмдi басылымдарда жариялау жэне ецбек ащрген кайраткерлер мен aрдaгерлердiц, мей-iрбикелiк кэсiптiц коFaмдык кешбасшылары-ныц букаралык акпарат куралдарында ез кы-зметшщ медициналык кемектiц кaзiргi жэне болашак жaFдaйы мен коFaмдык денсаулык сактау жYЙесi Yшiн релi мен мацызы туралы сез сейлеуi;

- медбикелердщ ец кеп санын Yздiксiз бшм бе-румен камтуды камтамасыз ету, олардыц езш-езi тэрбиелеуге оц уэждемесш калыптаст^1ру аркылы медициналык кызметтердщ сапасын жаксартуда медбикелердiц коFaмдык бiрлестiк-терiнiц релiн артт^1ру;

- жоFaры бiлiмi бар медбикелердi жумыска ор-наласт^1рудыц нормaтивтiк-кукыктык базасын жетiлдiру.

2. Мейрбикелж кемектiц келемiне, уакытына жэне сапасына байланысты телем жYЙесiн оцтайланды-ру аркылы материалдык сыйакы.

3. ¥йымдаст^1ру, бакылау, коммуникация мэселелерi бойынша мейiргер-педaгогтaрды, тэлiмгерлердi окытуды жетiлдiру.

4. Арнайы курстарда ецбек психогигиенасы негiз-дерiн окыту, психологпен топтык жэне жеке тре-нингтер етшзу.

ЖоFaры бiлiмi бар медбикелердi даярлау пробле-маларыныц aу^IрлыFын азайту максатында:

- Денсаул^1к сактау мекемелерi басшыларыныц назарын медицина кызметкерлерiндегi эмоцио-налдык кYЙiп калу жэне созылмал^1 шаршау син-дромдары проблемасына аудару [7];

С.К. Ахмадиев, А.Е. Мендекина

- ЕП¥ штаттык кестесше психолог лауазымын ен-гiзу (мысалы, медицина кызметкерлерi саны 100 адамнан асатын болса);

- медициналык ужымдарда эмоционалды син-дромдардыц алдын алу бойынша маманданды-рылган семинарлар етк1зу;

- ез бетшше жумыс iстейтiн медбикелер Yшiн жук-теме нормативтерш эзiрлеу;

- мешргер кызметкерлерiн когамдык мейiргер уй-ымдарымен халыкаралык ынтымактастыкка тарту;

- бшм берудiц барлык кезецдерiнде оку-педагогика-лык Yдерiстi жетiлдiрудi жалгастыру.

Жыл сайын жогары бiлiмi бар мешрбике маманда-ры кебейiп келедi. Облыстык аткару комитеттерiнiц Денсаулык сактау баскармаларында мейiрбике маман-дыгы бойынша бас мамандар пайда болды, осылайша мешрбике кызметкерлершщ мYДделерiн калыпта-стыруга жэне лоббизмге ыкпал етуге, инновациялык усыныстар енгiзуге жэне колда бар кадрлык резервтiц жаца кэсiби релдерi мен жумыска орналасу мумк1н-дiктерiн зерделеуге накты мYмкiндiк бар. Жаца фор-

мациядагы мешрбике ícíhíh жетекшшер1 келес езекл мшдеттерд1 шешу1 керек:

1. «Мешрбике» терминш кайта карау кажеттшп туындады, бул кызмет аясыныц кецеюше жэне медициналык-санитарлык кемек жYЙелерiне ка-жеттшктщ езгеруше байланысты. Мешрбике ícíh кэс1би жет1лд1рудщ кшт1 - бшм беру.

2. Мемлекетпк децгейде мешрбике мамандыгы бойынша бас маман лауазымын кайта бастау, мейр-бике тулгасын жэне акушерлж кызметкерлерге ¥лттык денсаулык сактау саясатына эсер етуге мумшндж беретш мешрбикел1к практика бел1мш куру кажеттшп бар.

3. Оку багдарламаларын курудыц жэне материалды окыту мен игеру эдютерш эз1рлеудщ инновациялык тэалдерш колдау.

Мейрбике бастамаларын колдау, кешбасшылыкты ынталандыру, 1р1ктеу жуйесш жетшд1ру жэне окыту-дыц эртурл1 формалары мен децгейлерш колдану мей-1рбике юшщ болашагына жагымды эсер етедг

Эдебиеттер mi3iMi:

1. Секун ВИ, Соколова ЕА. Медицина кызметкерлершщ психоло-гиялыщ мэселелерi. Денсаулык сактау. 1999;11:25-27.

Sekun Vi, Sokolova EA. Medisina qyzmetkerlerinin psihologialyq maseleleri. Densaulyq saqtau. 1999;11:25-27. (In Russian)

2. Матвейчик ТВ, Волченок ВФ. Шытармашылыщ элеуетт арттыру баFдарламасын ^алыптастыру (шы^армашылыщ есу мектебi) о^у-практикалыщ нус^аулыщ, ред. Дж. БелМАПО. 2001;45с. Matveichik TV, Volchenok VF. ¡¡ygarmafylyq aleuetti arttyru bagdarlamasyn qalyptastyru (fygarmafylyq osu mektebi) oqu-praktikalyq nusqaulyq, red. J. BelMAPO. 2001;45s. (In Russian)

3. Щепин ОП, Тишук ЕА. Денсаулыщ сактау бас^армасындаFы уй-лестiру мен езара эрекеттесудщ заманауи мэселелерi. Элеу-меттiк гигиена, Денсаулык сактау жэне медицина тарихы мэсе-лелерi. 2002;5:23-25.

$epin OP, Tifuk EA. Densaulyq saqtau basqarmasyndagy uilestiru men ozara arekettesudin zamanaui maseleleri. Aleumettik gigiena, Densaulyq saqtau jane medisina tarihy maseleleri. 2002;5:23-25. (In Russian)

4. Медбикелж практика. ДД¥ сарапшылар комитетЫн, есебк Ду-ниежYзiлiк денсаулык сактау уйымы, Женева, 1996;51с. Medbikelik praktika. DDU sarapfylar komitetinin esebi. Duniejuzilik densaulyq saqtau uiymy, Jeneva, 1996;51s. (In Russian)

5. Соколова ЭА. Медициналык ужымдаFы басшылар мен баFыныштылардын психологиялыщ мэселелерi. K1азiргi психология: жаFдайы мен болашаFы. Тезис. ДОК. Fылыми. РГА ЖК ЖК. М.:, 2002;2:235-238.

Sokolova EA. Medisinalyq ujymdagy basfylar men bagynyftylardyn psihologialyq maseleleri. Qazirgi psihologia: jagdaiy men bolafagy. Tezis. DOK. gylymi. RGA JK JK. M.:, 2002;2:235-238. (In Russian)

6. Тищенко ЕМ, Забаровский ГИ, Алехнович МВ, Хмельницкая ЕВ. ЖоFары мешрбикелж бшм беру жуйесшдеп ^гамдыщ денсаулык жэне денсаулык сактау кафедрасы. ХХ1 Fасырдын басын-даFы медбике жумысы-Гродно, 2002;112-113.

Tifenko EM, Zabarovski Gi, Alehnovich MV, Hmelniskaia EV. Jogary meiirbikelik bilim beru juiesindegi qogamdyq densaulyq jane densaulyq saqtau kafedrasy. HHI gasyrdyn basyndagy medbike jumysy-Grodno, 2002;112-113. (In Russian)

7. Матвейчик ТВ, Волченок ВФ. бзш e3i диагностикалау жэне кушп ^алу жэне созылмалы шаршау синдромдарынын алдын алу. О^у-практикалыщ нус^аулыщ, басылым. БелМАПО. 2002;23с. Matveichik TV, Volchenok VF. Ozin ozi diagnostikalau jane kuiip qalu jane sozylmaly farfau sindromdarynyn aldyn alu. Oqu-praktikalyq nusqaulyq, basylym. BelMAPO. 2002;23s. (In Russian)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.