CC BY
11
Вестник КазНМУ №2-2020
M.K. Kalykova1, A.K. Izekenova1, A.M. Raushanova2 Asfendiarov Kazakh National Medical University1 al- Farabi Kazakh National University2
SCIENTIFIC-BASED APPROACHES TO THE INTENSITY OF IMMUNITY TO VACCINATION
(LITERATURE REVIEW)
Resume: This article presents the materials of the literature review, analyzes the effectiveness of vaccines in recent years and their impact on the immune system. The epidemic situation in the world has never been moderate. Over the past 10 years, "old" infectious diseases have been moving. The quality of vaccines increases and new types of them appear, but we can only give a conclusion by analyzing the intensity of the immune system to see how any
vaccine affected the body. Serious problems and questions in the direction of vaccination are presented in improving the health of the population. Formation of personal and collective immunity. Prevention of hyperimmunization and others. Keywords: immunoprophylaxis, vaccine, immunity tension, immunity, hyperimmunization
ЭОЖ 614.2:364
Медико экономикалык стандарттарды енпзу жаFдайында мегаполис т^ындарына амбулаторлы хирургиялык кемек керсету сапасын сараптамалык баFалау
1А.К. Илимова, 2М.А. Булешов, 1Г.К. Каусова, 1А.М. Ауезова
1«К,ДСЖМ» ^азакстандык медицина университетi, Алматы каласы.
2^ожа Ахмет Яссауи атындат Халыкаралык ^азак-TYpiKуниверситетi, TYpKicmaH каласы
Рылыми жумыста мегаполис т^ындарына амбулаторлык-хирургиялык кемек керсетуд1н медициналык-экономикалык стандарттарын енпзу нэтижелер1 талкыланады. МЭС аясында керсетшген амбулаторлык-хирургиялык кемекпн, келем1н сараптамалык баFалау осы эд1сп енпзгенге дешн алынFан мэл1меттермен салыстырFанда медициналык кызметтерд1н келем1 мен сапасы айтарлыктай ескен1н керсетед1. Вул жаFдай колданылFан эд1ст1н АХО кызмет1не он эсер1н тиг1зген1н керсетед1, медициналык-профилактикалык кемект1н накты керсетк1штер1н медициналык-экономикалык стандарттардын параметрлер1не жакындатады. Сараптамалык баFалау нэтижесЫде медициналык-экономикалык стандарттардаFы кемш1л1ктер де аныкталды, бул оны одан эр1 жетшд1ру жен1ндег1 1с-шараларды жалFастыру кажеттЫпн талап етед1. МЭС аясында керсетшетЫ наукастарFа медициналык кемек керсетуд1 одан эр1 жаксарту жэне АХО кызметЫде белг1ленген медициналык стандарттардын ауыткуын болдырмау уш1н мерз1мд1 мониторингт1к зерттеулер журпзу жэне амбулаторлык-хирургиялык кемект1н сапасына сараптамалык баFа беру кажет. К,ызметпн медициналык-экономикалык стандарттарында карастырылFан критерийлерге сэйкес, каланын АХО кызмет1н1н сараптамалык баFасы ушлн нег1зг1 керсетк1штер белг1ленд1.
Туй1нд1 сездер: амбулаторлык хирургия орталыFы, медициналык-экономикалык стандарт, сараптама, экономикалык ти1мд1л1к, медициналык кемекпн сапасын жаксарту
Зерттеу такырыбынын езектЫп
Денсаулык сактау жуйес1н реформалау жаFдайында емдеу-профилактикалык yйымдарындаFы наукастарFа курылымдык кайта к¥ру жэне медициналык кемект1 уйымдастырудын инновациялык эд1стер1н енг1зу жузеге асырылуда. Хирургиялык медициналык кемект1 сапалы кайта к¥ру нег1з1нен клиникалардын стационарлык бел1мшелер1н1н кадрлык жэне материалдык-техникалык элеуелн жаксартуFа баFытталды. Сонымен б1рге амбулаторлык хирургиялык кызмет жет1лд1р1лмеген куй1нде калды. Халыкка медициналык кемек керсетуд1н амбулаторлык жэне стационарлык кезендер^н езара эрекеттесу1 кажетт1 технологиялар ете нашар дамьтан. 2016 жылы К,азакстан Республикасынын медициналык уйымдарынын кызмет1нде жузеге асырылFан б1ры^ай ¥лттык денсаулык сактау жуйес1н1н баFдарламасында (К,азакстан Республикасы Yкiметiнiн 2015 жылFы 25
желтоксандаFы № 1082 каулысы) алFашкы медициналык-санитарлык кемект1 олардын материалдык жэне кадрлык элеует1н кушейту аркылы жаксарту шаралары, сонымен катар денсаулык сактау уйымынын пациенттер1не медициналык кемек керсету кезЫде медициналык-экономикалык стандарттарды колдану денсаулык сактау уйымдарынын жуйеа халыкка медициналык кемек керсетуд1, атап айтканда медициналык-экономикалык стандарттарFа (МЭС) непзделген наукастарFа амбулаторлык-хирургиялык кемек керсетуд1 уйымдастыруFа баFытталFан. МЭС-ды енг1зу денсаулык сактау саласында колданылатын стандартты нормалар, ережелер, технологиялар, жумыстар, кызметтерд1 колдану аркылы денсаулык сактау саласындаFы онтайлы дэрежеге жетуге баFытталFан [1,2]. Жеке авторлардын п1к1р1 бойынша [3,5] денсаулык сактау саласындаFы медициналык-экономикалык стандарттар жуйес1 саланы баскаруды жет1лд1руге, жоспарлау,
Уейгнк КагЫМи №2-2020
рационализация, лицензиялау жэне сертификаттауFа бiрынFай тэсiлдер аркылы онын тутастынын камтамасыз етуге, медициналык кемекщ сапасын жакlсартуFа, бiлiктi кадрлар даярлауFа жэне материалдык-техникалык ресурстарды жанартуFа ыкпал етедi. Медициналык диагностикалык процестi жет^ру Амбулаторлык хирургиялык орталыктардын жумысына медициналык-экономикалык стандарттар белсендi енгiзiлуде, онда наукастарFа кYндiзгi стационарды алмастыратын белiмдер орналастырылFан. Амбулаторлык хирургиялык кызмет кYндiзгi стационарларды куру, МЭС усынатын ауруларFа кен хирургиялык араласу аркылы дамытылFан, бул мамандандырылFан ауруханалардын стационарлык белiмшелерiнiн жYктемесiне ыкпал етедi. Бул ауруханада кыска туруды кажет ететiн жэне дэр^ерЫщ Yнемi бакылауына муктаж емес амбулаторлык наукастардан аурухана тесектерiн босатуFа экеледк Амбулаторлык-хирургиялык кызметтiн уйымдастырылуында дэртерлерге медициналык кемекке керсетiлетiн хирургиялык кемек келемiне медициналык кемектiн медициналык-экономикалык стандарттарына сэйкес есептелген каржылык шыFындар нормалары негiзiнде акы телеу манызды рел аткарады. Кызмет керсетудiн медициналык-экономикалык стандартында карастырылFан емдеу шараларынын орындалуын бакылауды орталыктын дэрiгерлерi жэне АХО эюмшшп жYзеге асыруы керек. Зерттеу максаты
Сараптамалык баFалау кезiнде аныкталFан кемшiлiктердi жою аркылы медициналык-экономикалык стандарттарды Yнемi жетiлдiруге негiзделген iрi каланын турFындарына амбулаторлык-хирургиялык кемек к-рсетудiн сапасын арттыру.
Зерттеу материалдары мен эдiстерi
Жумыста 2018 жылы жеке Республикалык эюмшмк бiрлiк мэртебесiн алFан Шымкент каласындаFы амбулаторлык-хирургиялык белiмшелердiн 2014-2018 жылдардаFы кызметi туралы мэлiметтер, сондай-ак орталык пен онын кYндiзгi стационарынын хирургиялык кызмет туралы мэлiметтер келтiрiлген. Калалык денсаулык сактау баскармасы басшысынын 2016 жылдын басында кабылдаFан буйрыFына сэйкес медициналык кемек керсетуд^ медициналык-экономикалык стандарттары жасалып, АХО кызметiне енпзмдк АХО-нын хирургиялык белiмдерiнiн жумыс келемi туралы медициналык жэне статистикалык мэлiметтер негiзiнде медициналык-экономикалык стандарттарды эзiрлеуге кажетт аурулардын нозологиялык белiмшелерi курылды. Медициналык уйымдардын кызметтерiнiн тiзiмiне енгiзiлген аурулардын нозологиялык белiмшелерi бойынша 68 алдын ала МЭС курылды. «lрiндi амбулаторлык хирургия» профилi бойынша МЭС-нын дамуына ерекше жауапкершiлiкпен каралды, нэтижесiнде «iрiндi-амбулаторлык хирургия» бойынша 10 МЭС жасалып, енпзшдк Айта кету керек, дамьтан МЭС аясында хирургиялык жаралардын iрiндi аскынуынын клиникалык формалары мен даму кезендерi белгiлендi, оларды емдеу АХО-нын iрiндi хирургия белiмiнде жYзеге асырылады. Медициналык-экономикалык стандарттар амбулаторлык хирургияFа жетекшл мамандарды тарта отырып, Шымкент калалык коFамдык денсаулык сактау белiмiнiн кузыретЫе сэйкес эзiрлендi. Калалык амбулаторлык хирургия орталы^ынын тиiмдiлiгiн баFалау колданылFан медициналык-экономикалык стандарттар аясында жYргiзiлдi. Ресми статистикалык кужаттар ретiнде iрiндi аурулары бар 400 амбулаторлы-хирургиялык наукастардын карталары жасалFан. Медициналык кемектi уйымдастырудын жана эдiсiнiн экономикалык тиiмдiлiгiн белгшеу максатында операциялык наукастарFа амбулаторлык-хирургиялык кемекке акы телеуге арналFан зан жобаларына сараптамалык зерттеу, iрiндi хирургиялык аурулары бар пациенттерге МЭС
емi енпзшгенге дейiн жэне кейiн жYргiзiлдi. Нэтижелердi статистикалык ендеу медициналык-статистикалык эдiстермен жYргiзiлдi. АлынFан сараптама нэтижелерiн баFалау кезЫде орташа керсеткiштер пайдаланылды. АлынFан орташа керсеткiштер арасындаFы айырмашылыктардын мэнi t -окушы критерийiнiн кемегiмен аныкталды (р <0.05). Зерттеу нэтижелерi
Шымкент каласында амбулаторлык хирургиялык кызмет 2014 жылы уйымдастырылды, яFни. МЭС енпзшгенге дешн. АХО-нын негiзгi мЫдет амбулаторлык жаFдайда медициналык кемек алуFа тиiс хирургиялык наукастардан стационарлык хирургиялык белiмдердi шыFару болды. ОFан жYктелген мiндеттердi орындау халыкка хирургиялык кемек керсетуд^ технологиясын кенейту мен жет^руд^ дэрiгерлердiн бiлiктiлiгiн арттыруды, сондай-ак хирургиялык емдеуд^ травматикалык инновациялык эдiстерiн аурухананын белiмшелерiнен тыс жерлерде енгiзудi талап еттi. Калада ХАО-да амбулаторлык хирургия белмелер^ хирургиялык белiмдер, киiну белмелерi, пациенттердiн операциядан кешнп кыска мерзiмдi болу палаталары, сонымен катар бiркатар кемекшi белмелер бар. Анестезиология кызмет хирургия жэне реанимация кезЫдеп анестезияны баскаруFа арналFан заманауи жабдыктармен жэне куралдармен жабдыкталFан. 2016 жылы амбулаториялык хирургия орталыFында операциядан кешнп наукастарFа арналFан 30 кереует бар. Эр тYрлi аурулар нозологиясы бойынша операцияFа дейiн пациенттердi клиникалык жэне аспаптык тексерудiн бiрынFай тiзiмi жасалды. АХО-нын хирургиялык белсендiлiк денгешшн темендеуi каржыландырудын темендеуiмен байланысты болды. Манипуляциялар мен хирургиялык араласулар жасау баFасынын олар Yшiн айтарлыктай кымбаттап кеткен баFасына сэйкес келмеуiне байланысты осы медициналык уйымда айтарлыктай каржылык киындыктар туындады. Егер 2014 жылы ас корыту мYшелерiне хирургиялык араласу 8,48 ± 0,63 %о болса, лрек-кимыл аппаратында 4,93 ± 0,34 %о жэне тыныс алу органдарында 3,89 ± 0,35 то болса, 2015 ж. хирургиялык араласу саны тшанше 8,12 ± 0,38 %о, 4,29 ± 0,42 %о жэне 3,48 ± 0,34 %о дешн темендедк Хирургиялык белсендiлiктiн темен каркыны жэне жYрек пен ми хирургиясында консервативтi емнен еткен наукастар санынын есуi аясында 2014-2015 жж. медициналык уйымнын кызметi тYбегейлi кайта куруды талап етедi. 2015 жылы жаFдайды турактандыру Yшiн амбулаториялык хирургия орталы^ы туралы ереже клиникалык хаттамалардын непзЫе айналFан ыктимал хирургиялык араласулардын тiзiмiн жэне пациенттердi баскарудын бiрынFай медициналык-экономикалык стандарттарын езгерте отырып бектлдк Амбулаторлык хирургия кызметiн уйымдастыруды жет^руде, МЭС енгiзiлгенге дейiн жэне одан кешн белiм кызметiнiн ресми статистикалык мэлiметтерiн уакытылы салыстырмалы зерттеу он рел аткарды. 2016 жылы амбулаторлык хирургия орталы^ында 9 570 пациент амбулаторлык жаFдаЙFа жiберiлдi. Онын шЫде 5519-на ота жасалды. (57,67%). Емделушшердщ пешке орташа стационарлык ^шл 4,28 ± 0,31 кYндi курады. МЭС колдана отырып жYргiзiлген емшн нэтижесiнде операция жасалынFан пациенттердiн 92,64% -ынын калпына келуi аныкталды, ал 7,36% жаFдайда наукастардын жаFдайы жаксарды. Егер буFан дейiн орталыкта тесек жоспарынын орындалуы 92,87% болса, жана жумыс кезЫде 102,53%. Наукастарды карау мерзiмi 3,71 ± 0,25 кYндi курады, ал МЭС енгiзгенге дешн ол 3,96 ± 0,41 кунге жеттi. Осылайша, медициналык жэне экономикалык стандарттарды колдана отырып, жумыстын жоFары терапиялык жэне экономикалык тиiмдiлiгi к^мэн туFызбайды. Телем Yшiн бершген шот-фактураларFа сараптамалык баFа аурудын нозологиялык белiмшелерiнде жасалатын операциялардын басталуын ескере отырып жYргiзiлдi.
Мэ^меттерд! талдау терi мен терi астындаFы тiндерге хирургиялык, араласулар операциялардын жалпы санынын 45,87% курайды. Шымкент калалык медициналык акпараттык-аналитикалык орталы^ынын (МААО) мэлiметi бойынша, 2018 жылы амбулаторлык хирургтардын каланын ересек турFындарына келулерУн саны 625 000 курады немесе амбулаторлык уйымдарFа барудын 12,01% курады. Хирург мамандарымен кенесудiн 78,92% -ы бар ауруFа катысты (493,250 жаFдай) жYргiзiлдi. 2018 жылы каланын АХО-да журпзшген амбулаторлык операциялардын саны, каланын
1000 турFынына шакканда 19,61 %о курады. Хирургиялык араласудын жалпы санынын 54,28% -ы хирургиялык инфекция салдарынан терiге жэне терi астындаFы маЙFа жасалды. Медициналык кeмектiн накты жэне жарияланFан кeлемiне сэйкес тексерудiн объективтшпн камтамасыз ету Yшiн бiз iрiндi хирургиялык аурулары бар 400 пациенттен туратын пациенттердiн eкiлдiк санын жасадык (1 кесте). Олар амбулаторлык хирургия орталь^ына абсцесс, кершикан, сыздауык салдарынан (шамамен 51%) жэне кYбiртке салдарынан (шамамен 18%) жYгiндi.
Кесте 1 - Наукастарды 1000 наукаска шаккандаты нозологиялык, керсетк1штер бойынша белу, %о
Наименование МЭС В расчете на %о
абсцесс, тершикан, сыздауык 497,5
iрiндi бартолинит 17,5
iрiндi гидраденит 15,0
куртке 180,0
iрiндi эпидермальдi киста 77,0
мастит 34,0
тшме 21,0
флегмона, аденофлегмона 54,0
iрiндi жара 69,0
жт бурсит 28,0
Сараптама барысында iрiндi хирургиялык аурулардын барлык тобы Yшiн олардын барлык бeлiмдерiнде медициналык-экономикалык стандарттардын толык орындалмаFаны аныкталды. Атап айтканда, тэжiрибе жYзiнде пациенттердi емдеу узактыFы МЭС индикаторынан едэуiр темен жэне жоспарланFан келемнен орташа 73,98 ± 6,58% курайды. Медициналык сапарлардын орташа саны К,Р МЭС-нын 82,37 ± 7,38% курады. МЭС-мен салыстырFанда зертханалык диагностикалык кызметтер 56,24 ± 4,62%, аспаптык диагностикалык кызметтер 81,36 ± 7,92% жаFдайда, дэршк емес терапия кызметi 64,41 ± 81% кeрсетiлдi. Барлык зерттелген топтарда терапевт, кардиолог, пульмонолог жэне баска дэртерлермен кенесулерд^ 38,74% жаFдайында кенесщ болмауы байкалды. Стандартка сэйкес физиотерапиялык процедуралар эр топтын пациенттерiне таFайындалуы керек. Алайда дэрiгер-физиотерапевттiн бiрде-бiр кенесi кУPылмаFан. Жалпы, тексерулерд^ нэтижелерi медициналык кeмектiн накты кeлемi мен МЭС усынFан терсетюштер арасында айтарлыктай сэйкессiздiк тапты. Бул тенденция КР МЭС барлык 9 тобында байкалады. АныкталFан кемшiлiктер, ен алдымен, дайындалFан стандарттардын жетiлмегендiгiмен байланысты. Сонымен катар, амбулаторлык хирургиялык кызметтщ дэрiгерлерi медициналык-экономикалык стандарттар аясында орындалатын жумыска
дайын болмады. Медициналык-экономикалык стандарттар енпзшгеннен кейiн барлык непзп кeрсеткiштер бойынша кeрсетiлген амбулаторлык-хирургиялык темеклн кeлемi емдеу-диагностикалык процестi медициналык-экономикалык стандарттауFа дейiн кeрсетiлген медициналык кызметтердiн кeлемiмен салыстырFанда едэуiр жаксарды. Сонымен бiрге, АХО-да i рi нд i хирургиялык аурулары бар наукастарFа медициналык-экономикалык стандарттарFа сэйкес шот-фактураларды тeлегеннен кейiн 2018 жылFа медициналык темек кeрсету Yшiн алFан каржы ресурстары 2017 жылFа KараFанда (шамамен 12 млн. тенге) теп болды. Корытынды
МЭС аясында iрiндi-кабыну аурулары бар наукастарFа кeрсетiлетiн амбулаторлык-хирургиялык кeмектiн кeлемiн сараптау нэтижелерЫ талдау медициналык кeмектiн галемЫ улFайтуFа жэне сапасын жаксартуFа мYмкiндiк беретiндiгiн кeрсеттi. Амбулаторлык-хирургиялык кызметтiн сапасын Yнемi жаксарту жэне АХО жумысындаFы кемшiлiктердi болдырмау Yшiн медициналык-экономикалык стандарттардын мазмунын дер кезiнде тYзету максатында кeрсетiлетiн медициналык кeмектiн кeлемiн Yнемi бакылау жэне тексеру кажет. Медициналык-экономикалык стандарттарда карастырылFан емдеу-диагностикалык шаралардын орындалуын талдауда кажет болатын негiзгi кштп кeрсеткiштер белгiлендi.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Лисицын Ю.П. Общественное здоровье и здравоохранение. - М.: Медицина, 2002. - 416 с.
2 Лисицын А. С., Винник Л. Ф., Дергачев С. В., Галичин А. С. Амбулаторная хирургия вперед в прошлое? // Стационарозамещающие технологии. Амбулаторная хирургия. - 2002. - № 4. - С. 3-7.
3 Ефименко Н.А., Воробьев В.В., Лисицын А.С. О перспективах организации специализированной амбулаторной хирургической помощи // Воен,-мед. журн. - 2000. -Т.321, №4.
- С.20-22.
4 Шляфер СИ. Научное обоснование организационных и нормативных основ развития стационарозамещающих форм медицинского обеспечения: Дисс. кандидата медицинских наук - М., 1999. - 156 с.
5 Артюхов А.С. Возможности использования медико-экономических стандартов для оценки результатов деятельности учреждений здравоохранения в современных условиях // Российский медицинский журнал. - 1999. - №1. - С. 18-19.
Vestnik KazNMU №2-2020
1А.К. Илимова, 2М .А. Булешов, 1Г.К. Каусова, 1А.М. Ауезова ^Казахстанский медицинский университет «ВШОЗ», город Алматы 2Международный Казахско-Турецкий университет имени Ходжа Ахмета Яссави, город Туркестан
ЭКСПЕРТНАЯ ОЦЕНКА КАЧЕСТВА АМБУЛАТОРНОЙ ХИРУРГИЧЕСКОЙ ПОМОЩИ НАСЕЛЕНИЮ МЕГАПОЛИСА В УСЛОВИЯХ ВНЕДРЕНИЯ МЕДИКО-ЭКОНОМИЧЕСКИХ СТАНДАРТОВ
Резюме: В научной работе обсуждается результаты внедрения медико-экономических стандартов оказания амбулаторной хирургической помощи населению мегаполиса. Экспертная оценка объемов амбулаторной хирургической помощи, оказанной в рамках МЭС показал, что по сравнению с данными, полученными до внедрения данного метода значительно повысились объем и качества медицинских услуг. Данное обстоятельства показывают о положительном влиянии использованного метода в деятельности ЦАХ, приближая фактические уровни показателей лечебно-профилактической помощи к параметрам медико-экономических стандартов. В результате экспертной оценки также установлены недостатки в самих медико-экономических стандартах, что требует необходимости
продолжения деятельности по дальнейшему его совершенствованию. Для дальнейшего улучшения медицинской помощи пациентам, оказываемых в рамках МЭС и недопущения отклонении от установленных медицинских стандартов в деятельности ЦАХ, необходимо проводить периодические мониторинговые исследования и экспертную оценку качества амбулаторной хирургической помощи. Установлены ключевые показатели для экспертной оценки деятельности отделении ЦАХ города, в соответствии критериями, предусмотренных в медико-экономических стандартах службы.
Ключевые слова: центр амбулаторной хирургии, медико-экономический стандарт, экспертиза, экономический эффект, повышение качества оказания медицинской помощи
1A.K. Ilimova, 2M.A.Buleshov, 1G.K. Chausova, 1A.M. Auyezova 1 Kazakhstan Medical University " Higher school of public health", Almaty city 2International Kazakh-Turkish University named after Hodja Ahmed Yassavi, the city of Turkestan
EXPERT ASSESSMENT OF THE QUALITY OF OUTPATIENT SURGICAL CARE TO THE POPULATION OF A METROPOLIS IN THE CONTEXT OF THE IMPLEMENTATION OF MEDICAL AND ECONOMIC STANDARDS
Resume: The research paper discusses the results of implementing medical and economic standards for providing outpatient surgical care to the population of the megapolis. An expert assessment of the volume of outpatient surgical care provided under the MEA showed that compared to the data obtained before the introduction of this method. the volume and quality of medical services have significantly increased. This circumstance shows the positive impact of the method used in the activity of the Central MEDICAL center, bringing the actual levels of indicators of medical and preventive care to the parameters of medical and economic standards. As a result of the expert assessment, shortcomings in the medical and economic standards themselves were also
identified, which requires the need to continue to improve them further. To further improve the medical care provided to patients under the MEA and prevent deviations from the established medical standards in the activities of the CA, it is necessary to conduct periodic monitoring studies and expert assessment of the quality of outpatient surgical care. Key indicators have been established for expert evaluation of the activity of the city's CAH Department, in accordance with the criteria provided for in the medical and economic standards of the service. Keywords: outpatient surgery center, medical and economic standard, expertise, economic effect, improving the quality of medical care
