CC BY
45
УДК616.053.92
Ж.А. КОЖЕКЕНОВА, А.А. АЙТМАНБЕТОВА, Р. КУРМАНХАНОВА, Ж. АЙНАКУЛОВА
С.Д. Асфендияров атындагы К,аза;ултты;медицина университет'1
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАГ Ы АМБУЛАТОРИЯЛЫК ХИРУРГИЯЛЫК К0МЕК К0РСЕТУД1И ЖАГДАЙЫ
Тургындарга хирургиялы; ;ызмет кврсету сапасын арттыруды жэне уйымдастыруды жетлд'ру елд'н денсаулы; са;тау жYрйесiн реформалауда жетекш'1 орынга ие. Алгаш;ы медициналы;-санитарлы; квмек кврсету жYйесiнiн басым дамуын ескере отырып, амбулаториялы;-емханалы; ;ызметт'1 реформалауга жэне онтайландыруга багытталган эзiрлемелерге ;ажеттл'1к туындады
TYÜiHdi сездер: емхана, амбулаторлы; квмек, хирург, денсаулы; са;тау жYйесi, хирургиялы; квмек.
Амбулаторлык-емханалык кызмет - денсаулык сактау жуйесшщ мацызды секторы, оныц жагдайына кептеген медицинальщ-элеуметпк мэселелердщ шешпм^ тшмдшт мен сапасы байланысты. Осы кызметтщ дамуы денсаулык сактауды кайта курылымдаудыц стратегиялык багдарламасыныц мацызды элементтершщ 6ipi. Кеп сандынаукастартоптарын емдеудщ тиiмдi жэне экономикалык тургыдан пайдалы болып табылатын хирургиялык-амбулаториялык емханалык кызмет АМСК курылымында ерекше орын алады. ХХ аягы мен XXI гасырдыц басында каркынды дамыган амбулаторлык хирургия 3 негiзгiмiндеттердi шеше алады: халыктымедициналык кемектщ эртYPлi тYPлерiмен камтуды жогарылату, отадан кежнп тiкелей нэтижелердi темендетпей, теменгi аяк уштары кек тамырларыныц варикозды кецею^ шап жарыктары секiлдi аурулармен нау^астангандардьщ саныныц азаюына, ас^ынбаган калькулездiк ет жолыныц кабынуы секiлдi аурулармен нау^астангандарды ауруханага жаткызу мерзiмдерiнiц азаюына байланысты стационарларды азайту, емдеудщ каржылык шыгындарын азайту.
Казакстан Республикасыныц элеуметпк-экономикалык дамуыныц казiрri кезец саяси, макроэкономикалык турактылыкпен, ^огамды^ келiсiммен жэне ^огамныц шынайы табысыныц есуiмен сипатталады. Дегенмен, болып жаткан ^огамныц бiрнеше тапка белiнуi емiр сYPУ сапасы нашарлай тYсетiн халыктыц элеуметпк-^оргалмаган тобын калыптастырады. Бул YДерiстер, сезсiз, халыктыц денсаулыгыньщ децгейше керi эсерiн типзедкСо^ы жылдары Казакстан Республикасыныц денсаулык сактау жYЙесiнде медициналык уйымдар жYЙесi кайта курылымдалып, каржыландыру жэне ресурстык камтамасыз ету келемi кебейдi, керсетiлетiн алFашкы медициналык-санитарлык жэне медициналык-элеуметтiк, бiлiктi жэне мамандандырылFан медициналык кемек курылымына жэне келемЫе езгерiстер енгiзiлдi.
Бул болып жаткан кубылыстарды жацаша ой елепнен еткiзу, ресурстык камтамасыз етудi калыптастыру жэне баFалау YДерiстерiн, денсаулык сактаудыц басым кызметтерш, денсаулыкты корFау бойынша баFдарламаларды, денсаулык сактауды баскару жэне каржыландыру механизмдерiн оцтайландыру кажетплтн туындатады.
Со^ы жылдары республикада болFан ^амдык денсаулык сактау жаFдайындаFы езгерiстер, саланыц Fылыми сыйымдыль^ыныц езгеруi отандык денсаулык жYЙесiне жацаша карауды талап етедГ БYгiнде денсаулык сактау дамуыныц непзп баFыттары ретiнде ецбекакыны телеу децгежн жоFарылатуды, дэрiгерлердi дайындау жэне кайта дайындауды, материалды-техникалык базаны ныFайтуды, сондай-ак
медициналык кемектщ келемЫщ белiгiн стационарлыктан амбулаториялык сатыFа ауыстыруды, ауруханалардыц артык куаттарыныц бiр белiгiн кыскартуды жэне турFындарFа медициналык элеуметтiк кемек керсетудi камтитын басым баFыттары аныкталды. К^рп уакытта денсаулык сактау жYЙесiн жетiлдiру бойынша келесi шараларды уйымдастыру кажет: амбулаториялык-емханалык кемек керсетудщ кепдецгейлi жYЙесiн куру; емдеу-диагностикалык жумысыныц сапасын баскару (камтамасыз ету) жYЙесiн кайта уйымдастыру; денсаулык сактау жYЙесiнде амбулаториялык-емханалык мекемелерге жетекшЫк беру; стационарлар мен амбулаториялык-емханалык мекемелер арасындаFы езара карым-катынастарды жаксартудыц жаца жолдарын iздестiру; амбулаториялык-емханалык кемек шь^ынын азайту; учаскелiк дэр^ердщ (жалпы практикалык дэрiгер) релiн арттыру стационарлык катысу технологияларын енгiзу, кYндiзгi стационарларды, амбулаториялык хирургия
орталыктарын, басым баFыттар бойынша мамандандырылFан белiмдердi дамыту;
профилактиканыц белсендi формаларын енгiзу; медициналык орталыктарды жэне амбулаториялык-емханалык диагностикалык-кецес беру iрi мекемелерiн эрi карай мамандандыру; диспансерлеуге жэне оныц непзп курамдас белттерше (терекдетiлген медициналык тексеруге жэне диспансерлт динамикалык бакылауFа) эдкнамалык ыKFайларды езгерту; наукастарды емдеу жэне диагностикасында медициналык стандарттарды пайдалану; заманауи аппаратурамен, куралдармен жабдыктау аркылы материалдык-техникалык базаны жабдыктау жэне диагностикалык мYмкiндiктердi арттыру. Бул ережелердi жYзеге асыру алгоримi темендегiдей: амбулаториялык-емханалык мекемелерде емдеуге тжсп наукастардыц категорияларын аныктау жэне емдеуге Кажеттi жаFдай тудыру; жоFарFы жэне орта декгейдегi амбулаториялык КУPылымдардаFы мамандандырылFан медициналык кемектi дамыту (калыптастыру); стационарлык катысу технологияларын ^й стационарлары, кYндiзгi стационарлар, хирургиялык жэне езге де мамандандырылFан кYндiзгi стационарлар, наукастардыц стационарларда болу мерзiмдерiн азайту, амбулаториялык наукастар Yшiн стационариялык емдеу-профилактикалык мекемелерiнiк диагностикалык базасын кецшен пайдалану) енгiзу; жоспарлы стационарлык емдеуге наукастарды дайындау бойынша мекемеаралык шоFырлану; амбулаториялык-емханалык мекемелердiк жYЙесiн оцтайландыру; амбулаториялык-емханалык медициналык ресурстык камтамасыз еттуЫ оцтайландыру.
К^рп уа^ытта емдеу-профилактикалыщ мекемелершщ жумыстарына, сондай-а^ денсаулыщ са^таудыц жетекшi органдарына бас^арудыц экономикалыщ эдiстерi енгiзiлiп жатыр. Осы саладагы аса мацызды взгерiстер а^ылы ^ызмет кврсету жYЙесiн енпзудщ нэтижесiнде пайда болды. Медициналыщ-экономикалыщ стандарттар мен тарифтер денсаулыщ са^тау субъектiлерiн, сондай-а^, жалпы медициналыщ мекемелерге экономикалыщ эсер етудщ шынайы тетiктерiн пайдалануга мYмкiндiк тудырады, медициналыщ мекемелердщ медициналыщ квмек сапасын жэне тиiмдiлiгiн арттыруга стимул бередк Нары^тыщ ^арым-^атынастарга бейiмделген бюджетп-а^ылы медицина принциптерi медициналыщ бвлiмшелер балансыныц табыс жэне шыгын бвлiктерiн влшеудi жэне багалауды ^амтамасыз еттi. ©з кезегiнде, шыгындауга жэне бюджеттiк тYсiмдерге ^атал талаптар ^ойылып отыр.
Денсаулыщ са^таудагы нары^тыщ ^арым-^атынастар диагностиканыц жаца формаларыныц дамуыныц ауруханага дейiнгi децгейшде емдеу-диагностикалы^ Yдерiстiи жэне амбулаториялыщ жагдайларда ем ^абылдаудыц, ^ымбат твсек ^орын рационалды пайдаланудыц ^ар^ындылыгын талап етедГ Осыган ^оса, хирургиялыщ нау^астарды уа^ытылы жоспарлы сауы^тыру ерекше мэнге ие. Дегенмен, 1^рп уа^ытта, амбулаториялыщ хирургиялыщ квмектi уйымдастыру квптеген терiс сэттерге толы.
Уа^ытылы тиiмдi емдемеу пациенттщ моралды жэне материалды шыгындануына, ^иынды^тардык квбеюiне, уа^ытылы жэне тура^ты ^ызметке жарамсыздыгына, жедел ^ызмет кврсетудщ, ас^ыну кезiндегi жиi ауруханага жату материалды^ шыгындарына экеледi. Айтылган шыгындарга байланысты бвлiмше ^ызметкерлершщ жала^ылары азаяды, емхананыц хирургиялыщ бвлiмшесiнil^ тиiмдiлiгiне ^атысты ^мэн туындайды.
Дегенмен, республикадагы хирургиялыщ ауруларга шалдыгу кврсеткiшi твмендер емес. Шамамен, хирургиялыщ нау^астардыц жартысы жоспарлы денсаулыщ тYзетудi ^алайды. 1с жYзiнде жоспарлы оталар шепне дейiн азайтылган, ^аржыныц жетiспеушiлiгiмен тYсiндiрiледi. Негiзгi а^шалай ^аражат шугыл хирургиялыщ квмек кврсетуге бвлшедГ
Жедел нау^асты емдеу - кеп жагдайда ас^ынган ауруды емдеу. Отадан кейшп ас^ынулардыц жэне eлiмнil^ Ke6i жедел турде ота жасалган тулгаларда бай^алады. Осыган ^оса, жедел нау^асты емдеу жоспарлы нау^асты емдеуге Караганда, шамамен, екi есе ^ымбат. Денсаульщ са^таудыц нары^тыщ жагдайларга eтуi хирургиялыщ нау^астарды уйымдастырудыц жэне оларды емдеудщ жогары тиiмдi эрi арзан эдктерш негiздеу мен енгiзудi талап етедк Егер хирургиялыщ ^ызметп ^аржыландыру эр емделген нау^ас^а байланысты болса, жоспарлы емдеудi кeбейтiп, жедел емдеудi азайтатын, хирургиялыщ нау^астарды емдеудщ нэтижелерiн жа^сартуга, мYгедектiктi, eлiмдi жэне материалды^ шыгындарды айтарлы^тай азайтуга мYмкiндiк беретiн диспансерлеудщ рeлi бiрнеше есе артады.
©тпелi кезецде ТМД елдерiнде орын алган Yдерiстер ^огамныц бiрнеше децгейге бeлiнуiн жэне элеуметпк-экономикалыщ ^арама-^айшылы^тарды шецдеспрдГ Осыган байланысты Ресей федерациясында 12 пайызга eсу ар^ылы жедел хирургиялыщ кeмек Yлесi артты. Республикадагы тургындардыц кeпшiлiгi жоспарлы хирургиялыщ кeмек алуга ^ау^арсыз. Жол а^ысы болмаганды^тан, нау^астар бiлiктi хирургиялыщ кeмек алу ушш республикалыщ мекемелерге бара алмайды. Республикада кадрлыщ жагдай шиеленiсiп кеттi. Каза^станныц кей аудандарында, негiзiнен, ^аржыландырудыц нашарлыгына жэне тиiстi тургын Yйдiк болмауына байланысты хирург дэрiгерлер жо^. Соцгы жылдары жогары мамандандырылган хирургиялыщ шмекке ^ажеттЫк туындады. Емдеу мекемелерiндегi медициналыщ технологиялар парюнщ тозу кeрсеткiшi 70 пайыздан асты, бул пациенттщ ^аутаздтне жэне сапасына кYмэн келтiредi. Заманауи сатылы тYPде емдеу диагностикалыщ технологияларды хирургиялыщ тэжiрибеге енгiзiп, оларды тиiмдi пайдалану жэне уйымдастыру ^айтарымдылы^тыц эквивалентпк нус^аларын ашуга мYмкiндiк бередi. Осылайша, хирургиялыщ кeмектi жетiлдiрудil^ базалыщ мэселелерЫ зерттеудi жалгастыру адекватты салалыщ саясатты жэне соцгы он жылда ^огамда болып жат^ан элеуметтiк-саяси, элеуметтiк - экономикалыщ реформаларды жYзеге асыруы мYмкiн.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Галкин Р.А., Тявкин В.П. Экспертиза качества лечения хирургических больных // Здравоохранение Российской Федерации, 1993. - С.13-15.
2 Алиев М.А. Основные направления стратегии развития здравоохранения //Опыт, проблемы и перспективы реформирования системы здравоохранения в Республике Казахстан: Материалы II республиканской научно-практической конференции с участием международных организаций 3-4 июня 2002 года. - Алматы: 2002. - С.18-24.
3 Исаев Д.С., Игликова А.Э., Надиров Ж.К. и др. Новое концептуальное и методологическое видение процессов обеспечения качества медицинской деятельности // Центрально-Азиатский научно-практический журнал по общественному здравоохранению, 2007. - № 2-3. - С. 46.
4 Минаков В.Ф. Научная организация труда в амбулаторно-поликлиническом учреждении. - М.: 2001. - 231 с.
5 Анохин Л.В., Васильева Н.П., Куприянов А.В. и др. Научная организация труда в амбулаторно-поликлиническом учреждении. - М.: 2001. - 271 с.
Ж.А. КОЖЕКЕНОВА, А.А. АЙТМАНБЕТОВА, Р. КУРМАНХАНОВА, Ж. АЙНАКУЛОВА
Казахский Национальный медицинский университет им.С.Д.Асфендиярова
СОСТОЯНИЕ ОКАЗАНИЯ АМБУЛАТОРНОЙ ХИРУРГИЧЕСКОЙ ПОМОЩИ В РК
Резюме: Оказание качественной амбулаторной хирургической помощи населению - одна из важных составляющих в системе здравоохранения РК. В связи с повышением роли первичной медико-санитарной помощи населению, особое внимание необходимо уделить качеству хирургической помощи населению на уровне поликлинического звена. Ключевые слова: поликлиника, амбулаторная помощь, хирург, система здравоохранения, хирургическая помощь.
ZH.A. KOZHEKENOVA, A.A. AITMANBETOVA, R. KURMANKHANOVA, ZH. AYNAKULOV
The Kazakh national medical university of S.D.Asfendiyarova
CONDITION OF RENDERING THE OUT-PATIENT SURGICAL HELP IN RK
Resume: Rendering the qualitative out-patient surgical help to the population - one of important components in RK health system. Due to the increase of a role of primary medical and sanitary help to the population, it is necessary to pay special attention to quality of the surgical help to the population at the level of a polyclinic link. Keywords: policlinic, out-patient help, surgeon, health system, surgical help.
