CC BY
1M»1"
KÍ
\m
YANGI O ZBEKISTON PEDAGOGLARI AXBOROTNOMASI
MEVA VA SABZAVOT NOMLARI BILAN BOG'LIQ FRAZEOLOGIK BIRLIKLAR TAHLILI
Qayumova Shaxnoza Qobiljonovna
Filologiya fanlari bo'yicha falsafa doktori, (PhD) Termiz davlat universiteti Aliqulova Yulduz Shuxrat qizi
Talaba, Termiz davlat universiteti
ARTICLE INFO
Qabul qilindi: 07-yanvar 2024 yil Ma'qullandi: 10-yanvar 2024 yil Nashr qilindi: 17-yanvar 2024 yil
KEY WORDS
tarjima, lingvistik, jarayon, rivoj, frazeologiya
ABSTRACT
Meva va sabzavot nomlari bilan boshlanuvchi so'zlar san'at asari adabiyotda o'z o'rni bor. Bu turdagi iboralar tabiatning zamonaviylik, ko'plik, rivojlanishga bois muvofiq aks etgan ko'rsatma. Bu turdagi iboralar suyultirilishda, tabiatning yaxshi holatida bo'lishini ifodalaydi va o'z-o'zidan insonlarning uni baholab ko'rishini asoslashdiradi.
"Choy berib, cho'cha ichib" degan atamaga o'xshagan meva va sabzavot nomlari bilan boshlanuvchi frazeologik iboralarni adabiyotda ko'p va vaqtdan beri foydalaniladi. Bu turdagi ibora qo'llanilishi badiiy adabiyotda mazmun ko'rsatish, haqiqatga yaqinlashish yoki ma'no ifodalash maqsadida bo'ladi. Mana shu orqali adabiyotda iboralarning badiiy uslub orqali mazmunni kuchaytirishda qanday ahamiyatga ega bo'lishini ko'rsatkichdir.
Mevalar nomi bilan qadriyat, sabr, va kuchga oid maqollar ustida turli tahlillar olib borilishi mumkin. Aforizma orqali mevalar va ularning tabiatining insonga ta'siri, ularning o'ziga xos sifatlarini aks ettirishi mumkin. Masalan, "Olma gapirguncha, oltin to'qishingcha" degan aforizma orqali olmaning o'ziga xos sifatlari va uning labilari bilan bog'liq ma'naviy-ma'nviy tahlillar olib borilishi mumkin.
Idiomalar va maqollar orqali esa, mevalar nomi bilan bir qancha turli aks ettiruvchi so'zlar va ifodalar tahlil qilinishi mumkin. Masalan, "Anjirda halok bo'lish" idiomasi orqali anjir mevasining asosiy nuqtai nazardan hech qachon chiqmasligi, butunlanishgi va hozirda bo'lishi mumkinligini ifodalay olamiz.
Shuningdek, mevalar nomlari bilan bog'liq tuyg'u, ovqatlanish, o'z-o'zini ifodalash va xayollashga doir aforizmlar va maqollar bo'yicha tahlil ham olib borilishi mumkin. Bu esa mevalar nomining insonlar uchun qanchalik muhim va foydali ekanligini ko'rsatadi.
Ingliz va o'zbek tillarida shunday frazeologik birliklar borki, bu tillar bir-biriga qardosh bo'lmasada bu birliklar bir-biriga o'xshaydi: The fruit of one's labour- Mehnatlarimiz mevasi; To bear fruit-hosil qilmoq;
Reap the fruit of one's labour-hosildan bahramand bo'lmoq;
The apple doesn't fall far from the tree- olma olma daraxtidan uzoqqa tushmaydi;
Tilda shunday frazeologik birliklar mavjudki,ular o'zaro tillarda leksik jihatdan mos tushadi:
red as a beet-lavlagiday qip-qizil. Ba'zi shunday frazeologik birliklar mavjudki, ingliz tilida
meva-sabzavot nomlari ishlatilsada, o'zbek tilida bu birliklar umuman boshqacha talqin qilinadi:
Not be worth a fig- bir pulga qimmat;
A carrot and a stick policy- janjalli siyosat.
Meva va sabzavot nomlari bilan bogliq turgun birikmalar:
Poliz ekinlaridan biri "tarvuz" frazeologizmlarda kelishini korishimiz mumkin, "tarvuzi Qoltigidan tushmoq" iborasi ozbeklar tarvuzni odatda qotiq ostida kotarishgan va uni tushib Ketishi, umidi puchga chiqib, boshashmoq, xafa bolmoq frazeologik mano anglatadi. Yana bir Poliz ekin "qovun" ham kulgi, mutoyiba bilan boglanadi va "qovun tushirmoq" iborasi "biror ishni
"pachavasini" chiqarish mazmunidagi gaplarda keladi.
Ingliz tilidagi "To compare apples and oranges" - olma va apelsinni solishtirmoq Tarjimasidagi iborada, apelsin asosan issiq mamalakatlarida pishuvchi meva bolib, unga olmani
Taqqoslash mantiqsiz ekanligi va bu mutlaqo ikki xil narsani tasvirlash manosini beradi. "Ginger
Shall be hot in the mouth"- zanjabil ogizda issiq bolish kerak. Zanjabil inglizlarning Taomnomasida kop uchraydigan sabzavot xisoblanadi va uni achchiqligini ogizda sezishlik, Odamni zavqqa chaqirish frazeologik mano beradi.
"To pass an olive branch" -"zaytun novdasini bermoq". Zaytun novdasini berishlik tinchlik
Manosi anglatdi va kimnidir yarashtirb qo'yish uchun ishlatiladi bu ibora.
Olma mevasidan foydalanish maqsadiga ko'ra guruh. Bilamizki, olma mevasi pishib yetilgach,
iste'mol
Uchun yaroqli bo'ladi. Uni tozalab yuvib iste'mol qilish, quritib olmaqoqi tayyorlash, maxsus zavodlarda esa undan
Olma soki, olma sirkasi, olma murabbosi, olma djemi, olma pyurisi va vino tayyorlash mumkin. Demak, olma
Mevasidan foydalanish maqsadiga ko'ra guruhni 2ta ichki guruhchaga ajratish mumkin:
1) xo'raki olma navlari va
2) xomashyobop olma navlari.
Xo'raki olma navlariga besh yulduz, rozmarin, golden, afrosiyobi, naqsholma, nokpayvand kabilar kiradi.
Xomashyobop olma navlariga starkrimson, fudzi, simarenko, jonatan, Toshkent borovinkasi va b.lar kiradi.
2. Pishish vaqtiga ko'ra olma navlarini ifodalovchi birliklar guruhi. Aksariyat mevalar yurtimizda
Ertapishar, o'rtapishar va kechpishar singari navlarga bo'linadi. Ertapishar olma navlari nomarini ifodalovchi
Birliklarga olmacha (mazkur olma turi, asosan, Buxoro viloyatida yetishtiriladi. Olmacha pishgach, 3-4 kun ichida
Iste'mol qilinmasa, u ta'mini yo'qotadi. Murabbosi juda xushxo'r chiqadi), dumchaolma, bolajon singari nomlar kirsa,
O'rtapishar olma navlariga jersimak, golden, Samarqand a'losi, afrosiyobi, naqsholma, besh yulduz, qirmizak singari
Nomlar kiradi. Kechpishar navlarni ifodalovchi birliklarga esa tiramayi, sariq olma, xarseb, mutsu, fridom, gala, kiku,
Gibson, pinova, chempion, gloster, piros singarilar kiradi.
3. Onomastik birliklar asosida nomlangan olma navlarini ifodalovchi leksik birliklar guruhi. Olmachilik
Leksikasida shaxs nomi yoki joy nomi bilan ataluvchi leksemalar ham mavjud. Toshkent borovinkasi, Samarqand
A'losi, Jizzax golden, Namangan naqshi kabilar birikma tarzida uchrasa, afrosiyobi, cho'lpon, kamola, skarletspur,
Simarenko, jonatan kabilar sodda so'z tarzida uchraydi.
Antroponimlar bilan bog'liq olma nomlarini ham bevosita ichki guruhlarga bo'lish imkoniyati
mavjud.
Jumladan,
1) muayyan antroponimga bevosita aloqador olma nomlari va
2) muayyan antroponimga bevosita aloqador bo'lmagan olma nomlari.
Muayyan antroponimga bevosita aloqador olma nomlari, tabiiyki, o'sha olma navini yaratgan selektsioner,
Olim, payvandchi yoki shu olma navini chetdan olib kelib ko'paytirgan mevachilikka qiziquvchi shaxs nomi (ismi,
Familiyasi yoki taxallusi) bilan atalgan bo'ladi: simarenko...
Muayyan antroponimga bevosita aloqador bo'lmagan olma nomlari, odatda, mashhur kishilarning sharafiga
Yoki xalq orasida ko'p ishlatiladigan sevimli kishi nomlariga qo'yiladi. Masalan, jonatan, gibson, piros; cho'lpon, % % # i
Kamola va h.
ifodalo
lovchi leksik
IVE
birliklar guru alan,
guruhi. Tarqalish o'rni
4. Tarqalish o'rniga ko'ra olma navlarini deganda olma
Navlarining qaysi hududlarda yetishtirilishi nazarda tutiladi. Masa Xorazm olmasi: oydin, bolajon, simarenko... Jizzax olmasi: Jizzax golden, farangiz, go'zal...
Toshkent olmasi: Toshkent borovinkasi, mehmoniy, tilla olma, nafis, qandil... Samarqand olmasi: afrosiyobi, Samarqand a'losi, kamola, achchiq olma. Eron olmasi, Xitoy olmasi kabi.
5. Rang-tusiga ko'ra olma navlarini ifodalovchi leksik birliklar guruhi. Bu guruhga, tabiiyki, qizil, oq,
Sariq, ko'k va yashil tusli olma navlarining nomlari kiritiladi. Garchi mazkur guruhga kiruvchi olma navlari nomi ichki
Guruhlarda ko'pchilikni tashkil etmaydigandek ko'rinsa-da, aslida, oq-sariq, oq-qizil, qirmizi
kabi rang-tusga ega olma
Navlari ham borligini unutmasligimiz zarur.
6. Maza-ta'miga ko'ra olma navlarini ifodalovchi leksik birliklar guruhi. Mazkur guruhdan shirin, nordon
Va nordon-shirin (kislo-sladkiy) olma turlari o'rin oladi.
7. Olma zararkunandalari va kasalliklarini ifodalovchi nomlar guruhi: olma qurti, olma
qo'ng'izi, olma
Kuyasi, ol biti, qandala, qizil o'rgimchakkana, Kaliforniya qalqondori; chirish (monilioz), oftobda kuyish, bakterial kuyish, sovuq urishi, suvlanish, muzlash, rang o'zgarishi, un shudring, qo'tir (parsha)...
8. Olma yetishtirish sohasida foydalaniladigan gerbitsitlar nomini ifodalovchi birliklar guruhi. Olmachilikda olma mevalarini bevaqt to'kilishidan saqlab qolish yoki uning daraxtiga turli gerbitsitlar orqali ishlov
Berish va shu orqali mo'l hosil olish ishlari ham amalga oshiriladi. Bu guruhga fungusid,
kaltsiy, tiofanat metil, fositel
Alyuminiy singari gerbitsit nomlari kiradi.
9. Olma yetishtirish agrotexnikasiga oid leksik birliklar guruhi. Ko'chat o'tqazish, ishlov berish, dorilash,
Butash, kesish, shakl berish, payvand qilish, payvandtag, sug'orish, o'g'itlash, changlatish, terish, saqlash va h.lar.
10. Olma bilan bog'liq partonimik (butun-bo'lak munosabatli) birliklar guruhi. Olma (meva; butun) -
Po'st, et, urug', dumcha, naycha, changdon, changchi, olma suvi, sharbati, temir moddasi (qismlar); olma (daraxt;
Butun) - tana, navda, shox, ildiz, barg, po'stloq, gul, gulkosa, pindiq, kurtak, g'o'ra, meva (qismlar) va h.
11. Olma bilan bog'liq gipo-geperonimik (tur-jins munosabatli) birliklar guruhi. Olma -Toshkent
Borovinkasi, oydin, bolajon, farangiz, go'zal, feruza, kamola, cho'lpon, mehmoniy, tilla olma,
nafis....
12. Olmachilik bilan shug'ullanuvchi shaxs nomlarini ifodalovchi leksik birliklar guruhi: bog'bon,
Sohibkor, agronom, olim, selektsioner, olmachi, mexanizator, traktorchi, dorilovchi,
payvandlovchi...
13.Olmachilikda qo'llaniladigan texnika vositalari, turli ish qurollari va buyum nomlari guruhi:
Simbag'az, shpalera, narvon, tirgak, traktor, yuk mashinasi, dori purkagich, cho'p yashik, qog'oz yashik, chelak va boshqalar.
14.Olma fotosintezi bilan bog'liq leksik birliklar guruhi: fotosintez, barg, nafas olish, ildiz, gullash,
Rivojlanish, pishish kabi.
15. Olmachilik leksikasining tuzilishi bilan bog'liq birliklar guruhi:
Sodda so'z shaklida: tiramayi, qirmizak, xarseb, mutsu, fridom, gala, kiku, gibson, pinova,
chempion, gloster,
Piros...
Qo'shma so'z shaklida: kelinolma, farangolma, naqsholma, besh yulduz, nokpayvand... Birikma shaklida: Toshkent borovinkasi, sariq olma, Samarqand a'losi, Jizzax golden, Namangan naqshi...
16. Olmachilik leksikasida o'z va o'zlashgan qatlam birliklari guruhi. Mana shu asosga ko'ra o'zbek
Tilidagi olmachilik bilan bog'liq birliklarni ikki guruhga ajratamiz:
1) olmachilik leksikasidagi o'z qatlam birliklari
2) olmachilik leksikasidagi o'zlashma qatlam birliklari.
Bu qatorlarni yana davom ettirish imkoni mavjud bo'lib, fikrimizcha, ijtimoiy hayotimizdagi har bir sohaga
Tegishli birliklar til nuqtai nazaridan tadqiq etilishi, ularga tilimizni boyituvchi manbalar sifatida qaralishi, zaruriy
O'rinlarda ularning imlo va izohli lug'atlari tayyorlanishi zarur.
Xullas, Mahmud Koshg'ariy umumturkiy leksema sifatida izohlagan o'g'uzcha alma (olma) so'zi [2] turmush
Tarzimizga singib ketgan meva nomini ifodalaydi va xalq tilida kayfiyatni ko'taruvchi, go'zallik tashuvchi (olma
Yonoqli, oq olmadek yoqimli, naqsholmadek oqi oqqa, qizili qizilga ajralgan, o'ta go'zal) tashbeh birligi sifatida Hamisha qo'llaniladi.
Yuqoridagi fikrlarni inobatga olsak, o'zbek tilda mevachilikka oid leksikani o'rganish ham alohida ahamiyatga Egaligi ma'lum bo'ladi.
Ozbek tilining maxsus lugatlari(jumladan, "Ozbek tilining zohli lugati")da meva nomlari deyarli
Izohlanmagan. Odatda, lugatda muayyan mevali daraxtning biologik xususiyati ifodlangan va uning mevasi tavsifida
Esa "Shu daraxtnng mevasi" izohidan nariga otilmagan. (Biz buni olma mevasi nomi misolida
yoritshga harakat
Qildik.)
Mevachilik leksikasining vujudga kelishi insoniyat o'tmishi bilan, insonning mehnat jarayonini o'zlashtirish
Tarixi bilan uzviy aloqador. Zero, meva nomlari ozbek tarqalgan) ajralmas bolagi Bolib, ularni lison - nutq - matn trixotomiyasi nuqtayi nazaridan alohida tadqiq etish ahamiyatlidir.
Fruit idioms are not only a fun way to express ourselves, but they also provide insight into the
culture and history of the English language. In this article, we will explore the world of fruit
idioms and their meanings.
Fruit Idioms with Meaning and Examples
Cherry Idioms
A bite at the cherry
Meaning: An opportunity to do something that may not be available later.
Example: "I missed my chance to study abroad last year, but I'm hoping to get a bite at the
cherry this time around."
As red as a cherry
Meaning: Very red in color.
Example: "Her cheeks turned as red as a cherry when she realized she had made a mistake." Cherry-pick
n V
i lugat bo
tili lugat boyligining (katta va keng
Meaning: To selectively choose the best or most desirable things. Example: "The coach is going to cherry-pick the best players for the team." The cherry on the cake
Meaning: Refers to something that completes or enhances an already good situation. Example: Getting a promotion at work was great, but getting a bonus on top of it was the cherry on the cake. A second bite at the cherry
Meaning: A second chance to do something or an opportunity to try again.
Example: I didn't get the job the first time, but they called me back for a second interview, so I
have a second bite at the cherry.
Life is a bowl of cherries
Meaning: Life is easy and enjoyable.
Example: After winning the lottery, he felt like life was a bowl of cherries Banana Idioms Go bananas
Meaning: To become very angry, crazy, or annoyed.
Example: "My boss will go bananas if I don't finish this report on time."
Second banana
Meaning: A person who is in a subordinate or less important position.
Example: "After the CEO, the CFO is considered the second banana in the company."
To go bananas
Meaning: To become very excited or enthusiastic about something. Example: "The fans went bananas when their team won the championship." Top banana
Meaning: The most important or influential person in a group or organization. Example: "As the CEO, he's the top banana in the company."
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Kayumova S. K. LINGUOCULTURAL STUDY OF FEMALE JEWELRY NAMES (BASED ON ENGLISH AND UZBEK MATERIALS) //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т.
2. - №. 9. - С. 1114-1116.
2. Kayumova S. K. LINGUOCULTURAL STUDY OF FEMALE JEWELRY NAMES (BASED ON ENGLISH AND UZBEK MATERIALS) //Academic research in educational sciences. - 2021. - Т.
2. - №. 9. - С. 1114-1116.
3. Saparova N. E. USING INNOVATIVE TEACHING METHODS IN THE FOREIGN LANGUAGE //Theoretical & Applied Science. - 2020. - №. 4. - С. 879-882.
4. Kobiljonovna K. S. Rendering ways of national words //Евразийский научный журнал. -2020. - №. 2. - С. 34-35.
5. Kobiljonovna K. S. Rendering ways of national words //Евразийский научный журнал. -2020. - №. 2. - С. 34-35.
6. Kobiljonovna K. S. Phrases containing jewelry lexicon in english and uzbek languages //Евразийский научный журнал. - 2019. - №. 3. - С. 62-63.
7. Alaudinova D. R. New methods of teaching languages //International Journal EPRA. - 2020.
8. Alaudinova D. R. New methods of teaching languages //International Journal EPRA. - 2020.
9. Alaudinova D. R. New methods of teaching languages //International Journal EPRA. - 2020.
10. Alaudinova D. R. New methods of teaching languages //International Journal EPRA. -2020.
INNOVATIV ACADEMY
