Научная статья на тему 'МЕВА-САБЗАВОТ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ҚАЙТА ИШЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ'

МЕВА-САБЗАВОТ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ҚАЙТА ИШЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
11
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Мевали боғлар / узумзор майдонлари / томчилатиб суғориш / «in-vitro» усули / интенсив боғ / аукцион савдо / реализация / ишчи гуруҳлар / вегетация даври / агротехник тадбирлар / Organic / Global G.A.P. / E-AUKSION / Agroplatforma / агрологистика / диверсификация ва модернизация / мини-технология.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Раънохон Ботировна Қорабоева

Мақолада, мева-сабзавот маҳсулотларини қайта ишлашни ривожлантиришни босқичма–босқич амалга оширишнинг содда методларини илмий-амалий жиҳатидан тадқиқот ўтказиб, амалиётга тавсиялар ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МЕВА-САБЗАВОТ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ҚАЙТА ИШЛАШНИ РИВОЖЛАНТИРИШ»

МЕВА-САБЗАВОТ МА^СУЛОТЛАРИНИ КАЙТА ИШЛАШНИ

РИВОЖЛАНТИРИШ Раънохон Ботировна Корабоева

Кимё фанлари фалсафа доктори (PhD) https://doi.org/10.5281/zenodo.10931672

Аннотация. Мацолада, мева-сабзавот ма^сулотларини цайта ишлашни ривожлантиришни босцичма-босцич амалга оширишнинг содда методларини илмий-амалий жщатидан тадцицот утказиб, амалиётга тавсиялар ишлаб чицилган.

Калит сузлар: Мевали боглар, узумзор майдонлари, томчилатиб сугориш, «in-vitro» усули, интенсив бог, аукцион савдо, реализация, ишчи гуру^лар, вегетация даври, агротехник тадбирлар, Organic, Global G.A.P., E-AUKSION, Agroplatforma, агрологистика, диверсификация ва модернизация, мини-технология.

Аннотация. В статье с научной и практической точки зрения исследованы простые методы поэтапного осуществления разработки переработки плодоовощной продукции и разработаны рекомендации для практики.

Ключевые слова: Сады, виноградники, капельное орошение, метод «in-vitro», интенсивный сад, аукционная продажа, реализация, рабочие группы, вегетационный период, агротехнические мероприятия, Organic, Global G.A.P., E-AUCTION, Агроплатформа, агрология, диверсификация и модернизация, мини-техника.

Abstract. In the article, the simple methods of step-by-step implementation of the development of processing of fruit and vegetable products have been researched from a scientific and practical point of view, and recommendations for practice have been developed.

Keywords: Orchards, vineyards, drip irrigation, "in-vitro" method, intensive garden, auction sale, realization, working groups, growing season, agrotechnical activities, Organic, Global G.A.P., E-AUCTION, Agroplatform, agrologistics, diversification and modernization, mini-technology.

Узбекистон Республикасида 2024-2028 йилларда озик-овкат саноатини янада ривожлантириш чора-тадбирлар дастури буйича.

Барча тоифадаги хужаликларда боскичма-боскич мевали боглардан олинадиган х,осил микдорини ошириш х,исобига мева етиштиришни:

2024 йилда 3,2 млн тоннага;

2025 йилда 3,4 млн тоннага;

2026 йилда 3,6 млн тоннага;

2027 йилда 3,9 млн тоннага;

2028 йилда 4,1 млн тоннага етказиш.

Республика буйича мевали бог майдонларини 30 минг гектарга, узумзор майдонларини 18 минг гектарга кенгайтириш ва модернизация килиш чораларини куриш.

Бог ва токзорлар майдонини аниклаш, факат томчилатиб сугориш жорий килиш ва «in-vitro» усулида етиштирилган кучат билан интенсив бог ташкил этиш шартида аукцион савдоларига чикариш тизимини жорий килиш.

Ташкил этиладиган янги интенсив боглар х,исобига х,осилдорликни йилма-йил камида 20% га ошириб бориш.

«E-AUKSION» оркали лотларни эълон килиш ва реализация килиш.

Кам хосилли, иктисодий самарасиз богларни аниклаш ва янги интенсив богларни ташкил этиш буйича туман хокимликлари кошидаги ишчи гурухлар фаолиятини тиклаш.

Экинларни вегетация даврида утказиладиган агротехник тадбирларни уз муддатида илмий тавсиялар асосида утказилишини ташкил килиш.

^уритилган олхури ва урик меваси экспортини 2 баробарга ошириш максадида 2024 — 2026 йилларда 3,0 минг га янги бог яратиш ва олинадиган хосилдан сифатли куритишни ташкил этиш.

Х,ар бир худуднинг тупрок-иклим ва сув таъминотидан келиб чикиб, олхури ва урик етиштириладиган ихтисослашган худудларни аниклаш.

Аникланган худудларда олхури ва урик богларини барпо этиш хамда мавжуд бог майдонларини кенгайтириш.

Халкаро стандартлар (Organic, Global G.A.P., G.A.P ва бошкалар) талабларини жорий этиш оркали махсулот етиштиришни ташкил этиш.

^уритилган олхури ва урик буйича маркетинг тадкикотларини утказиш.

Замонавий инновацион илгор куритиш усул ва технологиялари ва уларни ишлаб чикаришга жорий килиш тугрисидаги маълумотларни махсулот ишлаб чикарувчиларга етказиш юзасидан амалий ёрдам курсатиш.

Сабзавотларнинг юкори хосилдор ва кайта ишлаш учун мулжалланган саноатбоп навларини етиштиришни ташкил этиш.

Сабзавотларнинг хосилдор ва кайта ишлаш учун мулжалланган нави уруг ва кучатларини (сертификатланган) махсулот етиштирувчиларга етказиб беришни ташкил этиш.

^айта ишлаш корхоналари буюртмасига асосан саноатбоп сабзавот экинлари экилишини таъминлаш хамда 2030 йилгача интенсив усулда сабзавот етиштириладиган майдонлар улушини 35 фоизга етказиш.

Экинларнинг уз муддатида агротехника талабларига риоя килган холда парваришини доимий назорат килиб бориш хамда махсулот етиштириш буйича тегишли тавсияларни жойларга етказиш.

^айта ишлаш (куритиш) корхоналари билан фермер ва дехкон хужаликлари (томорка ер эгалари) уртасида махсулотни етказиб бериш (сотиб олиш) юзасидан тузилаётган шартномалар хамда келишувга асосан бунак маблаглари ажратилишини, махсулотлар етказиб берилишини «Agroplatforma» тизимида онлайн мониторинг килишни йулга куйиш.

Экспортни рагбатлантириш агентлиги оркали куритилган мева-сабзавот махсулотларини ишлаб чикариш ва экспорт килиш билан шугулланувчи корхоналарни айланма маблаглар билан таъминлаш.

Мева-сабзавот махсулотларини йигиш, бирламчи кайта ишлаш, кадоклаш, саклаш, ташиш ва экспорт килиш учун худудларда агрологистика марказлари сонини ошириш.

Агрологистика марказларини ташкил этишнинг чора-тадбирлар дастурини кабул килиш, бунда ташаббускорлар инвестиция лойихаларининг манзилли руйхатини шакллантириш.

Лойихаларнинг молиявий манбаларини аниклаш ва ишга тушириш муддатларини белгилаш, тармок жадвалларини ишлаб чикиш.

Лойихаларни тармок жадвалига мувофик ишга тушириш.

Мева-сабзавотларни кайта ишлаш даражасини 2030 йилгача жами ишлаб чикариш хажмига нисбатан 16,2 фоизга (амалда 14,7 %) етказиш

Худудлар кесимида мева-сабзавотларни кайта ишлаш ва ундан тайёр махсулот ишлаб чикариш холатини тахлил килиш ва муаммоларни аниклаш.

Муаммоларни хал этиш буйича «йул харитаси» ни тасдиклаш ва ижросини таъминлаш.

Мева-сабзавотларни кайта ишлаш даражасини ошириш лойихалари буйича молиялаштириш манбаларини аник курсатган холда, манзилли дастур шакллантириш ва ижросини ташкил этиш.

Мева-сабзавотчиликка ихтисослашган 51 та туманда мева-сабзавотларни шок усулида музлатишни йулга куйиш буйича янги лойихаларни амалга ошириш.

51 та мева-сабзавотчиликка ихтисослашган туманда мева-сабзавотларни шок усулида музлатишни йулга куйиш буйича лойихаларни амалга ошириш дастурларини кабул килиш.

Лойихаларнинг манзилли руйхатини шакллантириш ва молиявий манбаларини аниклаш.

Лойихаларни молиялаштириш чораларини куриш хамда хориждан шок усулида музлатиш буйича ускуналарни харид килиш.

Лойихаларни ишга тушириш чораларини куриш.

Фермер, дехкон хужаликлари ва шахсий томорка ер эгаларининг меваларни сифатли куритиш ва саклашни ташкил этиш борасида билим ва куникмаларини ошириш чораларини куриш.

Мева-сабзавот махсулотини сифатли куритиш ва саклаш буйича технологик йурикнома, буклет ва таркатма материаллар ишлаб чикиш.

Мевачиликка ихтисослашган худудларда мева-сабзавот махсулотини сифатли куритиш ва саклаш буйича семинар ва тренинглар утказиш.

Талабга кура, ^ишлок хужалигини ривожлантириш халкаро жамгармаси иштирокида «^ишлок хужалигини диверсификация ва модернизация килиш (Андижон, Фаргона ва Наманган)» лойихаси доирасида молиялаштириш чоралари курилган холда, махаллаларда кичик тадбиркорлик субъектлари, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгаларини куритиш ускуна ва технологиялари (мини-технология) билан таъминлаш.

Мева-сабзавот махсулотларини куритиш корхоналари технологик холати, уларнинг муаммо ва таклифларини урганиш.

Мева-сабзавот махсулотларини куритиш (кайта ишлаш) корхоналарини хатловдан утказиш, бунда корхонанинг амалдаги куввати, энергия таъминотига мавсумий талаби, технолог мутахассисларнинг мавжудлиги хамда хомашё базаси етарлилигини урганиш.

Корхоналарнинг муаммо ва таклифларини умумлаштириш, ушбу муаммоларни бартараф этиш ва ечимини кутаётган масалалар юзасидан Вазирлар Махкамасига ахборот киритиш.

Республикамизда етиштирилаётган мева-сабзавот махсулотларидан самарали фойдаланиш, уларни саклаш, кайта ишлаш ва экспорт даражасини янада оширишни ташкиллаштириш хамда 2028 йилга келиб умумий кишлок хужалиги (мева-сабзавот, картошка, полиз, дон, дуккакли) ва озик-овкат махсулотлари экспорти хажмида кайта ишланган озик-овкат махсулотлари улушини 40 фоизга етказиш.

Келгуси 5 йилда кишлок хужалиги (мева-сабзавот, картошка, полиз, дон, дуккакли) ва озик-овкат махсулотлари экспорти хажмида кайта ишланган озик-овкат махсулотлари улушини 40 фоизга етказишнинг прогноз хажмини ишлаб чикиш хамда чора-тадбирлар дастурини ^ишлок хужалиги вазирлиги томонидан тасдиклаш.

Республикамизда етиштирилган мева-сабзавот махсулотлари, куритилган мева-сабзавот махсулотларини халкаро савдо ташкилотлари талаблари асосида БМТнинг Европа иктисодий комиссияси, Codex Alimentarius, EN стандартлари ва регламентларига мослаштириш.

Евроосиё иктисодий иттифокига аъзо давлатларнинг (ЕОИИ) техникавий регламентларига мувофиклаштирилган холда хомашё ва махсулот учун сифат хамда хавфсизлик стандартларини бирхиллаштириш (баъзи бир махсулот тури буйича Европа Иттифоки стандартига мувофиклаштириш).

Мева-сабзавотларни етиштиришда тупрокда кулланадиган кимёвий угитларни тупрок таркибини урганган холда, Европа стандартлари асосида куллаш методологиясини урганиш ва амалиётга куллаш юзасидан чора-тадбирлар куриш.

Етиштирилган махсулотларнинг етиштиришдан истеъмолчигача булган жараёнини тулик камраб оладиган стандартлар тизимини жорий этиш (бунда кайта ишлаш норма ва меъёрлари, фумигацияси ва калибрлашга алохида эътибор каратиш).

Ëf-мой саноатини ривожлантириш

Республика худудларида усимлик ёги ишлаб чикаришни янада ривожлантириш максадида усимлик ёги хомашёси етиштириладиган майдонларни кенгайтириш.

Жумладан,

2024 йилда 250 минг гектар,

2025 йилда 260 минг гектар,

2026 йилда 270 минг гектар,

2027 йилда 280 минг гектар,

2028 йилда 300 минг гектар.

Худудларни тупрок-иклим шароитидан келиб чикиб мойли экинлар етиштириш мумкин булган худудларни аниклаш ва таксимотини прогнозлаштириш.

Экин майдонлари учун сифатли элита уруг навлари микдорини шакллантириш.

Худудларга мойли экинлар экилишини таъминлаш чораларини куриш.

Кунгабокар дони ва унинг вегетация даври буйича илмий-тадкикот селекция ишларини ташкил этиш, буни натижасида, тупрок-иклим шароитига мос, ёглилик микдори 35 фоиздан кам булмаган уруг навларини татбик этиш.

Такрорий экинлар мос булган хамда вегетация даври киска (75 — 80 кун) булган уруглик навлари устида илмий-тадкикот ишларини ташкил этиш.

Эришилган илмий ютуклар асосида такрорий экин майдонларида мойли экинлар улушини 200 минг гектарга етказиш.

Ёг-мой корхоналарининг кайта ишлаш кувватларидан фойдаланиш самарадорлигини боскичма-боскич ошириш натижасида рафинацияланган кунгабокар ёгини ишлаб чикаришни 150,0 минг тоннага, пахта ёгини 170,0 минг тоннага ва улардан олинадиган чорва озукаларини 860,0 минг тоннага етказиш.

Ёг-мой корхоналарининг ишлаб чикариш кувватларидан фойдаланиш самарадорлигини ошириш дастурини ишлаб чикиш ва тасдиклаш учун Вазирлар Махкамасига киритиш.

Дастурга мувофик ишлаб чикаришнинг прогноз хажмларини белгилаш.

Республикада етишмаган хомашёни импорт хисобига коплаш чораларини куриш.

Ишлаб чикариш кувватларини модернизация килишга инновацион технологияларни жорий этиш буйича таклифларни ишлаб чикиш.

Усимлик ёгини ишлаб чикаришнинг янги технологияларини узлаштириш, хорижий тажрибаларни тахлил килиб бориш.

Мавжуд кувватлардан самарали фойдаланиш, самарасиз кувватларни диверсификациялаш хамда озик-овкатнинг бошка тармокларини ривожлантириш.

Модернизация килинадиган корхоналар руйхатини шакллантириш хамда боскичма-боскич амалга ошириш.

Йирик ёг-мой корхоналарида гидрогенланган ёгларни ишлаб чикариш урнига кайта эфирланган ёгларни ишлаб чикариш буйича янги кувватларни жорий этиш.

Озик-овкат хавфсизлиги таъминланган даврларда истеъмолдан ортикча булган усимлик ёгини экспорт килиш чораларини куриб бориш.

Доимий равишда усимлик ёги нархини мониторинг килиш, ишлаб чикариш ва импортини тахлил килиб бориш.

Озик-овкат хавфсизлиги таъминлаш нуктаи назаридан ички истеъмолни доимий таъминлашга эътибор каратиш.

Узбекистон ёг-мой саноати махсулотларининг халкаро кургазмалар, ярмаркалар, танловлар (ёг-мой саноати, Oils+fats 2025 усимлик мойлари ва ёгларнинг халкаро кургазмаси, World Food Moscow, Olio Capitale 2024, Food Style Kansai 2024 ва бошкалар) да иштирокини таъминлаш.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикада озик-овкат хавфсизлигини таъминлашнинг кушимча чора-тадбирлари тугрисида Узбекистон Республикаси Президентининг 2024 йил 16 февралда ПФ-36-сонли фармони.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 22 декабрдаги «Озик-овкат ва кишлок хужалиги сохасида ислохотларни тадкик килиш, стратегик режалаштириш хамда бошкариш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги ПК-58-сонли карори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 1 мартдаги «^ишлок хужалигида сувни тежайдиган технологияларни жорий этишни янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида» ги П^-144-сонли карори.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 майдаги «Еаллани етиштириш ва сотишда бозор тамойилини жорий этишнинг кушимча чора-тадбирлари тугрисида» ги П^-262-сонли карори.

5. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 10 сентябрдаги «Дехкон хужаликлари ташкил этишни куллаб-кувватлаш оркали ахоли даромадларини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида» ги П^-373-сонли карори.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.