Научная статья на тему 'ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА «GLOBAL G.A.P.» ВА «ORGANIC» СТАНДАРТИНИНГ РОЛИ'

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА «GLOBAL G.A.P.» ВА «ORGANIC» СТАНДАРТИНИНГ РОЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

126
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
“Ўзстандарт” агентлиги ва “Ўзбекозиқовқатхолдинг” ХК / “Global GAP” / “Halal” ва “Organic” сифат стнадартларини жорий этишни жадаллаштириш борасида бир қатор вазифалар юклатилган / Uzstandard Agency and Uzbekiston Holding FE / Global GAP / Halal and Organic set a number of tasks to accelerate the implementation of quality standards

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — А. М. Назаров, З. У. Усмонов, С. Б. Тухтаев, Б. Б. Юсупов

Экспортчиларнинг халкаро бозорларда эгаллаган позицияси мустахкамлиги уларнинг ишлаб чиқарган маҳсулотлари рақобатбардошлиги ҳамда рақобатлаша олиш имкониятлари билан ўлчанади. Бугунги кунда жаҳон озиқ-овқат бозорларига ўз маҳсулотларини экспорт қилувчи товар ишлаб чикарувчилар олдида турган энг мухим вазифалардан бири бу маҳсулотларнинг рақобатбардошлик даражасини бахолай олиш ва туғри аниқлашдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GLOBAL G.A.P. IN THE EXPORT OF AGRICULTURAL PRODUCTS AND THE ROLE OF THE ORGANIC STANDARD

The strength of the position of exporters in international markets is measured by the competitiveness and competitiveness of their products. One of the most important tasks facing commodity producers today, who export their products to world food markets, is to assess and accurately determine the level of competitiveness of products.

Текст научной работы на тему «ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИ МАҲСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА «GLOBAL G.A.P.» ВА «ORGANIC» СТАНДАРТИНИНГ РОЛИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-646-651

КИШЛОК ХУЖАЛИГИ МАХСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ КИЛИШДА

«GLOBAL G.A.P.» ВА «ORGANIC» СТАНДАРТИНИНГ РОЛИ

А. М. Назаров З. У. Усмонов С. Б. Тухтаев Б. Б. Юсупов

Тошкент давлат аграр университети nazarov@mail .ru

АННОТАЦИЯ

Экспортчиларнинг халкаро бозорларда эгаллаган позицияси мустахкамлиги уларнинг ишлаб чикарган махсулотлари ракобатбардошлиги хамда ракобатлаша олиш имкониятлари билан улчанади. Бугунги кунда жахон озик-овкат бозорларига уз махсулотларини экспорт килувчи товар ишлаб чикарувчилар олдида турган энг мухим вазифалардан бири - бу махсулотларнинг ракобатбардошлик даражасини бахолай олиш ва тугри аниклашдир.

Калит сузлар: "Узстандарт" агентлиги ва "Узбекозиковкатхолдинг" ХК, "Global GAP", "Halal" ва "Organic" сифат стнадартларини жорий этишни жадаллаштириш борасида бир катор вазифалар юклатилган

GLOBAL G.A.P. IN THE EXPORT OF AGRICULTURAL PRODUCTS AND THE ROLE OF THE ORGANIC STANDARD

ABSTRACT

The strength of the position of exporters in international markets is measured by the competitiveness and competitiveness of their products. One of the most important tasks facing commodity producers today, who export their products to world food markets, is to assess and accurately determine the level of competitiveness of products.

Keywords: Uzstandard Agency and Uzbekiston Holding FE, Global GAP, Halal and Organic set a number of tasks to accelerate the implementation of quality standards

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-646-651

КИРИШ

Узбекистан Республикаси Президентнинг 18.05.2020 йилдаги "Кишлок хужалиги махсулотларининг сифат ва хавфсизлик курсаткичлари халкаро стандартларга мувофиклигини таъминлашга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Фармони имзоланди.

Жахон бозорида махсулотларга куйилган сифат ва хавфсизлик талабларининг тобора кучайиб бориши, юртимизда етиштирилаётган махсулотларнинг халкаро бозорлардаги урнини мустахкамлаш учун кушимча чоралар куришни талаб килмокда.

Органик кишлок хужалиги — жахон тренди хисобланади. 2019 йилда органик кишлок; хужалиги буйича халкаро бозорлардаги савдо айланмаси 96,7 миллиард еврони ташкил этиб, 71,5 миллион гектар майдонда 2,8 миллион ишлаб чикарувчи ушбу фаолият тури билан шугулланган.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Экспертларнинг фикрича, дунё органик махсулотлари бозорида сунгги беш йилда йилига уртача 15 фоиздан усишга эришилиб, 2022 йилда савдо айланмаси 212 миллиард долларни ташкил этиши тахмин килинмокда.

«Узстандарт» агентлиги кишлок хужалиги махсулотларини кайта ишлаш сохасидаги салохиятини янада ошириш максадида халкаро стандартларни сохага кенг жорий этиш борасида тизимли ишлар олиб борилмокда.

- Органик кишлок хужалиги тадкикотлари институтининг маълумотларига кура, дунёнинг 103 та мамлакатида органик кишлок хужалиги тугрисида конун кабул килинган булиб, 6 та мамлакатда конун ишлаб чикилмокда, - дейди «Узстандарт» агентлиги матбуот котиби Абдурауф Расулов. - Органик кишлок хужалиги харакати буйича халкаро федерациянинг Жахон органик кишлок хужалиги статистикаси буйича 2019 йилда Узбекистон мева етиштириш буйича кулай шароитга эга булган дунёдаги 10 та давлат каторига киритилган ва органик мева ишлаб чикариш учун кулай ер майдонларига эга эканлиги кайд этилган.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-646-651

Кулай шароит ва имкониятлар мавжудлигига карамасдан, юртимизда органик кишлок хужалигини ривожлантиришга етарли эътибор берилмаётганлиги нафакат атроф-мухитга, инсонлар саломатлигига, юкори сифатли махсулотларни ишлаб чикаришга, балки худудларнинг экспорт салохиятини ошириш ва географиясини кенгайтиришга хам салбий таъсир курсатмокда.

Юртимизда Organic ва Global G.A.P. халкаро стандартлари талабларига мувофик махсулот ишлаб чикариш, тартибга солиш ва мувофиклаштириш тизимларини ривожлантириш, кишлок ва урмон хужалиги махсулотларининг сифат ва хавфсизлик курсаткичларини яхшилаш, экспорт географиясини кенгайтириш максадида жахон мамлакатлари стандартларини кабул килишга жиддий эътибор каратилмокда.

Хрзирда аграр тармокка тегишли 1276 та стандарт амалга киритилган. Буларнинг 309 таси халкаро ва 6 таси хорижий давлатларнинг стандартларидан иборат. Шунингдек, кишлок хужалиги махсулотларига тегишли етмишга якин ООН стандартлари кабул килинди.

Кишлок хужалиги ва озик-овкат махсулотларининг кушимча киймат занжирини ташкил этишда иштирок этувчи барча корхона ва ташкилотлар фаолиятларида бажариладиган жараёнларга ISO 28000 церийасига кирувчи 10 та халкаро стандартни жорий этиш максадида уларни кабул килиш ишлари якунланмокда.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

2020 йилда юртимизда 164 та, шундан 155 таси Global G.A.P., 9 та Organic экспортёр корхоналарга «Global G.A.P.» ва «Organic» стандартларини жорий этиш ва сертификатлаштириш буйича режа тасдикланди. Хрзирда 10 та сертификат такдим этилган булиб, 135 та корхонадан зарур хужжатлар олинган.

Агентлик тизимидаги "UzTest" синов лабораториялари Жахон банки кредити асосида модернизация килинмокда. Кредит маблагларини узлаштириш натижасида Республика маркази кошида озик-овкат ва кишлок хужалиги махсулотларини халкаро стандартлар талабларига мувофик сифат ва хавфсизлик курсаткичларини аниклаш имконияти яратилади. Бухоро ва Наманган марказлари кошида янги йуналишдаги махсулотлар таркибидаги ГМО микдорини аниклаш лабораторияси ташкил этилади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-646-651

Албатта, «Узстандарт» агентлиги тизимида олиб борилаётган бундай ишлар юртимизда кишлок хужалиги махсулотлари сифатини ошириш билан бирга унинг жахон бозорларида ракобатбардошлигини таъминлашга ёрдам беради.

Узбекистон дунёдаги бир катор ривожланган мамлакатлар билан кишлок хужалиги сохасида келишувларга эришмокда. Улардан бири Бельгия. Бельгиянинг Гринярд компанияси жахонда мева-сабзавот махсулотларини ишлаб чикариш, кайта ишлаш ва сотиш буйича 4 миллиар евро савдо айланмасига эга булган йирик компания

хисобланади.

Айни вактда Гринярд компанияси билан инвестиция киритиш, мутахассисларни укитиш, экспортбоп кишлок хужалиги махсулотларини ишлаб чикариш учун уругларни танлаш, етказиб бериш, иссикхона комплекслари ва замонавий логистик марказларини ташкил этишга доир "Йул харитаси"ни ишлаб чикилган.

Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари кенгашидан маълум килишларича, экспортга чикариладиган махсулотларнинг асосий кисмини органик кишлок хужалиги махсулотлари ташкил этиш мулжалланмокда.

Халкаро органик кишлок хужалиги тадкикотлари институти тахлилларига кура бугунги кунда, дунёдаги 250 дан ортик мамлакатнинг 172 таси органик кишлок хужалиги етиштириш билан шугулланмокда. 90дан ортик мамлакат органик кишлок хужалиги сохасида меъёрий-хукукий актларга эга. Органик кишлок хужалиги махсулотлари етиштириш учун дунё буйича 43,7 миллион гектар ер майдонида 2,3 миллион фермер хужалиги бандлиги аникланган.

Бу борада мамлакатимизда хам кенг куламли ишлар амалга оширилмокда. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 17 октябрда кабул килинган "Мева-сабзавот махсулотларини ташки бозорларга чикариш самарадорлигини оширишга доир кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги карори бу борада мухим ахамият касб этмокда.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-646-651

- Аслида юртимизда етиштирилаётган кишлок хужалиги махсулотларини хаммасини органик махсулот деб бемалол айтиш мумкин, -дейди Фермер, дехкон хужаликлари ва томорка ер эгалари кенгаши Маркетинг ва экспортга кумаклашиш булими бошлиги Нажмиддин Мирабдуллаев. -Бирок, уларнинг конуний жихатдан мустахкам килиб куйиш жуда мухим. Шу боис «Global GAP», «Halal» ва «Organic» стандартлари талабларига мувофикликка сертификатлаштириш буйича халкаро тан олинган ташкилотлар билан хамкорлик урнатиш ишлари олиб борилмокда. Шунингдек, бу стандарт талабларига мувофик мева-сабзавот етиштирувчи махаллий корхоналарни сертификатлаш буйича мутахассисларни тайёрлаш чоралари курилмокда.

Барчага маълумки, мамлакатимиз нафакат пахта толаси билан, балки бутун мевалари, узумлари, сабзавот ва полиз махсулотлари билан дунёга машхур. Уларнинг купгина турлари ва навлари бошка мамлакатларда учрамаслиги боис Узбекистонда етиштирилаётган мева-сабзавот махсулотлари жахон кишлок хужалиги махсулотлари бозорида юкори даражада ракобатбардошдир. Хусусан, Узбекистонда етиштириладиган узум навлари таркибидаги шакар моддаси 18-30 фоизни ташкил этади. Помидор таркибидаги курук моддалар микдори эса 5,5 фоиздан ошади. Бу курсаткичлар европалик ишлаб чикарувчиларнинг шундай махсулотларидагидан анча юкори булиб, шуниси билан харидорни узига тортади.

- Узбекистон мева-сабзавот махсулотининг ута кимматли навларини етиштириш, кайта ишлаш ва экспорт килиш сохасида катта салохиятга эга, -дейди Н. Мирабдуллаев.- Аграр секторда экспортга мулжалланган махсулот ишлаб чикаришни йулга куйиш ва уни кайта ишлайдиган саноатни етакчи уринга кутариш кишлок хужалигида баркарор иктисодий усишни таъминлайди. Ушбу вазифани хал килиш, кишлок хужалиги махсулотининг сифатини хамда уни кайта ишлайдиган корхоналарнинг самарадорлигини оширишни, ички ва ташки сотиш бозорларини янада кенгайтиришни талаб килмокда. Шу боис кишлок хужалиги экинларининг минтакалар тупрок-иклим шароитига мослаштирилган янги истикболли навларини яратиш буйича аник максадли ишлар олиб борилмокда, бу эса, охир-окибатда, ишлаб чикарилаётган кишлок хужалиги махсулотларини экспорт килиш имкониятини оширади.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 12 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-12-646-651

ХУЛОСА

Шу уринда кайд этиш жоизки, экспорт килинаётган кишлок хужалиги махсулотининг сифатини самарали назорат килиш масалаларида мулкдорлар бир катор кийинчиликларга учрамокда. Бунда халкаро талабларга жавоб берадиган синов марказлари ва лабораториялар етишмаслиги сезилмокда. Кишлок хужалиги махсулотини етиштириш, ташиш, унга ишлов бериш, кайта ишлаш, кадоклаш ва истеъмолчиларга сотишнинг ресурсларни тежайдиган технологияларини жорий этиш билан бир вактда озик-овкат махсулотларининг экологик хавфсизлигини таъминлаш зарур. Шунингдек, кишлок хужалик махсулотлари ишлаб чикаришнинг хукукий асосларини ташкил этувчи конунчилик лойихалари ва ташаббуслар хамда амалдаги конунчилик, органик кишлок хужалигини ривожлантиришнинг хукукукий асослари ишлаб чикилиши лозим.

REFERENCES

1. Узбекистон республикаси Вазирлар махкамасининг 2019 йил 14 мартдаги "Узстандарт агентлиги хузуридаги стандартлаштириш, сертификатлаш ва техник жихатдан тартибга солиш илмий-тадкикот институти фаолиятини ташкил этиш тугрисидаги"ги 220-сонли карори (1-4 илова)

2. Абдувалиев А.А., "Метрология, стандартлаштириш ва сертификатлаштириш" Дарслик "Шарк" 2018. 607-Б.

3. Парпиев М.П., Назаров А.М. "Стандартлаштириш асослари". Укув кулланма. -Тошкент: ТДАУ, 2020. 78 б.

4. Буриев Х., Жураев Р., Алимов О. Мева-сабзавотларни саклаш ва уларга дастлабки ишлов бериш. Т.: «Мехнат», 2002.

5. Орипов Р.О. ва бош. Кишлок хужалиги махсулотларини саклаш ва кайта ишлаш технологияси. Т.: «Мехнат», 1991.

6. Остонакулов Т.Э., Нарзиева С.Х. Мевачилик асослари. Укув кулланма. Т.: 2010.

7. Бузнашвиди П.Ш., Устинников В.Д., Степанов В.Н. Экструдированные продукты // Пищевая промышленность. 1990. № 2. С.41.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.