CC BY
5
2. ВЕТЕРИНАРНАЯ МЕДИЦИНА
УДК 636.4.053.087.8(476.7)
МЕТАБАЛ1ЧНЫЯ I ПРАДУКТЫУНЫЯ ПАКАЗЧЫК1 ПАРАСЯТ ПРЫ ВЫКАРЫСТАНН1
Б1ЯЛАГ1ЧНАГА ПРЭПАРАТА «С1НВЕТ»
Г. А. ТУМ1ЛОВ1Ч, Дз. М. ХАРЫТОН1К, С. В. ГРЫШЧУК, А. А. СЯНЬКО, К. С. КАЛЯСАН
УА «Гродзенсю дзяржауны аграрны ушверсгот», г. Гродна, Рэспублша Беларусь, 230008
(Паступта урэдакцыю 07.12.2017)
Рэзюмэ. У артыкуле прыведзены вынт даследаванняу Mema6aniuHbix i прадуктыуных паказчыкау парасят-гтатрафжау пры выкарыстанш бiялaгiчнaгa прэпарата «Онвет» для ацэню лячэбна-прафыактычнай эфектыунасц пры гастраэнтэральнай паталогп. Скaрмлiвaнне маладняку сетей з прыкметaмi антэнатальнай гтатрафп у перыяд адабран-ня бiялaгiчнaгa прэпарата «Ствет» аказала станоучы уплыу на метaбaлiчныя працэсы у аргашзме i тым самым спрыяла зтжэнню захворванняу, пaвелiчэнню захаванасщ, сярэднесутачных прыростау i адпаведна жывой масы парасят. На фоне прымянення прэпарата «анвет» была адзначана паступовая паунавартасная адаптацыя парасят у перыяд адабрання, таму выкарыстанне прэпарата «Ствет» бiялaгiчнa i экaнaмiчнa абгрунтавана.
Ключавыя словы: парасяты, гiпaтрaфiя, сiнбieтык, кроу, метaбaлiзм, гастраэнтэрыт.
Summary. The article presents the results of a study on metabolic and productive performance ofpiglets-hypotrophics when using «Synvet» biological preparation to assess therapeutic-and-prophylactic efficiency under gastroenteric pathological condition. Feeding young pigs with signs of malnutrition in the antenatal period on «Synvet» biological preparation had a positive effect on metabolic processes in the body and thereby contributed to the reduction of morbidity, increase of safety, average daily gains, respectively, live weight ofpigs. At the time when «Synvet» preparation was administered we revealed gradual adaptation of weaned piglets, so the use of «Synvet» preparation is biologically and economically justified.
Key words: piglets, hypotrophy, synbiotic, blood, metabolism, gastroenteritis.
Увядзенне. Сютэма прамысловых свшаводчых комплексау не зауседы yлiчвае фiзiялогiю паро-сных свшаматак, што прыводзщь да паслаблення ix аргашзма, хвароб i нараджэння значнай колькасщ парасят з шзкай жывой масай [1, 5-7]. Вялшай праблемай з'яуляецца далейшая захаванасць i жыццяз-дольнасць фiзiялагiчна няспелых парасят ва умовах штэншунага вядзення свшагадоуль Таму парася-ты-гшатрофш знаходзяцца у групе рызыю захворванняу, звязаных з праявай страушкава-юшэчнай паталоги [1, 4, 6, 12, 15].
Аргашзм маладняку свшей, асаблiва у раншм узросце, вельмi успрымальны да стрэсавых уздзеянняу навакольнага асяроддзя. Таюя уздзеянш спрыяюць зшжэнню агульнай рэзютэнтнасщ маладняку i суправаджаюцца рэзкiм змяненнем складу мшрафлоры страyнiкава-кiшэчнага тракту, што прыводзiць да дысбактэрыезу [4, 8, 10, 11, 13].
У апошняе дзесяцiгоддзе шмат увап надаецца прэпаратам бiялагiчнага шэрагу. Атрыманыя звесткi адназначна сведчаць аб разнастайнасщ уздзеяння прабiетыкаy, прэбiетыкаy i сiнбiетыкаy як на мiкрафлору, так i на абменныя працэсы аргашзма жывел [2, 3, 4, 8, 11-15].
Сiнбiетыкi - фiзiялагiчныя, функцыянальныя харчовыя iнгрэдыенты, якiя змяшчаюць камбiнацыю прабiетыкаy i прэбiетыкаy або мшробных метабалiтаy (г. зн. прабiятычныя мiкраарганiзмы разам з субстратам для ix размнажэння), якiя забяспечваюць узаемнае узмацненне уздзеяння на фiзiялагiчныя функцьп i працэсы абмену рэчывау у аргашзме.
Па эфектыyнасцi дзеяння ti^ic™^ не саступаюць некаторым анты^етыкам i xiмiятэрапеyтычным сродкам. Да таго ж яны не аказваюць пагiбельнага дзеяння на мшрафлору стра-вавальнага тракту, не забруджваюць прадукты жывелагадоУлi i навакольнае асяроддзе, гэта значыць з'яуляюцца экалагiчна чыстымi. Выкарыстанне сiнбiетыкаy бяспечна для людзей, якiя спажываюць жывелагадоучую прадукцыю. Сiнбiетыкамi можна не толью нармалiзаваць якасны i колькасны склад юшэчнай мiкрафлоры, пасля выкарыстання антыбактэрыяльных сродкау, але, у многix выпадках, яны могуць быць адзiным эфектыуным метадам лячэння, прафiлактыкi i стымулявання прадуктыyнасцi сельскагаспадарчых жывел [2].
У гэтай сyвязi актуальным з'яyляеццa вывучэнне Уплыву бiялaгiчнaгa прэпарата «Сшвет» на метабатчныя i прадуктыуныя пaкaзчыкi парасят-гшатрофшау.
Мэта працы - вызначэнне метабатчных i прадуктыуных якасцяу пaрaсят-гiпaтрофiкaУ у перыяд адабрання пры выкaрыстaннi бiялaгiчнaгa прэпарата «Сшвет» з мэтай прафшактыю i лячэння гастра-энтэральнай паталогй.
Матэрыял i методыка даследаванняу. Навукова-вытворчыя дaследaвaннi па рaшэннi пастауленай мэты aжыццяyлялiся у 2015-2016 гг. ва умовах ААТ «Бaрaнaвiчxлебaпрaдyкт» КПС «Усходш» Бaрaнaвiцкaгa рaèнa i ДУ «Баранавщкая рaèннaя ветэрынарная лабараторыя».
Клiнiчныя даследаванш парасят прaводзiлi згодна з агульнапрынятым у ветэрынaрыi планам [А. М. СмiрноУ i iнш., 1988], а таксама зыходзячы з распрацаваных методык М. В. Вaлiевым [1] i А. М. Лшатавым [6], вызначэння марфафункцыянальнай стaлaсцi нованароджаных парасят. У залежнасщ ад стyпенi антэнатальнага недаразвщця нованароджаныя парасяты былi падзелены на ча-тыры групы: пaрaсяты-нaрмaтрофiкi з жывой масай 1395,82±51,62 г, шзкая ступень антэнатальнага недaрaзвiцця парасят - жывая маса 1042,65±24,17 г, сярэдняя ступень - жывая маса 924,15±18,34 г i высокая ступень - жывая маса 831,87±23,74 г. У далейшым для правядзення даследаванняу выкaрыстоУвaлi жывèл з сярэдняй ступенню антэнатальнага недаразвщця, паколью гэтая група была найбольш шмaтлiкaй.
Для правядзення даследванняу aдбiрaлi парасят ад асноуных свшаматак метадам пар-аналагау у перыяд адабрання. Нaмi было сфaрмiрaвaнa 2 групы па 25 жь^л з сярэдняй ступенню антэнатальнага недаразвщця у кожнай з ix. Жывèлaм кантрольнай групы задавауся бiялaгiчны прэпарат «Сiнвет». Змесщва флакона рaствaрaлi у 1 л ттной вады, выпaйвaлi на працягу 7 дзèн падчас кармлення у колькасщ: для прaфiлaктыкi захворванняу 30 мл на 1 галаву у сутю; для лячэння жы^л 60 мл на 1 галаву у сутю. Курс 2 разы па 7 дзèн з iнтэрвaлaм пaмiж кyрсaмi у 1 тыдзень.
Жывèлaм кантрольнай групы у лячэбных мэтах прымяняуся прэпарат «Кабакта Бел» у якасщ дзеючага рэчыва цэфкiном, якога у 1,0 см3 суспензй змяшчаецца 25 мг. Свшням прэпарат уводзяць глыбока унутрымышачна у дозе 1,0 см3 на 25 кг масы цела адзш раз у сyткi на працягу 3-5 дзен (у залежнасщ ад цяжару захворвання).
Пробы крыта для мaрфaбiяxiмiчныx даследаванняу брaлi у 1-шы, 15-ты, 30-ты дзень даследаванняу з вушной вены праз 2,5-3 гадзшы пасля рaнiшнягa кармлення у 5 галоу з кожнай групы.
У крывi вызнaчaлi: утрыманне гемaглaбiнy, колькасць эрытрацытау, лейкацытау, i гематакрытны лiк пaдлiчвaлi з дапамогай гематалапчнага aнaлiзaтaрa MEDONIC CA - 620. Сыроватку крывi aтрымлiвaлi вытрымлiвaннем крыта на працягу двух гадзш пры пaкaèвaй тэмпературы з наступным аддзяленнем згуслай крывi ад сценкi прaбiркi шкляной палачкай i цэнтрыфугаваннем. Усе бiяxiмiчныя пaкaзчыкi сыровaткi крывi маладняку свiней вызнaчaлi на бiяxiмiчным aнaлiзaтaры DIАLAB Autolyzer 20010D.
Вышю даследаванняу i ix абмеркаванне. Прымяненне бiялaгiчнaгa прэпарата «Сiнвет» аказала станоучы уплыу на гемaтaлaгiчныя i бiяxiмiчныя паказчыю крывi парасят доследнай групы. Анaлiз гемaтaлaгiчныx паказчыкау (табл. 1) сведчыць аб тым, што у крыта парасят доследнай групы нaзiрaюццa змены, yлaсцiвыя aктывiзaцыi гемапаэза. У якасщ рэферэнтнага паказчыка нaмi быу узя-ты гематакрыт. Гематакрыт дае уяуленне аб сyaдносiнax пaмiж aб'èмaм плазмы i аб^мам форменых элементау крыта жы^л. Рaзвiццè гастраэнтэральнай паталогй у парасят прывяло да змянення у ix мaрфaлaгiчныx паказчыкау крывi. У доследнай групе пaкaзчыкi гематакрыта у пачатку даследаванняу моцна не адрозшвалюя, праз 15 дзèн паказчык гематакрыта у доследнай групе на 15,1 % быу менш, чым у кантрольнай групе, а у канцы - на 6,4 %.
У жывèл доследнай i кантрольнай груп у пачатку даследаванняу паказчыю крыта марфалапчна не aдрознiвaлiся. На 15-ты дзень устаноулена, што колькасць эрытрацытау у жы^л доследнай групы пaвялiчылaся у пaрayнaннi з aнaлaгiчным паказчыкам парасят кантрольнай групы на 6,2 %.
Эрытрацытапешю у парасят кантрольнай групы можна растлумачыць iнтaксiкaцыяй аргашзма на фоне цяжкай формы гастраэнтэральнай паталогй. Утрыманне гемаглабшу у жы^л доследнай групы у пачатку даследаванняу ютотна не aдрознiвaлaся i склала 91,18±0,63 г/л, а у кантрольнай групе 92,23±0,71 г/л, аднак у канцы даследаванняу утрыманне гемаглаб^ у жывèл доследнай групы пaвялiчылaся на 3,1 %. З цягам часу гематалапчныя паказчыю у парасят, яюя перaxвaрэлi гастраэнтэ-рытам, пaвялiчвaлiся i амаль вырaУноУвaлiся з тaкiмi у здаровых парасят.
Т а б л i ц а 1. Гематалапчныя паказчыю крыв! парасят пры выкарыстанш бiялагiчнага прэпарата «Сшвет»
Паказчык Група Дш гематалапчных даследаванняу
1 15 30
Гематакрыт, % доследная 36,87±2,52 32,93±2,01 35,16±1,73
кантрольная 36,15±1,75 38,51±2,27 37,57±1,59
Гемаглабш, г/л доследная 91,18±0,63 93,25±0,72*** 99,57±0,86**
кантрольная 92,23±0,71 84,37±0,81 91,74±0,52
Эрытрацыты, 1012/л доследная 5,93±0,06 6,01±0,07 6,11±0,06*
кантрольная 5,81±0,05 5,93±0,08 5,92±0,04
Лейкацыты, 109/л доследная 12,72±0,34 11,73±0,19 12,17±0,25
кантрольная 12,96±0,43 12,51±0,23 11,87±0,26
Лiмфацыты, 109/л доследная 5,91±0,31 5,09±0,28 5,18±0,23
кантрольная 5,87±0,33 5,37±0,21 5,94±0,37
*Р<0,05; **Р<0,01; ***Р<0,001 - у адносшах да жывёл кантрольнай групы.
У лейкацытарнай формуле маладняку кантрольнай групы адзначалi нiзкае утрыманне эазшафшау, сягментаядзерных нейтрафшау. 1стотныя змены былi выяуленыя у крывi па змесце л1мфацытау, колькасць яюх у жывел кантрольнай групы павялiчылася у параунанш з зыходным1 дадзенымi на 15-ты дзень даследаванняу на 13,9 %, што з'яуляецца неспрыяльным сiмптомам паколькi кажа аб узмацненш штаксшацьн, аднак ужо на 30-ты дзень колькасць л1мфацытау зменшылася на 2,9 %. Б1ялапчны прэпарат «Сшвет» увогуле аказау паз1тыуны уплыу на паказчыю чырвонай крывi парасят-гшатрофшау.
З аналiзу табл. 2 вщаць, што бiяхiмiчны статус крывi парасят доследнай групы мае некаторыя адрозненш ад парасят кантрольнай групы. Змест агульнага бялку у сыроватцы крьта парасят доследнай групы на 15-ты дзень вопыту перавышае кантрольныя паказчыкi на 6,4 % i на 30-ты дзень вопыту на 10,7 %.
Т а б л i ц а 2. Бiяхiмiчныя паказчыкi крыв1 парасят пры выкарыстанш бiялагiчнага прэпарата «Сшвет»
Паказчык Група Дш 61яхГмГчных даследаванняу
1 15 30
Агульны бялок, г/л доследная 62,12±0,37 66,28±0,29** 72,84±0,81***
кантрольная 64,23±0,25 62,31±0,27 65,01±0,18
Глюкоза, ммоль/л доследная 2,12±0,06 2,19±0,08 1,76±0,09*
кантрольная 2,19±0,07 2,07±0,08 1,59±0,08
Бшрубш, мкмоль/л доследная 8,41±0,21 6,83±0,31 6,12±0,19
кантрольная 8,63±0,15 7,57±0,22 6,85±0,15
Мачавша, мкмоль/л доследная 4,49±0,22 4,98±0,17 5,07±0,18
кантрольная 4,57±0,19 5,61±0,29 5,31±0,22
АлАт, ммоль/л-г доследная 0,74±0,14 0,57±0,11 0,61±0,09
кантрольная 0,71±0,12 0,68±0,09 0,64±0,12
АсАт, ммоль/лт доследная 0,72±0,19 0,66±0,16 0,62±0,11
кантрольная 0,68±0,11 0,81±0,22 0,73±0,12
*Р<0,05; **Р<0,01; ***Р<0,001 - у адносшах да жывёл кантрольнай групы.
Утрыманне глюкозы у сыроватцы крыта у жывел доследнай групы было вышэй на 5,5 % i 9,6 %, чым у парасят кантрольнай групы. У парасят-гшатрофшау кантрольнай групы адзначаецца гiпаглiкемiя. Дадзеныя паказчыкi у жывел доследнай групы знаходзяцца на мяжы фiзiялагiчнай нормы. У цэлым найбольш аптымальны стан гамеастазу адзначаецца у парасят-гшатрофшау доследнай групы да 30-га дня даследаванняу. Адсюль мы бачым, што дыфузiйныя актыунасць i метабалiчная запатрабаванасць глюкозай на тканкавым узроуш вышэй у жывел доследнай групы.
Утрыманне мачавшы у сыроватцы крывi жывел доследнай групы на 15-ты дзень даследаванняу было шжэй на 11,2 %, на 30-ты дзень - 4,5 % у параунанш з першапачатковымi паказчыкам^ што сведчыць аб адэкватным кампазщыйным паступленнi i эканамным выкарыстаннi амшаюслот для сiнтэзу бялку.
У нованароджаных парасят-ппатрофшау адзначана павелiчэнне актыунасщ амшатрансфераз: аспартатамiнатрансферазы (АсАт) i аланiнамiнастрасферазы (АлАт). Iндыкатарамi паталогii печанi з'яуляюцца павышэнне актыунасщ АсАт i АлАт. У першыя днi вопыту у парасят доследнай i кантрольнай групы актыунасць АлАт ютотна не адрозшвалася. У канцы даследаванняу было адзначана павелiчэнне значэння АлАт у парасят--гшатрофшау кантрольнай групы, што з'яуляецца маркерам гепа-тацэлюлярнага пашкоджання клетак печаш. Актыунасць АлАт на 15-ты дзень даследаванняу у кантрольнай групе склала 0,57±0,11 ммоль/лт, у доследнай 0,68±0,09 ммоль/лт, а у канцы вопыту актыунасць АлАт у парасят доследнай i кантрольнай групы склала адпаведна - 0,61±0,09 i 0,64±0,12 ммоль/лт.
Актыунасць АсАт за перыяд даследаванняу у парасят-гiпатрофiкаУ у кантрольнай i доследнай груп паступова зшжалася, пры гэтым у парасят-гшатрофшау кантрольнай групы гэты паказчык быу значна вышэй, чым у жывел доследнай групы. Актыунасць АсАт у парасят кантрольнай групы на 15-ты дзень склала 0,81±0,22 ммоль/лт, што перавышае гэты паказчык у парасят доследнай групы на 18,5 %, а на 30-ты дзень даследаванняу дадзены паказчык склау 0,73±0,12 ммоль/лт, што на 15,1 % больш, чым у парасят доследнай групы. Паталопя клетак печаш тлумачыць парушэнне яе бялоксштэзуючай функцьп. Павышэнне актыунасщ АсАт i АлАт у крыта парасят-гiпатрофiкаУ кантрольнай групы мы звязваем з парушэнне структуры мембран гепатацытау, што спрыяе элiмiнацыi ферментау у кроу.
Змест агульнага бшрубшу у сыроватцы крывi парасят--гшатрофшау кантрольнай групы на 15-ты дзень даследаванняу павялiчыуся на 9,8 %, а на 30-ты дзень - на 10,6 %. Гэта, на наш погляд, звязана з аднауленнем бшрубшсштэзуючай функцып селязеню i бшрубшвыдзяляльнай функцыi печанi на фоне захварвання гастраэнтэральнай паталогiяй.
На падставе правядзення навукова-вытворчых даследаванняу па ацэнцы лячэбна-прафшактычнай эфектыунасцi прэпарата «Сшвет» былi атрыманы вынiкi па цячэннi захворвання, колькасщ хворых i загiнуУшых жывел (табл. 3).
Т а б л 1 ц а 3. Захворванне гастраэнтэрытамi парасят-гшатрофжау на працягу правядзення даследаванняу
Група Колькасць парасят Працягласць хваробы, дт Захварэла Паморак Захаванасць, %
колькасць парасят % колькасць парасят %
Доследная 25 4,3±1,1 12 48 2 8 92
Кантролная 25 6,4±1,3 18 72 5 20 80
Як паказваюць дадзеныя табл. 3, за увесь перыяд у доследнай групе захворванне склала 48 %, а у кантрольнай групе - 72 %. Захаванасць жывел у доследнай групе была на 12 % вышэй, чым у кантрольнай групе. Працягласць хваробы парасят у кантрольнай групе у разлшу на 1 парася складала 6,4 дзен, а у доследнай групе - 4,3 дзен, што карацей на 2,1 дзен.
Спрыяльны уплыу бiялагiчнага прэпарата «Сшвет» на метабалiчныя працэсы у аргашзме парасят, станоуча адбiуся на прыросце жывой масы (табл. 4).
Т а б л i ц а 4. Дынамжа жывой масы i сярэднесутачных прыростау парасят-гшатрофжау на працягу правядзення
даследаванняу
Паказчыю Група
кантрольная доследная
жывая маса, кг: -пачатак вопыта 6,2±0,26 6,3±0,33
- праз 30 дзен 15,1±0,72 16,9±0,63*
% да кантролю 100 111,32
сярэднесутачны прырост, г 296,66±29,6 353,33±27,3*
прырост за вопыт, кг 8,9 10,6
* Р<0,05 - у адносшах да жывел кантрольнай групы.
У жывел доследнай групы за час правядзення даследаванняу 6ыл1 адзначаны змены, звязаныя з хутюм аднауленнем экстэрерных паказчыкау 1 павел1чэннем хуткасщ росту. У парасят-гшатрофакау доследнай групы у параунанш з кантрольнай групай сярэднесутачны прырост за 30-ы дзен даследаванняу быу вышэй на 16,1 %. Жывая маса парасят-гшатрофакау доследнай групы у канцы даследаванняу была вышэй на 11,3 %, чым у жывел контрольнай групы. Атрыманы дадатковы прырост жывой масы з кожнага парасящ доследнай групы у памеры 1,7 кг.
Заключэнне. Таюм чынам, скармл1ванне б1ялапчнага прэпарата «Сшвет» маладняку свшей з прыкметам1 антэнатальнай гшатрафп у перыяд адабрання станоуча уплывае на метабал1чныя працэсы у аргашзме 1 тым самым спрыяе зшжэнню захворвання, павел1чэнню захаванасщ, сярэднесутачных прыростау 1 адпаведна жывой масы парасят. На фоне прымянення б1ялапчнага прэпарата «Сшвет» была адзначана паступовая адпаведная адаптацыя парасят пасля 1х адымання да умоу утрымання I кармлення. Мы л1чым, што б1ялапчны прэпарат «Сшвет» валодае не тольк стымулюючым, лячэбнапрафшактычным, але 1 адаптагенным дзеяннем. Зыходзячы з гэтага, выкарыстанне прэпарата «Сшвет» б1ялапчна 1 эканам1чна абгрунтавана.
ШТАРАТУРА
1. Валiеу, М. В. Клшжа-гематалапчныя даследаваннi пры антэнатальнай гiпатрафii парасят: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.01 / М. В. Валiеу; Казанск вет. ш-т iм. М. Э. Баумана. - Казань, 1974. - 28 с.
2. Вывучэнне уздзеяння сiн6iятычнага прэпарата «Сшвет» на паказчык прадукцыйнасщ цялят / В. У. Копаць [i шш.].
3. Сельская гаспадарка - праблемы i перспектывы: зб. навук. пр. / Гродзен. дзярж. аграр. ун-т; рэдкал.: В. К. Песцiс р 1нш.]. - Гродна, 2012. - Т. 19. - С. 33-40.
4. Гамко, Л. М. Марфалапчныя i 6iяхiмiчныя паказчык крывi у маладняку свiней на адкорме пры скармлiваннi пра6iëтыкау / Л. М. Гамко, В. В. Чэрненак, Ю. М. Чэрненак // Ветэрынарыя i кармленне. - 2010. - № 3. - С. 10-11.
5. Гусева, А. С. Уплыу праб1ятычных прэпаратау рознага шэрагу на марфалапчныя паказчык крывi парасят пры гiпатрафii у перыяд адабрання / А. С. Гусева, А. В. Савiнкоу, М. П. Семяненка // Ветэрынарная паталопя. - 2013. - № 1. - С. 104-107.
6. Кузняцоу, А. I. Асабл1васщ развшця прыплоду фiзiялагiчна спелых i няспелых парасят у падсосны перыяд ва умовах прамысловай тэхналогii / А. I. Кузняцоу // Фiзiялагiчныя аса6лiвасцi свшей i праблемы iх вырошчвання ва умовах прамы-словай тэхналогii: зб. навук. пр. / Казансю вет. ш-т iм. М. Э. Баумана. - Казань, 1986. - С. 4-8.
7. Шпатау, А. М. Клшжа-марфалапчная дыягностыка антэнатальнай гiпатрафii парасят ва умовах комплексу: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.02 / А. М. Шпатау; Маскоуская вет. акад. iм. К. I. Скрабша. - Масква, 1984. - 16 с.
8. Лузш, В. I. Шляхi павышэння захаванасцi i прадуктыунасщ фiзiялагiчна няспелага прыплоду ва умовах прамысловай тэхналогп / В. I. Лузш // Фiзiялагiчныя аса6лiвасцi свшей i праблемы iх вырошчвання ва умовах прамысловай тэхналогп: зб. навук. пр. / Казансю вет. ш-т iм. М. Э. Баумана. - Казань, 1986. - С. 19-22.
9. Мiхалюк, А. М. Паказчыю мшеральнага абмену парасят пры выкарыстанш праб1ятычных прэпаратау «Бiфiда6актэр» i «Жфшак» / А. М. Мхалюк, Н. Ю. Фрiдэль // Сельская гаспадарка - праблемы i перспектывы: зб. навук. пр. / Гродзен. дзярж. аграр. ун-т; рэдкал.: В. К. Песщс ^ шш.]. - Гродна, 2006. - Т. 3. - С. 44-48.
10. Мшурнова, Н. У. Сучаснае уяуленне аб ролi нармальнай мжрафлоры стрававальнага тракта / Н. У. Мшурнова, Ф. С. Кжаеу // Ветэрынарыя. - 1993. - № 6. - С. 30-33.
11. Прабiетыю - антагашсты патагеных мжрааргашзмау свшей / З. Г. Вараб'ева ^ шш.] // Ветэрынарная медыцына. -2006. - № 3. - С. 28-29.
12. Садоусю, А. Л. Прымяненне п^етыка сублщш парасятам / А. Л. Садоуси // Ветэрынарная медыцына. - 2006. - № 3 - С. 30.
13. Сщарау, М. А. Асновы прафшактьпа хвароб нованароджаных цялят i парасят / М. А. Одарау // Ветэрынарыя - 1987. - № 2. - С. 10-12.
14. Свдарау, М. А. Нармальная мжрафлора жывел i яе карэкцыя пра6iëтьжамi / М. А. Свдарау, В. В. Су6оцiн, Н. В. Даншеуская // Ветэрынарыя. - 2000. - № 11. - С. 17-21.
15. Субоцш, В. В. Уплыу бiфацiдабактэрына на юшэчную мжрафлору парасят / В. В. Субоцш, К. М. Сцяпанау // Ветэрынарыя. - 1998. - № 5. - С. 45-47.
16. Шулепава, I. В. Пстамарфалапчная ацэнка эфектыунасщ прымянення прабiëтыкау для прафшактыю гастраэнтэрытау у парасят: аутарэф. дыс. ... канд. вет. навук: 16.00.02 / I. В. Шулепава; Бурацкая дзярж. с.-г. акад. iм. В. Р. Фшпава // Улан-Удэ, 2005. - 17 с.
