CC BY
12УДК 811.512.122'38
МЕМЛЕКЕТТ1К Т1ЛДЕГ1 ХАЛЫЦАРАЛЫЦ
ШАРТТАРДЬЩ Т1Л1 МЕН СТИЛ1: ГЫЛЫМИ ЛИНГВИСТИКАЛЫЦ ТАЛДАУ
Ацерке Аманцызы Мединаева
К^азацстан Республикасынъщ Зацнама жэне цуцыцтыц ацпарат институты
Лингвистика орталыгыныц жетекш1 гылыми цызметкер1;
Нур-Султан ц., К^азацстан Республикасы; e-mail: medinaeva.a@zqai.kz
Tymu свздер: халыцаралыц шарт; мемлекеттж тглдегг цуцыцтыц база; гылыми лингви-стикалыц сараптама.
Аннотация. К^азацстан Республикасыныц басца шет мемлекеттермен жасалатын халыцаралыц шарттары мемлекеттШгмгздг кврсететт жогары децгейдегг нормативтж цуцыцтыц акт болып табылады. Осындай актшердщ агылшын тшнен орыс тшне, одан кешн гана мемлекеттж тшге аударылатыны шындыц. Ойткет агылшын тш халыцаралыц цаты-нас т\л\ болып табылады. Халыцаралыц шарттардареттелетт салалар да алуан тYрлi. Агылшын тшндегг халыцаралыц шарттардагы зац техникасыныц вз ерекшелжтер1 бар. Оларды орыс тшне аудару кезтде басшылыцца алынатын агылшын тшшц ерекшелжтер1 дэлме-дэл сацталады, нэтижестде мемлекеттж ттдегг халыцаралыц шарттардыц сапасы орыс тш-не тэуелдг болады. Сондыцтан мемлекеттж тглдегг халыцаралыц шарттарды лингвистика-лыц талдау кезтде орын алган стилистикалыц жэне пунктуациялыц цателердг аныцтау жэне олардыц алдын алу мацсатында ЖYргiзiлетiн лингвистикалыц сараптаманыц мацызы зор.
Сондай-ац букт нормативтж цуцыцтыц актшер алдымен орыс тттде жазылып, кейт-нен цазац тшне аударылатыны цупия емес. Бул ретте орыс тiлiндегi мэтт эбден жетш-дiрiлiп, пысыцталып, бiрнеше рет оцылып, егжей-тегжейлi зерделешп болган соц гана цазац тшне аудару мэселеЫ туындайды. Эрбiр нормативтж цуцыцтыц акттщ ет тiлдегi мэттшц тецтYпнусцалылыгын цамтамасыз етуге жауапты орталыц мемлекеттж органныц цазац тшн мецгерген цызметкерi белгт бiр цуцыцтыц актн цазац тшне аударатыны свзЫз. Бул ретте оныц цазац тшшц тшдж ерекшелжтерт бiлуi не бiлмеуi ешкiмдi ойландырмайды. Тiптi ол цызметкердщ мэтiндi цайта оцып шыгуына да уацыт жеткiлiксiз болуы эбден мYмкiн, се-бебi орыс тiлiндегi мэтiндi жетiлдiруге квп уацыт берiледi.
Мацалада мемлекеттж тiлдегi бiр халыцаралыц шартты талдау арцылы стилистикалыц жэне пунктуациялыц сипаттагы цателердщ орын алганы туралы айтылады.
ЯЗЫК И СТИЛЬ МЕЖДУНАРОДНЫХ ДОГОВОРОВ НА ГОСУДАРСТВЕННОМ ЯЗЫКЕ: НАУЧНЫЙ ЛИНГВИСТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ
Мединаева Акерке Амановна
Ведущий научный сотрудник Центра лингвистики
Института законодательства и правовой информации Республики Казахстан,
г. Нур-Султан, Республика Казахстан; e-mail: medinaeva.a@zqai.kz
Ключевые слова: международный договор; правовая база на государственном языке; научная лингвистическая экспертиза.
Аннотация. Международные договоры Республики Казахстан, заключаемые с другими иностранными государствами, являются нормативными правовыми актами высокого уровня, отражающими нашу государственность. Правда в том, что подобные акты переводятся с английского на русский, а затем только на государственный язык. Ведь английский язык является языком международного общения. Отрасли, регулируемые международными договорами, также разнообразны. Юридическая техника в международных договорах на английском языке имеет свои особенности. При переводе их на русский язык точно соблюдаются особенности английского языка, в результате чего от текста на русском языке зависит качество международных договоров на государственном языке. Поэтому большое значение имеет лингвистическая экспертиза, проводимая с целью выявления и предупреждения стилистических и пунктуационных ошибок, имевших место при лингвистическом анализе международных договоров на государственном языке.
Не секрет также, что все нормативные правовые акты сначала пишутся на русском языке, а затем переводятся на казахский язык. При этом вопрос перевода на казахский язык возникает только после того, как текст на русском языке будет усовершенствован, доработан, многократно прочитан и детально изучен. Сотрудник центрального государственного органа, ответственного за обеспечение аутентичности текста каждого нормативного правового акта на двух языках, владеющий казахским языком, переводит определенный правовой акт на казахский язык. При этом никто не заинтересован о его знаниях языковых особенностей казахского языка. Вполне возможно, что даже на перечитывание текста сотруднику не хватает времени, так как на доработку текста на русском языке отводится много времени.
В статье говорится о том, что путем анализа одного международного договора на государственном языке выявлены ошибки стилистического и пунктуационного характера.
THE LANGUAGE AND STYLE OF INTERNATIONAL TREATIES IN THE NATIONAL LANGUAGE: A SCIENTIFIC LINGUISTIC ANALYSIS
Medinayeva Akerke
Leading researcher Center for linguistics Institute of legislation and legal information Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan, Republic of Kazakhstan; e-mail: medinaeva.a@zqai.kz
Keywords: international agreement; legal framework in the state language; scientific linguistic expertise.
Abstract. International agreements of the Republic of Kazakhstan concluded with other foreign States are high-level normative legal acts that reflect our statehood. The truth is that such acts are translated from English to Russian, and then only into the state language. After all, English is the language of international communication. The industries regulated by international treaties are also diverse. The legal technique in international agreements in English has its own peculiarities. Russian Russian translations strictly follow the peculiarities of the English language, as a result of which the quality of international agreements in the state language depends on the Russian text. Therefore, linguistic expertise is of great importance in order to identify and prevent stylistic and punctuation errors that occurred during the linguistic analysis of international treaties in the state language.
It is also no secret that all regulatory legal acts are first written in Russian, and then translated into Kazakh. The question of translation into Kazakh arises only after the text in Russian is improved, refined, repeatedly read and studied in detail. An employee of the Central state body responsible for ensuring the authenticity of the text of each normative legal act in two languages, who speaks the Kazakh language, translates a certain legal act into Kazakh. At the same time, no one is interested in his knowledge of the language features of the Kazakh language. It is possible that even the employee does not have enough time to re-read the text, since a lot of time is allocated to finalize the text in Russian.
The article States that the analysis of an international agreement in the state language revealed stylistic and punctuation errors.
Казакстан Республикасыньщ халыкара-лык аренадагы к¥кыктык жагдайы мен орны, саяси кезкарасы мен мYДдесi шет мемлекет-термен жасалатын халыкаралык шарттар-да реттеледь Осыган байланысты елiмiздщ халыкаралык шарттар саласында к¥кыктык непз релш аткаратын «Казакстан Республикасыныц халыкаралык шарттары туралы» 2005 жылгы 30 мамырдагы Казакстан Республикасыныц Зацында «Казакстан Республикасыныц халыкаралык шарттарын жасасу, орындау, езгерту жэне олардыц колданылуын токтату тэртiбi Казакстан Республикасыныц халыкаралык шарттар туралы саласындагы зацнамада айкындалады.
Казакстан Республикасыныц халыкаралык шарттары Казакстан Республикасыныц Конституциясына, халыкаралык к¥кыктыц жалпы ж^рт таныган принциптерi мен норма-ларына, халыкаралы; шарттыц езшщ ереже-лерше, Халыкаралы; шарттар к¥кыгы туралы Вена конвенциясына жэне Казакстан Республикасыныц езге де зацнамалы; актшерше сэйкес жасалады, орындалады, езгертiледi жэне токтатылады.» деп кезделген1.
Ал Казакстан Республикасы Yкiметiнiц 2010 жылгы 14 кыр^йектеп
№ 938 каулысымен бектлген Казакстан Республикасы катысушы болуга ниеттенетш халыкаралык шарттар бойынша, сондай-ак
1 «Казацстан Республикасыныц халъщаралъщ шарттары туралы» 2005 жылгы 30 мамырдагы Казацстан Республикасыныц Зацы //Электрондык ресурс//http://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/Z050000054
халыкаралык шарттардьщ жобалары бойын-ша гылыми сараптама жYргiзу кагидасына сэйкес Казахстан Республикасы катысушы болуга ниеттенетiн халыкаралык шарттар бойынша, сондай-ак халыкаралык шарттар-дыц жобалары бойынша жYргiзiлетiн гылыми сараптамалар тYрлерi мен оларды жYргiзу ретi айкындалады2. Б^л ретте ею нормативтiк крыктык актiде гылыми лингвистикалык сараптама жYргiзу мшдет белгiленген.
Гылыми лингвистикалык сараптама Ка-закстан Республикасы катысушы болуга ниет-тенетiн халыкаралык шарттар бойынша жэне халыкаралык шарттар жобаларыныц казак жэне орыс тiлдерiндегi мэтшдершщ тецтYп-н^скалыгы бeлiгiнде жYргiзiледi.
Гылыми лингвистикалык талдау жYрri-зу Yшiн «Казакстан Республикасы мен Иран Ислам Республикасы арасындагы азаматтык iстер бойынша езара крыктык кемек тура-лы келiсiмдi ратификациялау туралы» 2020 жылгы 30 маусымдагы Казакстан Республи-касыныц Зацы3 непз болды.
Ратификацияланган кел^мнщ казак тшндеп мэтiнiн орыс тiлiндегi мэтiнмен са-лыстыру барысында кiрiспедегi екiншi жэне Yшiншi абзацтардыц орыс тiлiндегi мэтшмен сэйкес келмеуi аныкталды. Оныц Yстiне еюн-шi абзацтагы <^р^ршщ» деген кос сездщ орфографиялык емлесi сакталмаган.
Мысалы, орыс тiлiндегi редакцияда: «РУКОВОДСТВУЯСЬ общим желанием укреплять взаимную правовую помощь по гражданским делам между Сторонами;
НА ОСНОВЕ взаимного уважения суверенитета и невмешательства во внутренние дела друг друга, а также равенства и взаимной выгоды;» деп бершген. Айта кетерлт, «руководствуясь» жэне «на основе» деген сездердщ бас эршпен жазылуы кандай зац техникасына негiзделгенi тYсiнiксiз.
Ал казак тшндеп н^скада екi абзацтыц: «Егемендiктi жэне бiр бiрiнiц шю ютерь не араласпауды, сондай-ак тецдкт езара к^р-меттеу жэне езара пайда НЕГ1З1НДЕ
Тараптар арасындагы азаматтык ютер бойынша езара крыктык кемект ныгай-тудыц ортак ниетiн БАСШЫЛЫККА АЛА ОТЫРЫП» ауысып кеткенi айкын. Оныц Yстiне «егемендiктi», «негiзiнде» жэне «бас-шылыкка ала отырып» деген сездердщ бас эршпен жазылуы казак тшнщ ережесше сай емес. Б^л ретте орыс тiлiнде бас эршпен жа-зылган, сондыктан казак тшндеп мэтшде бас
эрiппен жазылуы тшс деген тYсiндiрменiц ешбiр к¥кыктык негiзi жок.
Б^дан баска, казак тшнщ ережесi бойынша сейлем мшдетт тYрде баяндауышпен аякталуы тиiс. Алайда б^л ереже келiсiмнiц 1-бабында «взара к¥кыктык кемек керсету аясы» сакталмаган, оган сэйкес:
«1-бап взара крыктык кемек керсету аясы
1. Осы Келiсiмнiц ережелерiне сэйкес Тараптар бiр-бiрiне азаматтык iстер бойынша мынадай езара к¥кыктык кемек кeрсетедi:
a) к¥жаттар тапсыру;
b) дэлелдемелер жинау жэне беру;
c) куэ мен сарапшыны шакыру;
ё) зац актiлерiн жэне терелш шешiмдердi тану жэне орындау;
e) к¥кыктык акпарат жэне материалдар алмасу;
f) с^рау салынатын Тараптыц ^лттык зацнамасында кезделген крыктык кeмектiц кез келген баска да нысандары.». Кeрiп т^рга-нымыздай, «кeрсетедi» деген баяндауыш сей-лемнщ бiрiншi бeлiгiнде жазылып, крыктык кемек тYрлерi санамаланып берiлген. Тшсш-ше керсетшген бапты былайша редакциялау:
«1-бап. взара к¥кыктык кемек керсету аясы
1. Осы Келiсiмнiц ережелерiне сэйкес Тараптар бiр-бiрiне азаматтык iстер бойынша мынадай езара крыктык кемек:
a) к¥жаттар тапсыру;
b) дэлелдемелер жинау жэне беру;
c) куэ мен сарапшыны шакыру;
ё) зац актшерш жэне терелк шешiмдердi тану жэне орындау;
е) к¥кыктык акпарат жэне материалдар алмасу;
^ с^рау салынатын Тараптыц ^лттык зацнамасында кезделген к¥кыктык кемек-тiц кез келген баска да нысандарын керсе-тедi.» казак тiлiнiц ережесiне сай екенш эрi логикалык аякталган ойды бiлдiретiн толык сейлемге айналганын керсетш т^р деп пай-ымдаймыз. Сонымен катар «терелiк» деген сeздiц жазылу нормасы б^зылган. Ал «бап» деген сез бен оныц атауы арасындагы тыныс белгiсiнiц болмауы да ^мэн келтiредi. Б^л ретте кeрсетiлген келiсiмнiц орыс тiлiндегi мэтiнiнде «бап» пен оныц атауы былайша:
«Статья 1
Сфера оказания взаимной правовой помощи» ею жолга жазылган. Сондыктан казак тшндеп мэтшде осы Yлгiде жазылганда
2 «Казацстан Республикасы цатысушы болуга ниеттенетн халъщаралъщ шарттар бойынша, сондай-ац ха-лыцаралыц шарттардыц жобалары бойынша гылыми сараптама журггзу цагидасын бекту туралы» Казацстан Республикасы Укгметшц 2010 жылгы 14 цыр^йектег1 № 938 цаулысы. //Электрондыцресурс//http://www.adilet. zan.kz/kaz/docs/P100000938_
3 «Казацстан Республикасы мен Иран Ислам Республикасы арасындагы азаматтыц Iстер бойынша взара цщыцтыц квмек туралы келшмд1 ратификациялау туралы» Казацстан Республикасыныц Зацы 2020 жылгы 30 маусымдагы № 353-У1КРЗ. //Электрондыц ресурс//http://www.adilet.zan.kz/kaz/docs/Z2000000353
«бап» пен оньщ атауы арасына тыныс белгiсiн коюдыц кажет болмас едь Бiр жолга жазган соц арасына нYкте кою кажет едi. Непзшде, зац жобасына жэне халыкаралык шарт жо-басына койылатын зац техникасыныц талап-тары арасында айырмашылык бар шыгар. Себебi халыкаралык шарт халыкаралык зац техникасына багынуы мYмкiн.
Сондай-ак, 5-баптыц 1-тармагында «1. взара кръктык кемек керсету туралы eтiнiш жазбаша, екi (2) данада ресiмделедi, с^рау салушы Тараптыц к^зыретл органы кол кой-ып куэландырады жэне...» деп кезделген. Осы баптыц орыс тшндеп мэтiнiне назар аударсак: «1. Просьба об оказании взаимной правовой помощи оформляется письменно, в двух (2) экземплярах подписывается, заверяется компетентным органом запрашивающей Стороны и...» казак тшне д^рыс аударылмаганына куэ боламыз. Атап айтканда, «ресiмделедi, ... кол койып куэландырады» деп аудару орыс тшндеп мэтшмен тецтYпн¥Cкалылыкты камтама-сыз етпейдi. Екi тшдеп сeйлемнiц бiрыцFай мYшелерi туралы тYсiнiк бiр-бiрiне ^ксас болFандыктан, казак тшндеп мэтiндi былай-ша редакциялау: «1. взара к¥кыктык кемек керсету туралы етМш жазбаша ресiмделедi, екi (2) данада кол койылады, с^рау салушы Тараптыц крыретл органы куэландырады жэне...» орынды болар деп санаймыз. Сей-лемнiц бiрыцFай мYшелерi болып табылатын етiстiктердi «...ресiмделедi, ... кол койылады, ... куэландырады...» жеке атап ету жасалатын эрекеттiц реттiлiгiн бiлдiрсе керек.
Б^дан баска, 18-баптыц бiрiншi белЫнщ мазм^ны да eзiне назар аудартады: «а) iс бой-ынша Тараптардыц eтiнiштерi мен куэлердiц дэлелдемелердi алуFа катысты материалдык жэне к¥жаттамалык дэлелдемелер, сарап-тама жYргiзу немесе сот актiлерi камтылFан аЙFактары;». Тиiсiнше орыс тшндеп н^ска-сымен: «а) заявления Сторон по делу и показания свидетелей, содержащие материальные и документальные доказательства, проведение экспертизы или судебные решения, касающиеся получения доказательств;» салыстыру барысында казак тшне д^рыс аударылмаFа-нын эрi «куэлердiц» деген сeздiц орфогра-фиялык емле т¥рFысынан кате жазылFаны байкалады. Кeрсетiлген бeлiк: «а) ю бойын-ша Тараптардыц eтiнiштерi мен куэлардыц материалдык жэне к¥жаттамалык дэлелдеме-лердi камтитын аЙFактары, сараптама жYргi-зу немесе дэлелдемелердi алуFа катысты сот актшерц» деп редакциялауды талап етедi. Ал «куэлердiц» деген сездщ жазылуына келсек, Р. Сыздыктыц ^азак тiлiнiц аныктаFышы (емле, тыныс белгшер^ сез сазы) кiтабында «э эрпше аякталFан немесе соцFы буынында э эрш жазылFан сездерге косымшалар жуан жалFанады: кiнэ+лау (кiнэлеу емес), ^нэ+-
сыз (kyh9CÏ3 емес), ^нэ+га (^нэге емес), ^мэн+дану (^мэндену емес), ^лэн+га (^лэнге емес) деп жазылган [1]. Сондыктан «куэ» сeзiне «-лардыц» деген жалгаудыц жалганганы д^рыс.
Сонымен катар, осы ратификация-ланган келiсiмнiц казак тшндеп мэтшшде «к^кыктык акпарат», «хабардар ету», «табыс ету» жэне «сот актшерЬ» деген сeздердi кол-дану бiрiздшriшц сакталмаганын атап еткен жен.
Осылайша, казак тiлiндегi мэтiнге кол койылып, зацмен ратификацияланган келiсiмнiц бiрнеше бабын лингвистикалык талдау аркылы мэтшнщ пысыкталмаганы, грамматикалык, стилистикалык, пунктуаци-ялык жэне орфографиялык ережелерге мэн бершмегеш аныкталды.
Егер халыкаралык шарттар саласындагы К^азакстан Республикасы Зацыныц 5-бабы 7-тармагында: «Халыкаралык шарттардыц тец тYпнYCкa мэтшдершщ бiрiне казак жэне орыс тшдершдеп аудармаларыныц сэйкес болуын оны жасауга жауапты ^азакстан Республика-сыныц орталык мемлекеттiк органы камтама-сыз етедЬ> деп кeзделгенiн ескерсек, орталык мемлекеттж органныц келiсiм мэтiнiнiц казак тшндеп н^скасына немкдаайлы караганы айкын. Б^л ретте халыкаралык шарттардыц казак тшндеп н^скасын елемеу мемлекет-тiк тшдеп кркьщтык базаныц калыптасуына ыкпал ететМ сeзсiз.
Келiсiм мэтiнiнiц соцында «...Осыны куэландыру Yшiн тиiсiнше eкiлеттiк бершген теменде кол коюшылар кiрiспеден жэне 30 баптан т^ратын осы Келiсiмге 2019 жылгы 12 шiлдеде Н^р-С^лтан каласында казак, парсы жэне агылшын тшдершде екi (2) данада кол койды эрi барлык мэтiндер тец тYпн¥Cкaлы болып табылады. ТYсiндiру кезшде дау немесе келiспеушiлiк туындаган жагдайда агылшын тiлiндегi мэтiн басым болады.» деп белгiленуi казак тiлiндегi мэтш б^дан былай eзгертiлуге жатпайтынын айкындайды. Себебi жогарыда атап кeрсетiлген кагидаларга сэйкес гылыми лингвистикалык сараптама халыкаралык шарттардыц жобалары бойынша - оларга кол койылганга дейiн жYргiзiледi.
Осыган байланысты белгiлi бiр нормативтж к¥кыктык aктiнiц казак тшндеп н^ска-сын пысыктауга жеткiлiктi уакыт берiлуi кажет. Б^л мемлекеттiк тшдеп кръктык базаныц са-пасын элдекайда жаксартуга септiгiн тигiзедi.
Б^л ретте халыкаралык шартка кол койылганга дешн жэне кол койылганнан кешн жYргiзiлетiн гылыми лингвистикалык сарап-таманыц aрaжiгiн ажыратып, к¥кыктык не-пзш бекiтiп, оны жYргiзудi жаца бiр децгей-ге кeтеру кажет деп пайымдаймыз. вйткенi халыкаралык шартка кол кою барысында келюшздер нэтижесiнде кандай да бiр eзгерi-
стер немесе толыктырулар eHri3rnyi mymkîh. Агылшын тiлiне енгiзiлген кез келген езгерю немесе толыктыру орыс тшне, одан кешн казак тiлiне аударылып, грамматикалык немесе кандай да ^р баска да ерекшелiктерге назар аударылмай кол койылуы мемлекеттiк тiлдегi халыкаралык шарттыц сапасына айтарлыктай н^ксан кел^редь
Жогарыда келтiрiлген кателер кел^мнщ ею тiлдегi мэтшшщ тец^пн^скалылы^ын камтамасыз етумен айналыскан кызметкердщ мемлекеттiк тiлдi игеру бшкгшп кандай дэрежеде екенiн керсетедь Сондыктан алдаFы уакытта мемлекеттiк кызметшшердщ мемле-кеттiк тiлдi Yйренy, атап айтканда, аударма
iсiн жетiлдiрy курстарында бiлiктiлiгiн артты-ру кажет.
Сонымен катар кез келген нормативтiк к^кыктык актшщ мемлекеттiк тiлдегi мэтшш жетiлдiрyге, пысыктаyFа, тYзетyге жеткiлiктi уакыт беле отырып, оныц сапасын жаксартyFа баса назар аудару казiргi кезде басты талап бо-лып отыр.
Корыта келе айтарымыз, жоFарыда кер-сетшген кемшiлiктердi тYзетy жэне оларды болдырмау тетiгiн ойластыру кажет. Онсыз мемлекеттж тшдеп крыктык базаныц ка-лыптасуына н^ксан келерi анык. Оныц yotî^, егемен, тэyелсiз, к¥кыктык мемлекет деген атымы^а Yлкен сын болары хак.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Сыздыц Р. Цазац тшнщ аныцтагышы (емле, тыныс белгшерг, сез сазы). - Астана: Елорда, 2000. - 522 б.
REFERENCES
1. Syzdyц R. Цazaц Шшц any^tasyshy (emle, tynys belgileri, sez sazy). - Astana: Elorda, 2000. - 522 b.
УДК 340.130.53:81'246.2(100)
ХАЛЬЩАРАЛЬЩ ТЭЖ1РИБЕ НЕГ1З1НДЕ ЕК1 Т1ЛД1 ЗАЦНАМАНЫ ЭЗ1РЛЕУДЕГ1 ЭЗЕКТ1 МЭСЕЛЕЛЕР
Акмарал Рашидкызы ^лбатырова
Цазацстан Республикасыныц Зацнама жэне цщыцтыц ацпарат институты Лингвистика орталыгыныц жетекшi гылыми цызметкерi, Нур-Султан ц., ЦазацстанРеспубликасы; e-mail: kulbatyrova.a@zqai.kz
Tyûîh свздер: зацнаманыц дэйекттт мен сапасы, халыцаралыц юрисдикция, зац жобасын жасаудыц уш моделi, мэттдердщ тупнусцалыгы, терминологиялыц жэне аударма жумысы.
Аннотация. Мацалада зацнаманы ет ттде эзiрлеудегi сапаныц мацыздылыгы мен дэйекттт туралы кейбiр eзектi мэселелерi цозгалады. Автор зац жобасын жасау кезтде-mi дэйектшктщ мэш айцындылыцты арттыратынын атап еткен, ейткеш тш мен сездер зац шыгарушы мен тш бiлiмi аудармашысыныц жумысында басты орын алады. Сондай-ац, орыс тiлiндегi мэттнщ жэне мемлекеттж тiлдегi мэтт нусцасыныц баламалылыгы мен уй-леЫмдшгт цамтамасыз ету ушт ет тiлдi мэтiндердегi терминологияны, синтаксисту идея-ларды уйымдастыруды жэне стильдi царастыру цажет.
Мацалада автор зацнама нусцаларын жасау кезiндегi цуцыцтыц салдардыц бiрдей бол-жамды болуы цаншалыцты мацызды екешн атап eтедi. Мацаланыц мазмундыц сипатыныц тазы бiр ерекшелт сапасы бiр ерекшелт - зацнаманы ет тшде эзiрлеуде кездесетт эртур-лi модельдердщ болуы: аударма, бiрлесiп жасау немесе цосарланган модель турлер1 Сонымен цатар, мацалада шет елдердщ, э^ресе Канада, Гонг Конг жэне Малайзияныц салыстырмалы тэжiрибесi келтiрiлген, онда Конституцияда барлыц зацнамалыц актшер агылшын тшнде де, ана тшнде де жазылуы жэне цабылдануы керек жэне ек тш де тецтупнусцалы мэтт болып табылатындыгы туралы айтылган.
Мацалада ет тiлдi зацнаманы эзiрлеу процестде аудармашы мен лингвисттщ бастапцы кезещнде цатысуыныц мацыздылыгы мен оларга орталыц релдщ беру керектг атап етт-
