CC BY
10Дм, , Д
Ж%баниязова Салтанат Хамзацызы,
КР Зац шыгару институты Лингвистика орталыгыныц НКА жэне халыцаралыц шарттар жобаларына гылыми лингвистикалыц сараптама секторыныц жетекшг гылыми цызметкерг, зац гылымдарыныц кандидаты
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ ХАЛЫЩАРАЛЫЩ К¥ЖАТТАРЫНЬЩ ЗАЦШЫГАРМАШЫЛЫЩ ПРОЦЕС1НДЕГ1 ЛИНГВИСТИКАЛЫЩ МЭСЕЛЕЛЕР!
Казахстан Республикасында ^лттыц зацнамадан басца, оныц халыцаралыц шарттыц жэне езге де мiндетгемелерi цолданылады. Республика ратификациялаган халыцаралыц шарттардыц ^лттыц зацдардан басым кYшi болады жэне оны цолдану бойынша езге зац шыгару талап етiлетiн жагдайлардан басца ретте ол тшелей цолданылады. Казацстан Республикасы цатысушы болып табыла-тын халыцаралыц шарттар ресми тYрде жарияла-нады жэне оныц швде азаматтардыц ц^цыцтары мен бостандыцтары, мiндеттерiне цатыстыларын цолдану мiццеттi шарт болып табылады делiнген (КР Конституциясы 4-бап) [1]. Осындай сыртцы саясатты iске асыру жолында бiз халыцаралыц ынтымацтастыц пен царым-цатынасымыз бар елдермен оларды дамытып келе жатцанымызга биыл 20 жыл болды. Осындай аз уацыттыц iшiцце Казацстан Республикасы кептеген элем елцерiмен бiрцатар халыцаралыц шарттар мен келiсiмдер жэне т.б. ц^жаттар жасасты. Eлiмiз ец бiрiншi ТМД, Б¥¥, ЕКЫ¥, TYРКСОЙ, ЮНЕСКО, Халыцаралыц цылмыстыц полиция ^йымы (Интерпол), ИК¥, АЫСШ, ШЫ¥, САК¥, одан кейiнгi кез-де жаhандану Yрдiстерiнен шет цалмай, оныц бел ортасында болуды кездеп ¥КЩ¥, ЕурАзЭК, Кеден кецесi, ЭЫ¥, АЫД сияцты халыцаралыц ^йымдар цатысушысы мен интеграциялыц органдарга мYше болып юрд^ Аталган халыцаралыц ^йымдар мен бiрлестiктердiц цазiргi халыцаралыц цатынастарда алатын орны ерекше эрi жогары. Эйткенi олар бiрiншiден, халыцаралыц цатынастардыц ба-сты багыттары бойынша мацызды ^йымдастыру мэселелерш шешедi жэне мемлекеттердiц эрiптестiriне ез ыцпалын тигiзедi; екiншiден, осы бiрлестiктер ез цызмеинде кодификацияга жэне халыцаралыц ц^цыцтыц царцынды дамуы-на эсер етедц Yшiншiден, олар халыцаралыц-ц^цыцтыц нормалардыц мемлекетiшiлiк цатынастарга цатысты цолданылуына септiгiн тигiзедi; тертiншiден, осындай ^йымдар мен
бiрлестiктер мемлекеттердiц халыцаралыц цогамдастыгымен жалпыга цабылданган жэне танылган ерекше санатты цагидаларды, ягни жал-пы халыцаралыц ц^цыцтыц императивтiк норма-ларын цалыптастыруга елеулi ыцпалын тигiзедi; бесшшщен, жаhандану жагдайында халыцаралыц ц^цыц тэртiбi мен мемлекеттердiц цауiпсiздiгiн цамтамасыз етуге ез Yлесiн цосады [2, 19-20 б.]. Соцгысы, эсiресе бiздiц елiмiзде кейiнгi уацытта белец алып, дурл^кен оцигаларга цатысты езектi болып отыр. Айтылгандарды цорыта келе, республиканыц цогамдыц царым-цатынастыц сан алуан салаларында жасасцан халыцаралыц-ц^цыцтыц ц^жаттарыныц ^лттыц зацнама цорын цалыптастырып, байытуда жэне оныц ^лттыц зацнамамен байланыста царастырылып, оныц жYЙеленуiне (шетелдiк тэжiрибе негiзiнде оныц нормаларыныц бiздiц зацнамага енпз^О кемектесуде мацызы орасан зор. Олай болса, мемлекеттщ аталган халыцаралыц ц^рылымдарга муше болып, сыртцы саясатты тиiмдi жузеге асыруыныц бiр керсеткiшi болып царым-цатынастарды iс жYзiнде емес, зацды негiзде бекiтiп, дамыту. Ал б^л ез кезегiнде, осы ц^жаттардыц жогары сапалы, нацты, жан-жацты жэне ^лттыц зацнаманыц ерекшелiгi мен дiлiмiздi ескере отырып, эзiрленуi мен цабылдануын, одан эрi царай мемлекетшiлiк мэселелердi шешуде цолданылуын кездейдi. Осы орайда, эрiптесiмiз Беларусь Республикасыныц Зац шыгару жэне ц^цыцтыц зерттеулер ^лттыц орталыгыныц ди-ректоры В.Д. Ипатовтыц айтцан сезi ете орынды: «Табысты интеграциялану мен цойылган жогары мацсаттарга жетудщ мацызды аспектiлерi жэне шарттарыныц бiрi интеграциялыц бiрлестiктiц шецберiнде цабылданатын ц^цыцтыц актiлердiц эзiрленуiн, цабылдануын жэне олардыц орында-луына, тиiмдi iске асырылуына бацылауды сауат-ты ц^цыцтыц цамтамасыз ету болып табылады» [3, 67 б.].
Алайда 20 жылдык халыкаралык карым-катынас жасау тэжiрибесi бола тура, колданыстагы халыкаралык непздщ, эсiресе жацадан эзiрленiп жаткан осындай кужаттар зац терминдершщ колданылу бiрiздiлiгi мен тiлдiк сапасы жагынан элсiреп, тiптi кейбiр кездерi зац тургысынан алып Караганда да ешкандай сын квтермейтiнi мэлiм. Бул алдын ала кол койылып кеткен халыкаралык кужатты ратификациялауга жiберер алдында карастыруга мiндеттi тиiстi органдардыц тYзеткен сайын екiншi тарапка мэтiнге взгерiстердi енгiзу туралы кайта-кайта нота жолдап, эуре-сарсацга салынудан анык кврiнiп, тараптардыц шарттар мен келiсiмдер бойынша алгаш келiскен мерзiмдердiц взгеруiне де ыкпалын тигiзедi.
Зац терминдерiн колданудыц бiрiздiлiгi мэселесiн квтергеннен кейiн соган токталып втейiк. Жалпы теминологияны бiрiздендiру бiрнеше сатыдан туратын аукымды да кYрделi жумыс. К^р терминтануда терминологияны бiрiздендiрудiц алты сатысы атап кврсетiлiп жур:
1. белгiлi бiр тар мамандыктыц шецберiнде бiрiздендiру;
2. сала шецбершдеп бiрiздендiру;
3. накты бiр улт шецберiндегi бiрiздендiру;
4. туыстас тшдер шецберiндегi бiрiздендiру;
5. тшаралык, ултаралык бiрiздендiру;
6. халыкаралык, бYкiл ортак терминдерi бар тiлдер арасындагы бiрiздендiру [4, 7-8 б.].
Tерминдердi бiрiздендiрудi саралау негiзiнде халыкаралык кужаттар сапасы децгешнщ твмен болу себептерiн аныкталык, олар мынадай:
- бастапкы кезден-ак орыс тiлiнде эзiрленген халыкаралык кужаттар жобаларыныц сапасыз болуы;
- Казакстанныц халыкаралык карым-катынас жасау тэжiрибесi жасалатын шарттар мен келiсiмдердiц квп жагдайда тек орыс тшнде бiр данада эзiрленiп, кол койылатынын кврсетедi. Мундай жагдайда халыкаралык кужаттардыц ^аза^ тiлiндегi мэтiндерi тек формалдылык сипат алып, орыс тшшдеп мэтiнге тiкелей байланысты болады жэне оган кандай да бiр тYзетулер енгiзудiц взi талай эуре-сарсацга са-лып, экiмшiлiк белестерден вту киындыктарын тугызады;
- халыкаралык кужаттар когамдык катынас-тардыц тYрлi салаларында жасалады. Алайда олардыц белгш бiр салага катысты эзiрленуi кезвде сол сала шецберiцце не сабактас салалардыц колданысында калыптаскан арнайы терминдер мен
жалпы зац термиццерiн казак тшшде пайдалануда бiркелкiлiк жок;
- халыкаралык барлык тiлдерге ортак тер-миндер тiзбесiнiц накты бекiтiлiп, зац шыгару тэжiрибесiнде туракты калыптаспауы (Мысалы: терроризм - лацкестiк, ратификация - беюту, денонсация - ^шш жою т.с.с. терминдер);
- халыкаралык кужаттардыц, эсiресе екiжакты шарттардыц асыгыс, аз уакыт iшiнде эзiрленiп, оган тшсп мемлекеттердiц кол коюы. Мундай жагдайларда халыкаралык кужаттар сапасыныц кандай болатыны да белгiлi.
Халыкаралык кужаттар квп жагдайда шет тiлдерiнен орыс тшне жэне одан эрi карай казак тшше аударылады. Осыган мысал эрi дэлел ретiнде «Казакстан Республикасыныц Yкiметi мен Катар мемлекетiнiц Yкiметi арасындагы табыска салынатын салыктарга катысты косарланган салык салуды болдырмау жэне салык салудан жалтаруга жол бермеу туралы келiсiм» жобасы (будан эрi карай - Келiсiм жобасы) бола алады. Аталган Келiсiм жобасы агылшын тiлiнен орыс тiлiне сапасыз, атап айтканда свзбе-свз ау-дарылып, мэтшде кейбiр свйлемдер шубалацкы келiп, олардыц мэн-магынасы дурыс ашылып жазылмаган. Мысалы Yшiн, Келiсiм жобасыныц 3-бабыныц 2-тармагы1 агылшын тiлiнен орыс тiлiне былайша аударылган: «При применении положений настоящего Соглашения в любое время Договаривающимся Государством любой термин, не определенный в нем, если из контекста не вытекает иное, будет иметь то значение, которое он имеет в это время по законодательству этого Государства в отношении налогов, на которые распространяется настоящее Соглашение» [5]. Осы свйлем шет тшнен тшелей, зацнама тш стилi сакталмай аударылганын айкын байкауга болады. Соган караганда дэл осындай норма «Казакстан Республикасыныц Yкiметi мен Вьетнам Социалист^ Республика-сы Yкiметiнiц арасындагы табыска салынатын салыктарга катысты косарланган салык салуды болдырмау жэне салык салудан жалтаруга жол бермеу туралы келюмнщ» 3-бабыныц 2-тармагында келесщей бершген: «При применении положений настоящего Соглашения Договаривающимся Государством, любой термин, не определенный в нем, будет иметь то значение, если из контекста не вытекает иное, которое он имеет в это время по национальному законодательству этого Договаривающегося Государства в отношении налогов, на которые распространяет-
1 КемшШктерге басты назар аудару ушт олар курсив арцылы берiлдi.
ся Соглашение» [6]. Ягни, кез келген нормативтш кукыктык акп шет тшнен аударылган кезде, оныц нормаларыныц мазмуны анык, накты эрi магынасы толык кврсетiлуi керек.
Fылыми лингвистикалык сараптаманы жYргiзу барысында Келiсiм жобасыныц орыс тiлiндегi мэтiнi негiзге алынатындыктан, оныц казак тiлiндегi мэтiнi толыгымен соган сэйкес болуы тиiс. Алайда тYрлi салалардагы зацшыгармашылык кызметпен айналыса-тын халыкаралык бвлiмдер, бвлiмшелердiц кызметкерлерi халыкаралык кужаттарды шет тiлдерiнен тура, еш свзш, тiптi пунктуациясын калдырмай мYлтiксiз квшiрiп аударып алады. Сонымен катар, осындай халыкаралык шарт-тарды кайта пысыктап, кемшiлiктердi жоюга жiберiледi деген жагдайда, оларды эзiрлеушi мемлекетпк органдардыц айтатын дэлелi мына-дай: «Казакстан Республикасыныц осыдан бурын ратификациялаган халыкаралык шарттардыц мэтiнi дэл сондай болып жазылган, зац жоба-ларын эзiрлеу кезiнде олардыц Yлгi шартты басшылыкка алуы жэне т.с.с.». Мысалы Yшiн, аталган Келiсiмнiц 5-бабыныц 2-тармагыныц е) тармакшасы: «Содержание постоянного места деятельности исключительно для целей осуществления для предприятия любой другой деятельности подготовительного или вспомогательного характера»; 5-бабыныц 4-тармагы: «Несмотря на положение пунктов 1 и 2, если лицо - иное чем агент с независимым статусом, к которому применяется пункт 6 - действует от имени предприятия и имеет, и обычно использует в Договаривающемся Государстве полномочия заключать контракты от имени предприятия, то считается, что это предприятие имеет постоянное учреждение в этом Государстве в отношении любой деятельности, которую это лицо осуществляет в пользу предприятия, если только деятельность такого лица не ограничивается видами деятельности, упомянутыми в пункте 3, которые даже, если и осуществляется через постоянное место деятельности, не превращает это постоянное место деятельности в постоянное учреждение согласно положениям этого пункта.» [5].
Халыкаралык шарттар сапасыныц тагы бiр Yлкен мэселес - орыс тшшдеп мэтшнщ казак тшше магынасын бурып, керiсiнше аудары-луы. Мысалы Yшiн, жогарыда аталган Келiсiм жобасыныц 10-бабыныц 7-тармагы: «Ничто в настоящем Соглашении не может быть истолковано, как препятствующее Договаривающемуся Государству облагать прибыль компании, относящуюся к постоянному учреждению в
этом Государстве, налогом в дополнение к налогу, который начисляется на прибыль компании, являющейся национальным лицом этого Государства, при условии, что любой дополнительный налог, начисленный таким образом, не превысит 10 процентов суммы такой прибыли, которая не подвергалась такому дополнительному налогобложению в предыдущие налообла-гаемые годы». Бул норма казак тшше осылайша аударылды: «Осы Келюмде Уагдаласушы Мем-лекетке осы Уагдаласушы мемлекеттщ улттык тулгасы болып табылатын компанияныц пайда-сына есептелетш салыкка косымша, осылайша есептелген кез келген косымша салык муныц алдындагы салык салынатын жылдары осындай косымша салык салуга ушырамаган табыс сомасыныц 10 пайызынан аспаган жагдайда, осы Мемлекеттеп туракты мекемеге жататын компанияныц пайдасына салык салуга еш нэрсе тоскауыл болмайды деп тYсiнуге болмайды» [5]. Кврсетiлген норманыц магынасы бурмаланып «ешнэрсе кедергi болады деп тYсiндiрiле алмай-ды» дегеннiц орнына «еш нэрсе тоскауыл болмайды деп тYсiнуге болмайды» деп аударылган, сондай-ак «ешнэрсе» свзiн бвлек жазып, орфографиялык кате жiберген, «пайда» деген свз «табыс» деп аударылган.
Сонымен бiрге, Келiсiм жобасы атауындагы «Правительство Государства Катар» деген свздер осы жобаныц казак тiлiндегi мэтiнiнде «Катар Республикасы Yкiметi» деп аударылган [5]. Мем-лекет, жер-су жэне улт атауларыныц да казакша жазылган накты бекiтiлген нысаны жок. Кейбiр мемлекет атаулары Сырткы iстер министрлiгiнiц жэне Казакстан Республикасы Yкiметiнiц кужаттарында, галамтор сайттарында, Букаралык акпарат куралдарында эркалай колданылып жYP (TYрiкменстан-TYркменстан, Эзербайжан-Эзiрбайжан т.с.с.). Бул вте взектi, аукымды эрi са-яси мэселе болгандыктан, вз алдына бiр такырып ретiнде жете зерттеп, зерделеудi кажет етедi.
Халыкаралык шарттардыц осындай кемш> лiктерi ондагы нормаларды тYсiнуде, тYсiндiруде жэне оларды тэжiрибеде колдануда алауыздыктар мен киындыктар тугыздырып, тYрлi салдарга се-беп болады.
Бугшп танда улттык зацнамада, оныц iшiнде халыкаралык кужаттарда колданылатын зац терминдерiн салалык бiрiздендiру де туйткш мэселелердiц бiрi болып отыр. Осы орайда елiмiздiц сырткы саясатыныц когам дамуыныц барлык салаларымен жэне процестерiмен етене байланысатынын ескерген жвн. Халыкаралык шарттар мен келiсiмдердi эзiрлеу кезвде улттык
зацнама непзге алынуы тшс деп 6ipayb^aH айтцанымен де, олардыц цазац тшшдеп мэтiндерiнде сала iшiндегi терминдер бiрыцFай цолданылмайды. Кей-кездерi сол саланыц цолданысыц^ы терминдердщ орнына басца терминдер пайдаланылады. «Казацстан Республикасы мен Испания Корольдш арасындаFы цылмыстыц iстер бойынша езара ц^цыцтыц кемек туралы конвенцияны» (б^дан эрi - Конвенция) мысал ретiнде алып царасац, ондаFы «судебное преследование», «уголовное преследование» деген сез тiркестерi «соттыц цудалау», «цылмыстыц цудалау» деп аударылып, цолданылFан [7]. Осы КонвенциядаFы ц^цыцтыц кемек мэселесi Казацстан Республикасыныц Кылмыстыц iс жYргiзy кодексшщ (б^дан эрi - Кодекс) «Кылмыстыц процестi жYргiзyшi органдардыц шет мемлекеттердщ цылмыстыц ютер бойынша ц^зыретп мекемелерiмен жэне лауазымды адамдарымен езара ю-цимылыныц тэртiбi туралы негiзгi ережелер» атты 55-тарауында реттелген. Онда да жоFарыда керсетшген осы сез тiркестерi «цылмыстыц цудалау» жэне «цылмыстыц iзге тYсy» деп ею тYрлi цолданылFан. Дэл осы цылмыстыц-ц^цыцтыц жэне цылмыстыц-iс жYргiзyшiлiк са-лаларда осы терминдердщ «цылмыстыц немесе соттыц iзге тYсy» деп алынуын д^рыс санаймыз. Себебi, аталFан б^л салаларда «iзiн жасыру, iзiн суытпай тергеу эрекеттерiн жэне т.б. шаралар-ды жYргiзy» деген сез тiркестерi цолданылады. Осыдан шыFып «судебное или уголовное преследование» деген терминдердi «цылмыстыц iзге тYсy» деп цолдаетан тYсiнiктi эрi зацнама мен зац тш стилдерiне сэйкес келедi деп табамыз.
Сонымен цатар, жоFарыда аталFан Конвенцияныц тiптi атауында да «цылмыстыц» сезi сейлемнiц ортасында келе т^ра, бас эрiппен жазылган. М^ндай цателiк рецедикпк сипат алды [7; 8, 123 б.]
ЖоFарыда айтылFандарды цорыта келе, мемлекеттiк органдардыц зацшьтармашылыц цызметi бiздiц елiмiздегi цоFам дамуыныц процестерiмен цоса iлгерi жYрiп, Yнемi жетiлдiрiлyi тиiс. Eлiмiзде зац шыгару бастамасыныц цомацты Yлесi ц^цыц цорFаy ор-гандары мен арнаулы мемлекетпк органдарFа тиесiлi. Осы себептен де Елбасы 2012 жылFы 27 цацтардаFы езiнiц кезектi Казацстан халцына жолдауыныц алтыншы баFытында сот жэне ц^цыц цорFаy жYЙесiн жацартуды белгiлеп, соттардыц ез цызметтерiн ездерi жетiлдiрyi, ц¥ЦыццорFаy жэне арнайы органдардыц сапа-лы кадрлыц жацаруы жэне сол сияцты басца да мiндеттердi цоЙFан болатын [9].
Осы орайда, Казацстан Республикасы Парламентiнiц жанында ратификациядан еткен халыцаралыц ц^жаттар мен зац жобаларына Fылыми лингвистикалыц сараптама журпзу Ymrn Казацстан Республикасы Парламентiнiц Мэжшс менСенатыныцэрцайсысынанекюарапшыданжэне Казацстан Республикасыныц Yкiметiнен Казацстан Республикасы Эдшет министрлiгiнiц «Зац шытару институты» мемлекеттiк мекемесi Лингвистика орталыгыныц ею сарапшысынан т^ратын ж^мыс тобы ц^рылып, осы кYнi ратификациядан еткен бес халыцаралыц шарт царастырып, Fылыми лингвистикалыц сараптаманыц цорытындысы берiлдi. Осы сараптама цорытындысы онда керсетшген кемшiлiктердi жойып, Казацстан Рес-публикасы шарт жасасцан мемлекетке цайта нота жолдау Yшiн оны эзiрлеyшi мемлекетпк органдарFа жiбередi.
Халыцаралыц шарттар сапасын кетеру мацсатында Бас прокуратура «Казацстан Республикасы мен шет мемлекет арасындаFы цылмыстыц ютер бойынша езара ц^цыцтыц кемек туралы шарттыц Yлгi жобасын бекiтy туралы» б^йрыцтыц жобасы мен OFан цоса бершген «Казацстан Республикасы мен шет мемлекет арасындаFы цылмыстыц iстер бойынша езара ц^цыцтыц кемек туралы шарттыц Yлгi жобасын» эзiрлеп, цолданысца енгiзy Yстiнде. Б^л осы сияцты халыцаралыц ц^жаттарды эзiрлеy кезiнде кемекшi ц^рал бола алады.
Халыцаралыц ц^жаттар мэселесiне байла-нысты М.Ч. КоFамовтыц берген ^сынысы ете баFалы жэне дер кездк «К¥цыц цолданушылар Казацстан Республикасы ратификациялаFан жэне ц^цыц цолдану тэжiрибесiнде есепке алынyFа тиiс барлыц халыцаралыц зацдардыц жYЙелi каталогын эзiрлеy цажет», - деп керсетп [10, 73 б.]. Fалымныц айтцан б^л кезцарасын толыц цолдап, осындай каталог халыцаралыц ц^жаттардыц мониторингiн жYргiзyдiц, оныц iшiнде нормалардыц «ж^мыс iстеy-iстемеyiн», ондаFы олцылыцтар мен кемшшктерд^ нормалардыц орыс тiлiнен цазац тшне д^рыс ау-дарылып тYсiндiрiлyiн т.б. аныцтаудыц мацызды инстрyментi болып табылады.
ЖоFарыда айтылFандарды цорытындылай келе, сапалы зацшыFарyшылыц ж^мыс - Мемлекет бас-шысы цоЙFан мiндеттерге сэйкес сенiмдi ц^цыцтыц ортаны цалыптастырудыц басты шарты. AFымдаFы жылFы Жолдауда белгшенген мiндеттердiц орын-далуы, сондай-ац мемлекеттщ т^рацты даму багдарламаларыныц iске асырылуы сапалы ц^цыцтыц CYЙемелдеyге байланысты болады [11].
ПайдаланылFан эдебиет Ti3iMi
1. Казахстан Республикасыныц Конституциясы // http://www. akorda.kz
2. Аналитический доклад: Современные проблемы содержания и организации правового мониторинга международно-правовых актов СНГ, ЕврАзЭС, Таможенного союза и Единого экономического пространства в их взаимодействии с национальным законодательством // Мониторинг международно-правовых актов межгосударственных объединений в контексте совершенствования национального законодательства: Мат-лы междунар. науч-практ. конф. 29 ноября 2011 г. / Под общей ред. Ж.Д. Бусурманова. - Астана: ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан», 2012. -336 с.
3. Ипатов В.Д. «Мониторинг международно-правовых актов межгосударственных объединений как условие эффективности правовой системы» // Мониторинг международно-правовых актов межгосударственных объединений в контексте совершенствования национального законодательства: Мат-лы междунар. науч-практ. конф. 29 ноября 2011 г. / Под общей ред. Ж.Д. Бусурманова. - Астана : ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан», 2012. - С. 67-71.
4. Ш. Курманбайулы «Дипломатия терминдерш бiрiздендiру мэселелерЬ» // Сырткы саясат саласындагы терминдер мен олардыц колданылуы. Сырткы саясат саласындагы терминдерге арналган децгелек Yстел материалдары. Астана, Ш. Шаяхметов атындагы Тiлдердi дамытудыц республикальщ-уйлеспру-эдютемелш орталыгы. - Астана, 2011. - 7-14-беттер.
5. «Казакстан Республикасыныц Yкiметi мен Катар мемлекетшщ Yкiметi арасындагы табыска салынатын салыктарга катысты косарланган салык салуды болдырмау жэне салык салудан жалтаруга жол бермеу туралы келюм» жобасы.
6. «Казакстан Республикасыныц Yкiметi мен Вьетнам Социалист^ Республикасы Yкiметiнiц арасындагы табыска салынатын салыктарга катысты косарланган салык салуды болдырмау жэне салык салудан жалтаруга жол бермеу туралы келюм».
7. «Казакстан Республикасы мен Испания Корольдт арасындагы кылмыстык ютер бойынша езара кукыктык кемек туралы конвенция».
8. Примашев Н.М. «Халыкаралык шарт мэтiнi сапасыныц кейбiр лингвистикалык аспектiлерi» // Мониторинг международно-правовых актов межгосударственных объединений в контексте совершенствования национального законодательства: Мат-лы междунар. науч-практ. конф. 29 ноября 2011 г. / Под общей ред. Ж.Д. Бусурманова. - Астана: ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан», 2012. - С. 122-127.
9. Казакстан Республикасыныц Президеш1-Елбасы Н.Э. Назарбаевтыц 2012 жылгы 27 кацтардагы Казакстан халкына Жолдауы «Элеуметпк-экономикалык жацгырту - Казакстан дамуыныц басты багыты» // http://www. akorda. kz
10. Когамов М.Ч. «Правовой мониторинг международных нормативных правовых актов в области уголовного процесса: итоги краткого анализа» // Мониторинг международно-правовых актов межгосударственных объединений в контексте совершенствования национального законодательства: Мат-лы междунар. науч-практ. конф. 29 ноября 2011 г. / Под общей ред. Ж.Д. Бусурманова. -Астана: ГУ «Институт законодательства Республики Казахстан», 2012. - С. 72-74.
11. В Сенате обсуждены вопросы дальнейшего совершенствования законотворческой деятельности. 6 апреля 2012 г. // http://www. nomad. su
Аталган мацала Цазацстан Республикасыныц халыцаралыц цужаттарыныц зацшыгармашылыц процестдег1 лингвистикалыц мэселелерте арналган. Ерекше назар халыцаралыц цужаттар жентдег1 зацшыгармашылыц цызметтде халыцаралыц терминдердщ цазац тмнде цолданылу, сондай-ац халыцаралыц цужаттар терминдертщ Цазацстан Республикасыныц улттыц зацнамасымен Yйлесiмдiлiгi мен бгргздтгг мэселелер!не аударылган. Осыган байланысты, автор вз гылыми лингвистикалыц сараптама ЖYргiзуiндегi Цазацстан Республикасы халыцаралыц цужаттарыныц эзiрлену сапасына талдау жасап, халыцаралыц цужаттардыц сапасын жацсарту жвнiндегi тиiстi усынымдарын бердi.
ТYйiн свздер: халыцаралыц цужаттар, терминдер, бiрiздендiру, улттыц зацнама.
Настоящая статья посвящена лингвистическим проблемам международных документов Республики Казахстан в законотворческом процессе. Особое внимание уделено проблемам применения международных терминов на казахском языке в законотворческой деятельности по международным документам, а также гармонизации и унификации терминов международных документов с национальным законодательством Республики Казахстан. В этой связи автором проведен анализ качества подготовки международных документов Республики Казахстан, имеющихся в производстве по проведению научной лингвистической экспертизы, и даны соответствующие рекомендации по улучшению качества международных документов.
Ключевые слова: международные документы, термины, единообразие, национальное законодательство.
This article is devoted to the linguistic problems of international documents of the Republic Kazakhstan in the law creating process. Great attention is given to the problems of using of international terms in Kazakh language in law creating activity on international documents and also to harmonization and unification of terms of international documents with national lagislation of the Republic Kazakhstan. In this connection the author made analyses of the quality of preparation of international documents of the Republic Kazakhstan which are in the process of carrying on the scientific linguistic examination and given appropriate recomendations for improving the quality of international documents.
Keywords: international documents, terms, unification, national lagislation.
Салтанат Хамзакызы Жубаниязова,
КР Зац шыгару институты Лингвистика орталыгыныц НКА жэне халыцаралыц шарттар жобала-рына гылыми лингвистикалыц сараптама секторыныц жетекшi гылыми цызметкер^ з.г.к.
^азакстан Республикасыныц халыкаралык кужаттарыныц заншыгармашылык процесшдеп лингвистикалык мэселелерi
Жубаниязова Салтанат Хамзакызы,
ведущий научный сотрудник сектора научно-лингвистической экспертизы проектов НПА и международных договоров Центра лингвистики Института законодательства РК, к.ю.н.
Лингвистические проблемы международных документов Республики Казахстан в процессе законотворчества
Zhubaniyasova Saltanat Hamzakyzy,
leading research fellow of the Linguistic Center of the Institute of Legislation of the Republic of Kazakhstan, c.j.s.
The linguistic problems of international documents of the Republic Kazakhstan in the law creating process
