Научная статья на тему 'МЕКТЕП ОКУУЧУЛАРЫНЫН АДАБИЙ ОКУУГА КЫЗЫГУУСУНУН ИЗИЛДӨӨНҮН ЖЫЙЫНТЫГЫ'

МЕКТЕП ОКУУЧУЛАРЫНЫН АДАБИЙ ОКУУГА КЫЗЫГУУСУНУН ИЗИЛДӨӨНҮН ЖЫЙЫНТЫГЫ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
билим берүү / адабият таануу / адабий окуу / окуу чөйрөсү / окуу көндүмдөрү / окууга мотивация / мамлекеттик стандарт / окуу компетенциялары / methodology / education / literary criticism / learning environment / study skills / motivation to study / state standard / learning competencies

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Үкүева Б.К., Абдурахманова Гулбахор Кобилжоновна

Макалада заманбап кыргыз коомунун шарттарында окууга мотивация кылуучу жаңыча мамилени калыптандыруу максатында мектеп окуучуларынын окуусунун негизги аспектилери талкууланат. Изилдөөнүн объектиси 5-класстан 11-класска чейинки окуучулардын окуу маданияты жана окууга мотивациясы болгон. Негизги изилдөө ыкмалары изилдөө жана алынган натыйжаларды талдоо болгон Изилдөөнүн натыйжаларын талдоо төмөндөгүлөрдү аныктоого мүмкүндүк берди: окуу жаш муун үчүн маанилүү жана актуалдуу бойдон калуусу. Ошону менен бирге окууга мотивацияны калыптандыруу процесстерин изилдөөнүн контекстинде чоң мааниге ээ болгон бир катар маанилүү тенденцияларды белгилей кетүүнүн зарылдыгы. Аныкталган тенденциялардын арасында: окуунун жыштыгынын жана узактыгынын өзгөрүшү, окуунун адабий окууга жанрдык артыкчылыктар, респонденттердин чыгармаларды кыска же ылайыкташтырылган варианттарда изилдөө тенденциясы, класстан тышкаркы окуунун мектеп окуучуларынын субъективдүү кызыгуусун жараткан чыгармалар менен чектелиши. Изилдөөнүн негизги көйгөйлөрүнүн бири респонденттердин чын ыкластуулугу жөнүндө суроо болду. Изилдөөнүн натыйжалары мектеп окуучуларынын окууга болгон ички мотивациясын калыптандырууда адабий билим берүү процессинде колдонулушу натыйжаланды. Кошумчалоочу жагдай, берилген изилдөө модели азыркы жана модификацияланган түрдө да, конкреттүү билим берүү шарттарында окуу чөйрөсүн түзүү үчүн кеңири колдонулушу мүмкүндүгү.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

RESULTS OF A STUDY OF SCHOOLCHILDREN'S INTEREST IN LITERARY READING

This article examines the main aspects of teaching schoolchildren in order to form a new attitude in the field of motivation for learning and reading in the conditions of modern Kyrgyz society. The main objects of the study were the reading culture and motivation to study of schoolchildren in grades 6-11. The research methods were a survey and analysis of the results obtained. Analysis of the research results allowed us to determine the following: reading today remains important and relevant for the younger generation. At the same time, it is necessary to note a number of important trends that are of great importance in the context of studying the processes of formation of motivation to read. Limitation to works that arouse the subjective interest of students. The main problem of the study was the important question of the sincerity of the respondents. The results of the study can be used in the process of teaching literary reading in the formation of internal motivation of schoolchildren to study. In addition, the presented research model can be used to create a learning environment in specific educational settings, both in its current and modified form.

Текст научной работы на тему «МЕКТЕП ОКУУЧУЛАРЫНЫН АДАБИЙ ОКУУГА КЫЗЫГУУСУНУН ИЗИЛДӨӨНҮН ЖЫЙЫНТЫГЫ»

ОШ МАМЛЕКЕТТИК УНИВЕРСИТЕТИНИН ЖАРЧЫСЫ

ВЕСТНИК ОШСКОГО ГОСУДАРСТВЕННОГО УНИВЕРСИТЕТА BULLETIN OF OSH STATE UNIVERSITY

ISSN: 1694-7452 e-ISSN: 1694-8610

№2/2024, 271-279

ПЕДАГОГИКА

УДК: 37/1171

DOI: 10.52754/16948610 2024 2 26

МЕКТЕП ОКУУЧУЛАРЫНЫН АДАБИЙ ОКУУГА КЫЗЫГУУСУНУН

изилдее^н жыйынтыгы

РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИЯ ИНТЕРЕСА ШКОЛЬНИКОВ К ЛИТЕРАТУРНОМУ

ЧТЕНИЮ

RESULTS OF A STUDY OF SCHOOLCHILDREN'S INTEREST IN LITERARY READING

YKYeBa Б.К.

YKYeea Б.К. Ukueva B.K. профессор, Ош мамлекеттик университети

профессор, Ошский государственный университет Dr. Professor, Osh State University ukueva1949@mail.ra

Абдурахманова Гулбахор Кобилжоновна

Абдурахманова Гулбахор Кобилжоновна Abdurakhmanova Gulbahar Kobiljonovna

магистрант, Ала-Бука району, №10 А.Юнусалиев атындагы жалим билим берYYЧY мектеби

магистрант, Ала-Букинский район, № 10 А.Имени Юнусалиева общеобразовательная школа Master's Student, № 10 Named after Yunusaliev, Secondary School Ala-Bukin district abdurahmanovahor18@gmail.com

МЕКТЕП ОКУУЧУЛАРЫНЫН АДАБИЙ ОКУУГА КЫЗЫГУУСУНУН

изилдeeнYн жыйынтыгы

Аннотация

Макалада заманбап кыргыз коомунун шарттарында окууга мотивация кылуучу жацыча мамилени калыптандыруу максатында мектеп окуучуларынын окуусунун негизги аспектилери талкууланат. ИзилдввнYн объектиси 5-класстан 11-класска чейинки окуучулардын окуу маданияты жана окууга мотивациясы болгон. Негизги изилдвв ыкмалары изилдвв жана алынган натыйжаларды талдоо болгон ИзилдввнYн натыйжаларын талдоо твмвндвгYлврдY аныктоого мYмкYндYк берди: окуу жаш муун YЧYн маанилYY жана актуалдуу бойдон калуусу. Ошону менен бирге окууга мотивацияны калыптандыруу процесстерин изилдввнYн контекстинде чоц мааниге ээ болгон бир катар маанилуу тенденцияларды белгилей кетYYHYн зарылдыгы. Аныкталган тенденциялардын арасында: окуунун жыштыгынын жана узактыгынын взгврYШY, окуунун адабий окууга жанрдык артыкчылыктар, респонденттердин чыгармаларды кыска же ылайыкташтырылган варианттарда изилдвв тенденциясы, класстан тышкаркы окуунун мектеп окуучуларынын субъективдуу кызыгуусун жараткан чыгармалар менен чектелиши. ИзилдввнYн негизги квйгвйлврYHYн бири респонденттердин чын ыкластуулугу жвнYндв суроо болду. ИзилдввнYн натыйжалары мектеп окуучуларынын окууга болгон ички мотивациясын калыптандырууда адабий билим беруу процессинде колдонулушу натыйжаланды. Кошумчалоочу жагдай, берилген изилдвв модели азыркы жана модификацияланган тYрдв да, конкреттYY билим беруу шарттарында окуу чвйрвCYн тузуу YЧYн кецири колдонулушу мYмкYндYГY.

Ачкыч свздвр: билим беруу, адабият таануу, адабий окуу, окуу чвйрвCY, окуу квндYмдврY, окууга мотивация, мамлекеттик стандарт, окуу компетенциялары.

РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИЯ ИНТЕРЕСА ШКОЛЬНИКОВ К ЛИТЕРАТУРНОМУ ЧТЕНИЮ

Аннотация

В данной статье рассматриваются основные аспекты обучения школьников с целью формирования нового отношения в области мотивации к учебе и к чтению в условиях современного кыргызского общества. Основными объектами исследования стала культура чтения и мотивация к учебе учащихся школ 6-11 классов. Методами исследования были опрос и анализ полученных результатов. Анализ данных результатов исследования позволил определить следующее: чтение на сегодня, остается важным и актуальным для подрастающего поколения. При этом необходимо отметить ряд важных тенденций, имеющих большое значение в контексте изучения процессов формирования мотивации к чтению. Ограничение произведениями, вызывающими субъективный интерес учащихся. Главной проблемой исследования стал важный вопрос об искренности респондентов. Итоги исследования могут быть использованы в процессе обучения литературному чтению при формировании внутренней мотивации школьников к учебе. Кроме того, представленная модель исследования может быть использована для создания среды обучения в конкретных образовательных условиях, как в ее текущем, так и в модифицированном виде.

Ключевые слова: методика, образование, литературоведение, учебная среда, учебные навыки,

RESULTS OF A STUDY OF SCHOOLCHILDREN'S INTEREST IN LITERARY READING

Abstract

This article examines the main aspects of teaching schoolchildren in order to form a new attitude in the field of motivation for learning and reading in the conditions of modern Kyrgyz society. The main objects of the study were the reading culture and motivation to study of schoolchildren in grades 6-11. The research methods were a survey and analysis of the results obtained. Analysis of the research results allowed us to determine the following: reading today remains important and relevant for the younger generation. At the same time, it is necessary to note a number of important trends that are of great importance in the context of studying the processes of formation of motivation to read. Limitation to works that arouse the subjective interest of students. The main problem of the study was the important question of the sincerity of the respondents. The results of the study can be used in the process of teaching literary reading in the formation of internal motivation of schoolchildren to study. In addition, the presented research model can be used to create a learning environment in specific educational settings, both in its current and modified form.

Keywords: methodology, education, literary criticism, learning environment, study skills, motivation to study, state standard, learning competencies.

мотивация к учебе, государственный стандарт, учебные компетенции.

KиришYY

Кьфгыз билим беpYYCY YЧYн 21 кылымдын башы биp катаp теpс пpoцесстеp менен мYнeздeлeт, айpыкча, биp катаp изилдeeчYлep, педагoгдop, кссмдук массалык маалымат каpажаттаpы жана медиа-pесуpстаp жаш муундаpдын китеп скууга бслгсн кызыгуусунун тeмeндeшYн туpуктуу тYPдe белгилешYYДe.

Санаpиптик инфpастpуктуpанын eнYГYШYHYн жана маалыматка дээpлик чексиз жетYYHYн фанунда oкуучулаpдын мектеп пpoгpаммасындагы адабиятты жана классикалык кepкeм чыгаpмалаpды oкууга бoлгoн мoтивациясынын тeмeндeшY байкалуу менен балдаpдын жана eспYPYмдepдYн китеп аpкылуу маалыматты eздeштYPYYCYнe бoлгoн мамилеси тYп тамыpынан беpи eзгepдY (Баатыpбекoва, 2021; Акматов, Мамыpoва, 2023).

Андыктан, мектеп oкуучулаpы эмнени, кантип жана эмне YЧYн oкуй туpгандыктаpын тактoo заpыл маселе экендиги талашсыз чындык катаpы алдынкы планга чыкты.

Окуучуда oкуу кeндYмдepYн жана кoмпетенциялаpын калыптандыpуу YЧYн мектепте «юкуу чeйpeсYн» - методикалык шаpттаpдын системасын jy3yy заpыл экенин белгилей кетYY заpыл, ал эц oбoлу oкууга негизделип, мoтивациялooчу пpактикалаpдын жыйындысы, oкуучу oкуpмандаpдын пpoгpессине мoнитopинг жYpгYЗYY механизмдеpи жана oкуучулаpдын ийгилигине мoнитopинг жYpгYЗYY заpылдыгы жаpалды.

Koлдoнyлгaн мeтoд: Эмприкaлык фoрмaдa Тaлкyy

Мектеп oкеуучулаpынын адабий oкууга бoлгoн кызыгуусун тактoo экспеpиментинин этабында изилдee инстpументи бoлуп 19 oкуу жайдын базасында Ош oблусунун мектептеpинин аpасында жYpгYЗYлгeн oнлайн суpамжылoo бoлду.

ИликтeeнYн максаты мектеп oкуучулаpынын адабий oкууга бoлгoн муктаждыгын, алаpдын oкууга бoлгoн мoтивациясын, кызыгуусун жана oкуу сабаттуулугунун децгээлин аныктoo бoлгoн. Онлайн суpамжылooгo жалпысынан 239 адам катышкан.

Анкета pеспoнденттеpдин демoгpафиялык куpамы: алаpдын жашы, класстык децгээли жана жынысы жeнYндe тYШYHYк беpYYЧY суpooлopдoн башталат. Мына ушул суpooлopдун аpкасында тандап талдoo билим беpYYHYн тигил же бул баскычында oкуу маданиятынын калыптануу даpажасы жeнYндe маалыматтаpды алууга мYмкYндYк беpет.

Респoнденттеpдин жаш аpалыгы 12 жаштан 18 жашка чейин, башкача айтканда, булаp 5-11-класстын oкуучулаpы, жана 107 кыздаp, ал эми 118 эpкек балдаp.

ИзилдeeнYн геoгpафиясы да талдoo YЧYн маанилYY бoлуп калат. 19 билим беpYY мекемесинин 7си oблустун бopбopунан тышкаpы жайгашкан. Биз айылдык мектеп oкуучулаpынын китеп oкууга кызыгуу децгээлинин биp аз, биpoк oпуpталдуу тeмeндeшYн (9%га) белгиледик.

Негизги суpoo: "Сиз oкуганды жакшы кepeсYзбY?м - pеспoнденттеpдин жалпысынан oкууга бoлгoн мамилесин аныктooгo мYмкYндYк беpет. Келечекте бул маалыматтаp белгилYY биp куpактагы балдаpдын адабий oкууну каалooлopунун негизинде oкуу чeйpeсYн натыйжалууpаак oйлoнууга жана уюштуpууга мYмкYндYк беpет. Бул суpooгo жooптop

твмвнкучв бвлYштYPYлДY: 165 (67,1%) респондент "Ооба" деп жооп берсе, 60 (32,9%) респондент "Жок" деп жооп беришкен.

Мындан тышкары, жаш курактык корреляция аныкталды: окууну «CYЙYY>> боюнча лидерлер 15 жаштан 18 жашка чейинки (9-11-класстар) жогорку класстын окуучулары болгон. Кызыгы, 9-класстын окуучулары да антирейтингде лидер болушкан - «Сиз окуганды жакшы кврвCYзбY?» деген суроого «жок» деп жооп бергендердин саны боюнча.

Бул YлгY дагы бир жолу тастыктап турат, жогорку класстын окуучулары эц ац-сезимдYY курак тобунун вкYлдврY катары окууга вз демилгеси менен квбYрввк тартылышат, башкача айтканда, бул учурда ички мотивация пайда болгондугун белгилейт.

Ошол эле учурда орто мектеп окуучуларынын басымдуу бвлYГY окууга мотивациянын твмвн зонасында калышат. Мисалы, психологиялык жана жаш взгвчвлYГY боюнча да, окуу-тарбия процессиндеги орду боюнча да вткввл этап болгон 9-класс адабият мугалиминен эц кылдат квцYл бурууну жана тYЙшYктYY эмгекти талап кылат. [1:183]

"Сиз канчалык квп окуйсуз?" - деген суроо, окуучулардын адабий окууну пайдалануу жыштыгын аныктоого багытталган. Бул маселе боюнча изилдввнYн жыйынтыгы твмвнкYДвй бвлYштYPYлДY: квбYнчв жумасына бир жолу 106 мектеп окуучусу (29,3%) окушат; 68 респондент (28,9%) жумасына 2-3 жолу китеп окуса, 38 респондент (27,7%) жумасына бир жолудан аз китеп окуйт, акырында 27 гана окуучу (14,2%) кун сайын китеп окуйт. (Айдарова Ж. М. Б. 2021. -183 б)

Албетте, мектеп окуучуларынын окуусунун мындай гетерогендYY CYрвтYHYн себептерин табуу зарыл.

Ал эми, кийинки, суроого жоопторду талдап бул маселени чечYYгв жардам берет: "Эгер шашпасацыз, канча убакыт окуйсуз?" Бул окуучулардын окуу маданиятынын взгвчвлYктврYн, алардын кунт коюп окуп, чыдамкайлыгын ачып берет.

Суроого болгон жооптор твмвнкучв бвлYштYPYлДY: басымдуу саны - 83 респондент -бир кундв бир жарым саат китеп окуй алат; 72 окуучу (20,4%) жарым сааттан ашык эмес окушат; 58 респондент (19,6%) китеп менен 2-3 саат вткврвт, ал эми 26 респондент (13,2%) гана китепти бир нече саат бою токтото албайт.

Бул YлгYДвгY талдоолордун жыйынтыгында эч кандай шек туудурбаган опурталдуу тенденция аныкталды: жаштар китеп окууга втв аз убакыт бвлYшвт.

Респонденттердин квп саны (20,4%) жарым сааттан ашык окуй албасын моюнга алышат - бул окуучулардын окуу процессинен толук ажыратылганын жана иш-аракеттин бул тYPYнв мотивациянын жоктугун кврсвтYп турат, мындай аныктамадан, окууга туруктуу кызыгууну тYЗYY YЧYн педагогтордун астында атайын тажрыйбаларды иштеп чыгуу милдети жаралгандыгын белгилеш керек.

ИзилдввлврдYн жыйынтыгы боюнча, бул квйгвйдYн себептери твмвнкYДвй:

- окуу маданиятынын жана окууга ички туруктуу мотивациянын жоктугу.

- окууда жана класстан тышкаркы иштердин квлвмYнвн келип чыккан убакыттын жетишсиздиги.

ЭкeeнYн тец себебин балдардын eздeрY да ырастайт, алар анкета баракчаларына бир нече жолу эскертYYлeрдY калтырып, сурамжылоодон чыгып, ез тажрыйбалары жана кез караштары менен кененирээк бeлYшкYCY келет. Мисалы, 11-класстын окуучусу (Тентимишев Чынгыз): "Мен кeбYрeeк окугум келет, бирок экзамендерге байланыштуу убактым жок"- деп жазып кеткен. Ал эми экинчи себеп таза объективдYY болсо жана окуучулардан аз ^з каранды, анда биринчиси мугалимден eзгeчe кeцYЛ бурууну талап кылат. Окумуштуу И. Б. Бекбоев белгилегендей мындай кырдаалда окуучулардын прогрессине байкоо жYргYЗYYгe мYмкYндYк берYYЧY окуу чeйрeсYн уюштуруу eзгeчe роль ойнойт. (Бекбоев И.Б.- Бишкек: Педагогика века, 2004. - 384 б)

"Сиз аудиокитептерди укканды жакшы кeрeсYзбY?" - деген суроо, негизинен угуу аркылуу кабыл алууга жакын респонденттердин потенциалдуу кeлeмYн аныктоого багытталган. Алынган маалыматтарга караганда, пикирлер дээрлик бирдей бeлYндY. Бирок кeпчYЛYк - 125 респондент (54,7%) - аудио форматтагы кeркeм чыгармаларды кабыл алууну жактырбайт. Ошол эле учурда 114 адам (45,3%) дайыма аудиокитептерди угуп, маалымат алуунун бул ыкмасын ылайыктуу деп баалашат.

Бул маалыматтар белгилYY бир класстын же класстардын негизинде алда канча пайдалуу болорун белгилей кетYY керек.

Мындай сурамжылоо жYргYЗгeндeн кийин адабият мугалими окуу чeйрeсYHYн «Аудиокитеп китепканасы» сыяктуу элементин колдоно алат, ал маалыматтык каталогдордун заманбап принциптерине жооп берет: дайыма рейтинг жана жацыртуу, класстын ТОП 10 CYЙYктYY китептерин тYЗYY ( ушул эле принциптер окуу чeйрeсYHYн дагы бир негизги элементинин негизин тYзeт, мисалы:"Класстык китепкана").

"Сизге кайсы медиада окуу эц ыцгайлуу?" - деген суроону изилдee респонденттердин кабылдоосу боюнча маалыматтарын кецейтет, ошондой эле окуунун салыштырмалуу жацы форматтары салттууларга караганда YCтeмдYк кылаарын аныктоого мYмкYндYк берет. Бул жыйынтыктардын негизинде окуу чeйрeсYHYн басымдуу элементтерин аныктоого болот. Респонденттер тeмeнкYдeй жооп беришти 119 адам (68,5%) эц ыцгайлуу деп китепти тандашкан, 62 респондент (38,3%) окуу YЧYн ыцгайлуу вариант катары смартфонду белгилешкен, YЧYнчY орунда электрондук китеп болгон. - аны 34 респондент (13,2%) тандады, акырында 24 окуучу (10,8%) компьютер экранынан окуу алар YЧYн ыцгайлуу экенин белгилешти. Демек, окуучулар окуунун ар кандай формаларын тандашат, бул да окуу процессинде эске алынышы керек.

"СYЙYктYY китептерицди тизмектеп бер" - деген суроо мектеп окуучуларынын каалоолору жeнYндe алгачкы тYШYHYктeрдY берет, алардын басымдуу жактарын кeрсeтYYгe мYмкYндYк берет, окуу чeйрeсYHYн структурасына кирген "Класстык китепкананын" пайдубалын тYзeт.

"Азыр кайсы китепти окуп жатасыц?" - деген суроо eзYHYн жeнeкeйлYГY жана ошол эле учурда ^п тапшырмалуулугу менен айырмаланат: биринчиден, сегизинчи суроонун негизинде алынган маалыматтарды толуктайт; экинчиден, балдардын мектеп программасына ылайыктуулугун аныктоого мYмкYндYк берет, эгер андай болбосо, алардын каалоолору сунушталган адабияттардан канчалык алыс экенин байкоого болот. Жыйынтыгында, бул

суроо баланын жеке окуу децгээлин жана анын мектептеги же класстан тышкаркы адабияттарга кызыгуусун аныктоого мYмкYндYк берет.

"Кандай жанрдагы китептерди жактырасыз?" - бул суроо изилдввчYHYн суралгандардын каалоолору жвнYндв билимин кецейтет, «Класстык китепканада» айрым китептердин бар экендигин ырастайт, класстан тышкаркы адабият сабагын даярдоодо мугалимдин мYмкYнчYЛYктврYн кецейтет. Фантастика (53 окуучу), илимий фантастика (67 окуучу) жана детект ив (48 респондент) окуучулар арасында эц популярдуу фантастика жанрлары болгон. Ошондой эле популярдуу варианттардын арасында романтикалык чыгармалар (28 респондент), укмуштуу проза (21 жооп) жана "ужас" (22 адам) болгон. Бул алты жанрга артыкчылык берYY жаш окурмандын кызыгуусу, ошондой эле метафоралык тYШYHYY аркылуу адеп-ахлак жана тYШYHYктврдY алуу муктаждыгы менен тYШYндYPYЛвт.

Фантастикалык чыгармалардын ичинен Ж.К.Роулингдин "Гарри Поттер" фильми лидер болуп саналат, аны 81 респондент белгилеген. Детектив жанрларынын ичинен Артур Конан Дойлдун "Шерлок Холмстун жоруктары" лидери болсо, "ужас" жанрлардын ичинен балдар квбYнчв Стивен Кингдин "Бул" жанрын тандашкан.

Кошумчалай кетсек, респонденттердин 36% бирден ашык китепти аныкташкан, бул окуу горизонтунун кенен экендигин айгинелейт, ал эми 44 респондент жанрдык артыкчылыктарды кврсвтYY менен такыр эле CYЙYктYY китебин аныктай алган эмес.

Фантазиянын популярдуулугу психологиялык факторлор менен тYШYндYPYЛвт: вспYPYм чыныгы жашоонун квйгвйлврYн жана кыйынчылыктарын жаркыраткысы келет, ал ойдон чыгарылган дYЙнвгв тартылат. Ошол эле учурда фантазия кызыктуу квест сюжетинен жана каармандардын образдарында квп учурда психологиялык татаалдыктын жана TYШYHYKCYЗДYKTYH жоктугунан оцой кабыл алынат.

Белгилеп кетсек, кыргыз классиктери, айрыкча Ч.Айтматовдун чыгармалары, учурда респондент окуп жаткан китептердин катарына квбYнчвCY кирчY. Ошентип, 90го жакын окуучу «Ак кемени» CYЙYктYY чыгармасы катары тандап алышып, «Азыр кайсы китепти окуп жатасыцар?» деген суроого жоопторунда да кврсвтушквн. КвбYнчв, азыр балдар окуп жаткан китептер CYЙYктYY чыгармалардын катарына кирет, бул окууга болгон жецил мамилени жана квз ирмемдик илхамга жакындыгын кврсвтуп турат.

«Сиз мектеп программасына ылайык китептерди кандай формада окуйсуз?». - деген суроого респонденттердин басымдуу бвЛYГY, 134 адам (46,9%) китепти кыскартылган же ылайыкташтырылган вариантта окуганды; 61 окуучу (36,5%) мектеп программасындагы китептерди тексттин толук автордук презентациясында окушат; 44 адам (16,6%) чыгармалардын кыскача мазмунун гана окушат. Мындан, мугалимдин алдында чыгарманын толук текстин окууга мYмкYн болушунча квбYрввк окуучуларды тартуу милдети тургандыгын байкоого болот.

"Сиз мектеп программасына кошумча катары мугалим сунуштаган китептерди окуйсузбу?" - бул суроо мектеп окуучуларынын адабият мугалимине болгон ишеним децгээлин аныктоого MYMKYHДYK берет. Суроого жооп берYYДв респонденттердин пикирлери экиге бвЛYндY: квпчYЛYк - 95 окуучу (40,9%) - бул тизмеден вздврYнв кызыктуу деп эсептелген китептерди гана окуйбуз деп жооп беришти; 52 респондент (28,5%) мугалимдин сунуштарына сейрек кайрылышат жана андан 1-2ден ашык эмес китепти тандашат; Мугалим

сунуш кылган чыгармаларды 47 адам (15,4%) такыр окубайт, 29 мектеп окуучусу (8%) тизмедеги китептерди окушат, бирок андан ашык эмес, 16 гана окуучу (7,2%) бардык китептерди окушпайт.

Корутунду

Демек бул иш-аракетибиздин натыйжасы мектеп окуучуларында китеп окууга болгон CYЙYYCYн тарбиялоодо мугалим, ата-энелер жана мектеп китепканасы алдыцкы орундарды ээлебей жаткандыгы бизди тынчсыздандырган факт болду. Бул терс тенденцияларды окуу чeйрeсY оцдоого багытталган, анын функцияларынын бири окуучулардын окууга туруктуу ички мотивациясын калыптандыруу процессинде дисциплиналар аралык жана субъекттер аралык кызматташтык болот. (Климова Е.П. // Обучение и воспитание: методика и практика. - № 7, 201-б.)

ИзилдeeнYн негизинде бир нече маанилYY тыянактарды чыгарууга болот:

Биринчиден, балдар окуганды жакшы кeрYшeт, бирок алар муну eтe сейрек жасашат -жумасына бир жолу же андан азыраак. Окууга мYмкYнчYЛYк болгондо да балдар 1-1,5 сааттан ашык китеп окуганга арац туруштук бергени кырдаалды курчутат. Мектеп окуучулары эц кецири таралган жанрдагы популярдуу адабияттарды жактырышат: фантастика, детектив жана прозаны.

Экинчиден, окуу маданиятына жана окуу процессинде балдардын окууга болгон мотивациясынын децгээлине келсек, тыянактар ого бетер кейиштYY. Респонденттердин 36,5%ы (182 адам) автордун текстин толук окуганды жактырса да, калгандары (басымдуу кeпчYЛYГY) мектеп окуучуларынын ыцгайлаштырылган варианттарында же кыскача форматта иштешет.

YчYнчYдeн, жалпы эле интернеттин, eзгeчe социалдык тармактардын мааниси eсYп келе жаткан муундун жашоосундагы адабияттын ролуна чоц таасирин тийгизет. Алар жацы маалыматтын негизги булагы гана болбостон, жацы китептерди табуу жана окууга мотивация тYЗYY YЧYн негизги механизмдердин бири болуп саналат.

ТeртYнчYдeн, респонденттердин чын пейилинин кeйгeЙY аныкталган. Бардык анкеталарды талдоо окуучулардын болжол менен 6%ы eз жоопторунда чынчыл эмес деп айтууга мYмкYндYк берет («Сиз окуганды жакшы кeрeсYзбY» деген суроого «ооба» деген тандоонун ортосундагы дал келбестик жана CYЙYктYY китептеринин, CYЙYктYY жанрларынын окуу, окууга болгон каалоо, ошондой эле жацы чыгармаларды издeeгe кызыгуу) окуу убактысынын толук жоктугу.

Колдонулган адабияттар

1. Айдарова Ж. М. 0спYPYм курактагы окуучуларынын окуу кeндYмдeрYн eнYктYPYYHYн педагогикалык шарттар. Б. 2021. -183 б.

2. Акматов, К. К. «адабий адр^м текст» TYШYHYГYHYH теориялык негиздери / К. К. Акматов, А. Ю. Мамырова // Вестник Ошского государственного университета. - 2023. - No. 1. - P. 60-67. - DOI: 10.52754/16948610 2023 1 8. - EDN: FPEAXU.

3. Баатырбекова, Э.О. Адабий сынчылык eнeрдYн учкай маселелери / Э. О. Баатырбекова // Вестник Ошского государственного университета. - 2021. - Vol. 2, No. 4. - P. 744749. - DOI: 10.52754/16947452_2021_2_4_744. - EDN: KREGPA.

4. Бекбоев И.Б. Инсанга багыттап окутуу технологиясынын териялык жана практикалык маселелери - Бишкек: Педагогика века, 2004. - 384 б

5. Климова Е.П. Формирование читательских интересов младших школьников через технологию осознанного чтения // Обучение и воспитание: методика и практика. - № 7, 201

6. Маранцман В.Г. Анализ литературного произведения в соотношении с читательским восприятием школьников: Автореф. дис.д-ра пед.наук [Текст] / В.Г.Маранцман. - М., 1980. - 47 с. 195

7. Рысбаев С. Баланын китеп окуусун уюштуруу технологиялары: Башталгыч класстардын мугалимдери жана ата-энелер YЧYн методикалык колдонмо [Текст] / С.Рысбаев. - Б.: 2015. - 84 б.

8. Рысбаев С. Дилачар. 1-класс YЧYн класстан тышкаркы окуу китеби [Текст] / С.Рысбаев. - Б.: «Билим куту», 2007. - 87-б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.