CC BY
0MEHMONXONALARDA TOZALIKNI SAQLASHNING INNOVATSION TEXNOLOGIYALARI VA ULARNING MEHMONXONA RIVOJLANISHIDAGI O'RNI
Sarvinoz Ashurova
"Ipak yo'li" turizm va madaniy meros xalqaro universiteti https://doi.org/10.5281/zenodo.1109053 7
Annotatsiya. Maqolada mehmonxona xonalarini tozalash texnologiyalari va innovatsiyalari ko'rib chiqiladi. Ishning o'ziga xos xususiyatlari, xonalarning tozaligi va gigiyenasi tafsilotlari, xizmat ko'rsatish madaniyati darajasi mezonlari. Ushbu maqolada mehmonxona xo'jaligi sohasida qo'llaniladigan eng yangi texnologiyalar qisman yoritilgan.
Kalit so'zlar: innovatsion texnologiyalar, housekeeping, housekeeper, tozalik.
Nomiga qaramay, mehmonxona sanoati mehmonxonalar, motellar, dam olish maskanlari, yotoqxonalar, yotoq va nonushtalar (B&B), mehmon uylari va boshqa ko'plab vaqtinchalik turar joylarni o'z ichiga oladi. Asosiy mezonlar - turar joy qisqa muddatli bo'lishi va bir kechada qolish uchun mos bo'lishi kerak, mehmonlar xizmat uchun pul to'laydilar. Mehmonxona sanoati turli joylarga sayohat qilishga qaratilgan kengroq sayyohlik va sayyohlik industriyasining, dam olish va mijozlar ehtiyojini qondirishga qaratilgan mehmondo'stlik sanoatining bir qismini tashkil qiladi.
Mehmonxona tozaligi personalning xushmuomila bo'lishidanda muhimroq hisoblanadi. Mehmonxona tozaligi biznesning eng muhim vositalaridan biridir. Mehmonxona qaysi toifada bo'lishidan qat'i nazar, tozalik bilan porlashi kerak. Mijozlarning oqimi va shunga mos ravishda rentabellik xonalarning tozaligiga, mehmonxona kirish xolliga va korxona hududida joylashgan barcha binolarga bog'liq. Binobarin, mehmonxonada tozalikni saqlash alohida e'tibor va katta xarajatlarni talab qiladi. Zamonaviy mehmonxonalar turli xil gigiyena va rejim talablariga ega bo'lgan turli binolar majmuasidir. Mehmonxona binosida ham, unga tutash hududda ham qulaylik yaratish orqali mehmonxonalarda odamlar uchun qulay yashash sharoitlari ta'minlanadi. Mehmonxonalarda talab qilinadigan tozalik va gigiyena darajasini ta'minlash mehmonxona operatsion tizimidagi eng muhim tadbirlardan biridir.
Ko'pgina o'zbekistonlik mehmonxonachilar hozirda faqat mehmonxonaning marketing reklamasi va xonalarning bandligi haqida qayg'urmoqda, chunki bu muassasaning rentabelligiga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qiladi, ammo xonada va umuman mehmonxonada tozalik parametrlari qisqa muddatda mehmonxona daromadiga unchalik to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilmaydi degan noto'g'ri tushuncha mavjud. Xorijiy kompaniyalar esa, xonalar va noturar joy binolarining tozaligi va gigiyenasiga alohida e'tibor berishadi, chunki ular mehmonxona reyting tizimidagi ushbu ko'rsatkichning ahamiyatini va bu omilning mehmonxona majmuasi obro'siga ta'sirini yaxshi bilishadi.
Mehmonxona - uzluksiz xizmat ko'rsatish rejimida ishlaydigan korxona va shuning uchun unga yuqori sanitariya-gigiyena talablari qo'yiladi. Barcha sanitariya-epidemiologiya me'yorlariga rioya qilgan holda tez va sifatli tozalashni amalga oshirish uchun mehmonxonada quyidagilar bo'lishi kerak:
- yuqori malakali professional tayyorgarlikdan o'tgan xodimlar;
- to'liq jihozlar, zamonaviy tozalash materiallari;
- tozalash mashinalari va mexanizmlarining zamonaviy turlari
Odatda xonalarni va boshqa umumiy foydalanish joylarini har kuni tozalash ishlari maxsus mehmonxona xizmati (housekeeping) tomonidan amalga oshiriladi. Umumiy tozalashni amalga
oshirish uchun ba'zi bir yirik mehmonxonalar narsalarni batafsilroq tartibga solishga ixtisoslashgan tozalash kompaniyalarini taklif qilishadi. Tozalash uchun sarflangan pul, shubhasiz, mehmonxonaga foyda keltiradi, chunki mukammal toza mehmonxona maqomi joy tanlashda hal qiluvchi omillardan biri bo'lib xizmat qiladi. "P&G Professional" kompaniyasi tomonidan o'tkazilgan tadqiqot natijalariga ko'ra, mehmonlarning 97 foizi (%) birinchi navbatda mehmonxona tozaligiga e'tibor berishadi. Tadqiqot shuni ko'rsatdiki, fransuzlar qabulxonada axloqsizlik yoki changni sezsalar ro'yxatdan o'tishdan bosh tortishadi va Angliya yoki Germaniyadagi sayyohlar xonada yoki mehmonxonaning boshqa joylarida tartibsizlikni topsalar, albatta shikoyat qilishadi. Mehmonxona mehmonlari tozalash sifatining asosiy auditorlari hisoblanadi. Va ularning yana shu mehmonxonada qolish yoki do'stlariga tavsiya etish istagi xonalarning va butun mehmonxonaning tozaligiga ham bog'liq. Bugungi kunda mehmonxona sanoatida raqobat juda yuqori ekanligini hisobga olsak, yomon tozalangan xona, chiqindi olib chiqilmagan, yuvinish xonasi yoki karavot (yotish joyi)dagi sochlar, yoqimsiz hidlar, eskirgan choyshablar mehmonlarni abadiy qo'rqitishi mumkin va bu albatta mehmonxonaning rentabelligini susaytirishi tabiiy.
Istalgan natijaga erishish uchun mehmonxonalar zamonaviy uskunalar va yuqori sifatli tozalash va yuvish vositalaridan foydalanishlari kerak. Xonalar ma'lum bir ketma-ketlikda tozalanadi, unga ko'ra tartibga solish mexanizmlari mavjud. Mehmonxonaning tozaligi uchun mas'ul xodim housekeeper (xonani toza saqlovchi) bo'lib, uning ishi, boshqa xodimlarga sezilmagandek, mehmonlar uchun ham sezilmaydi. Housekeeperlarning ishi past malakali, og'ir jismoniy mehnatdir. Ishga yollash jarayonida ularning allaqachon jismoniy holati va og'ir jismoniy mehnatga tayyorligini hisobga olish kerak. Housekeeperning tashqi ko'rinishi toza va ozoda bo'lishi kerak, chunki u mehmonlar bilan ham aloqa qiladi. Xizmatchi ayol, barcha mehmonxona xodimlari kabi, yaxshi xulq-atvorga, muloqot qilish qobiliyatiga va odob-axloq qoidalariga ega bo'lishi kerak. Mehmonxona housekeeperi haqiqiy beka bo'lishi, u ishlayotgan binoni, uning har bir burchagini yaxshi ko'rishi va mehmonxona binolarini tozalabgina qolmay, balki ularga mukammal yorqin ko'rinish berishi kerak. Barcha xizmatchilar (housekeeper) nazariy va amaliy mashg'ulotlardan o'tadilar va nazoratchi (supervisor) rahbarligida mehmonxonada belgilangan tozalik me'yorlariga rioya qilgan holda xonani to'g'ri tozalashni o'rganadilar. Har bir mehmonxona o'z tozalash standartlariga ega.
1-rasm: Tozalash turlari (avtor tomonidan tayyorlandi)
Mehmonxonalarning har qanday turiga qarab ya'ni, necha yulduzligi, kattalik hajmi, sig'imi, xizmat ko'rsatish darajasi va hokazolardan qat'iy nazar har bir xona burchagi tozalanishi shart. Har kunlik tozalik ishlari xona band bo'lishidan qat'iy nazar olib borilishi lozim, mehmonlar xonani bo'shatgandan keyin ham xona tozalanishi lozim va har oy mehmonxonaning nafaqat
Har kunlik
Mehmonlardan keyin
Tubdan tozalash
(генеральная уборка)
xonalari balki butun bino-inshootlari tubdan tozalanishi, har xil bakteriyalarga qarshi kimyoviy tozalash ishlari olib borilishi kerak. Xonalar ham ma'lum bir ketma-ketlikda tozalanadi: birinchi bo'lib bron qilinganlar, keyin bo'shatilgan xonalar, va oxir-oqibat mehmonlar yashab turgan xonalar har kunlik tozalash ishlarining ketma-ketligi hisoblanadi.
Tozalash aqlli va tizimli yondashuvni talab qiladi. Zinner diagrammasiga ko'ra (2-rasm), tozalash natijasi to'rtta ta'sir qiluvchi omil bilan belgilanadi:
- mexanik ta'sir;
- harorat;
- tozalash mahsulotlari;
- vaqt.
Bu omillarning barchasini dumaloq diagramma - Zinner doirasi shaklida tasvirlash mumkin (2-rasm). Eng yaxshi tozalash natijasi ushbu omillarning barchasining optimal muvozanati bilan ta'minlanadi va ulardan kamida bittasi bo'lmagan taqdirda erishib bo'lmaydi. "Tozalash xarajatlarini kamaytirish mobaynida kompaniyalar resurslarni, xarajatlarni optimallashtirish va taqdim etilayotgan xizmatlar sifatini yaxshilash uchun tozalashga ilmiy nuqtai nazardan yondashadilar", deb izohlaydi "3M Rossiya" eksperti.
2-rasm: Zinner doirasi (ineternetdagi manba)
Housekeeping xizmatida turli xil zamonaviy texnik vositalardan keng foydalaniladi. Masalan, quruq va nam tozalash ishlarini bajarish uchun changyutgichlar. Yuqori darajadagi mehmonxonalarning arsenalida kichik joylarni tozalash uchun ixcham changyutgichlar, o'rta va katta maydonlarni tozalash uchun changyutgichlar, o'rnatilgan elektr cho'tkasi bo'lgan tik changyutgichlar va hatto kontsert zallarini, gavjum xonalarni, omborlarni tozalash uchun ishlatiladigan ryukzak changyutgichlar mavjud. Zamonaviy mehmonxonalardagi tozalash uskunalari yuqori mahsuldorlikka, favqulodda ishonchlilikka, mustahkamlik va chidamlilikka ega bo'lishi kerak. Unga qo'yiladigan asosiy talablardan biri bu zarbalarni yutib mebellarga zarar bermaslikdir. Mehmonxonalarda ishlatiladigan tozalash uskunalari mehmonlar va xodimlar uchun noqulaylik tug'dirmaslik uchun past shovqin darajasiga ega bo'lishi kerak.
Tozalash ishlarini bajarishda bir nechta muhim tamoyillar mavjud:
- tozalovchi xodimlar mehmonlarga "iloji boricha kamroq ko'rinadigan" bo'lishi
kerak;
- tozalash uskunalari va tozalash vositalarini umumiy joylarda qoldirmaslik kerak
- xizmatkorlar va farroshlar tozalash ishlarini bajarishda shaxsiy ishlar bilan chalg'imasliklari kerak.
Tozalash sanoatida samaradorlikni oshirish uchun eng yangi professional tozalash texnologiyalari faol ishlab chiqilmoqda va joriy etilmoqda. Arizona universitetidan mikrobiolog Chak Djerbaning 10 yillik faoliyati natijalari shuni ko'rsatadiki, mehmonxonadagi tozalik
tushunchasi nazorat qilinishi juda qiyin bo'lgan ko'rsatkichdir. Xonalarni tozalash uchun standart talablar to'plami mehmonlarning xavfsizligini mutlaqo kafolatlamaydi. Bir tajriba shuni ko'rsatdiki, mehmonxona hojatxonalarida topilishi kutilayotgan bakteriyalar televizor pultlarida topilgan. Shuning uchun, Djerba barcha sayohatchilarga xonadagi barcha sirtlarni tozalash uchun o'zlari bilan dezinfektsiya qiluvchi salfetkalarni olib yurishni qat'iy tavsiya qiladi. Shuningdek, u noxush kutilmagan hodisalarga duch kelishni istamagan har bir kishiga mehmonxona tanlashda avvalgi mijozlarning feedback (fikrlarini) e'tiborga olishni tavsiya qiladi.
O'zbekistondagi mehmonxona biznesida gigiyena va sanitariya sohasida muammolar mavjud. Buning asosiy sabablaridan biri esa malakali kadrlarning yetishmasligidir. Butun dunyoda uy xo'jaligi xizmati (housekeeping) menejerlari uchun treyning o'tkazish amaliyoti odatiy va majburiy holga aylangan. Shuning uchun, biz O'zbekiston atelier (mehmonxona boshlig'i) lari uchun master klasslar, treyninglar hamda xorijiy mehmonxona servisi rivojlangan davlatlarda malaka oshirib kelish uchun imkoniyatlar tashkil etilishi kerakligini maslahat beramiz.
Hozirgi texnologiya rivojlangan zamonda boshqa sohalar singari mehmonxona biznesida ham innovatsion texnologiyalar ishlatilishi muhim sanaladi. Uy xo'jaligi (housekeeping) xodimlarining yukini kamaytirishning samarali usullaridan biri bu to'g'ri uy xo'jaligi texnologiyasini strategik qabul qilishdir. Ko'plab turli texnologik yechimlar jarayonlar samaradorligini oshirish, uy xo'jaligi samaradorligini oshirish yoki mijozlarning muayyan ehtiyojlarini aniqlash orqali mehmonxonalarga yordam berishi mumkin.
• Sun'iy intellektdan foydalanish misol uchun: mehmonlar uxlab yotganda ularni bezovta qilinishi tozalash bo'limining muammolaridan biri shunday muammoni hal qilish uchun sun'iy intelekt qurilmalari xodimlarni bo'sh xonalar haqida ogohlantiradi. Ushbu texnologiya, shuningdek, xonalarda, jumladan, hojatxona vositalarida resurslardan foydalanishni ham taxmin qilishi mumkin.
• Ultrafiolet (UV-C) nurli tozalash texnologiyasi. UV-C nurlari ayniqsa mehmonxona va mehmondo'stlik sanoatida foydali bo'lishi mumkin, mehmonlar tozalikni talab qiladilar va qisqa vaqt ichida bir nechta odamlar bir xil imkoniyatlardan foydalanadilar. UV-C nurlarini tozalash usullarini qo'llash orqali uy xizmat ko'rsatish guruhlari xonalarni va ulardagi muayyan narsalarni tez va oson dezinfeksiya qilishlari mumkin.
• Havoni tozalash texnologiyasi. Mehmonxona ichidagi havo sifati har doim muhim ahamiyatga ega bo'lib kelgan va havo tozalagichlar 99 foizdan ortiq havodagi mikroorganizmlarni yo'q qilib tashlashi mumkin. COVID-19 pandemiyasi paydo bo'lganidan so'ng mehmonxonalarda havo tozaligining ahamiyati ortdi.
• Barqaror tozalash mahsulotlari. Chang yutgichlar, isitish tizimlari va konditsionerlar energiya tejamkor bo'lishi kerak, shuningdek, tozalash vositalari zararli kimyoviy moddalarni minimallashtirishi kerak hamda suv va boshqa tabiiy resurslardan keraksiz foydalanadigan texnologiyalardan foydalanishni cheklash oqilona g'oya bo'lishi mumkin.
Mehmonxonalarda talab qilinadigan tozalik va gigiyena darajasini ta'minlash, ehtimol, tozalash ishlari sohasidagi eng muhim tadbirlardan biridir. Mehmonxonalar uchun maxsus mehnat talab qiladigan tozalash standartlari mavjudligi uchun emas, balki mehmonxonalarning obro'si va daromadlari ko'p jihatdan interyerning yaxshi ishlangan ko'rinishi va binolarning tozaligiga bog'liq. Mehmonxonada tozalik va qulaylikning yuqori standartlari korxonaning moliyaviy muvaffaqiyati, shuningdek, mehmonlarning mamnunligining kalitidir. Innovatsion texnologiyalar tozalash vaqtini qisqartirish, bakteriyalar tarqalishini cheklash imkonini beradi, tozalash uskunalari yuqori unumdorlikka, ajoyib ishonchlilikka, mustahkamlik va chidamlilikka ega.
Mehmonxona muvaffaqiyati uchun bir qancha omillar mavjud va agar ularning barchasiga rioya qilinsa, muvaffaqiyat kafolatlanadi.
Xulosa qilib aytganda, yana bir bor ta'kidlash joizki, xonaning hashamatli ichki qismiga qaramay, qimmatbaho mebellar bilan jihozlangan, ammo benuqson tozalik hissi bo'lmasa, mehmonxona mehmonni ushlab tura olmaydi. Shuning uchun mehmonxonani tozalashning ahamiyatini e'tiborsiz qoldirib bo'lmaydi.
REFERENCES
1. Victor G. Aguilar-Escobar va boshqalar, Hotel Room Cleaning: Time Study and Analysis of Influential Variables in a Spanish Hotel, Journal of Industrial Engineering and Management JIEM, 2021 - 14(3): 8423https://doi.org/10.3926/jiem.3441
2. Wim Degrave, Отели и их секреты (пер. с англ. Н.С.Поповой). - Москва: Эксмо, 2019.
3. Xalimova F.N., Mehmonxonalarda qabul qilish va joylashtirish xizmatini boshqarish, o'quv qo'llanma. Toshkent, 2021.
4. Быстров С.А., Организация гостиничного дела, o'quv qo'llanma. Москва, Форум, 2019, УДК 640.4(075.32)
5. И.С. Кулаковская, Инновационные технологии чистоты и комфорта как залог коммерческого успеха отеля. Наука и туризм: стратегии взаимодействия. УДК: 640.41
6. Инновации в гостиничном бизнесе [electron resurs]: Инновации в работе службы housekeeping. 2014.: http://repetitora.com.
7. Макринова Е.И., Святая Е.О. Маркетинговые концепции развития гостиничных услуг с позиции потребителя: монография. Белгород: Издательство БУКЕП, 2015. 209стр.
