CC BY
0□ывжаы
INTERNA'nONALJOURNAL OF LANGUAGE, LITERATURE AND CULTURE RESEARCHES МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ JIИ II I ВИСТИЧ EC KU X. ЛИТЕРАТУРОВЕДЧЕСКИХ И КУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
E-1SSN: 2667-4262
Atif/Citation: Parlak, H. (2024). Medya metinlerinin Türkjeden Rusjaya jeviri sorunlari. Uluslararasi Dil, Edebiyat ve Kültür Araftirmalari Dergisi (UDEKAD), 7 (1), s. 1-19. DOI: https://doi.org/10.37999/udekad.1370367
Hüseyin PARLAK"
MEDYA METlNLERlNlN TURKCEDEN RUSCAYA CEVtRi SORUNLARI_
OZET
Ceviri, gegmi§i oldukga eskiye uzanan kulturel ve ileti§imsel bir faaliyettir, gunumuzde ise teknolojiyle geli§en kitlesel ileti§im araglarinda yayimlanan metinlerin gevirisi ayrica onem ta§imaktadir. Cali§mada medya metinleri incelenmi§ olup medya metinlerinin Turkgeden Rusgaya gevirisi esnasinda gevirmenleri ve yabanci dil egitimi alan ogrencileri zorlayabilecek ifadeler uzerinde durulmu§tur. Cevirmenlerin kar§ila§abilecegi zorluklarin yani sira kitle ileti§im araglari ve medyada yer alan gerek yazili gerekse sozlu metinlerin geviri yontemleri ve stratejileri dikkate alinarak gevrilmesi gerektiginden bahsedilmi§tir. Turkiye universitelerinde dil ve geviri egitimi alan ogrencilerden donanimli gevirmen olmalari beklenebilecegi igin dilin her alaninda yeterli bilgiye sahip olmalan gerekmektedir. Medya metinlerinin gevirisinde kar§ila§ilan zorluklar ve dikkat edilmesi gereken hususlann ele alindigi bu gali§madan egitimcilerin, ogrencilerin, gevirmenlerin ve ara§tirmacilann faydalanmasi amaglanmi§tir. Cali§mada medya metinlerinin gevirilerinin zorlugu one gikarilmi§ ve medya metinlerinin gevirisine yonelik gali§malar yapilmasi onerilmi§tir. Ara§tirma hazirlanirken bu konu uzerine yazilmi§ eserler, yazili ve sozlu medya metinleri yorumlama, genelleme ve bilimsel agiklama yontemleri kullanilarak incelenmi§tir. Sonug olarak verilen orneklerin de bizlere gosterdigi uzere medya metinlerinin gevirisi esnasinda hem ogrencileri hem de nitelikli bir gevirmeni zorlayacak ifadelerin genelde sozlu geviri esnasinda zamanin kisitli olmasindan ve metinlerde kaynak dile ozgu argo, jargon, atasozu, deyim gibi yapilann bulunmasindan kaynaklandigi kanisina ula§ilmi§tir. Bu zorluklann giderilebilmesi igin dil egitiminde medya metinlerinin gevirisine yeterince vakit aynlmasi onerilmektedir.
Anahtar kelimeler: Rusga, Turkge, Medya Metinleri, Ceviri.
PROBLEMS OF TRANSLATION OF MEDIA TEXTS FROM TURKISH TO RUSSIAN
ABSTRACT
Translation is a cultural and communicative activity that goes back a long way, while today the translation of texts published in mass communication tools evolving with technology is also important. Our study examined media texts and focused on expressions that could compel translators and students studying foreign languages during the translation of media texts from Turkish to Russian. In addition to the difficulties that translators may encounter, it was mentioned that both written and oral texts in mass media and media should be translated by considering translation methods and strategies. Students studying language and translation at Turkish universities should have sufficient knowledge in all areas of the language as they can be expected to be equipped translators. Educators, students, translators and researchers are intended to benefit from this study, which addresses the challenges faced in translating media texts and issues to look out for. The study highlighted the difficulty of translating media texts and recommended work on translating media texts. In the preparation of our study, works written on this topic were examined using methods of interpreting, generalizing and scientific explanation of written and oral media texts. As a result, we have been told that expressions that will compel both students and a qualified translator during the translation of media texts are usually due to the limitation of time during oral translation and the availability of source language-specific structures such as slang, jargon, proverb and phrase. It is recommended that enough time is allocated to translate media texts in language education to address these challenges.
Keywords: Russian, Turkish, Media Texts, Translation.
* Dr. Ogr. Uyesi, Erciyes Universitesi, Edebiyat Fakultesi, Rus Dili ve Edebiyati, Kayseri / Turkiye. E-posta: hparlak@erciyes.edu.tr / Asst. Prof. Dr., Erciyes University, Faculty of Letters, Russian Language and Literature, Kayseri / Turkiye. E-mail: hparlak@erciyes.edu.tr
Makale Bilgisi (Article Info): Ara^tirma makalesi / Research Article, Makale Geli§ Tarihi (Received): 02.10.2023, Makale Kabul Tarihi (Accepted): 23.02.2024
Giri§
Kitle ileti§im ara^anrnn topluma, insan hayatina ve bilin9altina etkisi olduk9a buyuktur. Bu etki yeri geldigi zaman oylesine gu9ludur ki hem bireyi hem de toplumu her turlu yonlendirebilir. Kitle ileti§im ara9lari uzerinden insanlara ula§an medya metinleri algi yonetimi ozelligi sayesinde toplumu yonlendirmektedir. Onlar toplumu sadece yonlendirmekle kalmaz ayni zamanda toplumun dilinde ve kulturunde de degi§iklikler meydana gelmesine yol a9ar.
Dilde art zamanli sure9lerden bagimsiz bir §ekilde e§ zamanli geli§melere paralel olarak birtakim dil di§i sosyokulturel unsurlarin da geli§ip dili etkiledigi a§ikardir. Bu unsurlardan birisi hatta en etkilisi ise medyadir. Dille birlikte toplumlarin da dunyaya baki§i, hayati algilayi§ bi9imi ve buna bagli olarak gundelik hayatta kullandigi dil etkile§ime a9ik bir §ekilde devinim i9erisindedir. Bunun en buyuk etkenlerinden birisi de hi9 ku§kusuz medyadir. (§akar, 2021, s. 145)
Gunumuzde bir9ok devletin resmi organlari tarafindan finanse edilen yayin kurulu§larinin yaninda ozel sektorun de finanse ettigi olduk9a fazla yayin kurulu§u bulunmaktadir. Medya metinleriyle topluma ula§an yayin kurulu§lari kendilerini finanse eden kurumlarin olaylara baki§ a9ilarini yansittiklari i9in bu metinlerde yer alan bilgilerin, ozellikle de haber ve bilgilendirme niteligindeki yayinlarin, her zaman ger9egi yansittigi soylenemez. Toplumu siyasi, manevi, kulturel, sosyal, egitim gibi bir9ok alanda yonlendirebilen medya, bu ozelligi sayesinde topluma fayda sagladigi gibi kimi zaman da buyuk zararlar verebilir. Yeri geldiginde yapilan yanli haber ve yonlendirme yuzunden toplumlar karga§aya suruklenmektedir. Medya metinlerinin algi yonetimi ile toplumu ger9ekle§mesi istenilen eyleme 9ekebilmesi i9in ayni anda milyonlarca insana ula§masi gerekir. Gazete, radyo, televizyon ve internet gibi kitle ileti§im ara9lari sayesinde medya metinleri hem ulusal hem de uluslararasi kapsamda toplumlara ula§abilmektedir.
Kitle ileti§im ara9lari sadece birey ve kitleleri tesiri altina almaz, ayni zamanda bireylerin i9inde ya§ami§ olduklari toplumlarin siyasi yapisini, yonetimini, sosyal kurumlarini, egitimini ve sosyal yapinin buyuk bir kismini etkisi altina alarak oto kontrol gorevini de yerine getirir. Boylelikle birey, toplum ve toplumsal yapidaki anlayi§larin degi§mesinde medya hizli bir etki gucune sahiptir. Bu baglamda, medya, haber ve bilgi saglama, bireyleri guduleme, egitme, kulturel geli§ime destek, eglendirme, dinlendirme yontemleriyle birey ve toplum uzerinde gundem olu§turarak veya gundeme etki ederek kamuoyunu yonlendiren ve elinde tutmaya 9ali§an bu i§lemleri de 9e§itli ara9 ve gere9lerle saglayan ya§ayan bir gu9tur. (Alav, 2020, ss. 26-28)
Kitle ileti§im ara9lari sayesinde iletilen bilgiler toplumun dilini ve kulturunu etkiledigi i9in gunumuzde yabanci medya unsurlari tarafindan sunulan metinlerin sozlu ve yazili 9evirilerinin hizli yapilabilmesi ve i§levsel kar§iliklarinin bulunabilmesi guncel bir 9eviri sorunudur. Eskiye kiyasla gunumuz kitle ileti§im ara9lari, yazili metinleri i9eren gazete ve dergilerin yani sira, hem i§itsel hem de gorsel bilgiyi sunan radyo, televizyon ve internet gibi ileti§im ara9larini da kapsamaktadir. Elektronik basin yayin organi adi altinda toplayabilecegimiz radyo, televizyon ve bir9ok haber ajansinin yer aldigi internet, yazili ve i§itsel olarak bilgiye ula§mamizi saglayan en onemli kaynaktir. "Uluslararasi medya; yayin ve yayim aglariyla dunyanin hemen her noktasina ula§abilecek teknolojiye ve ekonomik guce sahiptirler ve bu gucu kullanmaktadirlar. Bu medyalar ayrica uluslararasi duzeyde siyasi ili§kilere ve politik etkile§imlere de girerek finansal gucun yani sira siyasi ve politik gu9ten de yararlanirlar" (Alav, 2020, s. 42). Bu nedenle uluslararasi medya
kaynaklarindan elde edilen bilginin hedef dile hizli ve tam 9evirisi, hedef dili kullanan toplumun di§ ülkelerde meydana gelen olaylardan haberdar olabilmeleri a9isindan önemlidir.
Medya metinlerinin 9evirilerinin, özellikle de 9ali§mamizin ana konusunu olu§turan Türk9eden Rus9aya yapilacak 9evirilerin, e§degerliginin saglanabilmesi i9in kitle ileti§im ara9larinda kullanilan dilin özelliklerinin dikkate alinmasi gerekmektedir. Basin yayin organlarinda kar§ila§ilan haber niteligindeki yazili, görsel ve i§itsel metin türlerinin neredeyse hepsindeki ortak nokta haberlerin i9erikleri ve ki§ide biraktigi etkidir. Hedef kitleyi etkilemek i9in kullanilan üslup, dilin diger üsluplarina göre olduk9a farklidir. Yazili medya metinlerinin 9evirisini yapan bir 9evirmenden metinde kullanilan cümlelerin hedef dilde ayni anlami ve etkiyi verebilmesi i9in bire bir 9eviri yerine tam 9eviri yapmasi ve hedef dildeki noktalama i§aretlerini dogru kullanmasi beklenir. £evirmenden sözlü medya metinlerinin 9evirisini, özellikle de canli yayin esnasinda, haberin veya iletilen bilginin yarattigi etkiyi hedef dilde de yaratabilmesi i9in sunum yapan muhabirin veya sunucunun tonlamasini, telaffuzunu, konu§masindaki duraksamalarini dikkate alarak yapmasi beklenir.
£ali§mada, Türkiye Cumhuriyeti ve Rusya Federasyonu'nda faaliyet gösteren basin yayin organlarinin yazili, sözlü ve görsel medya metinlerinin analizleri yapilarak bu metinlerin agirlikli olarak Türk9eden Rus9aya 9evirilerinde kar§ila§ilabilecek zorluklar üzerinde durulmu§tur.
1. Yöntem ve Materyal
£ali§mada, kitle ileti§im ara9larinin toplum üzerindeki etkileri ele alinmi§ olup medya metinlerinin 9evirilerindeki zorluklar üzerinde durulmu§tur. Medya metinlerinin Türk9eden Rus9aya 9evirisi esnasinda ya§anabilecek zorluklari örneklendirirken sözlü ifadelerin 9evirisi i9in kullanilan veri tabanini ATV, Show TV, Kanal D, Star TV'nin ana haber bültenlerinden elde edilen ifadeler olu§turmaktadir. Yazili ifadelerin 9eviri örnekleriyse Sabah Gazetesi, izlesene, Haberself, 1gai ve Ridus'un internet sayfalarindan faydalanilarak yapilmi§tir. Medya metinlerinin üslubu ve 9evirileri konusunda yayinlanmi§ olan eserler ise 9ali§mamizin teorik kisminin hazirlanmasinda faydalandigimiz veri tabanimizi olu§turmaktadir. £ali§ma hazirlanirken yorumlama, genelleme ve bilimsel a9iklama yöntemlerinden faydalanilmi§tir. Medya metinlerinin 9evirisinde kar§ila§ilabilecek sorunlarin analizi Türk9e medya metinlerinde ge9en ifadelerin Rus9aya 9evirileri üzerinden yapilmi§tir. Literatür taramasi ve medya metni 9eviri analizinin yapildigi 9ali§mada nitel ara§tirma yöntemi kullanilmi§tir. £ali§mada yer verilen örnekler ve 9ikarimlar medya metinlerinin 9evirisi alaninda ara§tirma yapmak isteyen ögrenci, ögretmen ve 9evirmenlere yapacaklari 9ali§malarda ba§vurabilecekleri bir kaynak olarak dü§ünülmü§tür.
2. Kitle ileti^im Ara^lari ve Medya Metinleri
Kamusal yapiyla ili§kili ya§am tarzi ve organizasyon arasinda büyük önem ta§iyan ileti§im medyasi, devletlerin örgütsel dogasindan sosyal 9ikarlarin ve iktidar alanlarinin olu§umuna kadar bir9ok alanda i§levsel sorumluluklar üstlenmi§tir. Toplumun vizyonu, dü§ünme akli ve i§itmesi olarak tanimlanan kitle ileti§im ara9lari yani medya, mekanin sinirlarini zorlayarak, halka olaylar hakkinda bilgi verir ve onlari egitir, sorunlari ve sikintilari dü§ünür. (Bilgili, 2009; I§ik, 2000, akt. Almasoodi, 2021, ss.11-12) Toplumun di§ ülkelerde meydana gelen olaylardan haberdar olabilmesi i9in o ülkelerin kitle ileti§im ara9larinda ge9en metinlerin, dogru bilgi edinimi i9in, tam 9evirilerinin yapilmasi olduk9a önemlidir. Haber ileti§iminde sosyal medyadan 9ok etkin bir §ekilde yararlanilsa da bu 9ali§mada agirlikli olarak basin yayin organlarinda kullanilan metinler ve genel olarak bu metinlerin i9erisinde ge9en ifadeler üzerinde durulmaktadir.
Kitle ileti§im ara^annm temel görevi bilgi iletimi olsa da bu bilgilerin iletimi toplumun bilin9altini etkileme amaci gütmeksizin nadiren tarafsiz olabilmektedir. Medya metinlerindeki bilgi iletimi 9ogu zaman dogrudan veya gizli yapilan bir görü§ bildirimini i9ermektedir. Bu görü§ bildirimi ise toplumun ilgisini 9ekmeye yönelik olmasindan dolayi farkli dil i§levlerini de i9erisinde barindirmaktadir. (Zlobin & Puzakov, 2015, s. 31) Medya dilinin i9erisinde yer alan farkli dil i§levlerinden dolayi kalifiye bir 9evirmen orijinal metinde iletilmek istenen bilgiyi tam manasiyla 9özümleyip metnin 9evirisini hedef dilde net olarak vermesi gerekir. Medya dilinin üslubu bilim, i§, edebiyat ve konu§ma gibi dilin diger üsluplarina kiyasla daha öl9ünlü kaliplar i9ermektedir. Öl9ünlü kaliplara örnek olarak haber programlarindaki kli§e sözler, mecaz anlatimlar, terimler ve medya dilinin kendine has ifadeleri verilebilir. Bu yapilarin kullanilmasindaki ama9 habercinin veya yayin organinin tarafsizligini gösterme istegidir. Medya dili sosyal, politik ve kültürel ya§ama ait bir9ok ger9ekligin yani sira edebiyat, tarih, moda, sinema gibi hayatin diger alanlarindan da bilgiler i9ermektedir.
Dil insanoglunun varolu§uyla ileti§imi saglayan ve tarihin aki§iyla gelen yeniliklerden etkilenerek sürekli gelten ve ya§ayan bir olgudur. Tarihin her döneminde insanoglunun icatlari ve farkli milletlerin birbirleriyle ileti§ime ge9mesiyle dile yeni ifadeler eklenmekte, güncelligini kaybeden bir9ok kelime de zamanla unutulmaktadir. Günümüzde teknolojik geli§meler sayesinde de sürekli yeni kelimeler kullanima girmektedir. Bu kelimelerin bir9ogu teknolojiyi domine eden milletlerin dillerinde kullanildigi §ekliyle diger milletlerin dillerine de yerle§mektedir. Yabanci kelimelerin ana dile yerle§mesi kitle ileti§im ara9lari sayesinde 9ok hizli cereyan etmektedir. Bu durumdan sadece Türk9e degil Rus9a da mustariptir. Kitle ileti§im ara9larinda haberler di§indaki diger yayinlarda kullanilan dilin 9ogu zaman hem Türk9eye hem de Rus9aya zarar verdigi ara§tirmacilar tarafindan dile getirilmektedir. Kitle ileti§im ara9lariyla dile sadece yabanci kelimeler degil ayni zamanda dildeki yanli§ kullanimlar da yerle§ip dilin bozulmasina yol a9maktadirlar. Ak§ehirlioglu 9ali§masinda ATV, FOX, KanalD, Show TV, Star, TRT1, TV8 gibi 7 ana kanalda yayinlanan 16 dizinin 80 saatlik bölümünün analizini yaparak dile yerle§en yabanci kelimeler ve yanli§ kullanimlar üzerinde durmu§tur. Ona göre Türk televizyon kanallarinda yayinlanan yerli dizilerde kullanilan 'okay, fifti fifti, lets go, story, like, hashtag mestag, fake, selfie, v.b.' bir9ok kelime Türk9e i9in bir dil kirliligine yol a9maktadir (Ak§ehirlioglu, 2023). Ayduttu ise makalesinde ATV, Kanal D, Show TV kanallarinda gösterilen dizilerdeki Türk9enin yanli§ kullanimlarina deginmi§tir:
Özellikle televizyon kanallarinda yayinlanan bazi diziler "Show TV'de yayinlanan Türk Mali dizisi, Kanal D'de yayinlanan Geni§ Aile dizisi ve ATV kanalinda yayinlanan Avrupa Yakasi dizisi" bati dillerinden sözcük ve söz kaliplarini kullanmanin yani sira, yüzlerce yil bozulmadan günümüze kadar gelmi§ atasözleri, deyimleri ve söz kaliplarini bozarak ekranlara ta§imakta ve bu hatali kullanimlarin ba§ta 9ocuklar ve gen9ler olmak üzere izleyicilerin taklit etmelerine ve günlük konu§malarda kullanmalarina neden olmaktadir. (Ayduttu, 2011, s. 31)
Sovyetler Birligi dönemindeki medya diline kiyasla günümüz Rusya Federasyonu'nda faaliyet gösteren (Россия 1 - Rusya 1, ОРТ - ORT, НТВ - NTV, ТНТ - TNT, RT - RT) gibi belli ba§li medya kurulu§larinin yayinlarinda kullanilan dil incelendiginde özellikle (Камеди клаб -Kamedi klab, Унтер - Univer, Однажды в России - Odnajdi v Rossii, За гранью -Za granyu, Пусть говорят - Pust govoryat, Мужское и женское - Mujskoye i jenskoye, Вечер с Владимиром Соловьёвым - Ve9er s Vladimirom Solovyovim) gibi eglence programlari, gen9lik
dizileri ve "reality show" denilen programlarda günlük konu§ma dilinin, jargonlarin ve hatta argonun da kullanildigi görülmektedir.
(Вести - Vesti, Вечерние новости - Ve9erniye novosti, 60 минут - 60 Minut, Время покажет - Vremya pokajet, Место встречи - Mesto vstre9i, На самом деле - Na samom dele, Особое мнение - Osoboye mneniye, Первая студия - Pervaya studiya, Парламентский час - Parlamentskiy 9as, Право голоса - Pravo golosa, Процесс - Protsess, Прямой эфир - Pryamoy efir, Пусть говорят - Pust govoryat, Мужское и женское -Mujskoye i jenskoye, Сегодня - Segodnya) gibi televizyon programlarinin dokuz ay boyunca izlenmesi sonucunda günümüz televizyon konu§malarinda jargon kullanimi ve dilin su9 ögeleri i9ermesi, kaba sözcüklerin ve ifadelerin kullanilmasina, dilsel saldirganliga ve dilsel manipülasyonun yayilmasina neden oldugu görülmü§tür. (Kalinina, 2018, s. 117) Günümüzde medyanin insan hayatina etkisini gösteren en bariz örneklerden birisi Rusya Federasyonu'nda ya§ayan gen9lerin televizyon programlarindaki konu§malardan Rus9anin kötü kullanimina yönelik etkilenmeleridir. Devletin resmi yayin organlarinda olmasa da özel kurulu§larin yayinladigi programlar, yayin öncesi kanuni olarak ya§ sinirlamasi oldugu belirtilmesine ragmen, her ya§tan izleyiciye kolaylikla ula§maktadir. Bu programlarda jargon ve argonun sik kullanimi gen9lerin gözünde argo kullanimini dogalla§tirmakta ve bir9ok ara§tirmacinin da degindigi gibi Rus9ayi yozla§tirmaktadir.
Günümüzde, su9 jargonu tüm medya unsurlarinda temsil edilmektedir, bu nedenle bir9ok dilbilimci, jargon kullaniminin edebi dilde ve ayni zamanda günlük konu§mada hakli ve yerinde gösterilmesinden endi§e duymaktadir. (...) V. G. Kostomarov'a göre, "Yazili metinlerde jargonun sürekli kullanimi, sanki onlari dengeleyerek, edebile§tirerek ve tabii ki jargon yapilarini azimsayarak dil i9erisinde 'donmasina' neden olmaktadir". (§esterneva, 2007, s. 267)
Medya dilinde kullanilan günlük konu§ma dil ögelerinin Rus9ayi kirlettigine dair iddialar ile Türkiye'de bu konu üzerine yapilan 9ali§malarda da kar§ila§maktayiz. Bu 9ali§malarda medya dilinin Rus9ayi zenginle§tirdigi, canli tuttugu gibi yorumlar ile kar§ila§ilsa da Rus edebi dilinin bozuldugu görü§ü agir basmaktadir.
Yu.L. Vorotnikov'a göre, konu§ma dil ögeleri Rus dilinin seviyesini dü§ürmekte ve dili kirletmektedir. Yu. Vorotnikov, "Son zamanlarda kitle ileti§im alaninda marjinal 9evrelerin konu§tugu dü§ük, seviyesiz dil hakimiyet kazanmi§tir. Ayrica, argo kökenli sözcükler kültür 9evresinde de yerle§mi§tir. (...) Rus dilinin kirletilmesi ve seviyesinin dü§ürülmesi söz konusudur". (Vorotnikov, 2008:28, akt. Kozan, 2014, s. 7)
Bahsi ge9en bu medya yayinlarinda degi§tirilmi§ deyimler, atasözleri ve kelime oyunlariyla siklikla kar§ila§ilmaktadir. Bu 9ali§manin ana konusunu olu§turan Türk9e medya metinlerinde ge9en ifadelerin Rus9aya 9evirisi üzerinden örnekler vermiß olsak da Rusya'dan alinip Türk9e dublaj ile Türk toplumuna sunulan Rus medya yapitlarinin Türk9eye 9evirisi de olduk9a zordur. Medya yayinlarinin 9evirisi esnasinda kar§ila§ilan sorunlarla sadece Türk9e ve Rus9a arasinda degil etkile§ime giren diger tüm diller arasinda kar§ila§ilmasi mümkündür.
Medya dilinde, özellikle de reklamlarda, abartmalar, mecaz kar§ila§tirmalar ve 9arpitma gibi üslup yapilari sik9a kullanilmaktadir. "Medya bize bir tür dil-ger9eklik ili§kisi yanilsamasi sunar. Örnegin reklam endüstrisi bizi pek 9ok §ekilde oldugu gibi kelimenin nesneye tekabül ettigi illüzyonuyla da aldatir. Bu illüzyon elbette sati§ ya da tükettirme amaci güder" (Ko9, 2018, s. 399). "Reklam medyasi toplum i9in bir dil-kültür makinesidir. Bizi kendi dilinin ve imajlarinin ve
dolayisiyla kendi kültürünün (yani tüketim kültürünün) ve ger9ekliginin, bir simülasyon dünyasinin esiri yapar" (Baudrillard, 2005, akt. K09, 2018, s. 400).
Man§etlerde de kullanilan bu üslup yapilardan dolayi medya metinlerinin hedef dile 9evirisinde zorluklar ya§anabilmektedir. Bahsi ge9en bu zorluklarla hem Türk9eden Rus9aya hem de Rus9adan Türk9eye yapilan 9evirilerde kar§ila§ilmaktadir. Man§etlerde, özellikle de spor haberlerinin ba§liklarinda, okuyucunun dikkatini 9ekmeye yönelik yazilarin 9evirisi, 9eviri yapan §ahsi olduk9a zorlamaktadir.
Yildiz'in spor basininda dikkat 9ekmek i9in kullanilan man§etlerin ve ba§liklarin §iddet, cinsellik ve argoyu 9agri§tirdigini vurguladigi ara§tirmasinda, ''5 kafa koptu'', ''bombaladi'', ''Ankara celladi'', ''Fatih Akyel'in de kellesi u9uyor'', ''kaldiririm'', ''Ge9mi§e mazi'', ''E§ek gibi geleceksiniz'', ''intikam'' gibi ifadelerin man§etlerde 9ok sik yer almakta oldugu bildirilmektedir. Bazi spor yazarlarinin ele§tiri yaparken kullandiklari üslubun ''ben merkezli'', ''hakaretamiz'', ''yargilayici'', ''ben hakliyim, sen bu i§i bilmiyorsun'' §eklinde oldugu belirtilmektedir. (Yildiz, 2005, s. 98)
Bahsi ge9en man§etlerden de görüldügü üzere dikkat 9ekmeye amaci güden haber man§etlerinin kaynak dilde ta§idigi anlamiyla erek dile bire bir 9evrilmesi ayni anlamsal etkiyi veremeyebilir. Bu yüzden gerek haber man§etlerinin gerekse haber i9eriklerinin 9evirisi esnasinda anlatilmak istenenin verilebilmesi i9in 9eviri stratejilerine de ba§vurulmasi gerekmektedir. 3. £eviribilim Amindan Medya Metinlerinin £evirisi
£eviri deyince akla yazili ve sözlü olmak üzere iki temel kavram gelir. Ge9mi§i 9ok eskilere dayanan 9eviri, bir9ok disiplinle ili§ki kurup, ili§ki kurdugu disiplinlerin de sinirlarini dikkate alarak kendi olgu, kuram ve stratejilerini ortaya koyarak literatürde "9eviribilim" adi altinda kendine yer bulmu§tur.
£evirinin bir bilim dali olarak görülmesinin ardindan, 9eviribilimciler iyi bir 9eviri nasil yapilir sorusuna cevap aramaya ba§lami§lardir. Bu ama9 dogrultusunda ise 9eviri stratejileri ortaya 9ikmi§tir. £evrilen metinlerin belirli bir düzende kalmasini saglayan bu stratejiler, 9evirmenin 9eviri süresince alacagi kararlari olu§turmaktadir. (...) Mona Baker 1992 yilinda yazdigi "Translation and Conflit: A Narrative Account" isimli eserinde 9eviri stratejilerini ele almi§tir.
Mona Baker tarafindan sunulan 9eviri stratejileri a§agidaki gibidir;
1. Yabancila§tirma yoluyla 9eviri
2. Öykünme yoluyla 9eviri
3. Yerlile§tirme / Yerelle§tirme yoluyla 9eviri
4. Kültürel ödün9leme yoluyla 9eviri
5. Telafi yoluyla 9eviri
6. Özelle§tirme yoluyla 9eviri
7. Genelle§tirme yoluyla 9eviri
8. A9imlama yoluyla 9eviri
9. Ekleme (geni§letme) yoluyla 9eviri
10. £ikarma (daraltma) yoluyla 9eviri
11. £ikarim yoluyla 9eviri
12. Yer degi§tirme yoluyla 9eviri
13. Uyarlama yoluyla 9eviri
14. Standartla§tirma yoluyla 9eviri
15. Perspektif kaydirma (degi§tirme) yoluyla 9eviri
16. ileti§imsel 9eviri
17. Birebir (sözcügü sözcügüne) 9eviri. (Baker, 1992, akt. Gözcü ve Yal9in, 2023, s.55-56)
Günden güne gelten teknolojinin etkisiyle kitle ileti§im ara9lari olduk9a yaygin ve önemli bir hal almi§tir. Kitle ileti§im ara9lari ile topluma ula§an medya metinlerinin de yazili ve sözlü formlari olmasindan dolayi bu metinlerin 9evirisinde de dikkat edilmesi gereken hususlar bulunmaktadir. Kitle ileti§im ara9lariyla insanlara ula§an metinlerin 9eviri ihtiyaci, geni§ perspektifle 9eviribilimin inceleme alanlarindan bir tanesi olmu§tur.
Bu baglamda 9eviribilim ve dogru 9eviri üzerinde 9ali§an Rus ara§tirmacilar da zamanla 9eviri stratejilerini ortaya koymu§lardir. Rus dilbilimsel 9eviri ekolünün kurami ve uygulamalarinin temelini olu§turan 9eviri dönü§ümlerinin siniflandirilmasini ileri süren ve e§degerlik seviyeleri kavramini tanitan Vladimir Grigoryevi9 Gak'a (1924-2004) göre, 9eviri kaynak ve erek dil arasindaki kar§iliklarin bulunma sürecidir ve bi9imsel (формальный / formalniy), anlamsal (смысловой / smislovoy) ve durumsal (ситуативный / situativniy) olmak üzere ü9 9eviri modelinden ve ü9 9eviri e§degerlik seviyesinden söz edilebilir (Gak, 2000 akt. Kozan, 2017 s. 139-140). Gak, i9erigin kaynak ve erek dillerdeki e§degerligiyle aktarilmasini bi9imsel; ayni i9erigin farkli dilsel bi9imlerle aktarilmasini anlamsal; ger9ekligin farkli dilsel bi9imlerle ve farkli anlam birimciklerle aktarilmasini ise durumsal 9eviri modeli olarak a9iklar (Gak, 2000 akt. Kozan, 2017, s.140).
Gak'in üzerinde durdugu diger bir konu ise 9eviri sorunlaridir. O, bu durumu sözcüksel, dilbilgisel ve üslup olmak üzere ü9 gruba ayirirken, sözcüksel grubunu da "sabit e§degerli sözcükler", "kaynak dildeki sözcügün hedef dilde bir9ok kar§iligi olan sözcükler" ve "e§degeri olmayan sözcükler" olarak da alt gruplara ayirir (Gak, 2000 akt. Kozan, 2017, s.144). Gak gibi 9eviribilim ile ilgilenen diger bir Rus ara§tirmaci ise Leonid Stepanovi9 Barhudarov'dur (19241985). O, 9eviriyi kaynak ve hedef diller arasindaki göstergebilim ve anlambilim 9er9evesinde inceler ve göndergesel i9erikleri yansitan sözcüksel birimleri anlamlarina göre "tam kar§ilik", "kismi kar§ilik" ve "kar§iliksiz / kar§iligi olmayan" olarak ü9e ayirir. Ancak ona göre kar§iligi olmayan sözcüklerin 9evirisi mümkündür ve transliterasyon, transkripsiyon, öyküntü, a9iklamali 9eviri, uyarlama, baglama göre yeni sözcügün türetilmesi gibi stratejilerle yapilmalidir (Barhudarov, 1975 ak. Kozan, 2017, s.160).
£eviri türlerinin ve stratejilerinin tanimlarindan da anla§ilacagi üzere medya metinlerinin 9evirisi esnasinda 9evirmeni zorlayan hususlar sadece metinlerin ba§liklari veya i9erigi degil ayni zamanda kullanacagi 9eviri türü ve dogru stratejisinin belirlenmesidir. £ali§mada yer verilen medya metinlerinde ge9en ifadelerin 9evirileri ba§ta Mona Baker'in 9eviri stratejileri dikkate alinarak ger9ekle§tirilmi§tir. Medya metinlerinin gerek yazili gerekse sözlü 9evirileri ger9ekle§tirilirken, 9evirmenlerin yukarida yer verilen yöntem ve stratejileri dikkate almasi önem arz eder. Kitle ileti§im ara9larindaki medya metinlerinin 9evirileri incelendiginde, özellikle de sözlü 9evirilerde, 9evirmenlerin bazi zorluklarla kar§ila§masi mümkündür.
Medya metinlerinde sözlü 9eviri genellikle televizyon veya radyo röportajlarinda kullanilmaktadir. Eger röportaj banttan yayinlaniyorsa metnin 9evirisi genel olarak gerekli düzeltmeler ve kisaltmalar yapilarak konu§macinin sesi üzerine montaj yapilip ilk birka9 cümleden sonra konu§macinin sesi ya 9ok az duyulacak ya da sadece 9eviri duyulacak §ekilde sunulur. Ancak 9eviri canli yayin esnasinda yapiliyorsa 9evirmen düzeltme se9eneginden mahrum kalir ve yapilacak hatanin bedeli büyük olabilir. Bu gibi durumlarda
ardil veya anda§ (simültane) 9eviri ile ugra§an tüm 9evirmenler profesyonel becerilerinin yaninda hizli tepki verebilme yetisine, zekaya, bahsedilmesi mümkün konularda bilgiye, sayi ve isim gibi §eylerin hatirlanmasini saglayan kisa süreli hafizaya ve konu§ma etigine sahip olmalidir. (Mikoyan, 2003, s. 214-215)
£evirmenin sözlü 9eviri yaparken dikkate almasi gereken ba§ka bir husus ise konu§ma etigidir. Konu§ma etigini anda§ 9eviri yapan bir 9evirmende olmasi gereken ön önemli özelliklerden birisi olarak ve ayni zamanda anda§ 9eviri esnasinda etik a9idan kar§ila§abilecegi bir problem olarak ele almamiz gerekmektedir.
Toplum tarafindan olu§turulan, ileti§imde 9ati§malardan ka9inmaya yardim eden, etkili bir ileti§im kurmak i9in taraflarin uyumlu konu§masini saglayan kurallara konu§ma etigi denir. Kitle ileti§im ara9larinda konu§ma etigi bilginin iletilmesi ve algilanmasi, ileti§im §artlarinin iyile§tirilmesi ve muhatabin ileti§im rolünün yükseltilmesi esnasinda kendini göstermektedir. iyi bir muhabir muhatabina lehine olacak §ekilde olumlu yakla§imini göstermeye 9ali§ir, onunla ortak ili§ki kurmaya 9ali§ir, kültür seviyesini, bilgisini, sosyal statüsünü ve diger özelliklerini dikkate alir. Bu amaca yönelik olarak da muhatabin bilgi statüsüne uygun, onunla ilgilendigini gösteren, negatif tepkileri konusunda muhatabini uyaran ve muhatabinin yanli§ fikirlerini kabul etmesini saglayan ileti§im taktiklerini kullanir. Röportajda muhatabina kendi görü§lerini bildirme, cevaplamak istemedigi sorulardan uygun §ekilde ka9inabilme ve benzeri konularda rahatlik saglar. (Kormilitsina&Sirotinina, 2015, s. 5-6)
Kendi i9erisinde olduk9a karma§ik dinamikleri olan 9evirinin gerek yazili gerekse sözlü türünde benzer sorunlar ve hususlarin olmasi mümkündür. £evirinin hangi türüyle ugra§ilirsa ugra§ilsin, 9evirmenin iyi bir 9eviri yapabilmesi i9in yöntem, strateji ve kar§ila§abilecegi sorunlari ön görerek 9evirisini ger9ekle§tirmesi beklenir. Belirttigimiz bu konulardan yola 9ikarak konu§ma etigini dikkate alan kalifiye bir 9evirmenin de 9eviri dilinde bulunan farkli hitap §ekillerine dikkat ederek muhataplarini kirici, kü9ük dü§ürücü ve a§agilayici ifadeler kullanmamasi gerekir. 4. Türk^e Medya Metinleri ve Bu Metinlerde Ge^en ifadelerin Rus^aya £evirileri Esnasinda Kar§ila§ilabilecek Sorunlar £ali§manin temel konusunu olu§turan Türk9e medya metinlerinin Rus9aya 9evirisinde her §eyden önce Türk9e ve Rus9anin farkli dil gruplarina ait olduklari ve iki dil arasinda birebir 9evirinin her zaman mümkün olamayacagi dikkate alinmalidir. Bu iki dil arasinda 9eviri yaparken sadece sentaks, gramer ve üslup özelliklerini dikkate almak yeterli olmayabilir, tüm bunlarin yaninda her metin i9in kullanilan tarzin da dikkate alinmasi gerekebilir. Yani metnin haber, ani yazisi, kö§e yazisi, stand-up gösterisi, mizah yazisi vb. türde olmasi, özellikle de haber metinlerinin, tam 9eviri kurallarina göre yapilmasi gerekir.
Kitle ileti§im ara9larinda kar§ila§ilan metinlerin yani medya metinlerinin 9evirisini yaparken dil üsluplari arasindan medya üslubunu dikkate almak gerekmektedir. £ünkü gerek yazili gerekse sözlü 9evrilmesi planlanan medya metinleri farkli dil oyunlarini i9eriyorsa metin i9erisinde ge9en deyimleri, metnin konusunu, gramer yapisini ve diger ögeleri koruyarak 9eviri yapmak her zaman mümkün olmayabilir. Basin yayin dilini i9inde barindiran kitle ileti§im ara9larinin dili diger üsluplara kiyasla kendine has bazi özelliklere sahiptir. Medya üslubunun bu özellikleri 9eviri sürecini etkilemekte ve 9evrilecek metnin genel tarzinin belirleyip 9evirmene yol göstermektedir. Eger medya metinleri deyimler, atasözleri, §ive, agiz, jargon ve benzeri yapilari i9eriyorsa bu durum metinlerin 9evrisini daha da zorla§acaktir. Bu yapilari i9eren metinlerdeki ana sorun
söylenenin iletilmesi degil metin i9erisindeki anlaminin ne oldugunun tam olarak belirtilebilmesidir. Böyle bir sorunun a§ilabilmesi Í9Ín her iki dili de 90k iyi seviyede bilmek yeterli olmayabilir. Her iki dil häkimiyetinin yani sira iki ulusun da zihniyet yapisi ve kültür degerleri alaninda iyi bir bilgiye sahip olmak gerekmektedir. Kaynak dili kullanan halkin zihniyet yapisinin 9evirmen tarafindan iyi bilinmesi metnin i9eriginin erek dile tam aktarilmasini saglayacaktir.
Yazarin veya sunucun üslubunu koruyarak okuyucunun anlayacagi §ekilde ifadenin birebir degil de anlamsal 9evirisinin yapilmasi uygun bir 9eviri olacaktir. Genel olarak medya metinlerinin 9evirisinde kar§ila§ilan sorunlarin deyimsel ifadeler, 9ok anlamli kelimeler ve benzeri yapilardan kaynaklanan sorunlar olduklari söylenebilir. Medya metinlerinde ge9en ve 9evirileri esnasinda zorluk ya§anabilecegi dü§ünülen örneklere a§agida yer verilmi§tir.
1) Haber cümlesi: "Sirra kadem basan ünlü ekonomistle kaybolmu§tu 74 gün sonra bir anda 9ikageldi" (ATV, 2023) (22.dk 48.sn). Haber cümlesinde ge9en ve kaybolmak anlamindaki sirra kadem basmak deyiminin birebir kar§iligi Rus9ada deyim §eklinde bulunmamaktadir. Cümlenin verdigi anlamin ileti§imsel 9eviri stratejisine göre hedef metnin okuyucu (dinleyicisi) i9in kabul edilebilir ve anla§ilabilir olmasi i9in anlamsal yapilandirma sayesinde a§agida verdigimiz gibi "Ünlü ekonomist ile birlikte gizemli bir §ekilde kaybolmu§tu ve 74 gün sonra bir anda ortaya 9ikti" §ekilde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Она пропала вместе со знаменитым экономистом вошедшим в секрет, который внезапно появился через 74 дня.
Dogru gevirisi: Она пропала при загадочных обстоятельствах вместе с известным экономистом, и внезапно объявилась через 74 дня.
2) Haber cümlesi: "Onlar gurbet yolculari, mevsimlik i§9iler, balik9ilar" (ATV, 2023) (39.dk 48.sn). Haber cümlesindeki 'gurbet yolculari ifadesi' Rus9ada deyim §eklinde birebir kar§iligi olmayan bir ifadedir. Bu ifade 9ali§mak i9in giden gö9men §eklinde 9evrilebilir ancak gö9men ifadesi Rus9ada ba§ka bir §ehirde degil de ba§ka bir ülkede ya§amaya veya 9ali§maya gidenler i9in kullanilmaktadir. Haber i9eriginin tam anla§ilmasi i9in telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine göre cümledeki mecaz kaybinin sözcenin ba§ka bir yerinde veya ona yakin bir sözcede giderilmesine uygun olarak "Onlar ge9ici gö9men i§9iler, sezonluk (mevsimlik) i§9iler, balik9ilar" §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Они чужбинные путешественники, сезонные рабочие, рыбаки.
Dogru gevirisi: Они временные рабочие-эмигранты, сезонные рабочие, рыбаки.
3) Haber cümlesi: "Bereket yagiyor §u anda" (Balik sezonu hakkindaki haberin devami) (ATV, 2023) (40.dk 50.sn). Bolluk anlamindaki 'bereket yagmak' deyiminin birebir 9evirisi dogru bir 9eviri olmayacagindan haber cümlesinde ge9en ifadenin ileti§imsel 9eviri stratejisine göre "§imdi ba§arili bir av yapilmakta" §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Сейчас идет дождь благословений.
Dogru gevirisi: Сейчас идёт удачный улов.
4) Haber cümlesi: "Sabahin ilk i§iklariyla ormana giden ekipler 9evreyi deyim yerindeyse kari§ kari§ ariyor" (Kanal D, 2023a) (17.dk 23.sn). Haber cümlesindeki 'kari§ kari§ aramak' deyimi Rus9ada verilebilse de Rus9a haber programlarinda deyim ifadeler 9ok kullanilmadigindan cümlenin telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine göre "Kurtarma
ekipleri sabahin ilk i§iklariyla ormana gidiyorlar ve 9evrede her santimetreyi ara§tiriyorlar" §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Команды отправляются в лес с первыми лучами утра если поговорка на месте, исследует окружающую среду пядь за пядью.
Dogru gevirisi: Группы спасателей с первыми лучами солнца отправляются в лес и исследуют каждый сантиметр в округе.
5) Haber cümlesi: "Akillara durgunluk veren bu görüntüler Bagcilar'da kaydedildi" (Kanal D, 2023a) (18.dk 31.sn). Haber cümlesindeki akillara durgunluk vermek ifadesi Rus9ada verilebilse de haberin devaminda verilen görüntüler insani deh§ete dü§ürecek nitelikte oldugu i9in bu ifadenin telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine göre yapilmasi gerekir. Buna göre cümlenin "Bu korkun9 görüntüler Bagcilar'da 9ekildi" §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Эти дающие уму неподвижность кадры были сделаны в Багджыларе.
Dogru gevirisi: Эти ужасающие кадры были сделаны в Багджыларе.
6) Haber cümlesi: "Ancak bunu ögrenen gelin ortaligi birbirine katti" (Kanal D, 2023a) (24.dk 27.sn). Haber cümlesinde ge9en 'ortaligi birbirine katmak' ifadesi deyim oldugu i9in bu cümlenin Rus9aya 9evirisinin telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine göre "Ancak bunu ögrenen gelin skandal 9ikardi" §eklinde yapilmasi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir. Birebir 9evirisinde anlamsiz bir cümle ortaya 9ikmaktadir.
Birebir gevirisi: Однако невеста, узнавшая об этом, перемешала середину.
Dogru gevirisi: Однако невеста, узнавшая об этом, устроила скандал.
7) Haber cümlesi: "Moskova ise artan bombardiman nedeniyle diken üstünde" (Kanal D, 2023a) (29.dk 22.sn). Haber cümlesindeki 'diken üstünde' ifadesi Rus9ada verilebilse de bu tür ifadeler baglama göre nadiren Rus medyasinin haber programlarinda kullanilmaktadir. Bu cümlenin Rus9aya 9evirisinin telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine göre "Moskova artan bombardiman nedeniyle endi§eli durum i9erisinde" §eklinde yapilmasi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: А Москва из-за усиления бомбардировок на иглах.
Dogru gevirisi: Москва из-за усиления бомбардировок находится в тревожном состоянии.
8) Haber cümlesi: "Sa9 sa9a ba§ ba§a kavgayi 9evredeki diger kadinlar gü9lükle ayirdi" (Kanal D, 2023a) (41.dk 27.sn). Haber cümlesindeki 'Sa9 sa9a ba§ ba§a kavga' ifadesi Rus9ada birebir kar§iligi bulunmayan bir ifade oldugu i9in cümlenin ileti§imsel 9eviri stratejisine göre "£evredeki kadinlar kavganin i§tirak9ilerini gü9lükle ayirdilar" §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Женщины находящиеся вокруг трудно разъеденили драку волос к волосу, голову к голове.
Dogru gevirisi: Женщины находящиеся рядом с трудом разъединили участников драки.
9) Haber cümlesi: "O diplomat salondan yaka pa9a gözaltina alinarak 9ikartildi" (Kanal D, 2023a) (36.dk 03.sn). Haber cümlesinde ge9en 'yaka pa9a gözaltina alinmak' deyiminin Rus9a birebir kar§iligi olmadigi i9in böyle bir ifadenin haber dilindeki 9evirisi
telafi (ikame) yoluyla çeviri stratejisine göre "Gözaltina alinan diplomat salondan çikarildi" çeklinde yapilmasi içlevsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: Этот дипломат, взятый под надзор, схваченный за ворот и за штанину, был выведен из зала.
Dogru çevirisi: Дипломат, взятый под надзор, был выведен из зала.
10) Haber cümlesi: "25 yaçindaki suç ortagi da kiskivrak yakalandi" (Star TV, 2023) (8.dk 21.sn). Haber cümlesinde geçen 'kiskivrak yakalanmak' deyiminin Rusça birebir karçiligi olmadigi için suçlunun yakalanmasindan bahsedilen bu haber cümlesinin Rusçaya çevirisi iletiçimsel çeviri stratejisine göre "25 yaçindaki suç ortagi da tutuklandi" çeklinde yapilmasi içlevsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: Двадцатипятилетний партнёр преступления, тоже был схвачен мёртвой хваткой.
Dogru çevirisi: Двадцатипятилетний соучастник преступления тоже был задержан.
11) Haber cümlesi: "Bir anne ve çocugu da kurçunlardan kil payi kurtuldu" (Star TV, 2023) (22.dk 06.sn). Haber cümlesindeki 'kil payi kurtulmak' deyimi birebir çevrildigi zaman Rusçada anlamsiz bir cümle ortaya çikmaktadir. Bu yüzden cümlenin telafi (ikame) yoluyla çeviri stratejisine göre "Anne ve çocugu kurçunlardan zar zor kurtuldu" §eklinde yapilmasi Rusça haber üslubuna uygunluk açisindan içlevsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: Одна мать и ребёнок спаслись от пуль на долю волоса.
Dogru çevirisi: Мать и ребёнок едва спаслись от пуль.
12) Haber cümlesi: "Yolcularin can güvenligini emanet alan o §oför meger belinde biçak ta§iyormu§" (Star TV, 2023) (25.dk 18.sn). Haber cümlesindeki 'can güvenligini emanet almak' ifadesinin manevi açidan taçidigi anlamin Rusçada tam anlami ile ifade edilmesi yani emanete verilen degerin TCrkçede oldugu §ekli ile iletilmesi zordur. Böyle bir cümle haber dili ile Rusçaya çevrildigi zaman ayni maneviyati taçimayabilir. Bu ifadenin iletiçimsel çeviri stratejisine göre "Yolcularin hayatina kar§i sorumluluk taçiyan §oför meger yaninda biçak bulunduruyormuç" çeklinde Rusçaya çevrilmesi içlevsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: Взявь под доверия жизненную безапасность пассажиров, шофёр оказывается носил нож на пояснице.
Dogru çevirisi: Несущий ответственность за жизнь пассажиров шофёр, как оказалось, имел при себе нож.
13) Haber cümlesi: "izmir'de minibüs §oförü yol verme meselesinden tarti§tigi sürücünün yanina hi§imla gitti" (Star TV, 2023) (25.dk 34.sn). Haber cümlesinde geçen 'hi§imla gitmek ifadesi' haber diline uymasi için cümlenin telafi (ikame) yoluyla çeviri stratejisine göre "izmir'de minibüs §oförü yol için tartiçtigi diger aracin sürücüsünün yanina sinirle yaklaçti" çeklinde Rusçaya çevirisinin yapilmasi içlevsel karçilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: В Измире шофёр микровтобуса разъярённо подошёл к водителю, с которым поспорил из-за уступления дороги.
Dogru çevirisi: В Измире водитель микроавтобуса поспорив из-за дороги с водителем другой машины, подошёл к нему разъярённый.
Cilt I Vo|ume: У, S«»i / Issue: 1, 2024
14) Haber cümlesi: "Elmadaki fiyat arti§i dudak u9uklatiyor" (Star TV, 2023) (33.dk 20.sn). 'Dudak u9uklatmak' deyiminin birebir kar§iligi Rus9ada bulunmadigi ifin haber dili üslubuna uyacak §ekilde bu deyimin telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine göre "Elmadaki fiyat arti§i korkutuyor." §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Повышение цен на яблоки, делает рану на губе.
Dogru gevirisi: Повышение цен на яблоки ужасает.
15) Haber cümlesi: "Tarladan fahi§ oranda artilla market rafina gelen ürünler i9in mazottaki artiga i§aret etti" (Star TV, 2023) (33.dk 34.sn). Haber cümlesinde ge9en 'fahi§ arti§' ifadesinin haber üslubuna uyacak §ekilde genelleme yoluyla 9eviri stratejisine uyarak hedef dilde bir üst anlamli sözcük veya ifade ile kar§ilanmasi kuralina göre "Tarlalardan market rafina gelen ürünlerin fiyatlarindaki a§iri arti§in sebebi mazottaki fiyat arti§i olmu§tur." §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir
Birebir gevirisi: Непомерное увеличение продукции поступающей с полей на прилавки магазинов, указало на повышение мазута.
Dogru gevirisi: Причиной непомерного увеличения цен на продукты, поступающих с полей на прилавки магазинов, стало повышение цен на дизтопливо.
16) Haber cümlesi: "33 ya§inda bir galerici bugün e-5 karayolunda araci ile seyir halindeyken kur§un yagmuruna tutulup öldürüldü" (Show TV, 2023a) (4.dk 02.sn). Haber cümlesinde ge9en 'kur§un yagmuruna tutulmak' ifadesi Rus9aya birebir 9evrildigi zaman haberi dinleyen bir §ahis tarafindan 9ikarim yapilarak anla§ilmasi mümkün olsa da cümlenin ileti§imsel 9eviri stratejisine göre "33 ya§indaki galerici bugün e-5 karayolunda araci ile hareket halindeyken yogun ate§ altina dü§üp öldü." §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: 33-летний галерист попал сегодня под дождь из пуль и погиб во время движения потрассе Е-5.
Dogru gevirisi: 33-летний владелец автогалерии сегодня попал под шквальный обстрел и погиб во время движения по трассе Е-5.
17) Haber cümlesi: "Sonunda da mahallelinin sabrini ta§irdi" (Show TV, 2023a) (5.dk 25.sn). Haber cümlesinde ge9en 'sabrini ta§irmak' ifadesi Rus9ada 'insani kendinden 9ikarmak' anlami ile kar§ilanabildigi i9in bu cümlenin mantiksal 9ikarim yoluyla 9eviri stratejisine göre "Sonunda mahalle sakinlerinin hepsini kendinden 9ikardi" §eklinde Rus9aya 9evrilmesi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: В конце концов перелил терпение района.
Dogru gevirisi: В конце концов он вывёл из себя всех жителей района.
18) Haber cümlesi: "Sipari§i getiren dikkatsiz kurye cam kapiyi tuzla buz etti" (Show TV, 2023a) (32.dk 46.sn). Haber cümlesinde ge9en 'tuzla buz etmek' deyimi birebir 9eviri ile haber programinda verilecek olursa 9ok anlamsiz bir cümle kullanilmi§ olur. Bu yüzden cümlenin 9evirisi telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine göre "Sipari§i getiren dikkatsiz kurye cam kapiyi parampar9a etti" §eklinde yapilmasi i§levsel kar§ilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir gevirisi: Невнимательный курьер, привезший заказ, сделал стеклянную дверь льдом и солью.
Dogru çevirisi: Невнимательный курьер, принёсший заказ, разбил вдребезги стеклянную дверь.
19) Haber cümlesi: "italyan ba§ antrenör Santarelli'de kendini oyun havasina kaptirdi, sultanlardan a§agi kalmadi" (Show TV, 2023b) (l.dk 15.sn). Haber cümlesinde geçen 'kendini oyun havasina kaptirmak' ve 'sultanlardan a§agi kalmamak' ifadelerinin birebir çevirisi anlamsiz bir cümle oluçturacagi için cümlede anlatilmak istenen ifadenin iletiçimsel çeviri stratejisine göre "italyan ba§ antrenör Santarelli oyun havasiyla öylesine ilgilendi ki, takiminin içtirakçilerinden (oyuncularindan) geri kalmadi." çeklinde Rusçaya çevrilmesi içlevsel karçilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: Главный тренер итальянец Сантарелли, увлёкся воздухом игры и не остался внизу от султанов.
Dogru çevirisi: Главный тренер итальянец Сантарелли, увлёкся атмосферой танцевальной музыки так, что не отставал от участниц своей команды.
20) Haber cümlesi: "Dünyanin gözü kulagi birazdan gerçekleçecek olan basin toplantisinda" (Show TV, 2023b) (5.dk 40.sn). Haber cümlesinde geçen 'dünyanin gözü kulagi basin toplantisinda' ifadesi Rusçaya birebir çevrildigi zaman anlaçilsa bile haber dili üslubuna uygun olmasi için çevirisi telafi (ikame) yoluyla çeviri stratejisine göre "Tüm dünyanin dikkati birazdan gerçekleçecek olan basin toplantisina kitlenmi§ durumda" çeklinde yapilmasi içlevsel karçilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: Глаза и уши всего мира на пресс-конференции, которая состоится скоро.
Dogru çevirisi: Внимание всего мира приковано к пресс-конференции, которая состоится в ближайшее время.
21) Haber cümlesi: "Ankara'da adeta facianin eçiginden dönüldü" (Show TV, 2023b) (12.dk 38.sn). Haber cümlesinde geçen 'facianin eçeginden dönülmek' ifadesi argo kelimeler, atasözleri ve film adlari gibi dile yerleçen ifadelerin çevirisinde baçvurulan perspektif kaydirma (degiçtirme) yoluyla çeviri stratejisine göre "Ankara afetin (facianin) eçigindeydi." çeklinde çevirisinin yapilmasi içlevsel karçilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: В Анкаре почти вернулись от порога катастрофы.
Dogru çevirisi: Анкара была на пороге стихийного бедствия.
22) Haber cümlesi: "Eylemlerin önüne geçilemezken, Paris ba§ta olmak üzere birçok kentte yagmacilik krizi patlak verdi" (Sabah, 2023a). Haber cümlesindeki 'krizin patlak vermesi' ifadesinin bulundugu cümlenin Rusçaya çevirisinin iletiçimsel çeviri stratejisine göre "Eylemler durdurulamazken, birçok kentte, özellikle de Paris'te hirsizlik artti" çeklinde yapilmasi içlevsel karçilik olarak degerlendirilebilir.
Birebir çevirisi: Хотя неудалось встать перед протестами, во многих городах, в начале в Париже, взарвался кризис грабежей.
Dogru çevirisi: Помимо того, что протесты не удалось предотвратить, ещё во многих городах, особенно в Париже, увеличилось количество грабежей.
23) Haber cümlesi: "Son dakika Fenerbahçe transfer haberi: Fenerbahçe'ye transferde güne§ dogdu!" (Sabah, 2023b). Haber cümlesinde geçen ve mecaz anlam içeren 'güne§ dogdu' ifadesinin bulundugu cümlenin iletiçimsel çeviri stratejisine göre "Fenerbahçe'ye yapilan son transfer haberleri: Yeni transferle Fenerbahçe'ye çansli bilet çikti" çeklinde Rusçaya çevrilmesi içlevsel karçilik olarak degerlendirilebilir.
Cilt I Volume: У, S«»' / Issue: 1, 2024
Birebir çevirisi: Трансферные новости Фенербахче в последнюю минуту: Солнце взошло в связи с трансфером в Фенербахче!
Dogru çevirisi: Последние новости о трансфере в команду Фенербахче: Команде Фенербахче, с новым трансфером, выпал счастливый билет.
içlerinde barindirdiklari kelime oyunlari dolayisiyla çeviri esnasinda sorun yaçanabilinecek ilginç mannet örnekleri ve bu mançetlerin çevirisi yapilirken dikkat edilmesi gereken hususlar ise açagidaki örneklerde görülebilir.
1. "Çek'tikkopardik" (Haberself, 2023a). Çek ve Türkiye Cumhuriyeti milli takimlari arasinda oynanan ve Türk milli takiminin galibiyetiyle sonuçlanan futbol maçi sonrasi atilan mannet. Bu haber baçligini Rusçaya çevirirken Çek Cumhuriyeti ile baçari saglamak anlamina gelen çekip koparmak deyimi arasinda kurulan mecazi anlatimin Rus medya dilinde birebir çevirisi mümkün degildir. Bu yüzden böyle bir baçlik mantiksal çikarim stratejisine göre Rusçaya «Турецкая национальная сборная по футболу выиграла у чешской национальной сборной» (Türk Milli Futbol Takimi Çek Cumhuriyeti Milli Takimini Yendi) çeklinde çevrilebilir.
2. "Be§ikta§ Fenerbahçe'yi yine marizledf" (izlesene, 2023). Be§ikta§ ve Fenerbahçe takimlari arasinda oynanan ve Be§ikta§ spor kulübünün galibiyeti ile sonuçlanan futbol maçi sonrasi atilan mannet. Haber baçliginda verilen "marizlemek" kelimesi jargon bir kavramdir, dövmek anlamina gelen bu kelimeyle kurulan cümle perspektif kaydirma (degiçtirme) yoluyla çeviri stratejisine bagli olarak Rusçaya «Бешикташ выиграл матч у Фенербахче» (Be§ikta§ Fenerbahçe'yi Yendi) çeklinde çevrilebilir.
3. "Dingiltere. Aslanimiz 15 gündür her türlü çirkefligi yapan Îngilizlere dersini verdi" (Haberself, 2023b). Galatasaray ve Leeds United takimlari arasinda oynanan ve Galatasaray spor kulübünün galibiyetiyle sonuçlanan futbol maçi sonrasi Star gazetesinde atilan mannet. Bu mançette ise kelime oyunu yapilarak verilen 'Dingiltere' kelimesinin TCrkçedeki manasi ile Rusçaya çevirisi mümkün degildir, çirkeflikyapmak deyiminin tam manasiyla çevirisi de çeviriyi zorlaçtiran bir durumdur. Böyle bir yapi Rusçaya yer degiçtirme yoluyla çeviri stratejisine bagli olarak «Турецкая футбольная команда Галатасарай преподала урок англичанам, которые в течении 15 дней вели себя омерзительно» (Türk Futbol Takimi Galatasaray 15 Gündür Çirkeflik Yapan Îngilizlere Dersini Verdi) çeklinde çevrilebilir.
4. "Anfield Road'da kamyon çarpmiça döndük! Plakasini aldiniz mi?" (Haberself, 2023c). Liverpool ve Be§ikta§ takimlari arasinda oynanan ve Be§ikta§ spor kulübünün maglubiyeti ile sonuçlanan futbol maçi sonrasi atilan mannet. Haber baçliginda geçen 'kamyon çarpmiça dönmek' deyimi mecaz bir yaklaçimla iki takim arasinda yapilan maçin Liverpool takiminin farkli kazanmasiyla sonuçlandigi anlatilmak istenmiçtir. Bu haber baçligi çeviride telafi (ikame) yoluyla çeviri stratejisine bagli olarak «Ливерпуль разгромно выиграл матч у Бешикташа» (Liverpool Be§ikta§'i Farkli Yendi) çeklinde çevrilebilir.
5. "Красноярские школьницы в этом году подорожают почти на 15%" (1gia, 2023a). 14.08.2021 tarihinde trk7 haber sayfasinin mançetidir. Birebir çevirisi yapilirsa ortaya "Krasnayarsk ilkokul kiz ögrencileri bu yil yaklaçik olarak %15 daha pahalanacak" çeklinde bir çeviri ortaya çikar. Haber baçliginda kastedilen ailelerin 2021 yilinda kiz ögrencilerin okul giderleri için geçen yila oranla %15 daha fazla harcama yapacaklari iken, böyle bir baçligin bire bir çevirisinden çikacak sonuç ilkokul kiz ögrencilerinin satiçinin daha
pahali olacagi §eklinde anla§ilmasi i9ten bile degildir. Man§etin 9evirisi mantiksal 9ikarim yoluyla 9eviri stratejisine bagli olarak Türk9eye "Krasnayarsk ilkokul kiz ögrencilerinin okul giderleri bu yil yakla§ik olarak %15 daha pahalanacak" §eklinde yapilabilir.
6. "Но хватит нас мочить/" (Ridus, 2023). 12.08.2020 tarihli Revdinskiy Rabogiy (Ревдинский рабочий) gazetesinin yogun yagmur ve su baskinlarindan sonra attigi mannet. Burada yer alan 'Мочить' - 'Mogif kelimesi ayni zamanda mecaz anlamda dövmek, jargon anlamda ise öldürmek anlamlarina gelmektedir. Dolayisiyla yapilacak yanli§ bir 9eviri haberin ger9ek i9erigiyle hi9bir alakasi olmayacak bi9imde "Bizi dövdügünüz/öldürdügünüz yeter" §eklide olabilir. Mannet Türk9eye 9evirisi telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine bagli olarak 'Bizi islattiginiz yeter!' §eklinde yapilabilir.
7. "Мы бьём ковид, покуда живы" (1gia, 2023b). 17.06.2020 tarihli Revdinskiy Rabogiy gazetesinin man§etinin birebir 9evirisi "Biz canli iken covid'i dövüyoruz"dur. Man§ette ge9en 'бьём' - 'byom' ifadesi 'бить-dövmek' anlamindaki eylem olsa da bu fiil mecaz olarak sava§mak anlamina da gelmektedir. Dolayisiyla bu ifadenin 9evirisini telafi (ikame) yoluyla 9eviri stratejisine bagli olarak "Bizler hayattayken covid ile sava§maya devam ediyoruz (edecegiz)" §eklinde yapmak mümkündür.
8. "После встречи с Владимиром Путиным тигрица родила троих тигрят" (1gia, 2023c)13.02.2009 tarihli Vladivastok Gazetesi'nin (Газета Владивосток) Rusya Federasyonu Ba§kani Vladimir Putin'in kaplan bakim merkezini ziyaretinden sonra atilan mannet" Vladimir Putin ile bulu§masindan sonra di§i kaplan Ü9 yavru dogurdu!" §eklinde birebir 9evirisiyle kar§ilanmasi mümkündür. Ancak, kelime oyunu i9eren bu haberde yapilabilecek yanli§ bir 9eviriyle skandal bir yorum ortaya 9ikarabilir. Bu yüzden ba§ligin 9evirisi "Vladimir Putin ile bulu§masindan sonra di§i kaplan ü9 yavru dogurdu!" §eklinde degil; mantiksal 9ikarim yoluyla 9eviri stratejisine bagli olarak "Rusya Federasyonu Ba§kani Vladimir Putin'in kaplan bakim merkezini ziyaretinden hemen sonra bakim merkezinde bulunan di§i kaplan ü9 yavru dogurdu" §eklinde olabilir.
Gerek man§etlerde gerekse metin i9erisinde kullanilan ifadelerin hedef dile birebir 9evirisi mümkün degildir, yapilan birebir 9eviriler yanli§ anla§ilmalara yol a9abilir. Medya metinlerinde ge9en deyimler, atasözleri, mecaz kar§ila§tirmalar, abartmalar, jargonlar, kelime oyunlari ve benzeri yapilarin hedef dilde kar§iliklari varsa tam 9eviri i9in bu yapilarin kullanilmasi gerekir. Hedef dilde kar§iligi tam bulunamayan ifadelerin kullanildigi ba§liklar ve metin i9erisindeki cümleleri, haberin tarafsizligi göz önünde bulundurularak, degi§tirmek ve metnin i9erigine uygun olarak a9iklamali 9evirisini yapmak gerekmektedir. Elbette medya metinlerinin 9evirisiyle ilgilenen 9evirmen zaman i9erisinde edindigi tecrübeye de dayanarak bu metinlerin 9evirisi esnasinda kar§ila§abilecegi sorunlara kar§i önceden hazirlikli olabilir. Medya metinlerinin 9evirisi alaninda hazirlikli bir 9evirmen 9evrilen metnin i9eriginin, üslubunun, metinde ge9en mecaz ifadelerin ve kelime oyunlarinin farkindaysa ve metinlerin arka planlari konusunda bilgi sahibiyse yapacagi 9eviriler daha iyi olacaktir. iyi bir 9eviri yapabilmek i9in 9evirmenin her iki toplumun siyasi, sosyal, kültürel ve benzeri yapilari hakkinda ileri seviyede bilgi sahibi olmasi da gerekmektedir. Günlük hayatimizda her gün duydugumuz, okudugumuz ve daha yüzlercesini örnek olarak verebilecegimiz cümlelerden de görülecegi üzere medya metinlerinin 9evirileri esnasinda zorluk ya§anabilecek cümleler genellikle i9erisinde deyim ve kelime oyunu barindiran ifadelerden olu§maktadir. £eviri dilinde e§deger kar§iligi tam bulunamayan ifadeler ve 9eviri dilindeki medya üslubunun kaynak dildeki üsluptan farkli olmasi bu tür ifadelerin 9evirileri esnasinda 9evirmeni zorlayabilecegi tespit edilmi§tir.
Sonu?
Kitle ileti§im ara9lari sayesinde topluma ula§an medya metinlerinin her türü insanlari bilin9altlarina varana kadar etkilemekte ve toplumu yönlendirebilmektedir. Dünyada bilgiyi dogru ileten, tarafsizligini koruyan ve dürüst 9ali§an bir9ok medya kuru§unun yapmi§ oldugu yayinlar insanliga fayda saglamaktadir ancak dezenformasyon olarak tabir edilen yayinlar toplum i9erisinde karga§a yaratabilmektedir. Toplumu bu denli kolay yönetebilen medya metinlerindeki bilgilerin ger9egi tam olarak yansitip yansitmadigi ancak farkli kanallardan yayinlanan bilgilerin analizi ile mümkün olmaktadir.
Sosyal bir varlik olan insan her zaman bilgiye ula§ma ihtiyaci duymu§tur. Günümüz teknoloji dünyasinda bilgiye ula§manin en kolay yollarinda birisi de kitle ileti§im ara9laridir. Deginildigi üzere gazeteler, dergiler, radyo, televizyon ve internet toplumun bilgiye ula§masini saglayan en önemli kitle ileti§im ara9laridir. Her toplumun ulusal kitle ileti§im ara9lari ana dilde yaptigi yayinlar ile ülke i9erisinde meydana gelen olaylari topluma aktarmaktadir. Ülke di§inda meydana gelen olaylaraysa 9ogunlukla yabanci medya unsurlarinin yaptigi yayinlarin 9evrilmesi sayesinde ula§ilmaktadir.
Bir toplumda ya§ayan herkesin tüm dünya dillerine hakim olmasi elbette mümkün degildir. Dil egitimi almi§ bireyler egitim aldiklari dilde yayinlanan medya metinleri ve yayinlardaki bilgilere egitimini aldiklari dil sayesinde ula§abilse de toplumun geri kalani i9in yabanci yayinlarda ge9en bilgiye ula§mak ancak 9evirmenler sayesinde mümkün olabilmektedir. Yabanci medya organlarinda yayinlanan ve özellikle de insanlarin ya§adiklari ülkeyi ilgilendiren haberlerin zamaninda ve tam olarak hedef dile 9evrilmesi toplumun bilgilendirilmesi a9isindan olduk9a önemlidir. Medya metinleri üslup ve ifade edildigi dilin cümle yapilari a9isindan kendine has özellikler i9erir. iki dil arasinda birbirlerini tam kar§ilamayan e§deger yapilardan dolayi medya metinlerinin hedef dile birebir 9evrisi her zaman mümkün olmamaktadir. Bu yüzden medya metinlerinin 9evirisi ile ugra§an 9evirmenler siklikla a§malari gereken 9eviri sorunlari ile kar§ila§maktadirlar. £evirmenlerin hedef dile 9evirmeleri gereken medya metinleri siyaset, ekonomi, kültür, saglik, moda ve benzeri bir9ok alanda yazilan veya dile getirilen sözlü metinlerden olu§maktadir. Bu baglamda yabanci kitle ileti§im ara9larinda yayinlanan medya metinlerinin 9evirisini yapan bir 9evirmenin yabanci dile tam hakim olmanin yaninda bir9ok farkli alanda da bilgi sahibi olmasi gerekmektedir. Sahip oldugu bilgiler yapacagi kusursuz 9evirilerin garantisi olacaktir.
£evirmenin medya metinlerini hedef dile 9evirirken kar§ila§abilecegi sorunlari Türk9e medya metinlerinin Rus9aya 9evrilmesi üzerinden aktardigimiz 9ali§manin konusunun her zaman güncel kalacagi görü§ündeyiz. Türk9e medya metinlerinin hedef dile 9evirisi ile ilgilenen 9evirmenler 9eviri yaptiklari hedef dil ne olursa olsun Türk9e medya metinlerinde, özellikle de haber programlarinda kullanilan deyimler, mecaz ifadeler ve kelime oyunlarindan dolayi 9eviri yaparken verilen bilgiyi baglama uygun i§levsel bir kar§ilik bularak 9evirmekte zorlanabilirler. Elbette 9evirmenler bu zorluklar ile sadece Türk9eden Rus9aya veya ba§ka bir yabanci dile yapilan 9eviriler esnasinda degil, yabanci dillerden Türk9eye yapilan medya metinlerinin 9evirileri esnasinda da kar§ila§abilirler. Ülkemizde bu alanda 9ali§acak kalifiye 9evirmenlerin yeti§mesi i9in dil, edebiyat ve 9eviri egitimi veren bölümlerin medya metinleri üzerinde ayrica durmalari gerektigini dü§ünmekteyiz. Aldiklari dil egitiminin yaninda 9evirmenlerin yillar i9erisinde edinecegi bilgi ve becerileri de üst seviyelerde 9eviri yapmalarini saglayacaktir. Kisacasi
9evirmenlige gonül veren tüm ogrencilerimiz ifin en onemli tavsiyemiz aldiklari dil egitiminin yaninda sürekli olarak kendilerini bu alanda geli§tirecek 9ali§malar yapmalari olacaktir.
Extended Abstract
Nowadays, the translation of texts published in mass media, which develops with technology, is very significant. In this study, media texts are analysed and the expressions that may cause difficulties for translators, and foreign language students during the translation of media texts from Turkish into Russian are emphasised. It is aimed that educators, students, translators and researchers will benefit from this study in which the difficulties encountered in the translation of media texts and the issues to be considered are discussed. During the preparation of the study, works written on this subject, written and oral media texts were analysed by using interpretation, generalisation and scientific explanation methods. The influence of mass media on society, human life and subconscious is quite great. This influence is so strong that it can direct both individual and society in any way. Media texts reaching people through mass media direct the society thanks to their perception management feature.Today, there are many broadcasting organisations financed by the official organs of many states, as well as many broadcasting organisations financed by the private sector. The media, which can lead the society in many areas such as political, spiritual, cultural, social, educational, etc., can sometimes cause great harm as well as benefit to the society thanks to this feature. Since the information transmitted through mass media affects the language and culture of the society;to be able to quickly translate the texts presented by foreign media elements and to find their functional equivalents is a current translation problem. Fast and complete translation of information obtained from international media sources into the target language is important for the target language community to be informed about the events taking place in foreign countries. In order to ensure the equivalence of translations of media texts, especially translations from Turkish into Russian, which is the main subject of this study, the characteristics of the language used in mass media and translation strategies should be taken into consideration. In this study, written, oral and visual media texts of the press organs operating in the Republic of Türkiye and the Russian Federation are analysed and the difficulties that may be encountered in the translation of these texts from Turkish into Russian are emphasised. In the translation of Turkish media texts into Russian, which constitute the main subject of the study, first of all, it should be taken into account that Turkish and Russian belong to different language groups and one-to-one translation between the two languages is not always possible. When translating between these two languages, it may not be sufficient to consider only syntax, grammar and stylistic features; in addition to all these, the style used for the text should also be taken into consideration. If the media texts planned to be translated from the source language into the target language contain idioms, proverbs, dialect, jargon and similar structures, this will make the translation of the texts even more difficult. Those who are interested in the translation of these texts should have a good command of both languages as well as a good knowledge of the mentality and cultural values of both nations. When translating media texts, it is necessary to make annotated translations of the headlines and sentences in the text, in which expressions that cannot be found in the target language are used, by changing and adapting them to the content of the text, taking into account the impartiality of the news. It has been determined that expressions for which an equivalent cannot be found in the target language and the fact that the media style in the translation language is different from the style in the source language may cause difficulties for the translator during the translation of such expressions. The use of proverbs, idioms and metaphorical structures
in Turkish media texts, especially in news programmes, makes it difficult to translate these texts into Russian. As a result, as the examples given us show, it has been concluded that the expressions that will challenge both students and a qualified translator during the translation of media texts are generally due to the limited time during oral translation and the presence of structures such as slang, jargon, proverbs and idioms specific to the source language in the texts.
Kaynak^a
1gai (2023, Eylül 10). https://1gai.ru/blog/live/525609-20-kreativnyh-zagolovkov-i-zametok-iz-gazet-raznyh-vremen-kotorye-ceplj ajut-vzglj ad-chitatelej.html
Ak§ehirlioglu, M. (2023). Televizyon dizilerinde yabanci kelime ve dil bilgisi ögelerinin kullanimi. Dil Ara§tirmalari Dergisi, 32, 239-256.
Alav, O. (2020). Kitle ileti§im araglari medya: Medya'nin birey ve toplumsal yapiya etkileri. Hiperyayin.
Almasoodi, A., T., R. (2021). Habere ula§mada geleneksel medyadan yeni medyaya gegi§. (Yayinlanmami§ yüksek lisans tezi). istanbul Geli§im Üniversitesi Lisansüstü Egitim Enstitüsü.
ATV (2023, Eylül 15). https://www.atv.com.tr/atv-ana-haber/9203-bolum/izle
Ayduttu, S. (2011). Dizilerin Türk diline olumsuz etkileri. IJSES Uluslararasi Sosyal ve Ekonomik Bilgiler Dergisi, I(I), 31-34.
Gözcü, B.S ve Yal9in, P.(2023). 'Candide, oul'optimise' eserinin Türk9e 9evirilerinin erek odakli kuram ve 9eviri stratejileri a9isindan incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Culture and Civilization Dergisi, 51 -70.
Haberself. (2023, Eylül 10). http://www.haberself.eom/h/50108/
izlesene. (2023, Eylül 10). https://www.izlesene.com/listeler/akillardan-cikmayan-40-gazete-manseti/57b47f539e7210d2238b45cc
Kalinina, M.V. (2018). Jargonizmi, prostare9iye i yazikavaya agresiya v televizionnih SMi. izvestiya VGPU, 117-121.
Kanal D (2023a, Eylül 15). https://www.kanald.com.tr/kanal-d-ana-haber/bolumler/kanal-d-ana-haber-01-09-2023
Kanal D (2023b, Eylül 23). https://www.kanald.com.tr/kanal-d-ana-haber/bolumler/kanal-d-ana-haber-20-09-2023
Ko9, K. K. (2018). Ger9eklik, dil, medya ve manipülasyon. Uluslararasi Sosyal Ara§tirmalar Dergis, C.11(56), 398-402.
Kormilitsina, M. A. & Sirotinina, O. B. (2015). Re9evoy etiket v SMi kak faktor vliyaniya na re9evuyu kulturu rasiyskava ob§estva. Jurnalistika, 15 (1), 5-9.
Kozan, O. (2014). Rus ve Türkgazete haber ba§ligi dili, kültür dilbilimselyakla§im. Gazi Kitabevi.
Kozan, O. (2017). Qagda^ geviri kurami ve uygulamalari gergevesinde Rusga-Türkge geviri sorunlari ve geviri stratejileri. (Yayinlanmami§ doktora tezi). Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Mikoyan, A. S. (2023, Agustos 20). Problemi perevoda tekstov v SMI. Yazik SMi kak abyekt mejdistiplinarnogo isledovaniye, Ugebnoye pasobiye.
Ridus. (2023, Eylül 10). https://www.ridus.ru/10--smeshnyh-zagolovkov-iz-rossijskih-smi-kotorye-nevozmozhno-ne-kliknut-365158.html
Sabah (2023a, Temmuz 15). https://www.sabah.com.tr/galeri/dunya/fransadaki-gosteriler-artarak-devam-ediyor-pariste-yagmacilik-patlak-verdi-gozalti-sayisi-2-bini-buldu/3
Sabah (2023b, Temmuz 20). https://www.sabah.com.tr/galeri/spor/son-dakika-fenerbahce-transfer-haberi-fenerbahceye-transferde-gunes-dogdu-milli-yildizdan-mujdeli-haber-geldi
Show TV (2023a, Eylül 17). https://www.showtv.com.tr/show-ana-haber/show-ana-haber-01092023-818499
Show TV (2023b, Eylül 18). https://www.showtv.com.tr/show-ana-haber/show-ana-haber-04092023-818733
Star TV (2023, Eylül 16). https://www.startv.com.tr/program/star-haber/bolumler/1-eylul-2023-ana-haber
§akar, R. (2021). Dilde uluslararasila§ma ve gagda§ Rus dilinde medya kelime yapim yollari (Türk dili ile kar§ila§tirmali bir degerlendirme). International Journal of Language Academy, 9 (1), 145-158. DOI: 10.29228/ijla.48649
§esterneva, L. (2007). Ostorojna! Jargon v SMi. Jurnalistika, 267-269.
Yildiz, T. (2005). Spor basininda futbol anlatim dili: Mannet ve ba§liklar. Uludag Üniversitesi Egitim Fakültesi Dergisi, 93-106.
Zlobin, A., N. & Puzakov, A., V. (2015). Perevod tekstov SMi s angliyskogo i s nemetskogo yazikov naruski. Elektronnoye ugebno-metadigeskoye pasobiye. izdatelstvo MGU im. N. P. Ogaryova.
Ethical Statement/Etik Beyan: Bu gali§manin hazirlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyuldugu ve yararlanilan tüm gali§malarin kaynakgada belirtildigi beyan olunur. / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited. Cati^ma beyani/Declaration of Conflict: Cali§mada ki§i ya da kurumlar arasi gikar gati§masinin olmadigi beyan olunur. / It is declared that there is no conflict of interest between individuals or institutions in the study. Telif Hakki&Lisans/Copyright&License: Yazarlar dergide yayinlanan gali§malarinin telif hakkina sahiptirler ve gali§malari CC BY-NC 4.0 lisansi altinda yayimlanmaktadir. / Authors publishing with the journal retain the copyright to their work licensed under the CC BY-NC 4.0
