CC BY
6MEDYA VE ÍLETÍ^ÍMDE HABER TOPLAMA VE YAZMA
d https://doi.org/10.5281/zenodo.7461334
Nihan Nur Yilmaztürk Torun, Gazeteci ve Egitmen, Toshkent, O'zbekiston Tel: +998940716064; nihhan94@hotmail .com
Annotatsiya. O'tmishdan hozirgi kungacha ko 'plab universitetlarda ma 'lumot to'plash va hisobot berish kursi sifatida o'qitilgan. Aloqa va ommaviy axborot vositalari kabi bo'limlarda tahsil olayotgan barcha talabalarga beriladigan ushbu kurs hozirda o 'ylagandan ham kattaroq ahamiyatga ega. Jurnalistika qoidalari ham milliy, ham mahalliy yangiliklardagi yangiliklar maqolalarida tez-tez buziladi. Buning asosiy sababi shundaki, nafaqat jurnalistika ta 'limini olgan shaxslar, balki hamma ham jurnalistika bilan shug'ullangan. Biroq, yana bir muhim jihat shundaki, jurnalistika tahsilini olganlar ham tartib-qoidalarga amal qilmaydi, o 'zi ishlayotgan muassasaga amal qilmaydi, xatolarni qoida sifatida qabul qiladi va to'plagan ma'lumotlarini shu tarzda xabar qilishda davom etadi. Talabalar axborotyig'ish va jurnalistika darslarida jurnalistika qoidalarini tushunib, tez-tez jurnalistika bilan shug'ullansa, bunday muammolarning oldini olish mumkin bo 'ladi.
Kalit so 'zlar: Yangiliklarni yig 'ish va yozish darsi, yangiliklar xatolari, media va muloqot dasturi
Аннотация. Bilgi toplama ve raporlama konusu geçmiçten günümüze birçok üniversitede ders olarak verilmektedir. îleti§im ve medya gibi bolümlere kayitli tüm ôgrencilere verilen bu ders, §u anda sanildigindan daha büyük bir ôneme sahiptir. Hem ulusal hem de yerel haberlerdeki haber yazilarinda habercilik kurallari siklikla ihlal edilmektedir. Bunun temel nedeni ise sadece gazetecilik egitimi alan bireylerin degil, herkesin habercilikle ugra§mi§ olmasi. Ancak bir diger ônemli nokta da gazetecilik egitimi almi§ ki§ilerin bile kurallara uymayip, çaliçtiklari kuruma uymamalari, hatalari kural olarak kabul etmeleri ve bu §ekilde topladiklari bilgileri raporlamaya devam etmeleridir. Bu tür sorunlarin onüne geçilmesi, ôgrencilerin habercilik kurallarini bilgi toplama ve habercilik derslerinde kavramalari ve haberciligi sik sikyapmalari ile mümkün olacaktir.
Anahtar Kelimeler: Haber Toplama ve Yazma Dersi, Haber Yanli§lari, Medya ve îleti§im Programi
Аннотация. Проблема сбора информации и отчетности была предложена в качестве курса в нескольких университетах с прошлого по настоящее время. Этот курс, который предоставляется всем студентам,
обучающимся на таких факультетах, как коммуникации и средства массовой информации, имеет большее значение, чем считается в настоящее время. Правила сообщения новостей часто нарушаются в новостных статьях как в национальных, так и в местных новостях. Основная причина этого в том, что не только лица, получившие журналистское образование, но и все были вовлечены в репортажи. Однако еще один важный момент заключается в том, что даже люди, имеющие журналистское образование, не соблюдают правила, не следуют организации, в которой они работают, принимают ошибки как правило и продолжают сообщать информацию, которую они собирают таким образом. Предотвратить такие проблемы можно будет, если учащиеся на курсах по сбору информации и репортажам усвоят правила репортажей новостей, а также будут часто практиковать репортажи новостей.
Ключевые слова: Курс по сбору информации и отчетности, Ошибки при написании новостей, Программа по СМИ и коммуникации.
Abstract. The issue of information collection and reporting has been offered as a course at several universities from the past to the present. This course that is provided to all students enrolled in departments such as communications and media have more significance than it is currently believed to have. Rules of news reporting are violated frequently in news articles in both national and local news. The main reason for this is that not only individuals who receive journalism training but also everyone has been involved in reporting. However, another important point is that even people who have journalism training do not abide by rules, follow the organization they work for, accept mistakes to be the rule and continue report the information they collect this way. Preventing such problems will be possible by comprehension of news reporting rules by students in information collection and reporting courses and practicing news reporting frequently.
Keywords: Information Collection and Reporting Course, News Writing Mistakes, Media and Communication Program.
Giri§. Konu§ma ileti§im surecinde ne kadar etkiliyse yazma eylemi de o kadar onemlidir. Dogru yazilmayan, kurallara uyulmayan bir metin 90k farkli anlamlara yol agacagi igin daha da farkli yonlere konunun gekilmesine sebebiyet verecektir. Bu durum gunumuzde yazilan haberlerde sikga kar§imiza gikmaktadir. Haberlerin birgogu geli§iguzel, Turkge anlatim ve dilbilgisi kurallarina uyulmadan, gunluk konu§ma dilinde yazilmaktadir. Hatta bazi hatalar var ki, sadece yazi dilinde yapilmaktan £ikmi§, haber kanallarindaki spikerler ve muhabirler de canli yayinlarda bu tarz hatalari kullanmaktan geri
durmami§lardir. Oysaki her metinde zaten dikkat edilmesi gereken kurallara haber metinlerinde de dikkat edilmelidir. Qünkü haber metinleri toplumlarin hizmetine sunulur ve toplumlari yönlendirir. Yapilacak kügücük bir hata dahi tüm toplumda yayilacagi igin bunlar asla geri döndürülemez olacaktir. Gazetecilerin hatalarini yaydiklari görü§ünden yola gikarak yazilan haberlere hem Türkge kullanimi agisindan hem de haber yazma kurallari agisindan yakla§mak gerekmektedir. Dikkatli ve bilingli yazilan her türlü haberde hata payi da o kadar az olacaktir. Türkiye'de yazili basinda yer alan haberlerdeki hatalar da benzerlik göstermektedir. Gerek ulusal gerekse yerel basin olsun, basin organlarindaki haberler incelendiginde yapilan hatalarin genellikle bir haber kaynaginin aktarilmasinda kullanilan dogrudan ve dolayli anlatim §ekillerinin dogru bigimde yapilamamasi olarak görülmektedir. Bu hata ise daha gok haberi yazan ki§inin bu kullanimlari bilmemesinden kaynaklanmaktadir. Daha gok yerel basinda kar§ila§ilan bir sorun olan kaliteli istihdam olmayi§i sorunu bu durumu da etkilemektedir. Bu durumun önüne ancak Ulusoy'un "ileti§im Fakülteleri'nden mezun olan profesyonel elemanlarin istihdami bu basin kurulu§larina ayricalik ve kalite kazandiracaktir" §eklindeki agiklamasiyla agiklayabiliriz [15, 112]. ileti§im fakültelerinden ya da medya ve ileti§im gibi kalifiye eleman yeti§tiren programlardan mezun olan ki§ilerin istihdam edilmeleri haber ve haber yazmaya verilmesi gereken önemi de arttiracaktir. iyi bir haberin yazilmasi, igerik olarak kaliteli bir haberin olu§turulmasi igin kalifiye elemanlarin egitim alip almamasina bakilmasi gerektigini de altini gizmek gerekmektedir. Aksi takdirde günümüzde basin yayin organlarinda devam eden haber yazma hatalarinin önüne gegilmeyecek ve bu sorun artik tamamen bir sorunsal olarak kalmaya devam edecektir.
Haber tanimlamalarina genel bakis. Haberle ilgili tek bir tanim neyin haber oldugu ve gazetede neyin yer alacagi konusunda tam bir bilimsel formül yoktur [9, 36]. Bu nedenle haberin net ve herkes igin kabul edilebilen bir tanimini yapmak zordur. Qünkü haber sürekli kendini geli§tiren ve degi§tiren bir yapiya sahiptir. Teknolojik geli§melere de ayni ölgüde ayak uydurabilen haber, bu özelliklerinden
dolayi tanimi sürekli güncellenen bir olgu olarak kabul edilebilir. Kisaca daha önceki yillarda haberin nasil tanimlandigina bakmakta fayda vardir. Haberin Türkge kar§iligina "salik", "duyuk" gibi sözcükler önerilmi§se de günümüzde bu kavramlar yayginlik kazanmami§tir. ingilizlerin "news", Fransizlarin "information" dedikleri haber geni§ bir bigimde irdelenecek olursa, "vaktinde verilen, toplumda 90k ki§iyi ilgilendiren ve etkileyen, anla§ilir bir dille anlatilan bir olay, fikir ya da kanidir [16, 57-58]. Genel bir tanimla haber, "Bir olay, bir olgu üzerine edinilen, ileti§im ya da yayin organlariyla verilen bilgidir" [16, 57]. Schlapp'a göre [11: 17]; Haber, "güncel ve ilging bir olayin, nesnel ve gergege uygun bir bigimde sunulmasi" §eklinde de tanimlanabilir." Haberin diger tanimi ise; "Bireyi ya§amsal olarak ilgilendiren geli§meler ve bu geli§melere ili§kin bilgilerdir. Kitle ileti§im araglarinda yer alan haberler, bireyleri ki§isel, yerel, yöresel, ulusal, uluslararasi düzeyde, toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel ya§amdaki geli§melerden bilgi sahibi kilarlar. Haber, ki§ileri bilgilendirir, egitir, eglendirir, üzer, sevindirir, eyleme yöneltir ya da eylemden vazgegtirir" [6, 3]. Oya Tokgöz'e göre, "Haber gergekligin bir yansimasidir. ilgi gekici olan her §ey haberdir [13, 209]". Yine Oya Tokgöz ayni eserinde, "gazetecilik bir yönüyle ki§ilerin sorunlarinin gözümlenmesine yardimci olan bilgilerin ula§tirilmasidir. Sunulan enformasyonun igerigi, bilgilendirme veya eglence yüklüdür. Genelde basit bir tanimlama ile sunulan bu igerige günlük dilde "haber" adi verilir" [13, 116]. Biraz daha gegmi§e giderek yapilan haber tanimlamalarina bakildiginda Honenberg'e göre haber, vaktinde verilen, toplumda gok sayida ki§ileri ilgilendiren ve etkileyen, bu ki§ilerin anlayabilecegi herhangi bir olay ya da kanaattir [8, 27]. Haber, toplumu ilgilendiren olay, fikir ve kanilarin, iyi ve dogru bir §ekilde, yayin araglariyla topluma aktarilmasidir [14, 21]. Dagli'ya göre haber "vaktinde verilen, toplumda gok ki§iyi ilgilendiren ve etkileyen, anla§ilan bir dille aktarilan bir olay, fikir ya da kanidir." Haber günceldir, en hizli §ekilde olayi kitlelere ula§tirarak ne, nerede, nasil olmu§un bilgisini verir. Okur ve dinleyici igin öncelikle yeni gergeklerle ilgili, dogru ve anla§ilir bilgilerdir [10, 335-350]. Haber üzerine yapilan tanimlamalari arttirmak mümkündür. Fakat yapilan diger tanimlamalar da yukarida
verdigimiz haber tanimlamalarinin temeline dayanmaktadir. Tüm bu tanimlamalarda görülen ortak nokta ise haber degeri ta§iyan herhangi bir olayin, olgunun var olmasidir. Yani meydana gelmi§ ya da gelmesi muhtemel olan olaylar ve olgular toplumlarin ilgisini geker. Haber tanimlamalarindaki ortak noktalarin birisi de olay ve olgularin gergeklige uygun olmasidir. Gergek olmayan uydurma konularin ele alinmasi habercilik etigine ters dü§mektedir. Asparagas yani yalan haber yapmak toplumu yanli§ bilgilendirecegi igin bundan uzak durulmasi gerekmektedir.
Haber yazma kurallari. Tek Olayli Haberler Ters Piramit Teknigine Göre Yazilmalidir. Ters piramit teknigi haber yazma tekniklerinden en eskisini olu§turmaktadir. Günümüzde de hala en aktif §ekilde kullanilan tekniktir. En eski haber yazma teknigi olmasinin sebebi gegmi§ dönemlerde ya§anan sava§lardan gelmektedir. Özellikle sava§larda bilgi ve haber almanin önemi daha büyüktür. Telefon icat edilmeden önce telgrafla kurulan ileti§imlerde kullanilan kelime sayisi da gok azdi. Sinirli kelimelerle - telgraf hattinin da kopmasinin dü§ünülerek-aktarilmaya gali§ilan bilgiler en önemli olandan en önemsize göre gönderilirdi. Böylece hat kopsa dahi, en önemli bilgi zaten gönderilmi§ olunuyordu. Haber yazma teknigi olarak günümüze kadar gelen ters piramit tekniginde, ayni sava§larda oldugu gibi, okuyucuya olayin en can alici ve en önemli kismi ilk ba§ta verilecek §ekilde tasarlanir. Ters piramit teknigi haber kurgulamada esneklik yarattigi, asil konuyu bir ya da iki paragrafta anlatma kolayligi verdigi, okuyucuya olayi kavrama §ansi verdigi igin kullanilmaktadir [3, 55].
Haber Ba§liklari Kisa ve Etkili Olmalidir. Haber ba§liklari iyi kurgulanmali az kelimeyle gok mesaj verilmelidir. Uzun uzadiya atilan ba§liklar okuyucunun dikkatini gekmemekte ve haberin okunurlugunu dü§ürmektedir. Bu nedenle haber ba§liklari en fazla 6 kelimeden olu§malidir. Daha uzun §ekilde yazilmasi gereken ba§liklar ise alt ve üst ba§liklarla desteklenecek §ekilde yazilmalidir. Böylece tasarim daha iyi yapilabilir, okuyucunun dikkati habere daha fazla gekilebilir. Bu durum özellikle gazetelerin ilk sayfalarinda gok önemlidir. Yazilan mannet haberler hem görsellerle desteklenmeli hem de kisa olmalidir. Haber
ba§liklarinda yapilan en büyük yanli§larin ba§inda ise kompozisyon yazar gibi ba§liklarin atilmasidir. Dini ve milli bayramlar, gösteriler, sempozyumlar gibi standart haber konulari, siradan ba§lik atilmasina müsait haberlerdir. Sadece ramazan bayrami diye bir ba§lik uygun olmamaktadir. Ya da ya§asin 23 Nisan gibi ba§liklar 90k basit kalmaktadir.
Haberde Sifat Kullanilmamalidir. Haber cümlelerinde sifatlardan uzak durmak gerekmektedir. Özellikle ki§i adlarinin önüne getirilen "sayin", "güzel", "girkin", "bay", "bayan" gibi sifatlar kesinlikle kullanilmamalidir. Qünkü sifatlarla yazilan haber cümleleri tarafsizliga gölge dü§ürmektedir. Sadece haberin igiriginde anlamca bütünlük olu§turacak sifat ve zarflara yer verilebilir. Qiftgi konunun önemini §öyle agiklami^tir: "Bunlardan tamamen sakinmak bulanik, muglak bir haber cümlesi ortaya gikarabilir; bu da haberin gövdesine ula§an okuyucunun kafasini kari§tirabilir" [4, 904].
Haber Cümleleri Etken Qatili Fillerle yazilmalidir. Haber cümleleri kaynagi belirtmek amaciyla etken gatili fiillerle yazilmalidir. Etken 9atili fiil demek özne tarafindan i§in agikga yapilmi§ oldugu fiillerdir. Etken degil de edilgen gatili fiillerle yazilan haber cümlelerinde haber kaynagi belirsizliklerle dolu olma sorununu getirmektedir. Örnek olarak §öyle bir haber cümlesi yazmakta fayda vardir: "itfaiye, yangina müdahale etti." Bu cümlede yangina kimin müdahale ettigi belirtilmi§ ve haber kaynaga dayandirilmi§tir. Bu haber cümlesi, "yangina müdahale edildi" §eklinde yazildigi takdirde kimin yangina müdahale ettigi belirsizdir ve kaynak eksiktir.
Haberde Saat, Sayi, Tarih ve Günlerin Yazimina Dikkat Edilmelidir. Haberde sayilarin yazimi okunurlugu kolayla§tirmak amaciyla hem rakamla hem yaziyla yazilmalidir. Dört ve daha fazla basamakli sayilarin yazimi böylece daha kolay §ekilde okunabilmektedir. Örnegin "1000" sayisi sadece "bin" §eklinde "1001" sayisi ise "bin 1" §eklinde yazilmalidir. Habere tarih ya da günlerle de ba§lanilmamalidir. Bunun yaninda kesin bir tarih belirtiliyorsa gün adi büyük harfle yazilir. Herhangi bir günden bahsediliyorsa kügük harfle yazilmalidir. Haberde bahsi gegen olay iginde bulundugumuz yil igerisinde gergekle§mi§se yil yazilmaz. Sadece tarih ve gün belirtir. Habere konu
olan olay gegmi§ ya da gelecek yillarda ise yil yazilir. Haber yazarken dikkat edilmesi gereken bir diger konu ise saatlerin yazimidir. Haber igerisinde bazen olayin direk saatini vermek önemlidir. Mesela bir deprem haberinde yakla§ik saat söylenmez. Hem saat hem de dakikalarin büyük önemi vardir. Bu tür kullanimlarda hem saat hem de dakika net bir §ekilde veriliyorsa "siralarinda" kelimesi asla kullanilmamalidir. "siralarinda" kelimesi net olmayan saatler ve dakikalar igin kullanilabilir. Örnegin; "deprem 17.15 siralarinda meydana geldi" denilemez. Burada kesin bir saat ve dakika verilmi§tir. "Siralarinda" kelimesi sadece kesinlik bildirmeyen olaylarda kullanilmalidir. Örnegin; " ba§kanin 14.00 siralarinda halka seslenmesi bekleniyor" denildiginde bu belirsiz bir ifadedir. Qünkü bu saat 14.00' de olabilir, 14.30'da olabilir. Saatlerde dikkat edilmesi gereken bir diger konu ise saat ve dakikayi ayirmak igin iki nokta degil de sadece nokta koyulmasi gerektigidir. Örnegin; 18.15'de derken araya nokta koyulmasi gibi...
Haberde Noktalama I§aretleri ve imla Kurallarina Dikkat Edilmelidir. Haber metinleri yazilirken dikkat edilmesi gereken bir diger nokta ise Türkge'de kullanilan noktalama i§aretleri ve imla kurallaridir. Noktalama i§aretleri cümlelerin daha akici ve anlamli olmasini saglamaktadir. Bu i§aretler, okuyucunun metni kolay bir §ekilde anlamasina yardimci olur. Noktalama i§aretlerini önemsememek haber metninin akiciligini ve anla§ilirligini bozar. imla kurallarina dikkat ederek yazilan haber metinlerinde ise yanli§ anlamda kullanilan kelimeler en aza indirilebilmektedir.
Haberde Hem Dolayli Hem Dogrudan Anlatim §ekline Dikkat Edilmelidir. Dogrudan ve dolayli anlatim Türkge'nin en önemli konularini olu§turmaktadir. Haber metinlerinde bu iki konunun kari§tirilmasi veya yanli§ kullanilmasi ciddi sorunlari da beraberinde getirebilir. Öyle ki haber kaynaginizin söyledigi bir cümleyi muhabirin kendisi söylemi§ gibi habere aktarabilir, ya da tam tersi de gibi de davranabilir. Böyle durumlarda haber kaynagi ile ciddi problemler ya§anabilir. Bu tür olumsuz olaylarin önüne gegebilmenin yolu dolayli ve dogrudan anlatima dikkat ederek haber metninin kurgulanmasi gerektigidir. Dogrudan anlatim haber kaynaginin söyledigi her §eyi birebir alip haber metnine yerle§tirmektir. Haber kaynaginin
sözünün ba§ka tarzda ifade edilmesinin zor oldugu ve anlam kaymalarina yol agacagi durumlarda tercih edilir [1, 42]. Örnek verilecek olunursa; Balkan, "yeni hastane binasi hayirli olsun" dedi. Bu cümledeki tirnak i§areti igerisinde kullanilan cümle dogrudan anlatima bir örnektir. Qünkü ba§kan denilen ki§inin konu§masindan bir cümle aynen alinip kullanilmi§tir. Dolayli anlatim ise haber kaynaginin söyledigi cümleyi muhabirin ikinci bir ki§i agzindan yazmasi demektir. Buna örnek verilecek olunursa; ba§kan, yeni hastane binasinin hayirli olmasini söyledi. Bu örnekte dolayli anlatim oldugu igin tirnak i§areti kullanilmami§tir.
Habere Mesleki Etik Degerleriyle Yakla§ilmalidir. Her ne kadar mesleki etik konusu tamamen ba§li ba§ina bir makale konusu olu§tursa da haber yazma kurallarina uymak agisindan bahsetmekte yarar vardir. Meslek etigi, meslegin icrasinda toplum yararinin gözetilmesini ön plana gikarir. Böylece dünyanin her yerinde meslegi icra edenlerin ortak davrani§ kurallarina uymasini saglar [7, 378]. Habercilik anlaminda da etik ilkeler daha gok gazetecilik meslek etigi adi altinda toplanmi§ ve orada gazetecilik meslegini yapacak olan ki§ilerin meslege yakla§imlarini belirlemi§tir. Bu anlamda topluma yanli§ bilgi vermek, toplumu hataya yönlendirmek meslek etigine ters bir durum olarak ele alinmi§tir.
£ali§manin metodolojisi. Bu bölümde gali§ma hakkinda bilgilere yer verilmi§tir. Qali§manin yöntemi, konusu, öneminin ne oldugu ve amaci agiklanmi^tir. Bunun yaninda gali^manin evren ve örneklemine de yer verilmi§, evren ve örneklem tablo halinde de agiklanarak anla§ilirligi kolayla§tirilmi§tir.
Qali§manin Konusu Ve Önemi. Qali§manin konusunu, Bingöl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu'nda, Medya ve ileti§im Programi'ni okuyan ögrencilerin haber toplama ve yazma dersindeki yanli§lari olu§turmaktadir. Bunun igin haber toplama ve yazma dersinde konu teorik olarak anlatildiktan sonra sinif igi yapilan ilk uygulamada yapilan hatalar dikkate alinarak gali§ma hazirlanmi§tir. Qali§manin önemi ise, haber toplama ve yazma dersi hakkinda daha önce herhangi bir gali§ma yapilmami§ olmasindan kaynaklanmaktadir. Egitim konusunda gokga gali§ma yapilmi§ olmasina ragmen
üniversitelerde verilen haber toplama ve yazma dersi hakkinda gali§malar yoktur.
Qali§manin amaci. Bu gali§manin amaci gerek ileti§im fakültelerindeki ögrencilerin, gerekse ön lisans programlarinda medya ile ilgili herhangi bir program okuyan ögrencilerin haber toplama ve yazma dersine baki§ agilarini degi§tirmektir.
Bulgular ve yorumlar. Bu bölümde ögrencilerden ders esnasinda yazmalari istenen haber örneginin analizleri bulunmaktadir. Bu analizler, haber yazma kurallari gergevesinde yapilmi§tir. Sonuglar tablo §eklinde verilmi§, düz metin §ekli tercih edilmemi§tir. Görsel hafizanin akilda daha da kaliciligi dikkate alinarak analizlerin tablo halinde verilmesi daha uygun bulunmu§tur. Bu bölümde toplamda 7 adet tablo mevcuttur. Tablolarin agiklamalarina hemen alt kisimlarinda yer verilmi§tir. Ögrenciler tüm derslerine geger not alip dersi alttan birakmamak igin 865 Ögrencilerin en gok yanli§ yaptiklari kategorilerden ikincisi noktalama i§aretlerinin yanli§ kullanilmasi kategorisidir. Yapilan uygulamada ögrencilerin virgül kullanma ali§kanliklarinin olmadigi görülmektedir. Ögrencilerin 35 tanesi haberin higbir yerinde virgül kullanmami§tir. Bunun yaninda sayica daha dü§ük olmasina ragmen ögrencilerin 22'si yazdiklari haberlerde hig nokta kullanmami§lardir. Ama nokta kullanmayan ögrencilerin birgogu sanki nokta varmi§ gibi davranip cümleye ba§larken büyük harf kullanmi§tir. Dogrudan ve dolayli anlatimlarda da en büyük hatalar tirnak i§areti kullanmamaktan kaynaklanmaktaydi. Tirnak i§areti kullanmayan ögrencilerin sayisi 20'dir. Bu kategoride ögrencilerin toplamda 95 yanli§i bulunmaktadir.
Degerlendirme ve sonu£. Tüm dünyadaki teknolojik dönü§ümler haber ve haber yazmaya baki§ agisini degi§tirmi§tir. Habercilik artik elinde görüntü kaydeden herkesin yapabilecegi bir i§mi§ gibi algilanmaktadir. Durum böyle olunca habere olan baki§ agisi da daha da basite indirgenmi§tir. Bu gali§mada öncelikle ögrencilere haber yazdirilirken haberin önemi üzerinde durulmasi da amaglanmi§tir. Qali§madan elde edilen bulgulara bakildiginda üniversite ögrencileri arasinda haber yazma kavraminin ilk etapta tam anlamiyla
yerle§medigi görülmektedir. Ögrencilerin en gok yaptigi yanli§lar genellikle saat, tarih ve günlerin yazimindadir. Bunun yaninda ögrenciler noktalama i§aretlerini de yerinde ve dogru olacak §ekilde kullanamami§lar, imla kurallarina da gereken önemi vermemi§lerdir. Yapilan hatalarin genel olarak kaynagi Türkgeyi düzgün kullanmamaktan kaynaklanmaktadir. Ögrenciler daha önceki egitimlerinde sifatin ne oldugunu nasil kullanildigini tam anlamiyla ögrenmeden üniversite egitimine ba§lami§lardir. Buna noktalama ve imla kurallari da dahildir. Durum böyle olunca ders müfredatlari da i§levselligini yitirmektedir. Ögrencilerin yazdiklari ba§liklarin 10 adetinin kabul edilebilir düzeyde olmasi bir ba§aridir. Ayni §ekilde cümleye rakamla ba§layan ögrenci sayisinin da sadece 3 olmasi iyi bir sonugtur. Bunun yaninda ögrencilerin genelinin yaptigi hata ise saat yaziminda görülmektedir. Saatlerin yaziminda sayilarin arasina sadece nokta koymak yerine iki nokta koymalari en yaygin yaptiklari hatadir. Ayrica ögrenciler dogrudan ve dolayli haber yaziminda yaptiklari hatalarla habercilik etigine de ters dü§mü§lerdir. Olmayan bilgileri ekleme, kafadan yeni §eyler türetme gibi davrani§lar yalan olduklari igin etik agisindan da sorunlari beraberinde getirmektedir. Bu agidan bakildiginda ögrencilere, haberin istedikleri §eyleri yazma, istemedikleri §eyleri saklama alani olmadiginin da anlatilmasi önem kazanmaktadir. Qünkü haber herkesin istedigini yapabildigi bir alan degildir. Bu gali§ma gösteriyor ki gazetecilik egitimi almak igin üniversite okuyan ögrenciler habere gerektigi gibi özen göstermemektedir. Qünkü onlara göre okuduklari bölümde i§ bulsalar dahi gok dü§ük ücretle gali§acaklar ve bunun igin kendilerini yormaya da gerek yok. Böyle bir ü§ünceyle yola giktiklari igin haber toplama ve yazma dersine önem vermemeleri de dogal kar§ilanabilir. Fakat haber toplama ve dersi bu agidan bakildiginda daha eglenceli ve ögrencinin dikkatini derse verebilecek §ekilde yeniden hazirlanmalidir. Haberin ve haber yazmanin önemi ögrencilere kavratilmali ve kendilerinin de yapacaklari hatalarin yayildiginin bilincinde olmalari saglanmalidir. Ögrenciler bu bilince sahip olduktan sonra daha etkili ve dikkatli haberler yazmaya ba§layacak ve yazdiklari her cümlenin neyi ifade ettiginin farkina varacaklardir. Toparlanacak olunursa, gali§ma 42
ögrencinin derste yazdiklari ilk haberlerdeki hatalari analiz etmek amaciyla olu§turulmu§tur. Toplamda 387 yanli§ tespit edilmi§tir. Bu yanli§lar sinif ortaminda tarti§ilmi§ ve ögrencilere yaptiklari hatalar üzerine yorumlar yapmalari saglanmi§tir. Sonug olarak her ögrenci yaptiklari yanli§larin nedenini tek tek ögrenmi§tir.
a. Asian K. "Ben de Örneklerle Haber Yazarim", Anahtar Kitaplar Yayinevi, Istanbul. Brooks, B.S., Kennedy, G.M., Dariy, R., and Rany, D., (1988). News Reporting and Writing.3rd Edition St. Martin's Pres. New York, 2004.
b. Qiftgi S. "Yazili Basinda Haber Cümlelerinin Analizi", Turkish Studies -International Periodical for The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 6/1 Winter 2011, p. 903-917, Turkey. Fiske, J. (2015). lleti§im Qali§malarina Giri§. (S. Irvan gev.). Pharmakon Yayinlari. Ankara. Girgin, A. (2002). "Haber Yazmak", Der Yayinlari. Istanbul. Gür, E. (2018). "Muhasebe Meslek Etigi", Adam Academy Journal of Social Sciences, cilt 8, sayi:2. DOI: 10.31679/adamakademi.443323.
2. Hohenberg J. "Gazetecilik Meslegi", Qev: Filiz Ofluoglu, Gazeteciler Cemiyeti Yayinlari Istanbul, 1963.
3. Rigel N. "Haber, Qocuk ve §iddet", Der Yayinlari, Istanbul, 1993.
4. Schneider W. ve Raue P.J. Gazetecinin El Kitabi.(Qev: I§ik Aygün), Konrad Adenauer Vakfi Yayinlari. Ankara, 2000.
5. Stempel H. G. Igerik Analizi, lleti§im Ara§tirmalarinda Igerik Qözümlemesi. (M. S. Qebi gev.). Alternatif Yayinlari. Ankara Tav§ancil, 2003.
6. Aslan E. E. Igerik Analizi Ve Uygulama Örnekleri. Espiyon Yayinlari. Istanbul Tokgöz, O, (2006). "Temel Gazetecilik", Imge Kitabevi, Ankara, 2001.
7. Tulgar A. "Haber Teknigi", Ulusal Basimevi, Ankara, 1970.
8. Ulusoy B. "Türkiye'de Yerel Basinin Sorunlari ve Qözüm Önerileri" lleti§im Fakültesi Dergisi, Sayi: 18, Istanbul, 2003.
9. Yüksel E. ve Gürcan H. 1. "Habercinin El Rehberi: Soru ve Örneklerle Haber Toplama ve Yazma Kural ve Teknikleri", Anadolu Üniversitesi, Eski§ehir, 2001.
Kaynakga
