CC BY
0
Медициналык-санитариялык алгашкы кемек KepceTeTiH денсаулык сактау уйымдарыньщ тиiмдiгiн арттыру
кeрсеткiштерi
Indicators of improving the efficiency of health care organizations providing primary care
Избасаров Бекболат Уразбаевич
докторант,
al-Farabi Business School, Эл-Фараби атындагы Казак улттык университет
Izbassarov Bekbolat
DBA student,
al-Farabi Business School, al-Farabi Kazakh National University
Аннотация: Медициналык-санитариялык алгашкы кемек KepceTeTiH денсаулык сактау уйымдардык кызмет медициналык ^мектщ ек кек таралган TYpi болып табылады. Бул саланын тиiмдi кызмет eтуi халыктык денсаулык, сонымен катар элeумeттiк-экономикалык жагдайларына ткелей icep eтeдi. Макалада медициналык-санитариялык алгашкы кемек керсетудщ нeгiзгi кepceткiштepi, аталган кемек кepceтeтiн уйымдардык тиiмдiлiгiн багалау кpитepийлepi кepceтiлгeн.
Abstract: The activity of healthcare organizations providing primary care is the most common type of medical care. The effective functioning of this medical care directly affects the health, as well as socioeconomic conditions of the population. The article shows the main indicators of primary care, the criteria for evaluating the effectiveness of organizations providing primary care.
Heri3ri ceздep: медициналык ^мек, тшмдтк, медициналык-санитариялык алгашкы ^мек
Key words: medical care, efficiency, primary care
Медициналык-санитариялык алгашкы ^мек — адам, отбасы жэне когам декгешнде ^рсе^е™, аурулар мен жай-^йлердщ профилактикасын, диагностикасын камтитын, халыктык муктажына багдарланган медициналык кeмeккe алгашкы кол жетшу орны. [1]
Сокгы онжылдыктарда элем денсаулык сактау саласында орасан зор жетютктерге жeттi. 0мip CYPУ ¥зактыгы артты, cэбилepдiк eлiмi азайды, дэрМэрмек пен вакциналарга колжeтiмдiлiк артты жэне т.б. Дегенмен, XXI гасырда денсаулык сактау мэселелерш шешу денсаулык сактау жYйeciнe жака кeзкаpаc пен инвестицияны кажет eтeдi. Бip жагынан халыктык картаюы, созылмалы аурулардык кeбeюi, eкiншi жагынан, медициналык кeмeккe наукастар талабтарынык артуы, сонымен катар жака медициналык технологиялар жэне денсаулык сактау инфрак¥рылымынык дамуы кepceтiлeтiн медициналык кeмeктiк тшмдЫпн арттыруды кажет eтeдi. [2]
Тиiмдi медициналык-санитариялык алгашкы кeмeк жYйeci халык денсаулыгынык жогары нэтижeлepiнe аз экономикалык шыгындар жолымен кол жeткiзугe мYмкiн eкeндiгi туралы барлыгына мэлiм.
Медициналык-санитариялык алгашкы демект каржыландыру медициналык ^мектщ баска тYpлepiмeн катар жYйeнiк тшмдтИне жэне когамдык денсаулык сактаудык ^рсетюштер^ жаксартуга багытталган, бipак бул ресурс тиiмдi пайдаланылмаса, онык салдары халык денсаулыгынык непзп индикаторларына тiкeлeй эсер етедг
Кептеген галымдар мен сарапшылар медициналык уйымнык тиiмдiлiгiн кYPделi угым ретiнде карастырады. ДYние жYзiнде медициналык уйымдарды баскару тиiмдiлiгiн багалаудык кептеген тэсiлдерi бар, багалау эдiстемесi езара байланысты кептеген факторларга, ек алдымен денсаулык сактау моделiне, каржыландыру кездерЫе, керсетiлетiн медициналык кемектщ тYрлерiне, закнамалык базага, медициналык уйымдарды баскарудык реттеу тетктерше жэне т.б. факторларга байланысты.
¥йымнык ресурстары мен нэтижелерiн шартты тYPде 3 топка белуге болады: 1) уйымнык куаттылыгына байланысты ресурстар (кабылдаулар саны, негiзгi корлар, консультативтк-диагностикалык кызметтердiк саны), 2) персоналга катысты ресурстар (дэрiгерлер, орта медициналык персонал, медициналык емес персонал), 3) уйымнык шыгыстарына байланысты ресурстар (екбек шыгындары, медициналык шыгындар, мYлiктi устау шыгындары). Тиiсiнше, нэтижелер де 3 топка белЫедк 1) медициналык кызметке байланысты (шагымдар саны, емделген наукастар саны, профилактикалык максатпен жYгiнген адамдар саны, жYргiзiлген зертханалык жэне аспаптык зерттеулер саны, вакцинациялангандар саны); 2) керсеттетш медициналык кемектiк сапасына байланысты (жалпы елiм-жiтiм, жиi кездесетiн аурулардан болатын аскынулар, хирургиялык аскынулар, жедел жэрдем шакыруларынык саны) 3) кызметтщ каржылык нэтижесiне байланысты (уйымнык медициналык кызметшен тYCкен табыс, клиникалык диагностикалык кызмет, кYндiзгi стационардан тYCкен табыс, акылы кызметтен тYCкен табыс)
Денсаулык сактау кызметтерЫк (сонык iшiнде амбулаторлык) жэне жекелеген кызметтердiк нэтижелiк керсетюштерш есептеу келесi багыттар бойынша жYзеге асырылады: — тиiмдiлiк тYрлерi бойынша (медициналык, элеуметтiк, экономикалык); — декгей бойынша (дэрiгердiк, белiмшенiк, жалпы жеке мекеменщ жумыс декгейi, денсаулык сактау саласынык жумыс декгейi, халык шаруашылыгынык декгейi); — жумыс кезекдерi немесе белiмдерi бойынша (аурудык алдын алу, наукастарды емдеу жэне окалту кезе^ндеп тиiмдiлiк); — жумыс келемi бойынша (емдк-профилактикалык iс-шаралар мен медициналык-элеуметтк багдарламалардык тиiмдiлiгi);
— нэтижелердi елшеу эдiсi бойынша (ресурс шыгындарын азайту аркылы; ресурстарды Yнемдеу, алынган косымша нэтиже аркылы немесе барлык нэтижелердi есепке алатын бiрiктiрiлген керсеткiш аркылы); — шыгындар бойынша (когамдык екбек шыгындары, сонымен катар емiр CYретiн когамдык екбек шыгындарынык жиынтык керсеткш ескерiледi); — керсеткiштер нысаны бойынша (халык денсаулыгынык стандартты керсеткiштерi, екбек шыгындарынык керсеткiштерi жэне шыгындар керсеткiштерi есепке алынады) [3]
Емханалардык тшмдЫпн талдау Yшiн кабылдаулардык келемi мен тYрiнiк керсеткiштерi, сондай-ак кызмет керсетудщ жергiлiктi принципi жэне медицина кызметкерлерЫк жYктемесiн сипаттайтын керсеткiштер колданылады [4]
Медициналык уйымдарды, атап айтканда, медициналык-санитариялык алгашкы кемек керсететiн уйымдарды баскару тшмдЫпн багалау денсаулык сактау жYйесiнiк алдында турган мiндеттер жагдайында халыкка керсетiлетiн медициналык кызметтердiк сапасы мен колжелмдтИн арттыруда негiзгi релдердiк бiрiн аткарады.
Эдебиет
1. «Халык денсаулыгы жэне денсаулык сактау жYйесi туралы» Казакстан Республикасынык Кодексi. — 2020. — 123-бап
2. Аксенова Е.И., Камынина Н.Н., Короткова Е.О. Алгашкы медициналык-санитарлык кемек Yлгiлерiнiк халыкаралык тэжiрибесi. Сараптамалык шолу. — М.: ГБУ «НИИОЗММ ДЗМ», 2021.
— 57 б.
3. Карайланов М.Г., Русев И.Т. Амбулаториялык жагдайда алгашкы медициналык-санитарлык
кемектщ тшмдтИн багалау. Халыкаралык гылыми шолу. 2016; 5(15): 99-100.
4. Линденбратен А.Л. Амбулаториялык емханалар кызмелндеп ресурс Yнемдейтiн технологиялар // Денсаулык сактау. 2003. — N0 10. — 35-38-6.
