CC BY
10https://doi.org/10.32921/2225-9929-2020-3-38-37-44
Original article
Analysis of the Staff of GPs Providing Primary Health Care to the Population of the Republic of Kazakhstan
for 2010-2018
Irina Son1, Vitaliy Koikov 2, Duisentay Kulov 3, Bauyrzhan Omarkulov 4,
Aigul Mergentay5
1 Deputy Director for Science of the Central Research Institute of Health Organization and Informatization of the Ministry of Health of the Russian Federation, Moscow, Russian Federation 2 Head of the Center for the Education and Science Development, Republican Center for Healthcare Development, Nur-Sultan, Kazakhstan 3 Professor at the School of Public Health, Biomedicine and Pharmacy, Karaganda Medical University,
Kazakhstan
4 Director of the Institute of Public Health and Professional Education, Karaganda Medical University, Kazakhstan 5 Leading Expert of the Department of Medical Education Development Center for the Development of Education and Science, Republican Center for Healthcare Development, Nur-Sultan, Kazakhstan
Abstract
The aim of this study: To analyze the staffing level and the provision of full-time positions of district therapists providing primary health care to the population of the Republic of Kazakhstan for 2010-2018.
Materials and methods: Within the framework of the study, the analysis of the data of form No. 30 «Report of the medical and preventive organization» for 16 regions of the Republic of Kazakhstan for 2010-2018 was carried out. Calculated extensive and intensive indicators. To determine the planned (calculated) function of a medical position for the provision of primary health care to the population, data were analyzed for all regions of the country.
Results: Analysis of the provision of medical organizations with district therapists who provide primary health care to the population at the outpatient level for the study period (2010-2018) in the republic showed a decrease in the national indicator by 64.7% (1,7°/om - 0,6%m), negative growth rates are observed in Kyzylorda (-92.9%) and Aktobe (-85.0%) regions. In 2010, the figure was 1.8per 10,000population.
However, since 2013, the rate of staffing of general practitioners on a stable basis began to decline. The rate of rapid decline is observed in the Atyrau region, where the indicator decreased from 1.3 (2010) to 0.2 per 10,000 population (2018). A similar trend is observed in Almaty (from 2.1 to 0.5).
Conclusions: General indicators of the provision of full-time district therapists in all regions of the Republic of Kazakhstan for the period 2010-2018. were not 100%. Also, over the period under study, there is a tendency to decrease the rate of staffing with full-time district therapists across the republic from 96% to 98%.
Key words: people's health, district general practitioner, staffing, primary health care.
Казакстан Республикасында 2010-2018 жылдар аралыгында тургындарга медициналык-санитариялык алгашкы кемек KepceTeTiH учаскелш терапевт-дэр^ерлердщ штаттык лауазымдарыньщ толыктырылуы мен камтамасыз етiлуiн талдау
Сон И.М.1, Койков В.В.2, Кулов Д.Б.3, Омаркулов Б.К.4, Мергентай А.5
1 РФ Денсаулы; са;тау MUHUcmprniaÍHÍ^ денсаулы; са;тау жYйесiн уйымдастыру жэне а;параттандыру институты директорынын гылыми жумыстар жвнiндегi орынбасары, Москва, Ресей
2 Бл/'м жэне гылымды дамыту орталыгынын жете^а, Денсаулы; са;тауды дамыту республикалы;
орталыгы, Нур-Султан, Казахстан
3 Когамды; денсаулыбиомедицина жэне фармация мектебiнiн профессоры, Караганды медициналы;
университетi, Казахстан 4 Когамды; денсаулы; жэне мамандандырылган бiлiм беру институтынын директоры, Караганды
медициналы; университетi, Казахстан 5 Б/'л/'м жэне гылымды дамыту орталыгынын медициналы; бiлiмдi дамыту бвлiмiнiн ага сарапшысы, Денсаулы; са;тауды дамыту республикалы; орталыгы, Нур-Султан, Казахстан
Тушндеме
Зерттеудщ мацсаты: 2010-2018 жж. аралыгында Казахстан Республикасында амбулаториялыц жагдайда тургындарга медициналыц-санитариялыц алгашкы кемек кэрсететiн учаскел1'к-терапевт дэрiгерлерiнiн толыцтырылуы мен камтамасыз ет/'лу/'не талдау жасау.
Материалдар мен эд/'стер/': ¥сынылган зерттеу жумысынын аясында Казацстан Республикасынын 16 аймагы бойынша 2010-2018 жыл аралыгындагы «Денсаулыц сацтау уйымынын есеб1» №30-шы нысандарынын деректер1'не талдау жасалынды. Экстенсивт/' жэне интенсивтi керсетк/'штерд/' есептеу жYргiзiлдi. Тургындарга медициналыц-санитариялыц алгашцы кемек керсетуге арналган дэрiгерлiк лауазымнын жоспарлы (есепт/'к) функциясын аныцтау Yшiн барлыц облыстар алынды.
НатижеЫ: 2010-2018 жж. динамикадагы Казацстан Республикасында амбулаториялыц жагдайда халыцца медициналыц-санитариялыц алгашцы кемек керсететiн учаскел1'к медициналыц уйымдардын терапевт-дэрiгерлерiнiн атцаратын лауазымдарындагы нег1'зг1' цызметкерлермен цамтамасыз етiлуiн талдау нетижеснде, зерттелiп отырган кезенде жалпы республикалыц керсетюш - 64,7%-га (1,7°/от -0,6°/от) темендеген аныцталды. Барлыц республикалыц ец'рлерде тогыз жылдыц кезен бойынша терiс есу царцыны Кызылорда облысында (- 92,9%) жэне Ацтебе облысы (-85,0%) байцалады. Республика бойынша терапевт-дэрiгерлермен цамтамасыз етуд1' жалпы тогыз жылдыц цорытындысына тоцталсац (2010-2018 жж.) осы лауазымдыцты цамтасыз ету эртYрлi толцулармен еттi. Зерттел1'п отырган жылдардын басында аталмыш керсетюш республика турацты болды. Алайда 2013 жылдан бастап дэрiгер-терапевт лауазымын толыцтыру турацты тYрде кеми бастады. Ен жылдам азаюы коэффициент!' Атырау облысында 2010 жылы 10000 тургынга шаццанда 1,3 болса, зерттеу жылы сонында 0,2-га дейн темендед1'. Сондай-ац Алматы цаласында да осы кер1'н1'с байцалды, егер 2010 жылы 2,1 - 10000 тургынга шаццанда, 2018 жылы 0,5-ке дей1'н темендеген/'н керуге болады.
Цорытынды: Казацстан Республикасынын облыстары мен жеке мемлекеттiк статусы бар цалалардын 2010-2018 жылдар аралыгындагы штатты учаскел1'к терапевт дэрiгерлермен толыцтыруын цамтамасыз етiлу керсеткiшi 100% денгейге жетпед1'. Штаттыц лауазымдардын учаскел1'к терапевт дэрiгерлермен толыцтырылу керсетк1'ш1'н1'н темендеу Yрдiсi республика бойынша 2010-2018 жж. (96%-дан 98%-га дей1'н) кетерiлгенi байцалды.
ТYйiн свздер: халыц денсаулыгы, учаскел1'к терапевт-дэр1'гер1', кадрлармен цамтамасыз ету жэне толыцтырылуы, медициналыц-санитариялыц алгашцы кемек.
Анализ штатной укомплектованности участковых врачей- терапевтов, оказывающих первичную медико-санитарную помощь населению Республики Казахстан за 2010-2018 годы
Сон И.М.1, Койков В.В. 2, Кулов Д.Б. 3, Омаркулов Б.К. 4, Мергентай А.5
1 Заместитель директора по науке Центрального научно-исследовательского института организации и информатизации здравоохранения Министерства здравоохранения РФ,
Москва, Российская Федерация 2 Руководитель Центра развития образования и науки, Республиканский центр развития здравоохранения, Нур-Султан, Казахстан 3 Профессор Школы общественного здоровья, биомедицины и фармации, Медицинский университет
Караганды, Казахстан
4 Директор Института общественного здравоохранения и профессионального образования, Медицинский университет Караганды, Казахстан 5 Ведущий эксперт отдела развития медицинского образования Центра развития образования и науки, Республиканский центр развития здравоохранения, Нур-Султан, Казахстан
Резюме
Цель исследования: Проанализировать укомплектованность штатных должностей участковых врачей-терапевтов, оказывающих первичную медико-санитарную помощь населению Республики Казахстан за 2010-2018 годы.
Материалы и методы: В рамках исследования проведен анализ данных формы №30 «Отчет лечебно-профилактической организации» по 16 регионам Республики Казахстан за 2010-2018 годы. Произведен расчет экстенсивных и интенсивных показателей. Для определения плановой (расчетной) функции врачебной должности для оказания первичной медико-санитарной помощи населению проанализированы данными по всем областям страны.
Результаты: Анализ обеспеченности медицинских организаций участковыми врачами-терапевтами, оказывающими первичную медико-санитарную помощь населению на амбулаторном уровне за исследуемый период (2010-2018 гг.) по республике показал снижение общереспубликанского показателя на 64,7% (1,7°/ооо - 0,6°Лхю), отрицательные темпы роста наблюдаются в Кызылординской (-92,9%) и Актюбинской (-85,0%) областях. В 2010 году показатель составил 1,8 на 10000 населения. Однако с 2013 года началось снижение показателя укомплектованности врачами-терапевтами на стабильной основе. Коэффициент быстрого снижения наблюдается по Атырауской области, где показатель снизился с 1,3 (2010 г.) до 0,2 на 10000 населения (2018 г.). Подобная тенденция наблюдается и по г. Алматы (с 2,1 до 0,5).
Выводы: Общие показатели обеспеченности штатными участковыми врачами-терапевтами по всем регионам Республики Казахстан за период 2010-2018 гг. не составили 100%. Также за изучаемый период по республике наблюдается тенденция к снижению показателя укомплектованности штатными участковыми врачами-терапевтами с 96% до 98%.
Ключевые слова: здоровье народа, участковый врач-терапевт, обеспеченность кадрами, первичная медкио-санитарная помощь.
Corresponding author: Aigul Mergentay, Leading Expert of the Department of Medical Education Development Center for the Development of Education and Science, Republican Center for Healthcare Development, Nur-Sultan, Kazakhstan. Postal code: 010000
Address: Imanova Str. 13, Nur-Sultan, Kazakhstan Phone: +7 701 180 67 35 E-mail: merei_merei@mail.ru
J Health Dev 2020; 3 (38):37-44 UDC 61:331.108; 614.253 Recieved: 20-09-2020 Accepted: 27-09-2020
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License
©зекттт
Халыктын денсаулыгын коргау барлык жерде алдын алуды дамытуга, ауруларды ерте аныктауга, сапалы емдеу-профилактикалык квмектщ колже™дтпн арттыруга, денсаулык сактау ресурстарын негурлым утымды пайдалануга багытталган.
Казакстан Республикасынын денсаулык сактау саласын дамытудыи 2016-2019 жылдарга арналган «Денсаулык» мемлекеттiк багдарламасынын басты багыттарынын бiрi адами ресурстарды стратегиялык баскару медициналык-санитариялык алгашкы квмектi жацгырту жэне басымдыкпен дамыту болып табылады [1].
БYгiнгi тацца елiмiздщ мемлекетпк саясатыныи
негiзгi басты багыттарынын бiрi халыктын вмiр сYPУ сапасын жаксарту болып табылады. Бул багытка жетудщ басты жолы - медициналык-санитариялык алгашкы квмек кврсету (МСАК) денгешнде денсаулык сактау жYЙесiн жангырту жэне медициналык квмектщ сапасы мен колже™дтИн арттыру болып табылады [2].
Зерттеудщ максаты: 2010-2018 жж. аралыгында Казакстан Республикасында амбулаториялык жагдайда тургындарга медициналык-санитариялык алгашкы квмек кврсететiн учаскелк терапевт дэр^ерлерЫщ толыктырылуы мен камтамасыз етiлуiне талдау жасау.
Зерттеудщ материалдары мен эдютер1
Казакстан Республикасынын 16 аймактар лауазымдардын бойынша 2010-2018 жыл аралыгындагы «Денсаулык сактау уйымынын есебЬ №30-шы нысандарынын деректерiне талдау жасалынды. Экстенсивтi жэне интенсивт кврсеткiштердi есептеу жYргiзiлдi. Тургындарга МСАК кврсету Yшiн дэрiгерлiк лауазымнын жоспарлы (есептiк) функциясын аныктау Yшiн барлык облыстар алынды. Медициналык квмектщ колже™дтпн сипаттайтын кврсетгаштердщ бiрi тургындардын тиiстi дэрiгерлiк кадрлармен камтамасыз етiлуi болып табылады. Осы кврсеткiштi есептеу осы медициналык уйым (М¥) кызмет кврсететiн тиiстi халыктын 10 000 (%оо) адамына жYргiзiледi (1) формула. Учаскелк терапевт-дэрiгерлер Yшiн есеп ересек тургындардын санына жYргiзiлдi. Талдау максатына байланысты камтамасыз етiлу штаттык, жумыспен камтылган лауазымдар немесе жеке тулгалардын санына байланысты есептелуi мYмкiн. Осы зерттеуде есеп штаттык лауазымдар санына байланысты жYргiзiлдi. М¥-да штаттык дэр^ерлк
кызметкерлермен толыктырылуы (2 формула) штаттагы жэне жумыспен камтылган лауазымдардын пайыздык ара-катынасымен сипатталады. Аталган кврсеткiштер тургындарга медициналык-санитариялык алгашкы квмек кврсететiн терапевт дэр^ерлер Yшiн гана есептелген.
Жыл соцында медициналык кадрлармен камтамасыз етуд Казакстан Республикасы Денсаулык сактау министрлИнщ «Медициналык уйымнын кызметЫ статистикалык багалау эдютемеа» эдiстемелiк нускага сэйкес есете^ (Астана, 2011 жыл) [3].
1. Медициналык кадрлармен халыкты камтамасыз ету кврсеткш (штаттык лауазым), жалпы медициналык уйымдарда квмек алатын тиiстi халыктын 10 000 адамга шакканда (%оо) есептелiнедi (1) формула. Учаскелiк терапевт-дэр^ерлер Yшiн ересек тургындар саны есептеледк Зерттеу жумыс штаттык лауазымдардын санына есептеу жYргiзiлген.
Дэр1герлер саны (аткаратын лауазымдагы нег1зг1 Халыкты кызметкердщ жеке тулгалардыц саны)
дэр1герлермен _ х 10000
камтамасыз ету (1)
Жыл соцындагы халык саны
2. Штаттык дэрiгерлер лауазымдармен толыктырылуы (2) формула медициналык уйымдардын штаттык персоналы жэне жумыспен
камтылган лауазымдардын пайыздык мэндеп аракатынасымен сипатталады.
ШтаттыК дЭр1герлер Жумыс 1стейт1н дэр1герлер лауазымдарыныи санын
лауазымдармен = --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------х 100
толыктырылуы ....
Штаттык дэр1герлер лауазымдар саны
Кврсеткiш дэрiгерлер бойынша, орта жэне кш медициналык кызметкерлер бойынша, медицина кызметкерлерЫщ тYрлi лауазымдары бойынша, сондай-ак жалпы медициналык уйым Yшiн, аймак бойынша (кала, облыс, аудан жэне т.б.) бвлек есептеледк
3. Крсымша кызмет коэффициентi (3) формула бiр жеке тулганын аткаратын кызметтершщ квлемiн сипаттайды. Крсымша кызмет коэффициентЫщ
жогары денгеш медициналык персоналга Yлкен жYктеме тYсетiнiн дэлелдейдi жэне белгл бiр дэрежеде медициналык кызмет кврсету сапасына эсер етедi. Кврсеткш дэрiгерлер бойынша, орта жэне кш медициналык персонал бойынша, медицина кызметкерлерЫщ тYрлi лауазымдары бойынша, сондай-ак жалпы медициналык уйым Yшiн, аймак бойынша (кала, облыс, аудан жэне т.б.) бвлек есептеледк
Косымша кызмет коэффициент
Жумыс iстейтiн дэрiгер лауазымдарыныц саны
Жумыс iстейтiн дэртерлердщ жеке тулга саны
(3)
Нэтижелерi
Казахстан Республикасыньщ амбулаториялык-емханалык жагдайда тургындарга алгашкы медициналык-санитариялык дэр1герл1к кемек керсететш учаскел1к терапевт-дэр1герлермен камтамасыз ет1лу1н талдау барысында 2010-2018 жж. аралыгындагы (10 000 халыкка) динамикасы (сурет 1), осы зерттелет1н кезецде жалпы казакстандык керсетк1ш -64,7°%-га (1,7%» - 0,6%оо) дей1н немесе 1,1 есе темендегенш керсетт1, одан эр1 болжамды темендеу (R2 = 0,906) байкалады.
Казакстан Республикасында 2010-2018 жыл тургындарга медициналык-санитариялык алгашкы
кемек керсетуд1 уйымдастырудагы терапевт-дэр1герлермен камтамасыз етуд1 зерттеу кез1нде жалпы республика бойынша керсетюштщ темендеу салдарын байкап отырмыз. Егер 2010 жылы 10000 тургынга шакканда орташа есеппен 1,7-ш керсетсе (сурет 2), 2018 жылы бул зерттеп отырган керсетк1ш1м1з 10000 тургынга шакканда 0,6%» курады. Осындай республика бойынша терапевт-дэр1герлердщ алгашкы медициналык-элеуметт1к керсетк1ште азаюына себеп болган, эрине сезс1з жалпы тэж1рибел1к дэр1герлердщ удайы есу1 себеп болып отыр.
Сурет 1 - 2010-2018 жылдар аралыгындагы ^азацстан Республикасынын медициналык-санитариялык алгашцы кемек KepcememiH учаскел/'к терапевт-дэрiгерлермен камтамасыз етiлу кврсеткiшi (0/000-де, есеп атцаратын лауазымдардагы нег/'згi цызметкерлердiн жеке тулгалар санына жYргiзiлдi)
Кесте 1 - 2010-2018жылдар аралыгындагы ^азацстан Республикасынын аймацтарында МСАКучаскелiк терапевт-дэрiгерлермен халыцтын цамтамасыз етiлуi (0/000-де, есеп атцаратын лауазымдардагы нег/'згi
Аймактар Жылдар 0су (кему) каркыны (+/-%) 2018/2010
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
КР 1,7 1,8 1,8 1,7 1,4 1,2 1 0,8 0,6 -64,7
Акмола облысы 2 1,9 2,2 1,7 1,9 1,7 1,5 1,3 0,9 -55,0
Актебе облысы 2 2,1 1,8 1,5 1,3 1,1 0,8 0,6 0,3 -85,0
Алматы облысы 2,5 2,5 2,5 3 2,4 2,5 2 1,5 1,4 -44,0
Атырау облысы 1,3 1,8 1,5 1 0,6 0,4 0,3 0,2 0,2 -84,6
ШКО 1,5 1,4 1,3 1,2 1,1 1 0,8 0,7 0,6 -60,0
Жамбыл облысы 1,9 1,9 1,7 1,8 1,4 1,1 0,8 0,6 0,5 -73,7
БКО 1,6 1,5 1,4 1,2 0,6 0,3 0 0 0 -81,3
Караганды облысы 1,3 1,4 1,4 1,3 1,1 0,9 0,9 0,7 0,4 -69,2
Кызылорда облысы 1,4 1,4 1,3 1,5 1,4 0,1 0,2 0,2 0,1 -92,9
Костанай облысы 1,6 2 1,8 1,4 1,4 1 0,8 0,7 0,7 -56,3
Мацгыстау облысы 1,6 1,7 2 1,7 1,5 0,8 0,4 0,4 0,5 -68,8
Павлодар облысы 2,3 2,2 1,9 1,6 1,3 1 0,9 0,7 0,5 -78,3
СКО облысы 1,8 1,9 1,6 1,5 1,5 1,6 1,5 1,1 1,1 -38,9
ОКО 1,3 1,6 1,4 1,2 1,2 1 1,1 1,1 0,6 -53,8
Астана каласы 1,8 1,9 1,8 1,4 1,6 1,5 1,2 1,1 0,9 -50,0
Алматы каласы 2,1 2,2 2,4 2,3 1,7 1,1 0,8 0,8 0,5 -76,2
н;ызметкерлердih^ жеке тулгалар санына жYргiзiлдi)
¥сынылып отырган 1-кестеде керсеттгендей, зерттелген кезек бойы Алматы облысы учаскелiк терапевт дэр^ерлермен халыктык камтамасыз етiлу керсеткiшi жалпы ел бойынша Караганда анагурлым жогары болды, ал керiсiнше Кызылорда облысында - ек теменгi керсеткiштердi курды. 2010 жылгы тургындарды учаскелiк терапевт дэр^ерлермен камтамасыз етудщ ек жогары керсеткiшi Алматы облысы (2,5%оо), ек азы Атырау, Караганды жэне Октусш Казакстан облыстарында (1,3%оо) жэне Шыгыс-Казакстан облысында (1,5%оо) курады.
Ал 2018 жылга карай жагдай бiршама езгерд^ ек жогары керсеткiш тагыда Алматы облысында болганымен жалпы керсеткiш азайып (1,4%оо) керсеттi. Осындай азаюы каркынын сонымен катар: СолтYстiк Казакстан облысында (1,1%оо), кейiн Астана каласы мен Акмола облысында (0,9%оо) темендедi, ал ек теменп керсеткiштi Кызылорда облысы (0,1%оо) болса, Шыгыс Казакстан жэне Октусш Казакстан облыстарында аталган керсеткштер кетерiлмей
оларда (0,6о/ооо) темендегенiн байкаймыз, Павлодар облысынды 2010 жылы (2,3%оо) болса, 2018 жылы (0,50/ооо) кураса, Алматы каласында жалпы терапевттердiк саны 2010 жылы (2,1%оо) болса 2018 жылы (0,5%оо) дейiн жеттi.
Темендеп 2-сурет бойынша Казакстан Республикасынык облыстары мен жеке мемлекеттiк статусы бар калалардык 2010-2018 жылдар аралыгындагы штатты учаскелiк терапевт дэрiгерлермен толыктыруын камтамасыз етiлу керсетiлген. Осы суреттерден керЫт тургандай, облыстар мен калаларда да бул керсетгаш 100% декгейге жеткен жок. Тек 2016 жылдан бастап жалпы казакстандык керсеткiш 98,1% дешн кетерiлiп, одан аспады. Ал 2011 жылдан бастап 2014 жыл аралыгында аталган керсеткiштер (95,3%-дан) 2013 жылы (91,4%) темендегешн байкап отырмыз. Онык себептерiне кеп факторлар эсер етед^ бiрак ек алдыкгы фактор болып сырткы миграция болып табылады.
99 9В ■ 97 96 ■ 9! 9 4 93 92 91
90
у= 0491х - 894, 95 1 97,8 » 8
1\ 9« ,7 /
96 953 ^
5
¿2 "
V1
2009
2010
2011
2012
2013
2314 2015
2016
2017
201В
2019
Сурет 2 - Казахстан Республикасында 2010-2018 жыл аралыгында дэр'гер- терапевт лауазымыныц толыцтыруын камтамасыз етудегi коэффицентi (есеп штаттыи; лауазымдарга жYргiзiлдi %)
Сондай-ак, 2^ суретте Казакстан Республикасында 2010-2018 жылдары аралыгында тургындарга медициналык-санитариялык алгашкы кемек керсетт жYрген дэр^ер-терапевт лауазымын камтамасыз ету динамикасы керсеттген. Накты болжам кезiнде (R2=0,383) штаттык лауазымдардык учаскелiк терапевт дэрiгерлермен толыктырылу керсеткiшi жогарлап келедi.
2010-2018 жж. кезе^нде штаттык лауазымдардык учаскелiк терапевт дэр^ерлермен толыктырылу керсеткiшiнiк темендеу YPДiсi республика бойынша (96%-дан 98%-га дешн) кетертгеш байкалады. Бул керсеткiш Алматы облысында ек туракты болып белпленд^ онда тогыз жыл бойы ауыткуы 100% шегiнде болды, тек 2017 жылы сэл 96,7% темендеп, келес жылында 100% кетерiлдi. Осындай туракты керсеткшт Актебе облысы 2010 жылы 96,7% кураса, 2015-2018 жж. аралыгында 100% болды. Ал Атырау облысы 2010 жылы (98,00%) болса, 2018 жылы 100% жогарлады. Караганды облысында тогыз жыл бойы ауыткуы 95,4100% шепнде болды, 2018 жылы Алматы каласы, Кызылорда жэне Жамбыл облыстарыда 100% болды. Калган облыстар мен мемлекетпк жеке статусы бар калаларда жалпы ел бойынша жиынтык керсетгашшен
жогары болганын темендеп 3-суретте керсеттген.
2010-2018 жж. кезешнде штаттык лауазымдардык учаскелк терапевт дэр^ерлермен толыктырылу керсетгашЫщ темендеу YPДiсi КР бойынша (96%-дан 98%-га дешн) кетертгеш байкалады. Бул керсеткш Алматы облысында ек туракты болып белпленд^ онда тогыз жыл бойы ауыткуы 100% шепнде болды, тек 2017 жылы сэл 96,7% темендеп, келеа жылында 100% кетертдк
Сурет 3 - 2010-2018 жылдар аралыгында Назацстан Республикасыныц аймацтарында тургындарга медициналыц-санитариялыц кемек керcememiH участкел/'к терапевт-дэр/'герлерд/'ц штаттыц лауазымдыц
толыцтырылуы (%)
Кесте 2 - Назацстан Республикасында 2010-2018 жж. аралыгында медициналыц-санитариялыц алгашцы кемек керсететiн учаскел/'к терапевт-дэр/'герлерд/'ц цосымша жумыс атцару коэффициентi (бiрлiк мелшерiнде)
Аймактар Жылдар
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
КР 1,2 1,2 1,2 1,1 1,2 1,1 1,1 1,1 1,2
Акмола обласы 1,2 1,2 1,2 1,3 1,2 1,2 1,2 1,2 1,4
Актебе облысы 1 1 1 1 1 0,9 1 1 1
Алматы облысы 1,4 1,3 1,3 1 1,1 1 1 1,2 1,2
Атырау облысы 1,4 1,1 1,1 1,2 1,1 1,2 1,1 1,4 1,2
ШКО 1,3 1,2 1,2 1,2 1,3 1,1 1,1 1,1 1,3
Жамбыл облысы 1,2 1,1 1,1 1,2 1,3 1,3 1,2 1,2 1,2
БКО 1,6 1,4 1,5 1,3 1,5 1,2 1,5 1 1,3
Караганды облысы 1,2 1,3 1,2 1,2 1,1 1,2 1 1,1 1,1
Кызылорда облысы 1,1 1,1 1,2 1 1,1 10,1 1,1 1 1
Костанай облысы 1,3 1,2 1,2 1,2 1,4 1,4 1,4 1,4 1,3
Мацгыстау облысы 1,4 1,4 1,3 1,3 1 1,8 1 1,4 1,3
Павлодар облысы 1,1 1,1 1,2 1,2 1,2 1,2 1,1 1 1,2
СКО 1,3 1,3 1,3 1,2 1,1 1,1 1 1,1 1,2
ОКО 1,1 0,8 1,1 1 1,2 1,1 1 1 1
Астана каласы 1,2 1,1 1,1 1,4 1,1 1,1 1,1 1,1 1
Алматы каласы 1,3 1,3 1,2 1,2 1,1 1,1 1,2 1,1 1,2
Казахстан орталыктарымен
Республикасы жэне облыстык учаскелк терапевт-дэр^ерлершщ 2010-2018 жж. жеке статусы бар калаларда коса атцару коэффициент керсеттген. Осы кестеден
Kepin отырганымыздай, К^за^стан Республикасыныц учаскелiк терапевт-дэр^ерлердщ коса аткару коэффициентi зерттеу кезенiнде 2010 жылы (1,20), 2013 жылы (1,1), 2016 жылы (1,1) жэне 2018 жылы (1,2) мелшершде туракталды (кесте 2).
¥сынылган 2-кестеден байкап отыргандай республикамыздыц аймактарында учаскелiк терапевт-дэр^ерлердщ косымша жумыс аткару коэффициентi эpтYpлi децгейде болды. Мэселен ец теменп децгей 2010 жылы Акмола облысында (1,2) болса, ол 1,4-ге дешн (2018 жылы) жогарылады, Актебе облысы -2010-2018 жж. 1-ге тец болды, Алматы каласы - 1,3-нан (2010 жылы) 1,2-ге дейiн тeмендедi (2018), Павлодар облысы-1,10-ден (2010) 1,20-ге дейiн жогарылады
Корытынды
2010-2018 жж. динамикадагы Казахстан Республикасында амбулаториялык жагдайда халыкка медициналык-санитариялык алгашкы кемек керсететЫ учаскелiк медициналык уйымдардыц терапевт-дэр^ерлершщ аткаратын лауазымдарындагы негiзгi кызметкерлермен камтамасыз еттуш талдау нэтижесiнде зерттелген кезец аралыгында жалпы республикалык кepсеткiш - 64,7%-га (1,70-000 - 0,6%оо) темендегеш аныкталды. Барлык республикалык eцipлеpде тогыз жылдык кезецде, тек зеpттелетiн кезец аралыгында терю есу каркыны Кызылорда облысында (-92,9%) жэне Актебе облысы (-85,0%) байкалады. Республика бойынша терапевт-дэр^ерлермен камтамасыз етудiц жалпы тогыз жылдык корытындысына токталсак (2010-2018 жж.) -осы лауазымды камтамасыз ету эр тYpлi толкулармен eткенi байкалады. Атап айтсак, 2020 жылдан 2012 жылга дейiн осы кepсеткiш республика келемшде 10000 тургынга шакканда 1,8 болган. Алайда, 2013 жылдан
(2018 жылы), Атырау облысында - 1,40-дан (2010 жылы) 1,2-га (2018 жылы), Жамбыл облысында -1,20-дан (2010-2018 жж.) 1,20-ге туракты болганын кepемiз.
Казакстанныц баска eцipлеpiнде бул керсетгаштердщ, кеpiсiнше, кемiгенiн байкауга болады. Алматы облысы - 1,40-дан (2010 жылы) 1,2-га (2018 жылы), Караганды облысы - 1,20-дан (2010 жылы) 1,10-ге (2018 жылы) дешн темендеген.
Республикалык ешрлерде дэр^ерлердщ коса аткару коэффициент учаскелiк теpапевттеpдiц барлык зерттелген кезецде тураксыз теpбелiс орын алды. Кеп жагдайда учаскелк теpапевттеpдiц косымша жумыс iстеу коэффициентi 1,20 курады.
бастап дэр^ер-терапевт лауазымын толыктыру децгейi туракты тYPде кеми бастады. Ец жылдам азаю коэффициентi Атырау облысында байкалды, 2010 жылы 10000 тургынга шакканда 1,3 болса, 2018 жылы керсетгаш 0,2-га дейiн тeмендедi. Сондай-ак, Алматы каласында да кepсеткiш 2010 жылы - 2,1 болса, ал 2018 жылы 1000 тургынга шакканда 0,5-ке дешн темендегешн керуге болады.
Корытынды. Казакстан Республикасыныц барлык аймактары бойынша 2010-2018 жылдар аралыгында штатты учаскелк теpапевт-дэpiгеpлеpмен толыктыруын камтамасыз ету керсеткш 100% децгейге жетпедi. Штаттык лауазымдардыц учаскелiк теpапевт-дэpiгеpлеpмен толыктырылу кepсеткiшiнiц темендеу YPДiсi республика бойынша 2010-2018 жж. Аралыгында 96%-дан 98%-га дешн кетертгеш байкалады.
Эдебиеттер
1. «Цазацстан Республикасыныц YKiMemiHiц Жарлыт. Цазацстан Республикасыныц денсаулык, са^тау саласын дамытудыц 2016 - 2019 жылдарга арналган «Денсаулыц» мемлекеттiк багдарламасын беюту жэне «Мемлекеттк багдарламалар тiзбесiн беюту туралы» Цазацстан Республикасы Президентiнiц 2010 жылгы 19 наурыздагы № 957 Жарлыгына толыктыру ен^зу туралы» Цазацстан Республикасыныц Президентi Жарлыгыныц жобасы туралы: 2015 жылдыц 28ш желтоцсаны, №1082.
Kazakstan Respublikasynyn Ykimetinin Zharlygy. Kazakstan Respublikasynyn densaulyk saktau salasyn damytudyn 2016 - 2019 zhyldarga arnalgan «Densaulyk» memlekettik bagdarlamasyn bekitu zhane «Memlekettik bagdarlamalar tizbesin bekitu turaly» Kazakstan Respublikasy Prezidentinin 2010 zhylgy 19 nauryzdagy № 957 Zharlygyna tolyktyru engizu turaly» Kazakstan Respublikasynyn Prezidenti Zharlygynyn zhobasy turaly (On approval of the draft Decree of the President of the Republic of Kazakhstan «On approval of the State Program for the Development of Healthcare of the Republic of Kazakhstan» Densaulyk «for 2016 - 2019 and amending the Decree of the President of the Republic of Kazakhstan dated March 19, 2010 No. 957» On Approval of the List of State Programs «) [in Kazakh]: 2015 zhyldyn 28-shi zheltoksany, №1082.
2. Всемирная организация здравоохранения, 2018. Астанинская декларация по первичной медико-санитарной помощи (ПМСП). Онлайн-ресурс. https://www.who.int/docs/default-source/primary-health/declaration/gcphc-declaration-ru.pdf. [in Russian]
3. Ибраев С.Е., Макашев Д.М., Тумарбаева А.К. и др. Методика статистической оценки деятельности медицинской организации: метод. реком. - Астана, 2011. - 29 с.
