CC BY
0
МЕДИЦИНАЛЬЩ Б1Л1М
DOI: 10.24412/2707-6180-2023-65-164-169 УДК 378:811=512.122:316.663.5 МРНТИ 14.35, 16
МЕДИЦИНАЛЬЩ ЖОГАРЫ ОЦУ ОРЫНДАРЫНДА ;АЗА; Т1Л1Н ОЦЫТУДАГЫ Р0ЛД1К ОЙЫН ЭД1С1НЩ ТИ1МД1Л1Г1
Ж.;. ЦОЖАБЕКОВА, М.М. СЭБИТБЕКОВА, Ш.Ш. УТАРГАЛИЕВА, Л.Ж. МОЛДАШЕВА
Марат Оспанов атындагы Батыс К^азакстан медицина университетi, Актебе, Кдзакстан Кожабекова Ж.К. - https://orcid.org/0000-0003-1177-8400
Citation/
библиографиялыщ сттеме/ библиографическая ссылка:
Kozhabekova Zh.K. Sabitbekova MM. Utargaliyeva ShSh. Moldasheva L.Zh. Role Play Method Efficacy in Teaching the Kazakh Language In Medical Universities. West Kazakhstan Medical Journal. 2023;63(3):164-169
кожабекова Ж^, Сэбитбекова ММ, Утаргалиева ШШ, Молдашева ЛЖ. Медициналыщ жоFары о^у орындарында ^аза^ тiлiн о^ытуо^ы рвлдiк ойын эдiсiшн, тшмдЫп. West Kazakhstan Medical Journal. 2023;65(3):164-169
Кожабекова ЖК, Сабитбекова ММ, Утаргалиева ШШ, Молдашева ЛЖ. Эффективность метода ролевых игр в обучении казахскому языку в медицинских вузах. West Kazakhstan Medical Journal. 2023;65(3):164-169
Role Play Method Efficacy in Teaching the Kazakh Language in Medical Universities
Zh. K. Kozhabekova, M.M. Sabitbekova, Sh.Sh. Utargaliyeva, L.Zh. Moldasheva Marat Ospanov West Kazakhstan Medical University, Aktobe, Kazakhstan
Purpose. Today, as a result of reforming the system of medical education, the main task is to train a competitive specialist using modern teaching methods. In this regard, the effectiveness of the application of innovative methods in mastering the state language in medical universities has been confirmed in practice. For research work, we chose the "Role-playing" method as unique.
Methods. The research involved 1-2 year students ofthe specialties "General Medicine" and "Dentistry", who studied the Kazakh language in the 2021-2023 academic year. For them, 40 lexical and grammatical topics for the study of the state language were selected and practical exercises were conducted using the role-playing game. After applying the innovative technology of role-playing games, the results were analyzed and surveys have been conducted.
Results. In the 2021-2023 academic year, the Kazakh language course ofthe Department of languages conducted several practical classes in the discipline "Kazakh language" to study various lexical topics using role-playing games. During the assessment of knowledge, as well as on the basis of the results of the classes, an increase in students' interest in learning the state language and the effectiveness of this teaching method have been noted.
Conclusion. Thus, the modern innovative technology "Role-playing game" is a distinctive means of mastering the state language. The basis for this is that even in everyday life, the medical specialist uses the same method when collecting an anamnesis of the disease, getting acquainted with the medical history, building a dialogue with the patient, entering into contact with the patient's relatives and friends. Therefore, for the future medical worker, the role-playing method in mastering the Kazakh language is an indispensable effective tool.
Keywords: role-playing method, state language, teaching the Kazakh language, medical universities, innovative technologies, professional skills
Медициналык жоFары оку орындарында казак тШн ок;ытудаFы релдж ойын эдкшщ тшмдШп
ЖД. кожабекова, М.М. Сэбитбекова, Ш.Ш. Утаргалиева, Л.Ж. Молдашева Марат Оспанов атындагы Батыс ^аза;стан медицина университета, А;тебе, ^аза;стан
Максаты. Медицинальщ бшм беру ЖYЙесiн реформалау нэтижесшде окытудьщ заманауи эдютерш ;олданып, бэсекеге кабшетп маманды даярлау бугшп куннщ басты талабы. Осы орайда медициналы; жогары о;у орындарында мемлекетпк тiлдi менгертуде инновациялы; эдiстердi ;олдану тишдшп тэжiрибе жузшде расталып отыр. Сол эдютердщ бiрегейi ретшде бiз зерттеу ж^мысына «Релдж ойын» эдюш тандады;.
Зерттеу материалы. Зерттеуге 2021-2023 о;у жылдарында ;аза; тш пэшн о;ыган «Жалпы медицина» жэне «Стоматология» мамандыщтарынын 1-2 курс студенттерi ;атысты. Оларга мемлекеттiк тiлдi менгертуде 40 лексикалы; жэне грамматикалы; та;ырыптар тандалып алынып, релдiк ойын эдiсiмен практикалы; саба;тар еткiзiлдi. Релдiк ойын инновациялы; технологиясы
Ж.К. Кожабекова e-mail: nur-sultan@mail.ru Received/ Kenin mycmi/ Поступила: 01.09.2023 Accepted/ BacbinbiMfa цабылданды/ Принята к публикации: 29.09.2023 ISSN 2707-6180 (Print) © 2021 The Authors Published by West Kazakhstan Marat Ospanov Medical University
колданылганнан кеи1нп нэтижелер сарапталып, сауалнамалар ЖYргlЗlлдl. Нэтиже. Релдж ойындар эдга колданылып, 2021-2023 оку жылдарында тшдер кафедрасы казак тш курсында казак тш пэш бойынша эртурл1 лексикальщ такырыптарды игертуде б1рнеше практикалык сабактар етюзшда. втюзшген сабактар нэтижесшде студенттердщ мемлекетпк тшд1 менгеруге деген кызыгушылыктары артканы жэне багалау барысында аталган эд1с ттмдшгш керсетп.
Е^орытынды. Осылайша, «Релдж ойын» заманауи инновациялык технология мемлекеттж тшда мецгертудщ айрыжкша куралы болып табылады. Оган непз кунделжл ем1рде де дэр1гер маман ауру анамнезш жинау, ауру тарихымен танысу, наукаспен диалог куру, наукастын туган-туыстарымен коммуникациям тусу кезшде дэл осы эдгста колданады. Сондыктан болашак медицина маманы ушш казак тшш менгеруде релдж ойын эд1с таптырмас ттмда курал. Негiзгi свздер: рвлдш ойын эЫа, мемлекеттж ты, цазац тыт оцыту, медициналъщ жогары оку орындары, инновациялык технологиялар, кэЫби дагдылар
Эффективность метода ролевых игр в обучении казахскому языку в медицинских вузах
Ж.К. Кожабекова, М.М. Сабитбекова, Ш.Ш. Утаргалиева, Л.Ж. Молдашева Западно-Казахстанский медицинский университет имени Марата Оспанова, Актобе, Казахстан
Цель. На сегодняшний день в результате реформирования системы медицинского образования основной задачей является подготовка конкурентоспособного специалиста с применением современных методов обучения. В связи с этим на практике подтверждена эффективность применения инновационных методов в освоении государственного языка в медицинских вузах. Для исследовательской работы в качестве уникального метода был выбран метод «Ролевая игра». Материалы исследования. В исследовании приняли участие студенты 1-2 курсов специальностей «Общая медицина» и «Стоматология», изучавшие казахский язык в 2021-2023 учебных годах. Для них было отобрано 40 лексических и грамматических тем по изучению государственного языка и проведены практические занятия методом ролевой игры. После применения инновационной технологии ролевых игр были проанализированы результаты и проведены опросы.
Результаты. В 2021-2023 учебном году кафедрой языков на курсе казахского языка по дисциплине «Казахский язык» было проведено несколько практических занятий по изучению различных лексических тем с применением методов ролевых игр. В ходе оценивания знаний, а также по итогам проведенных занятий было отмечено повышение интереса студентов к изучению государственного языка и эффективность данного метода обучения.
Заключение. Таким образом, современная инновационная технология «Ролевая игра» является отличительным средством овладения государственным языком. Основой для этого является то, что даже в повседневной жизни врач-специалист использует тот же метод при сборе анамнеза болезни, ознакомлении с историей болезни, построении диалога с пациентом, вступлении в контакт с родными пациента. Поэтому для будущего медицинского работника метод ролевой игры в освоении казахского языка является незаменимым эффективным инструментом. Ключевые слова: метод «Ролевая игра», государственный язык, обучение казахскому языку, медицинские вузы, инновационные технологии, профессиональные навыки
Kipicne
Релдж ойын - б^л пршшк жагдайларыныц бел-гш 6ip мшез-к^льщ немесе эмоционалдьщ жактарын мецгеру ниетшде алдын-ала белшген релдер аркылы катысушы топтардыц сахналап ойнауы. Б^л эдасп жалпы, мектептерде болсын, орта, жогары оку орындарында болсын карым-катынас жасау к¥ралы мен тшда мецгертуде, сездш кор мен есте сактауды дамытуда колданады. Ал медициналык жогары оку орындарында казак тшн окытуда колданудыц тшмдшп алдымен
студенттiц ез мамандыгына катысты кэсiби лексика-ны мецгеруiн, терминдердi есте сактауын камтама-сыз етедi. Сонымен катар, б^л эдiс шагын топтарда (3-5 катысушы) жYргiзiледi. Кагысушылар карточка аркылы (тактада, кагаз парактарда жэне т.б.) тапсыр-ма алады, релдердi беледi, жагдайды ойнайды жэне барлык топка ^сынады (керсетедi). Окытушы бiлiм алушылардыц мшез-к¥лкын ескере отырып, релдi ез-дерi белетiн жагдайлар да кездеседi.
Б^л эдiстiц артыкшылыгы сол, эрбiр катысушы езш ^сынылган рел жагдайында керсетед^ сол не
Ж.£. К,ожа6екова, М.М. Сабитбекова, Ш.Ш. Утаргалиева, Л.Ж. Молдашева
баска жагдайды айтарльщтай шынайы байкайды, сол не баска эрекеттердщ салдарларын сезiнедi жэне шешiм кабылдайды.
Зерттеу материалы. Зерттеуге 2021-2023 оку жылдарында казак тш пэнш окыган «Жалпы медицинам» жэне «Стоматология» мамандыктарыныц 1-2 курс студенттерi катысты. Оларга мемлекеттiк тiлдi мец-гертуде 40 лексикалык жэне грамматикалык такырып-тар тацдалып алынып, релдж ойын эдгамен практи-калык сабактар еткiзiлдi. Реддiк ойын инновациялык технологиясы колданылганнан кейiнгi нэтижелер сарапталып, сауалнамалар жYргiзiлдi. Жэне шет тшн окытудагы релдiк ойын эдiсiн колданган зерттеулерге талдаулар жасалды.
Нэтижелер. Болашак медицина маманына тиiмдi релдiк ойын эдiсi - накты наукас жэне дэрiгер ма-мандардыц релiн сомдау, наукастыц анамнезш жинау, ауру тарихымен танысу, зерттеу нэтижелерш талдау, болжам жэне корытынды диагноз кою, ем тагайындау мэселелерш шешу жолымен окытуга негiзделген инновациялык эдю.
Медициналык оку орны студенттерiне казак тiлi са-бактарында ойын элементтерiн пайдалану - сабактыц формалары мен эдiстерiн жетiлдiру жолындагы iзденi-стердiц мацызды бiр белшеп, эрi тиiмдi к¥ралы болып табылады. Ойын элементтерш оку Yдерiсiн пысыктау, жаца такырыпты корытындылау кезецдерiнде, кайта-лау сабактарында пайдаланган ете тшмда. Ойын эле-менттерiнiц материалдары сабактыц такырыбы мен мазм^нына сэйкес тацдалынып алынса, оныц берер пайдасы мен танымдык, тэрбиелiк мацызын ^шей-те тYсерi анык. Оны тиiмдi колдану мен iске асыру сабактыц эсерлшн, тартымдылыгын дамытып, бiлiм алушылардыц тш Yйренуге деген кызыгушылыкта-рын арттырады, студенттiц езiн-езi тануына, езiндiк «менш» калыптастыруга мумшндж бередi. М¥Fалiм релдж ойынды тацдап ^йымдастыруы керек осылайша, ол бшм алушыларда жаFымды эмоциялар калып-тастырып кана коймай, тiл Yйренуге ынталандыра-ды жэне бшм алушылар Yшiн пайдалы болады. [1]. Релдiк ойындар - дидактикалык ойындардыц iшiнде айрыкша орын алады. Релдiк ойындар релiн сомдай-тын кейiпкерлердiц тYрлерi бойынша бiрнеше прин-циптен к¥ралуы кажет [2]. Кэаби немесе элеуметтiк кызметтердiц негiзгi, елеулi сипаттарына елiктеуден туатын реддiк ойындар студенттердщ сабакка кы-зыгушылыгын Fана емес жауапкершiлiгiн де арттыра тYседi. Болашак медицина маманыныц киялын, ойлау кабiлетiн, ерiк-жiгерiн дамытады, шыFармашылык кызметке, жалпы пэнге деген кызыFушылыFын оята-ды. Сондай-ак релдiк ойындарда окытушы мен сту-денттiц арасында ершн карым-катынас орнайды. Осы орайда, эрiптестерiмiз Эл-Фараби атындагы Кдз¥У мен Абай атындагы ¥ПУ Fалымдары И.А.Кульжаба-ева мен Э.Т.Жанысбекова «АFылшын тiлi граммати-касын окытуда релдiк ойынды колдану» [3] такыры-бындагы макаласына шолу жасап, кай тiлдi болмасын мецгертудеп релдiк ойын эдiсiнiц тиiмдiлiгiне таFы да
кез жеткiздiк.
А. Эл1мов релдiк ойындарды былайша сипаттай-ды: «Сабакта «ойын» сезi инсценировканыц орын алып, эрекеттердiц спектакль тYрiнде керсетшетшдь гiн мецзейдi. Ал «релдт» сезi эр катысушыныц бел-гiлi бiр рел орындайтынын жэне де б^л релдiц баска релдердiц катарында олармен тыгыз карым-каты-наста болатындыFын бiлдiредi. Б^л карым-катынас емiрде орын алFан карым-катынастарды кайталайды, сол себептi де релдж ойындар коFамда кец етек алFан проблемалар мен оларды шешудеп тиiмдi эрекеттердi мецгерудi максат т^тады»[4]. Релдiк ойын окытудыц барлык непзп дидактикалык принциптерiн жYзеге асыра алады:
- сана принциш;
- кернекiлiк принципi;
- бержтж принципi;
- мэдениетаралык езара ю-кимыл кагидаты;
- белсендiлiк принципц
- концентризм принципi [5].
Медициналык жоFарFы оку орындарыныц сабакта-рындаты колданылатын релдiк ойын эдiсi мен жалпы бшм беретш мектептердегi релдж ойын эдганщ ерек-шелiгi, университеттерде релдiк ойын оку YДерiсiнде алFан жэне дамыткан студенттердiц кейбiр калыпта-скан коммуникативтiк даFдыларын ескере отырып к^рылатындыгымен аныкталады. Университет окы-тушысы карым-катынас даFдыларын калыптастыру жэне мэселесш шешудi кажет етпейдi, тек оларды кYPделi лексикалык жэне грамматикалык материалды окыту жагдайында жетiлдiрумен ерекшеленедi. Релдж ойын эдасш кез-келген жастагы мектеп окушыларын окытуда пайдалануга болады. Ойын бастауыш мектеп жасындагы кызметтiц жетекш тYрi болып калатын-дыктан, оны балабакшалардагы орыс топтарында да, орыс мектептерiнде де балаларга казак тшн Yйрету Yшiн колдану керек. Б^л мектеп окушыларыныц казак тшн Yйренуге деген ынтасы мен кызыгушылыгын арттырады. Рольдiк ойынныц мектеп окушыларыныц мемлекеттж тшде ауызекi сейлеуге дагдыландыра-ды. Ол езiнiц сейлеу эрекетш жоспарлауга Yйретедi, ез iс-эрекетiн бакылау, баскалардыц iсэрекетiне объ-ективтi бага беру кабшеттерш дамытады. Мратм-дердщ кепшiлiгi эдiстемелiк эдебиеттерде м^ндай тапсырмалардыц болмауына немесе оку уакытыныц жепспеуше байланысты сабактарына релдiк ойын тапсырмаларын камтымайды. Университеттегi релдiк ойынныц грамматикалык мазм^ны окытушыныц тео-риялык белiмдi ^сынганнан кейiн жинактауга багыт-талган грамматикалык материалмен аныкталады. Б^л кезецде релдiк ойын бiлiм беру процесшде барлык мацыздылыгына карамастан, кейбiр профессор-окы-тушылар к¥рамы материалмен ж^мыс гсгеудщ соцгы кезецiнiц белiгi ретiнде эрекет ететшше назар ауда-ру керек. Алайда, материалды Yйренудiц кез-келген уакытында ойын-окыту эдiстерiн колдануга болады.
Грамматикалык материал мен лексикалык такы-рыпты кабылдаудыц келесi кезендерiнде окытушы Yдерiстi бакылайтын жэне тYзететiн бакылаушы
ретшде эрекет етш, ал студенттердi топтарга белш, олардын арасында тапсырмалары бар Yлестiрме кар-точкаларды тарату ар;ылы ойында белгiлi бiр еркш-дiкке жол бередi. Yлестiрме карточкаларды алганнан кейiн эр топ релдердi беледi жэне ойнайтын кешпкер-лердi аны;тайды.
Релдiк ойынды дайындауга жэне еттазуге кiрiспес б^рын студенттер онын негiзгi шарттарымен танысуы керек. Студенттерге лингводидактикалы; аны;тама-лы;тан релдiк ойыннын аны;тамасын ^сыну жэне олардан релдш ойын деген не, ол ;андай функция-ларды ат;аратынын ез сездерiмен тYсiндiрудi с^рау ете ;олайлы. Релдж ойын - б^л на;ты ;арым-;атынас жагдайларына мYмкiндiгiнше жа;ын магынада сейлеу дагдыларын ;алыптастыру жэне дамыту ма;сатында саба;та ^жымды; о;у iс-эрекетiн ^йымдастырудын бiр тYрi [6]. А.Калина ^сынган релдiк ойындарды ет-кiзудiн арнайы технологиясымен ;аза; тiлi курсында етшзшген саба;;а то;талайы;.
Дайынды; кезенi
¥йымдастыру: релдердi белу, ;азылар ал;асы мен сарапшылар тобын тандау, ойын топтарын ;^ру, ойын ережелерi мен мiндеттерiмен танысу. Б^л белiмде бiз «Арты; салма;» та;ырыбына орай нау;ас, пркеу белiмi, учаскелiк дэрiгер, мейiрбике, гастроэнтеролог, диетолог, эндикринолог жэне кардиолог дэрйер-лерiнiн релдерiн белдiк. О;ытушы ойын ережесiмен таныстырмас б^рын, Yстел Yстiне тасталган, таразы, тонометр, метрлж, нау;ас карточкасы, Yлестiрме а;па-ратты; ;агаздар, жYрек тыныс алуга арналган ;^рылгы т.с.с заттарды эр ойынга ;атысушы тандап алды. Б^л жерде де дэрйер ез мамандыгы туралы, онын мвдет-терi, эр дэртердщ ;олданатын ;^рылгы аспаптары туралы аппарат бiлуi ;ажет.
Та;ырыпппен, проблемамен жэне тапсырмалармен танысу, материал жинау, оны сараптау, хабарлама дай-ындау.
Ойын кезенi. Жагдаятты сезiну. Нау;ас емханага к1ргеннен бастап, диалог басталды. Диалог-б^л ауы-зек1 сейлеудiн кен таралган тYрi, онын барысында ;атысушылар пiкiр алмасады. Диалогта кейiнiрек ;ол-данылатын сейлеу ;¥рылымдары пысы;талады [7]. Диалогты; сейлеу кебiнесе эмоционалдылы; сия;ты сипаттамалармен сипатталады (ейткенi спикер езшщ эмоциялары мен сезiмдерiн не туралы айтып жат;а-нын бiлдiредi), инверсия (сейлеу эр;ашан бiр немесе бiрнеше тындаушыга багытталган), ситуация (диалогта белгш бiр жагдай ;ойылады жэне тал;ыланады) жэне реактивтiлiк (тындаушылар не болып жат;аны-на жауап бередГ). [8]. Алдымен тiркеу белiмi ;ызмет-керiмен нау;астын диалогы ербiдi.
Диалогты; сейлеудiн кейбiр ерекшелiктерi бар. Ен алдымен, ол алынган а;парат;а (тацдану, келiсу, терiске шыгару жэне т. б.) реакциясын керсету Yшiн диалог ;атысушылары ;олданатын интерференция-ларды, юргспе сездердi, багаланатын сипаттагы эртYр-лi ернектердi ;олданумен сипатталады [9]. Тошшшк: проблеманы жекеше тYсiну, топ шшдеп дискуссия, ^станымды аны;тау, шешiм ;абылдау, хабарлама дай-
ындау.
Топаралык: эр топтыц хабарламасын тындау, топ-тардыц кабылдаган шешiмдерiн талкылау, шешiм-дердi багалау.
Корытынды белiм. Проблема бойынша корытын-ды шешiм шыгару.
Сарапшылар тобыныц хабарламасы. Сарапшылар наукас пен дэрiгерлер арасындагы диалог кезшде казак тiлiнiц спецификалык дыбыстарыныц д^рыс айтылуы, сездi таза казак тшнде сауатты колдануы, диалог барысында сейлем к¥руы, дэрiгерлердiц ез са-ласы бойынша акпараттарды казак тiлiнде накты беруi кадагаланды.
Ец Yздiк хабарламаны тацдау. Ойын нэтижелерiн сараптау.
Белсендiлiк дэрежеа. Студенттердiц ез релiн алып шыгудагы белсендiлiгi, казак тiлiнде ойын жет-кiзудегi тазальны сарапталады. Осы орайда ресейл1к эрiптесiмiз Ресейдiц т^цгыш Президент Б.Н.Ельцин атындагы Урал Федерациялык университетшщ жас галымы Наталья Давыдова езшщ «Role-playing as a means of teaching monologigal and dialogical speech in english for secondary school students» макаласында рел-дiк ойындардыц эсiресе тiл Yйренуде мацыздылыгына токталады [10].
Бiлiмi мен бiлiк-даFдыларыныц децгеш. Казак тiлiн бiлудегi децгейi. Ойынды жетiлдiру туралы щскаулар. Казак тш орыс топтары мен шет ел студенттерi Yшiн шет тiлi ретшде мецгертшед^ вздерiцiз бiлетiндей, шет тш курсы пэндi практикалык мецгерудi камтама-сыз етуге арналган. Б^л мiндет шет тiлi м¥Fалiмiнен Yйренiп жаткан тiлде карым-катынас жасауды Yйрету-дi талап етедi. Б^л ж^мыста «ойын» термиш «эртур-л1 карым-катынас жаFдайларында оку материалын бек1ту жэне белсендiру максатында арнайы к¥рь^ан шартты жаFдайларда тiл сабактарындаFы кызмет турЬ> репнде карастырылады [11].
Ал медициналык мэтiндердi талдауда релдiк ой-ындар технологиясы бойынша «Данышпан Yкiлер» ойыны тиiмдi эдiс. ЯFни, тек дэрiгер мен наукас ара-сындаFы диалогпен шектелмей, релдж ойындарды тYрлiше мазм^нда етшзуге болады. Мэселен, «Данышпан Yкiлер» мэтiнмен ж^мыс iстеудiц ете тиiмдi тэсiлдерiнiц бiрi. Эдетте ол мэтшнен кейiнгi тапсыр-маларды орындау барысында, яFни бiлiм к¥растыру немесе туйшкл дамыту кезендерiнде ойналады. Б^л технология студентке мэтiндi мецгертiп кана кой-май, мэтiн мазм^нына байланысты ез т^жырымын жариялауFа, комментарий беруге, мэпнде кетерiлген проблеманы шешу жолдарын ¥CынуFа мол мYмкiндiк бередi. Окытудыц кептеген эдютерш колдану тiлдiк к¥былыстарды есте сактауFа, теракты визуалды жэне есту бейнелерiн жасауFа, сондай-ак окушылардыц ын-та-жiгерi мен бастамасын колдауFа кемектеседг [12]. ¥йымдастыру кезецi.
1-Yкi - мэтшнщ негiзгi ойын иллюстрациялауFа тырысады, егер мYмкiн болса, мэтiннен алFан эсерiн сурет, схема немесе карикатура турвде бередi. Мэселен, «Демшпе дертi» так^1рыбында мэтiн берiлсе, сол
Ж.£. К,ожабекова, М.М. Сабитбекова, Ш.Ш. Утаргалиева, Л.Ж. Молдашева
мэтiндi схема немесе карикатура тYрiнде наукастыц белгшер^ дэржер келуi ,мэтiннiц ойы туралы акпарат бередi.
2-Yкi - енеге керсетерлж корытынды шыга-рушы. Мэтiннен алган акпаратынан езiнiц болашак емiрi мен кызмеп Yшiн мацызды боларлык корытынды шыгарады.
3-Yкi - тшр таластыруга турарлык мацызды такы-рыптарды табушы. Мэтiннен ерекше назар аударар-лык, кепшiлiктiц талкысына салуга лайыкты ойларды табады.
Ал калган студенттер сарапшылар тобын курай-ды. Олар Yкiлердiц хабарламасын тыцдап болганнан кешн ез багаларын берiп, ец Yздiк шыккан хабарлама-ны жариялайды. Белсендшк керсетiп, жогары бiлiм децгейiн таныта бiлген студенттердi ерекше атап етш, сыни кезкарастарын да бiлдiре алады. Зерттеулерге сэйкес, ббiлiм алушыныц когнитивп икемдiлiк пен шыгармашылыкка кабiлеттiлiгi релдж ойындармен байланысты, ейткенi олар миын жаттыктырады жэне киялга ерiк береди [13]
Бул замануи технологияны колданган кезде релдж ойындардагы окытушыныц орны кандай деген орын-ды сурак туындайды.
Бастапкы кезде окытушы бшм алушылардыц ын-та-жiгерiн бакылаганы жен. Бiрак окытушы эрекетi нэтижелi болуы Ymm мына жагдайларды ескеру ка-жет:
• Релдiк ойын барысында окытушы студент жiбер-ген катенi бiрден тYзетпейдi, тек бiлдiртпей дэп-терше тYртiп алады да, келесi сабакта осындай кателермен жумыс iстейдi немесе ойын соцында багалау кезiнде талдап кетедi.
• Релдердi кейде жеребе бойынша аныктайды, кейде окытушы езi беледi, кейде студенттердiц калауына да ерж берген жен. Себебi бшм алушы казак тiлiн каншалыкты бшеда, соган орай ездерi де релдi тез тацдайды.
• втшзген ойынга корытынды жасаган кезде окытушы дурыс тэсiл колданып, эсiресе, алгашкы мактауда немесе сыни пiкiр айтуда абай болганы дурыс. вйткенi, баланыц ынтасын жогалтады.
• Окытушы талдау кезшде алдымен жаксы жакта-рын айтып, соцынан кемшiлiктерге токталуы ке-рек. Сарапшылардыц талдауына да бакылау жа-сайды.
^орытынды. Медициналык жогары оку орнын-дагы орыс тобыныц студенттерiне казак тшн Yйрету-дегi релдiк ойын инновациялык эдасшщ тиiмдiлiгi:
а) бiлiм алушыныц казак тш аркылы катынас жа-сауга деген кызыгушылыктарын арттырады;
э) кажетп сездердi негурлым кеп бшсем, дурыс жауап берсем деген ойды тугызып, тiл Yйренушiнi ын-таландырады;
б) ойын барысында тшдж катынастар ерекше мацызга ие болады: грамматикалык категориялар, спецификалык дыбыстар, тiлдiц шубарланбауы;
в) тш Yйренушiнiц мемлекеттiк тiл бойынша бшк-
тiлiгi мен белсендiлiгiн арттырады, казак тшне деген курметш калыптастырады. Шетел тiлiн окытуда релдж ойындарды пайдалана отырып окыту эдiсi - бiлiм алушылардыц оку мвдетше сэйкес бурын алган барлык бшм, бшк, дагдыларын белсендiретiн тиiмдi инновациялык педагогикалык технология. Пенни Ур аныктамасынан мынадай корытынды шыгады: релдж ойындар окушылардыц жаца контекске сэйкес тшдж куралдарды пайдалана отырып, сыныптан тыс жагдайда езiн елестету кезiнде сейлеу эрекетiнiц барлык тYрлерiн дамыту Yшiн колданылады [14].
Релдж ойындар студенттердщ болашак маман-дыгы медицинаныц да ерекшелiгiмен толыгырак та-нысуга септiгiн тигiзедi. Зерттеушшердщ пiкiрiнше, «релдiк ойын, оныц табысы кеп жагдайда окытушыга байланысты. Ол окытушыныц уйымдастыру жэне ет-шзу кабiлеттерiне катысты».
Сонымен релдiк ойынмен сабак етк1зу келесi мацызды мiндеттердi камтиды:
-бiлiм алушыныц когамдык катынастарга бешмде-луi;
жалпы адамзаттык мэдени кундылыктар мен казак ултыныц этностык мэдениетiн мецгеру;
-бiлiм алушыныц шынайы адамгершiлiк комму-никацияга енуiне мумшндж беретш коммуникативтi iс-эрекеттердiц керiнiс табуы жYзеге асырылады.
-тiл уйренушiнiц эр кырынан керiнуiне ин-
теллектуалдык, шыгармашылык, коммуникативтiк жагынан жэне эртYрлi киындыктарды жецуiне жагдай жасайды.
Релдiк ойынды колдануда оныц кYнделiктi жат-тыгу жумысына айналмауын ескеру керек, он-дай жагдайда бiлiм алушыныц кызыгушылыгы темендейд^ Кебiне релдiк ойынныц тiлдi мецгерту-дегi эртYрлi тэсiлдерiн сабактыц бешту, корытынды, кайталау сабак тYрлерiне орай тYрлендiрiп отыруды усынамын.
Осы усынылып отырган релдiк ойын инноваици-ялык эдiсi медициналык жогары оку орнында болашак мамандардыц казак тшн мецгеруде тшге деген кызыгушылыгын арттырып, оку-тэрбие Yдерiсiн iске асырудыц тиiмдi жолы екенiн айтамын.
Дорыта келгенде, галымдар Т.И.Шамова, П.И.Третьякова «Инновация» дегендi былай тYсiндiредi: «Жаца мазмунды уйымдастыру, ал жацалык енгiзу де-генiмiз - тек кана жацалыкты енгiзу, калыптастыруды аныктайды, ал «жацаша» деп жацаныц мазмуны, оны енпзудщ эдiс-тэсiлi мен технологиясын камтитын ку-былыс» делiнген [15]. Орыс плдшерге казак тiлiн окыту барысында аудиторияны ягни курска катысушылар шмдер екенiн ескере отырып, казак тшнщ грамма-тикасымен катар, эрбiр децгейге байланысты утым-ды эдiс-тэсiлдердi колдануымыз керек. Кдзак тiлiн окытуда ойын технологиясыныц, оныц iшiнде релдiк ойын технологиясы ете тиiмдi деп бшемш. Себебi тех-нологияныц атауыныц езi кулакка жецiл, эрi тартым-ды. Кiм болса да - мейлi ол жас бала болсын, ересек адам болсын ынта коя шрюед^ Британдык тэрбиешi Джон Локк: «Бул балаларга арналган ойынга баруга
не Yйренуге болатын нэрсеш айналдыра алатын тама-ша енер», - деда. Б^л т^жырым студенттiк аудиторияга да катысты, ейткенi ойын бшм беру технологиялары бYкiл элемде кещнен колданылады, эсiресе агылшын тiлiн Yйренуде [16].
Болашак медицина мамандарына казак тшн мен-гертуде релдiк ойындар тэсiлiн колданып еткiзiлген
сабактан студенттердщ белсендiлiгi, тiл Yйренуге кызыгушылыгы артты, кYнделiктi дэстYрлi сабакка Караганда багалау кезвде де Yлгерiм кврсеткiшi жога-рылаганы байкалды. Сондыктан, рвлдiк ойын эдга -дидактикалык эдiстердiн шщдеп медицина маманда-рынын кэсiбiмен пкелей байланысты ойын тYрi екенiн баса айткымыз келедi.
Эдебиеттер mi3iMi:
1. Oleynik TI. Teaching oral speech and reading in foreign languages. Prosveshchenie2012. 111 р.
2. Махамбетова ГД, Калменова ГМ,Кылышбекова ГН. Балалар аурулары пэнiн о^ытудаго рвлдiк ойындар эдiсi. ^аз¥У хабар-шысы. 2016;1:566
Mahambetova GD, Kalmenova GM, Kylyshbekova GN. Balalar aurulary panin oqytudagy roldik ojyndar adisi. K,azUU habarshysy. 2016;1:566. (In Kazakh.).
3. Кулжабаева ИА,Жанысбекова ЭТ. АFылшын тЫ грамматикасын о^ытуда рвлдiк ойынды 1^олдану.«Актуальные научные исследования в современном мире».2021;11-7(79):293-298 Kulzhabaeva IA, Zhanysbekova JeT. Agylshyn tili grammatikasyn oKytuda roldik ojyndy цoldanu. Aktual'nye nauchnye issledovanija v sovremennom mire. 2021;11(79):293-298. (In Kazakh.).
4. ^мов А. Интербелсендi эдiстердi жоFарFы о^у орындарында ^олдану. Алматы. 2014:12.
Alimov A. Interbelsendi adisterdi zhogargy oqu oryndarynda qoldanu2014. 12 р. (In Kazakh.).
5. Васильева МА. Деловые игры при обучении иностранному языку в неязыковом вузе. Вестник Московского государственного лингвистического университета.Москва: Рема. 2009:113. Vasil'eva MA. Delovye igry pri obuchenii inostrannomu jazyku v nejazykovom vuze. Vestnik Moskovskogo gosudarstvennogo lingvisticheskogo universiteta. 2009:113. (In Russ.).
6. Кулмырзаева АХ. Агылшын тЫ сабагында ойын элементтерЫ пайдаланудын, тшмдЫп. Молодой ученый. 2015:51. [Электрон-дыщ ресурс] - URL: https://moluch.ru/archive/87/17231/ Kulmyrzaeva AH. Agylshyn tili sabagynda ojyn jelementterin pajdalanudyn tiimdiligi. Molodoj uchenyj, 2015:51: https://moluch. ru/archive/87/17231/ (In Kazakh.).
7. Borzova EV. Dialogic speech as a goal and means of teaching English in grades 5-6. Current problems of pedagogy. 1985;2:40-43.
8. Rozhina TD, Stepanova OS. Level teaching of foreign languages
in higher education institutions: actual problems. Professional education in Russia and abroad. 2018;3(31):119.
9. Agayev OV. Training of dialogical speech in the English language. Actual problems of pedagogy: proceedings of the international. Scientific. Young Scientist Publishing House. 2011:92-94.
10. Davydova NV. Role-playing as a means of teaching monological and dialogical speech in english for secondary school students. Languages in professional communication. International research to practice conference for educators, postgraduates and students. 2021:252-260.
11. Galskova ND, Gez NI. Theory of teaching foreign languages. Linguodidactics and methodology. 2005:85
12. Karpova NB. The role and application of role-playing in english classes at a civil engineering university. HayKa m couMyM. MaTe-piMa.bi HayMHO-npaKTMMecKMX KOH^epeHUMM AHO flnO «CHnn-nMCP. 2022:36-40.
13. Huang Y, Shan J. Role Play for ESL/EFL Children in the English Classroom. The Internet TESL Journal, 2008;15:2. URL: http://iteslj. org/Techniques/Huang-roleplay.html
14. Ur P. A Course in language teaching: practice and theory. Cambridge Univercity Press. 1991:131.
15. Ey3ay6arçoBa KW. WaHa neg,arorMKa.nbirç TexHo.orafl.nap.Tapa3. 2003:111-112.
Buzauba^ova KZh. Zhana pedagogikalyq tehnologijalar2003. 111112 p. (In Kazakh.).
16. CagyoBa WH. WaHa neflarorMKa.b^ TexHo.oraanap aprçbi.bi 6o.a-
warç Myfa.ÎMflepflÎH k3cî6m 6afbiTTbi.nbiFbiH rça.bmTacTbipy. ^a3a-
rçcraH MeKTe6i. 2013;5:12.
Saduova ZhN. Zhana pedagogikalyq tehnologijalar arqyly bolashaq mugalimderdin kasibi bagyttylygyn qalyptastyru. Qazaqstan mektebi. 2013;5:12. (In Kazakh.).
