CC BY
27
МЕДИЦИНСКОЕ И ФАРМАЦЕВТИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ
© КОЛЛЕКТИВ АВТОРОВ, 2015 УДК 61(07)
А. Э.Сейшханова, Ш. Е. Турысбекова, А. К. Ыбраймжанова, Б. Н. Дюсенбекова, Г. Т. Калиева, С. А. Тулепбергенова
МЕДИЦИНАЛЫК ОКУ ОРЫНДАРЫНДА БЕЛСЕНД1 ОКЫТУ ЭД1СТЕР1Н КОЛДАНУ
KараFанды мемлекеттк медицина университетi, молекулярлык биология жэне медциналык генетика кафедрасы
Макалада жотарры оку орнында окытудык белсенд1 эд1стер1н колданудык ти1мд1л1г1карастырылады. Бул эд1с бойынша оку YPДiсiнде окытушы мен б1л1м алушымен рел1 аныкталынады. Окытудык белсенд1 эд1с1, б1л1м алушылардык танымдык белсендтИн дамыта отырып, жетiлдiруге Yлесiн косуда. Окытудык белсендi эдiстерiнiк мэнiн, юкерлк дардыларын калыптастыру баFытында,мiндеттерiн орындау барысында, бiлiм алушылардык езiндiк iскерлiгi мен дардыларынык орындалуын камтамасыз етедi.
Белсендi окыту эдiсi окыту iлiмiнiк мотивациясын езгертуге мYмкiндiк беред^ осындай белсендi эдiстер жорарры медициналык оку орындарында бiлiм алура ете тиiмдi. Алынран бiлiмдерiн талдай отырып, узак есте сакталуына, кэсiби бiлiктiлiктерiн жетiлдiру мен танымдык эрекеттер^ арттыру аркылы шырармашылык ойлауды калыптастырура алып келедi.
Клт сездер: окытудык белсендi эдiстерi, интерактивт тэсiлдер, инновациялар, клиникалык жардайды шешу, кейс-эдiсi
Kазiргi заманауи кезекде б^м беру жYЙесiнде окытудык эртYрлi эдю-тэалдерн колдана отырып терек бiлiмдiбарлык к-эрекеттерiнде шыFармашылык баFыт устанатын, сол турFыда ез болмысын таныта алатын, бiлiктi тYрлi салалы мамандарды дайындау iсiне ерекше мэн берiлуде. Демек, жоFары оку орындарындаFыоку YPДiсi б^м алушылардык таным белсендiлiгiн арттырып, шырармашылык эрекетiн дамытуFа жол ашады.
ЖоFарFы оку орындарындаFы бiлiмнiк кайта курылу стратегиясынык макызды компоненттерiнiк бiрi - белсендi окыту. Белсендi окыту - бул жака эдiстер, тэсiлдер жэне оку куралдары болып табылады. Белсендi эдiстер бiлiм алушылардык барлык аудиториялык сабактарын камтиды.
Жумыстьщ максаты - медициналык орындарында белсендi окыту эдютерн колдану, бiлiм алушылардык езiндiк юкерлИ мен даFдыларын калыптастыру. Медициналык жоFары оку орындарында бiлiм берудiк тиiмдi жолдарынык бiрi - интерактивтi окыту эдiсi. Интерактивтi окыту эдiсiнiк артыкшылы^ы бiлiм, шеберлiк, даFды мен баFдар берiп кана коймайды, мэселелердi шешуге жаFдай жасап, жан - жакты, шырармашылык турFыдан дамыFан, кретивтi жэне коммуникативт даFдыларды мекгерген маманнык калыпта-суына ыкпал етедi. Бул эдю алынFан теориялык бiлiмдi де, тэжiрибелiк даFдыларды да орындауда тиiмдi.
Медициналык жоFарFы оку орындарында биологиялык жэне медициналык пэндердi
окытудык белсендi эдютерЫ колдану себептерi бiрiншiден: бiлiм алушылар тек кана накты бiлiмдi алып кана коймай, сонымен катар алFан бiлiмдерiн тэжiрибелiк даFдыларда колданады; еюншщен: окытудык мундай тYрлерi («ккерлк ойындар», «декгелек Yстел», «кш топпен жумыс», «клиникалык жаFдайды шешу»,«кейс-эдiсi» жэне т.б.) оку Yдерiсiнiк белсендiлiгiн арттырып, б^м алушы мен окытушынык карым-катынасын белсендiруге мYмкiндiк бередi.
Бiлiм алушылар оку барысында эдеби деректермен, онык Ынде компьютерлiк технологиялармен (электронды окулыктар, ютаптар, дэрiстер, видео материалдар, тестiлер т.б.) белсендi жумыс iстеуi кажет, юкерлк ойындар аркылы тэжiрибелiк даFдыларды калыптастыруы, кейс эдiсi кезiнде клиникалык ойлаумен талдау жасау кабшетш дамытуы, топтармен жумыс ютеуде, пiкiр таластарда, коммуникативт даFдыларды колдануды YЙренуi тиiс.
Окытушынык б^м алушылармен сабак барысында тюр таласына катысуы эртYрлi болуы мYмкiн, б1рак ез пiкiрiн мiндет кылмау керек. Сухбаттасу барысында койылFан мэселелк сурактар аркылы мардымды ойлауды талап ететн, шыFармашылык iзденiсiн, берiлген уакытта баскара бiлу жолымен жасалFаны жен. Окытушы б^м алушылардык пiкiрлерiнiк кате
кезкарастарынык тужырымын талкылау негiзiнде езшщ корытынды кезкарасын тэжiрибеде керсете алады. Окытушымен
бертген жэне туындаFан сурактардык нэтижесiнде эрине б^м алушынык niкiрi онык позициясымен сэйкес келуi мYмкiн.Мундай эдiспен тек кана теориялык сурактарды Fана емес, интеллектуальды-танымды; жаFынан теориялы; сурактарды талкылауда, сонымен катар, бiрiккен мардымды iс-эрекетiн KУрастыруFа, бiлiм алушынык жеке кезкарасына эсер ете отырып, олардык оку эрекетЫде оку-тэрбиесiн калыптастыру болып табылады.
Окытудык белсендi эрекетiнiк ерекшелiгi, тэжiрибелiк жэне белсендi ю-эрекетiн мекгеру негiзiнен турады. Окытудык белсендi эрекетiнiк пайда болуы жэне туындауы окытудык жака мЫдеттерЫен турады: бiлiм алушыларFа тек кана бiлiм берiп коймай, танымдык кезкарастардык жэне кабiлеттiлiктерiнiк дамуы мен калыптасуын, шыFармашылык ойлауын, ездiк ойлау екбепнщ даFдыларын мекгеруiн камтамасыз ету. Белсендi окыту карапайым окытудан езiндiк ерекшелiктерiмен ажыратылады: яFни бiлiм алушыларда ойлау ю-эрекетЫщ белсендiгiнiк арнайы жаFдайларда туындау жолымен, олардык кажеттiлiгiнен тэуелсiз белсендткт калыптастыру жатады.
Окытудык белсендiрiлуi окытудык эдiстерiмен жетiлдiру куралы ретiнде, сонымен катар оку Yдерiсiн тутас баскаруда жэне уйымдастыруда жетiлдiрушi курал болып табылады. Олар бiлiм алушылардык танымдык эрекетЫ кYшейтедi жэне кебiне диалог неганде карастырылады, осыларды немесе баска мэселелердi шешу жолында кезкарастарын ерюн алмастыру
YшiнжYргiзiледi. Окытушынык шеберлiгiн жэне оларды тиiстi колдану тэсiлдерiн, сэйкес келетЫ куралдык мазмунына жэне онык табиFатына тэуелдi. Окытудык белсендi эдютерЫ колдану окытушылардык топта ок микроклимат куруFа, сабакта еркiн карым -катынасты куруFа мYмкiндiк бередi. ЖоFарFы оку орындарында бiлiм алушылардык дайындь^ынык заманауи нарыктык катынастык жаFдайларынык жоFарFы сапалы эртYрлi баFыты бар.
Сонымен катар, жоFарFы бiлiктi мамандар дайындауда жоFарFы оку орнында орындалатын кYPделi кешендi мiндеттердiк бiрi - студенттердщ бiлiм алуында инновациялык эдiстердi колдана отырып окыту. ОсыFан орай, б^м беру YPДiсiнде кептеген медициналык жоFарFы оку орындары проблемалык баFдарда окы^а (РВЬ - Problem-Based-Learning) негiзделген. К^рп такда, медициналык
жоFарFы оку орындарынык TeMeHri курс студенттернщ келешекте бткт дэрiгер маман болып калыптасуында, кэаби декгейде бастапкы б^мдерЫщ непзнщ калануында жэне олардык e3iH-e3i бакылау, ездИнен оку жэне eзiндiк уйымдастыру кабтеттерЫщ калыптасуында тиiмдi эдiс ретiнде оларды проблемалык баFдарда окыту eзектi болып табылады [4].
Сапалы б^м беруде окытудык белсендi эдiстерiн тиiмдi пайдалана отырып, б^м алушылардык iзденiмпаздык, зерттеушшк, шыFармашылык кабiлеттерiн дамыту максатында к;араFанды мемлекеттiк медицина университетiнiк молекулярлык биология жэне медициналык генетика кафедрасында окытудык белсендi эдiстерiнiк бiрi - топтык баFытталFан окыту эдiсi колданылады.
ЗЕРТТЕУ ЭД1СТЕР1 ЖвНЕ МАТЕРИАЛДАРЫ «Молекулярлык биология жэне медициналык генетика» пэн бойынша «Жалпы медицина жэне стоматология» факультетЫщ бiрiншi курс бiлiм алушылары ушн, топтык баFытталFан окыту эдiсi жYЙелi турде уйымдастырылFан.
Топтык баFытталFан окытуды (TBL) жYргiзудiк барысы: алдымен б^м алушылардык жеке дайындыFын тексеру ушЫ бiрдей декгейде: «жеке дайындыFын баFалайтын тест» (ЖДБТ) eткiзiледi, бiлiм алушыларды екi топка бeлiп, эрбiр топка «топтык дайынды^ын баFалайтын тест» (ТДБТ) улес^ршедк Дайындыктык декгейiн аныктау ушЫ тест нэтижелерi баFаланып (ЖДБТ+ТДБТ), талкыланады. 6рбiр топтык тeраFасы мен хатшысы таFайындалып, ситауциялык тапсырмаларды орындайды. ¥сынылFан сурактарды окытушымен бiрге талдап, шешу жолдарын карастырады. Топтык окыту Yрдiсiнiк мониторингi жYргiзiледi.
Топтык окыту накты тапсырмаларды шешуге баFытталFан. Сонымен катар ситуациялык тапсырмаларды шеше отырып, мэселелк сурактарды кою жэне олардык шешу жолдарын карастырады. Оку Yдерiсiнде б^м алушылардык белсендiлiгiн арттыра отырып, коммуникативт даFдыларын дамытып, топпен жумыс ютеу даFдысын жетiлдiредi. Осы эдiстердiк аркасында, эрбiр бiлiм алушынык жеке рeлiн жэне топтаFы барлык мYшелерiн тутас баFалауFа, талдауFа мYмкiндiк бередi жэне эрбiр катысушынык Yлесiн аныктайды.
КОРЫТЫНДЫ 1. Оку Yрдiсiнде окытудык белсендi эдiстерiн енгiзе отырып бiлiм алушылардык
Медицина и экология, 2015, 1
77
белсендшИн apTTbipyFa байланысты eтiлген сабактардан тYЙгенiмiз темендегшер: 1) окытушы бiлiм алушылардык ойлау кабтетЫ дамытып, eздiгiнен жумыс ютеуге баулиды; 2) топтарда окуFа деген ынта артып, бiлiм дэрежесi бiрдей топтарда оку жекшдейд^ 3) дарынды бiлiм алушылар ез кабiлеттерiн одан эрi бекiте тYседi; 4) б^м алушылардык даму декгей баскалармен емес, уакыт еткен сайын eзiн-eзi салыстыру аркылы аныкталады; 5) окытуды iзгiлендiру жаFдайында eзiн-eзi жетiлдiрiп, тэрбиелеушi т^а калыптастыруFа болады.
2. Белсендi окыту эдiстерiмен жумыс iстеген эрбiр б^м алушы кез келген материалды талдай бшуд^ материалды топтай отырып, корытындылауды, тYЙiндей алуды, ек негiздiсi мен макыздысын ажырата бiлудi Yйренедi.
ЭДЕБИЕТТЕР
1 Айткенова А. А. Медициналы; жоFарFы оку орынында студенттердщ оку-бткттктерн калыптастыру инновациялы; эдктщ тиiмдiлiгi / А. А. Айткенова, К. К. Аймышова, А. Э. Сейiлханова //«К^рп ботаника: биоэртYрлiк, биоресурстар, биотехнологиялар»: Халы;-
аралык Fылыми-практикалык конференциянык материалдары. - Астана, 2014. - Б. 208-211.
2 Акыжанова А. Ш. Технология б^м берудегi Fылыми-эдiстемелiк камтамасыз етудщ негiзгi баFаты ретiнде /А. Ш. Акыжанова, А. Э. Сейiлханова, А. Ыбраймжанова //«Технология жэне емiр каутаздИ сaлaсындaFы бiлiм беру: жаFдайы мэселелерi перспективалары»: Халыкаралык конференция материалдары. - Астана, 2014. -Б. 110-113.
3 Газизова Г. М. Использование методов интерактивного обучения как фактор успешного овладения студентами профессиональными компетенциями //Труды МЭЛИ. -2008. - №7. - С. 8.
4 Огольцова Е. Г. Формирование активного обучения как средство развития познавательной деятельности студентов /Е. Г. Огольцова, О. М. Хмельницкая //Матер. регион. науч.-практ. конф. «Развитие качества высшего профессионального образования в современных условиях». - М., 2009. - С. 129133.
Поступила 16.02.2015 г.
A. A. Seiilkhanova, Sh. Ye. Turysbekova, A. K Ybraimzhanova, B. N. Dyusenbekova, G. T. Kaliyeva,
S. A. Tulepbergenova
ACTIVE LEARNING IN MEDICAL SCHOOL
This article discusses the need to apply active learning in medical school. Which define the role of the teacher and the student in the learning process. Active learning, contributing to the development of cognitive activity of students. The essence of active teaching methods aimed at forming skills, is to ensure that the students of the tasks in the process of decision which they acquire their own abilities and skills.Active learning methods in higher education can change the learning motivation. Such active learning methods for learning in higher medical schools are acceptable. Discussing this knowledge to keep for a long time, students exceeding their skills rasshirayut their horizons and form their creative cognition.
Keywords: active methods of education, interactive methods, innovations, clinical decision situation, case method
А. А. Сейилханова, Ш. Е Турысбекова, А. К. Ыбраймжанова, Б. Н. Дюсенбекова, Г. Т Калиева, С. А. Тулепбергенова
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ АКТИВНЫХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ В МЕДИЦИНСКОМ ВУЗЕ
В статье рассмотрены проблемы необходимости применения активных форм обучения в высшем медицинском учебном заведении, которые определяют роль преподавателя и студента в учебном процессе. Методы активного обучения способствуют развитию познавательной активности студентов. Суть активных методов обучения, направленных на формирование умений и навыков, состоит в том, чтобы обеспечить выполнение студентами тех задач, в процессе решения которых они самостоятельно овладевают умениями и навыками.
Активные методы обучения в высших учебных заведениях позволяют изменить мотивацию обучения. Такие активные методы обучения для получения знаний в высших медицинских учебных заведениях приемлемы. Обсуждая полученные знания, чтобы сохранить их в течение длительного времени, студенты расширают свой кругозор и формируют творческие познания.
Ключевые слова: активные методы обучения, интерактивные методы, инновации, решение клинических ситуаций, кейс-метод
